HbA1c: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την εξέταση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης
🔍 Τι είναι η HbA1c;
Η εξέταση HbA1c, γνωστή και ως γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους δείκτες για την παρακολούθηση του σακχαρώδους διαβήτη (ΣΔ). Αντικατοπτρίζει τη μέση συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα κατά τους τελευταίους 2-3 μήνες.
Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρει οξυγόνο. Όταν το σάκχαρο στο αίμα είναι αυξημένο, ένα μέρος του ενώνεται με την αιμοσφαιρίνη, σχηματίζοντας τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c).
⚗️ Πώς γίνεται η εξέταση;
Η HbA1c μετριέται με μια απλή αιμοληψία, χωρίς να απαιτείται νηστεία. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη γιατί δεν επηρεάζεται από παροδικές αυξήσεις ή μειώσεις σακχάρου λόγω άγχους, λήψης τροφής ή άσκησης.
📊 Τιμές HbA1c και ερμηνεία
| Επίπεδα HbA1c (%) | Ερμηνεία |
|---|---|
| < 5.7 | Φυσιολογικά επίπεδα |
| 5.7 – 6.4 | Προδιαβήτης |
| ≥ 6.5 | Σακχαρώδης Διαβήτης |
| ≥ 7.0 | Κακή ρύθμιση σε ήδη διαγνωσμένο ΣΔ |
🧠 Στόχος για άτομα με διαβήτη: Συνήθως <7%, αλλά εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία, συννοσηρότητες και διάρκεια νόσου.
🧬 Γιατί είναι σημαντική η εξέταση HbA1c;
Μακροπρόθεσμος δείκτης ελέγχου του διαβήτη
Αξιόπιστη ακόμα και σε ημέρες με φυσιολογικό σάκχαρο
Χρήσιμη για τη διάγνωση του προδιαβήτη και του διαβήτη τύπου 2
👶 HbA1c στα παιδιά και τους εφήβους
Η χρήση της HbA1c στα παιδιά έχει ιδιαιτερότητες:
Σε παιδιά με ΣΔ1, ο στόχος είναι συνήθως <7.5%.
Σε περιπτώσεις παχυσαρκίας ή οικογενειακού ιστορικού, η μέτρηση της HbA1c μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση πρώιμου ΣΔ2.
Τα παιδιά παρουσιάζουν μεγαλύτερες διακυμάνσεις, οπότε χρειάζεται συνδυασμός με μετρήσεις γλυκόζης.
🤰 HbA1c και εγκυμοσύνη
Κατά την κύηση, η HbA1c έχει περιορισμούς:
Η διάγνωση του διαβήτη κύησης γίνεται με καμπύλη γλυκόζης, όχι HbA1c.
Η HbA1c χρησιμοποιείται για να εκτιμηθεί ο προϋπάρχων διαβήτης στην αρχή της εγκυμοσύνης.
Ο στόχος είναι HbA1c <6% στο 1ο τρίμηνο για μείωση του κινδύνου αποβολής ή εμβρυϊκών ανωμαλιών.
💉 HbA1c στον Διαβήτη Τύπου 1 (ΣΔ1)
Στον ΣΔ1, η HbA1c είναι κρίσιμη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της ινσουλινοθεραπείας.
Στόχος: HbA1c <7% ή 7.5%, εξατομικευμένα.
Συνεχής παρακολούθηση με HbA1c ανά 3 μήνες.
Συνδυάζεται με μετρήσεις CGM (Continuous Glucose Monitoring).
🩺 HbA1c στον Διαβήτη Τύπου 2 (ΣΔ2)
Χρησιμοποιείται τόσο για διάγνωση όσο και για παρακολούθηση.
Στόχος: HbA1c <7%, ή <6.5% σε νέα διαγνωσθέντες χωρίς συννοσηρότητες.
Αν είναι >8%, προτείνεται εντατικοποίηση θεραπείας.
