📑 Πίνακας Περιεχομένων

Τι είναι η Νεφρική Λειτουργία;
Ανατομία και Ρόλος των Νεφρών
Φυσιολογία Νεφρικής Λειτουργίας
Εργαστηριακές Εξετάσεις Νεφρικής Λειτουργίας
Ουρολογικές Εξετάσεις & Γενική Ούρων
Κύριες Παθήσεις που Επηρεάζουν τη Νεφρική Λειτουργία
Παράγοντες Κινδύνου & Προληπτικός Έλεγχος
Διατροφή & Νεφρική Υγεία
Νεφρική Λειτουργία στην Εγκυμοσύνη
Θεραπευτικές Προσεγγίσεις
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία

Τι είναι η Νεφρική Λειτουργία;

Η νεφρική λειτουργία περιγράφει το σύνολο των διεργασιών με τις οποίες οι νεφροί
φιλτράρουν το αίμα, διατηρούν την οξεοβασική ισορροπία και την
ομοιόσταση υγρών & ηλεκτρολυτών, αποβάλλουν ουραιμικές τοξίνες και
ρυθμίζουν κρίσιμες ορμονικές οδούς (π.χ. ερυθροποιητίνη, ρενοαγγειοτενσίνη-αλδοστερόνη,
ενεργοποίηση βιταμίνης D). Η αξιολόγησή της αποτελεί βασικό πυλώνα της προληπτικής ιατρικής και
της διάγνωσης/παρακολούθησης πολλών νοσημάτων.

🔎 Γρήγορη Επισκόπηση

Κύριες λειτουργίες: αποβολή άχρηστων ουσιών, ρύθμιση υγρών/ηλεκτρολυτών, οξεοβασική ισορροπία,
ενδοκρινής ρύθμιση (EPO, βιταμίνη D), αρτηριακή πίεση (RAAS).
Συχνότεροι δείκτες αίματος: κρεατινίνη, ουρία, eGFR, ηλεκτρολύτες (Na⁺, K⁺, Cl⁻), HCO₃⁻.
Ούρα: γενική ούρων, λευκωματουρία/αλβουμινουρία, ίζημα, αναλογία αλβουμίνης/κρεατινίνης (ACR).
Συμπτώματα: συχνά απουσιάζουν στα πρώιμα στάδια∙ έγκαιρος έλεγχος = καλύτερη πρόγνωση.
Κύριοι κίνδυνοι: σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσος, παχυσαρκία, νεφροτοξικά φάρμακα.

Η πρώιμη βλάβη των νεφρών μπορεί να είναι σιωπηρή. Γι’ αυτό συνιστώνται στοχευμένοι έλεγχοι σε ομάδες
υψηλού κινδύνου (π.χ. διαβητικοί, υπερτασικοί, ηλικιωμένοι, άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφροπάθειας ή
μακροχρόνια χρήση νεφροτοξικών φαρμάκων). Η σωστή ερμηνεία των εξετάσεων απαιτεί σύνθεση κλινικών,
εργαστηριακών και απεικονιστικών δεδομένων.

💡 Γιατί έχει σημασία;

Η έγκαιρη ανίχνευση δυσλειτουργίας επιτρέπει παρέμβαση στη αιτία (π.χ. γλυκαιμικός/πιεστικός έλεγχος),
προσαρμογή φαρμάκων (δοσολογίες με βάση eGFR), καθοδήγηση διατροφής και μείωση
του κινδύνου επιπλοκών (καρδιαγγειακός κίνδυνος, οστική νόσος, αναιμία).

Τι θα μάθετε σε αυτόν τον οδηγό:

Ανατομία & φυσιολογία των νεφρών με πρακτικό προσανατολισμό.
Όλες οι βασικές εξετάσεις αίματος & ούρων, με ερμηνεία για κλινική πράξη.
Κύριες παθήσεις: οξεία νεφρική βλάβη, χρόνια νεφρική νόσος, σπειραματοπάθειες κ.ά.
Παράγοντες κινδύνου, πρόληψη, διατροφή & ειδικά θέματα (π.χ. εγκυμοσύνη).
Θεραπευτικές προσεγγίσεις και συχνές ερωτήσεις με ξεκάθαρες απαντήσεις.