🥗 Διατροφή και HbA1c: Τι να τρώτε για να μειώσετε τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη
Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της HbA1c, ιδιαίτερα στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) και προδιαβήτη. Οι σωστές διατροφικές επιλογές μπορούν να μειώσουν μέχρι και 1-2 μονάδες HbA1c σε διάστημα λίγων μηνών!
✅ Τι πρέπει να περιλαμβάνει το διατροφικό πλάνο
🥦 Φυτικές ίνες
Λαχανικά, όσπρια, φρούτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (π.χ. μήλο, φράουλα, βατόμουρα), δημητριακά ολικής.🥜 Υγιεινά λιπαρά
Ελαιόλαδο, ωμοί ξηροί καρποί, σπόροι (λιναρόσπορος, chia), αβοκάντο.🍗 Άπαχη πρωτεΐνη
Ψάρια, αυγά, κοτόπουλο χωρίς πέτσα, φυτικές πηγές όπως φακές και φασόλια.🍽️ Χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης (GI)
Τρόφιμα που δεν προκαλούν απότομη αύξηση γλυκόζης: βρώμη, κριθάρι, κινόα, φαγόπυρο, μαύρο ρύζι.💧 Επαρκής ενυδάτωση
Τουλάχιστον 6–8 ποτήρια νερό ημερησίως.
❌ Τι να αποφεύγετε
🧁 Απλά σάκχαρα
Ζάχαρη, γλυκά, σιρόπια, αναψυκτικά, μπισκότα.🍞 Επεξεργασμένοι υδατάνθρακες
Λευκό ψωμί, ζυμαρικά από λευκό αλεύρι, πατάτες.🥓 Κορεσμένα και trans λιπαρά
Τηγανητά, αλλαντικά, fast food.🍻 Αλκοόλ
Ειδικά ποτά με ζάχαρη (λικέρ, cocktail).
🍽️ Δείγμα ημερήσιου διατροφικού πλάνου (για άτομα με ΣΔ2)
Γεύμα Τρόφιμα Πρωινό Βρώμη με κανέλα, μούρα, και γάλα αμυγδάλου χωρίς ζάχαρη Σνακ Μια χούφτα ωμοί ξηροί καρποί και ένα μήλο Μεσημεριανό Ψάρι στη σχάρα, σαλάτα με ελαιόλαδο, καστανό ρύζι Σνακ Γιαούρτι χαμηλών λιπαρών ή βραστά αυγά Βραδινό Σούπα λαχανικών με φακές και φρυγανιά ολικής 🧠 Συμβουλές για επιτυχημένο διατροφικό έλεγχο HbA1c
✍️ Ημερολόγιο τροφίμων: Καταγράψτε τι τρώτε για καλύτερο έλεγχο.
🍽️ Μικρά και συχνά γεύματα: Ρυθμίζουν καλύτερα τη γλυκόζη.
🧘 Αποφυγή στρες & υπερφαγίας.
🕒 Σταθερές ώρες γευμάτων.
🧃 Αποφυγή χυμών και ροφημάτων με ζάχαρη – ακόμη και φυσικών.
🥇 Διατροφικά πρότυπα που βοηθούν:
Μεσογειακή διατροφή
Δίαιτα DASH
Πλούσια σε φυτικά τρόφιμα και χαμηλή σε επεξεργασμένα προϊόντα
👶 Παιδιά με ΣΔ1 και διατροφή για έλεγχο της HbA1c
Η διατροφή σε παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔ1) στοχεύει στην:
⚖️ Ισορροπία μεταξύ υδατανθράκων – ινσουλίνης – δραστηριότητας
⏱️ Συχνή κατανάλωση μικρών γευμάτων
📏 Μέτρηση υδατανθράκων (carb counting)
Συνιστώμενα τρόφιμα:
🥚 Πρωτεΐνη (αυγά, κοτόπουλο, ψάρι)
🥦 Πολλά λαχανικά & φρούτα με χαμηλό GI
🍚 Δημητριακά ολικής & όσπρια
📌 Οι γονείς πρέπει να συνεργάζονται με παιδοενδοκρινολόγο και κλινικό διαιτολόγο για εξατομικευμένο πρόγραμμα.
🤰 Διατροφή στην εγκυμοσύνη με διαβήτη και στόχος HbA1c
Κατά την εγκυμοσύνη (είτε υπάρχει ΣΔ1/ΣΔ2 είτε πρόκειται για διαβήτη κύησης):
🎯 Στόχος HbA1c: <6% στο 1ο τρίμηνο (αν είναι ασφαλές)
🩸 Ο γλυκαιμικός έλεγχος μειώνει τον κίνδυνο αποβολής, μακροσωμίας και εκ γενετής ανωμαλιών
Διατροφικές οδηγίες:
🍞 Μικρά γεύματα κάθε 3-4 ώρες
🚫 Αποφυγή επεξεργασμένων υδατανθράκων
🍽️ Συνδυασμός υδατανθράκων + πρωτεΐνης για σταθερή γλυκόζη
💧 Επαρκής ενυδάτωση & ήπια άσκηση (με ιατρική έγκριση)
📌 Η διατροφή πρέπει να εξατομικεύεται με διαιτολόγο εξειδικευμένο στην διαβητική κύηση.
🔬 Επιστημονικές μελέτες & πηγές (διατροφή και HbA1c)
Evert AB, et al. (2022). Nutrition Therapy for Adults With Diabetes or Prediabetes. Diabetes Care; 45(9): 1871–1890.
https://doi.org/10.2337/dci22-0017American Diabetes Association (2024). Standards of Care in Diabetes – Medical Nutrition Therapy.
https://diabetesjournals.org/careDiana N., et al. (2021). Low-Glycemic Index Diets and HbA1c in Children With Type 1 Diabetes. Pediatrics.
https://doi.org/10.1542/peds.2021-050763Zhang C, et al. (2020). Dietary pattern during pregnancy and risk of gestational diabetes mellitus. British Journal of Nutrition; 123(8): 973-983.
https://doi.org/10.1017/S0007114519003209McEvoy CT, et al. (2014). Maternal diet and glycemic outcomes in pregnancy. The Lancet Diabetes & Endocrinology; 2(9): 687-689.
https://doi.org/10.1016/S2213-8587(14)70147-7
⏱️ Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η HbA1c;
Κάθε 3 μήνες σε άτομα με διαβήτη.
Κάθε 6 μήνες αν ο έλεγχος είναι καλός και σταθερός.
Ετησίως ή κατ’ εκτίμηση, σε άτομα με προδιαβήτη.
❗️Παράγοντες που επηρεάζουν την HbA1c
Η HbA1c μπορεί να παραποιείται από:
Αιματολογικές διαταραχές (π.χ. αναιμία, αιμοσφαιρινοπάθειες)
Νεφρική νόσο
Χρόνια ηπατικά νοσήματα
Εγκυμοσύνη
Ορισμένα φάρμακα (π.χ. ερυθροποιητίνη)
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
🔹 Τι είναι η HbA1c και τι δείχνει;
Η HbA1c είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και δείχνει τον μέσο όρο σακχάρου στο αίμα των τελευταίων 2-3 μηνών. Είναι βασικό εργαλείο για τη διάγνωση και παρακολούθηση του διαβήτη.
🔹 Χρειάζεται νηστεία για να κάνω την εξέταση HbA1c;
❌ Όχι. Η HbA1c μπορεί να μετρηθεί ανά πάσα στιγμή της ημέρας, ανεξαρτήτως γεύματος.
🔹 Μπορεί η HbA1c να διαγνώσει διαβήτη;
✅ Ναι. Αν η τιμή HbA1c είναι ≥6.5%, είναι ενδεικτική σακχαρώδους διαβήτη, ενώ τιμές μεταξύ 5.7-6.4% υποδεικνύουν προδιαβήτη.
🔹 Είναι η HbA1c κατάλληλη για την εγκυμοσύνη;
🍼 Όχι για διάγνωση διαβήτη κύησης. Χρησιμοποιείται μόνο στο 1ο τρίμηνο για εκτίμηση προϋπάρχοντος διαβήτη. Η καμπύλη σακχάρου είναι η ενδεδειγμένη εξέταση για διαβήτη κύησης.