Σημείωση: Οι πληροφορίες είναι εκπαιδευτικές και δεν υποκαθιστούν εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή.
Για προσωπική αξιολόγηση, συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.

Ανατομία και Ρόλος των Νεφρών

Οι νεφροί είναι δύο οπισθοπεριτοναϊκά όργανα με σχήμα φασολιού, που βρίσκονται εκατέρωθεν της σπονδυλικής στήλης.
Κάθε νεφρός ζυγίζει ~120–160 g και περιβάλλεται από ινώδη κάψα, λιπώδη ιστό και περιτονία του Gerota.
Μακροσκοπικά διακρίνουμε φλοιό και μυελό (πυραμίδες, θηλές) που αποχετεύουν σε μείζονες/ελάσσονες κάλυκες, τη νεφρική πύελο και τον ουρητήρα.

📌 Βασικοί αριθμοί (φυσιολογικά)

Αριθμός νεφρώνων/νεφρό: ~0,8–1,5 εκατομμύρια
Σπειραματικός ρυθμός διήθησης (GFR): ~90–120 mL/min/1,73 m² (νεαροί ενήλικες)
Νεφρική αιματική ροή: ~20–25% του καρδιακού παροχέτευματος (~1–1,2 L/min)

Μικροανατομία: ο Νεφρώνας

Η λειτουργική μονάδα είναι ο νεφρώνας, που αποτελείται από το σπείραμα (κάψα Bowman + τριχοειδικό σπείραμα),
τον εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο (PCT), την αγκύλη Henle (κατιούσα & ανιούσα μοίρα), το
άπω εσπειραμένο σωληνάριο (DCT) και το αθροιστικό σωληνάριο.
Το παρακείμενο σπειραματικό σύμπλεγμα (JGA) (κοκκιώδη κύτταρα + macula densa) ρυθμίζει τη νεφρική αιμοδυναμική μέσω συστήματος RAAS.

Τμήμα	Κύρια λειτουργία	Τι «χειρίζεται» κυρίως	Ορμονική ρύθμιση
Σπείραμα	Υπερδιήθηση πλάσματος	Νερό, μικρά διαλυτά, ουρία, κρεατινίνη, ηλεκτρολύτες	—
PCT	Μαζική επαναρρόφηση (~65%)	Na⁺, νερό, γλυκόζη, αμινοξέα, HCO₃⁻, φωσφορικά	Παραθορμόνη (PTH) στα φωσφορικά
Αγκύλη Henle	Αραίωση/συμπύκνωση, αντιμετάθεση	Κατιούσα: νερό • Παχιά ανιούσα: Na⁺/K⁺/2Cl⁻	—
DCT	Λεπτορύθμιση Na⁺/Ca²⁺	Na⁺-Cl⁻ cotransporter, επαναρρόφηση Ca²⁺	Αλδοστερόνη (έμμεσα), PTH (↑Ca²⁺)
Αθροιστικό σωληνάριο	Τελική ρύθμιση νερού/οξέων-βάσεων/Κ⁺	Κύτταρα principal: νερό & Na⁺/K⁺ • Διακυτταρικά: H⁺/HCO₃⁻	ADH (νερό), Αλδοστερόνη (Na⁺/K⁺)

Αγγείωση & Μικροκυκλοφορία

Η νεφρική αρτηρία διακλαδίζεται σε τοξοειδείς/μεσολοβίδιες αρτηρίες → προσαγωγά αρτηρίδια → σπειραματικά τριχοειδή →
απαγωγά αρτηρίδια. Στους φλοιώδεις νεφρώνες το απαγωγό τροφοδοτεί το περιτοσοληναριακό δίκτυο, ενώ στους
παραμυελικούς σχηματίζει τις vasa recta που διατηρούν την ωσμωτική κλίση του μυελού.