🔹 Τι επηρεάζει την αξιοπιστία της HbA1c;
🧪 Παράγοντες όπως:
Αναιμία
Αιμοσφαιρινοπάθειες
Χρόνιες παθήσεις νεφρών ή ήπατος
Εγκυμοσύνη
Ορισμένα φάρμακα
μπορούν να αλλοιώσουν τα αποτελέσματα.
🔹 Ποια είναι η φυσιολογική τιμή HbA1c;
📊 Φυσιολογική θεωρείται η τιμή <5.7%. Ανάλογα με την ηλικία, την ύπαρξη διαβήτη και τις συνοδές παθήσεις, ο στόχος HbA1c μπορεί να διαφέρει.
🔹 Ποια είναι η διαφορά HbA1c και γλυκόζης νηστείας;
Η HbA1c δείχνει μακροχρόνια εικόνα, ενώ η γλυκόζη νηστείας δείχνει τη συγκέντρωση σακχάρου τη συγκεκριμένη στιγμή. Η HbA1c είναι πιο αξιόπιστη για γενικό έλεγχο.
🔹 Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η εξέταση HbA1c;
⏱️ Συνιστάται:
Κάθε 3 μήνες σε άτομα με διαβήτη
Κάθε 6 μήνες αν ο έλεγχος είναι καλός
1 φορά/έτος σε προδιαβήτη ή υψηλού κινδύνου άτομα
🔹 Μπορεί η HbA1c να μειωθεί με διατροφή;
✅ Ναι. Ισορροπημένη διατροφή, άσκηση και απώλεια βάρους μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά την HbA1c σε άτομα με προδιαβήτη ή διαβήτη τύπου 2.
🔹 Ποια είναι η κατάλληλη διατροφή για μείωση HbA1c;
🥦 Προτείνεται:
Χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης
Φυτικές ίνες
Αποφυγή επεξεργασμένων υδατανθράκων
Μείωση trans λιπαρών
Μεσογειακή διατροφή
🧠 Χρήσιμες συμβουλές για ασθενείς
💬 Συζητήστε με τον γιατρό σας τον στόχο HbA1c που σας ταιριάζει.
📈 Μη βασίζεστε μόνο στη μέτρηση σάκχαρου νηστείας.
📅 Τηρείτε τις συστάσεις παρακολούθησης κάθε 3-6 μήνες.
📚 Βιβλιογραφία
American Diabetes Association (ADA). Standards of Medical Care in Diabetes—2024. Diabetes Care. 2024;47(Suppl 1):S1–S200. https://doi.org/10.2337/dc24-S001
World Health Organization (WHO). Use of glycated haemoglobin (HbA1c) in the diagnosis of diabetes mellitus. WHO/NMH/CHP/CPM/11.1. Geneva: WHO; 2011.
International Diabetes Federation (IDF). Global Guideline for Type 2 Diabetes. 2022 update. https://www.idf.org
National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Type 2 diabetes in adults: management. NICE guideline [NG28]. Published: 2 December 2015, last updated: 2022. https://www.nice.org.uk/guidance/ng28
Mayo Clinic. HbA1c test. Overview and clinical relevance. Available at: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/a1c-test/about/pac-20384643
Nathan DM, et al. Translating the A1C Assay Into Estimated Average Glucose Values. Diabetes Care. 2008 Aug;31(8):1473–8. https://doi.org/10.2337/dc08-0545
International Federation of Clinical Chemistry (IFCC). Standardization of HbA1c measurement. https://www.ifcc.org
American Association of Clinical Endocrinologists (AACE). Clinical Practice Guidelines for Developing a Diabetes Mellitus Comprehensive Care Plan – 2022.
Ceriello A. Postprandial hyperglycemia and diabetes complications. Diabetes Care. 2008;31 Suppl 2:S190–S195.
Bergenstal RM, et al. Comparative effectiveness of CGM vs. usual care in type 1 diabetes. JAMA. 2010;303(14):1407–1414.