🩺 Κλινικό νόημα

Η αρχιτεκτονική του νεφρώνα εξηγεί γιατί ορισμένα φάρμακα είναι νεφροτοξικά (π.χ. παχιά ανιούσα μοίρα, ισχαιμία μυελού),
γιατί αλλάζει η συμπύκνωση ούρων (ανεπάρκεια ADH/αντίσταση) και γιατί η αρτηριακή πίεση επηρεάζει άμεσα τον GFR (τόνος προσαγωγού/απαγωγού).

Φυσιολογία Νεφρικής Λειτουργίας

Η φυσιολογία των νεφρών εστιάζει στον τρόπο που ρυθμίζεται η διήθηση, η επαναρρόφηση,
η έκκριση και η απέκκριση ουσιών, ώστε να διατηρείται η ομοιόσταση υγρών, ηλεκτρολυτών και pH.
Ο κύριος δείκτης λειτουργικότητας είναι ο σπειραματικός ρυθμός διήθησης (GFR), που αντικατοπτρίζει το
πόσο πλάσμα διηθείται ανά λεπτό από τα σπειράματα.

⚙️ Βασικές Λειτουργίες

Διήθηση: Σπείραμα → πρωτογενές διήθημα (~180 L/ημέρα).
Επαναρρόφηση: Επαναφορά ~99% νερού & ουσιών (Na⁺, γλυκόζη, HCO₃⁻).
Έκκριση: Ενεργή μεταφορά H⁺, K⁺, ουρικού, φαρμάκων.
Απέκκριση: Τελική σύνθεση ούρων ~1,5–2 L/ημέρα.

Αυτορρύθμιση GFR

Οι νεφροί διαθέτουν μηχανισμούς αυτορρύθμισης που διατηρούν σταθερό GFR και ροή αίματος
παρά τις διακυμάνσεις της αρτηριακής πίεσης (80–180 mmHg).
Οι δύο βασικοί μηχανισμοί είναι:

Μυογενής απάντηση: διάταση προσαγωγού → σύσπαση λείου μυός → σταθερό GFR.
Σωληναριοσπειραματική ανατροφοδότηση: Macula densa «αισθάνεται» NaCl → απελευθέρωση αγγειοδραστικών ουσιών.

Συμπύκνωση & Αραίωση Ούρων

Η αγκύλη Henle και το σύστημα ανταλλαγής (vasa recta) δημιουργούν τη μυελική ωσμωτική κλίση.
Η ADH (αντιδιουρητική ορμόνη) ρυθμίζει την διαπερατότητα των αθροιστικών σωληναρίων →
ελέγχει την τελική συγκέντρωση των ούρων.

📐 Χρήσιμοι Υπολογισμοί

eGFR (CKD-EPI): βασισμένο σε κρεατινίνη, ηλικία, φύλο, φυλή.
FE_Na (%): (Na⁺ ούρων × Cr ορού) ÷ (Na⁺ ορού × Cr ούρων) × 100
Κλασματική απέκκριση ουρίας (FEUrea): χρήσιμη σε διουρητικά.

Ρύθμιση Οξέων–Βάσεων

Οι νεφροί είναι το κύριο όργανο μακροπρόθεσμης ρύθμισης pH.
Επαναρροφούν σχεδόν όλο το HCO₃⁻, εκκρίνουν H⁺ και παράγουν «νέο» HCO₃⁻ μέσω αμμωνιογένεσης.
Διαταραχές σε αυτούς τους μηχανισμούς οδηγούν σε μεταβολικές οξέσεις ή αλκάλωσεις.

Ορμονικές Δράσεις

Ρενίνη: ενεργοποιεί RAAS → έλεγχος αρτηριακής πίεσης.
Ερυθροποιητίνη: διεγείρει παραγωγή ερυθρών στο μυελό.
1,25(OH)₂D (καλσιτριόλη): ρύθμιση Ca²⁺/φωσφόρου, οστική υγεία.

🩺 Κλινικό Σημείο

Η μείωση eGFR μπορεί να προηγείται ετών πριν εμφανιστούν συμπτώματα.
Τακτικός έλεγχος σε διαβητικούς/υπερτασικούς μειώνει τον κίνδυνο καθυστερημένης διάγνωσης χρόνιας νεφρικής νόσου.

Εργαστηριακές Εξετάσεις Νεφρικής Λειτουργίας

Η αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας βασίζεται σε συνδυασμό δεικτών αίματος,
υπολογιστικών εξισώσεων (eGFR), και εξετάσεων ούρων.
Κανένας δείκτης μόνος του δεν αρκεί∙ η σύνθεση των ευρημάτων με το κλινικό προφίλ είναι απαραίτητη.

🧪 Προ-αναλυτικοί Παράγοντες (σημαντικοί για σωστή ερμηνεία)

Ενυδάτωση & δίαιτα: Αφυδάτωση ↑ ουρία, δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνη ↑ ουρία.
Μυϊκή μάζα & δραστηριότητα: Επηρεάζουν την κρεατινίνη (σκελετική μυϊκή προέλευση).
Φάρμακα/σκιαγραφικά: Νεφροτοξικά ή παρεμβατικά (π.χ. τριμεθοπρίμη ↑ κρεατινίνη χωρίς πραγματική μείωση GFR).
Αιμόλυση/λιπαιμία/ίκτερος δείγματος: Μπορούν να αλλοιώσουν μετρήσεις.
Χρονισμός δειγματοληψίας: Πρωινό δείγμα συνήθως προτιμητέο για επαναληψιμότητα.

5.1 Ουρία (BUN)

Η ουρία είναι προϊόν του καταβολισμού των πρωτεϊνών (κύκλος ουρίας στο ήπαρ) και αποβάλλεται από τους νεφρούς.
Επηρεάζεται έντονα από την πρόσληψη πρωτεΐνης, την ενυδάτωση και την ηπατική λειτουργία.
Επομένως είναι λιγότερο ειδική από την κρεατινίνη για GFR.

Δείκτης	Συνήθη Φυσιολογικά Όρια*	Τι αυξάνει	Τι μειώνει
Ουρία (mg/dL)	~15–45	Αφυδάτωση, ↑ πρωτεΐνη, αιμορραγία ΓΕΣ, κορτικοστεροειδή, ΧΝΝ	Υπερενυδάτωση, ηπατική ανεπάρκεια, χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης

*Τα όρια ποικίλλουν ανά εργαστήριο/τεχνική.

💡 BUN/Cr λόγος: ↑ (>20:1) υποδηλώνει συχνά προνεφρική αιτιολογία (αφυδάτωση, υποογκαιμία, αιμορραγία ΓΕΣ).
Φυσιολογικός/χαμηλός λόγος με ↑ κρεατινίνη → υποψία παρεγχυματικής βλάβης.

5.2 Κρεατινίνη ορού

Η κρεατινίνη παράγεται σταθερά από τον μυϊκό ιστό και αποβάλλεται κυρίως με σπειραματική διήθηση.
Είναι πρακτικός δείκτης για GFR, αλλά επηρεάζεται από ηλικία, φύλο, φυλή, μυϊκή μάζα, δίαιτα.

Πληθυσμός	Τυπικά όρια (mg/dL)*	Σχόλιο
Ενήλικες άνδρες	~0.7–1.2	Υψηλότερη λόγω ↑ μυϊκής μάζας κατά μέσο όρο
Ενήλικες γυναίκες	~0.5–1.0	Μπορεί να είναι χαμηλότερη σε χαμηλή μυϊκή μάζα
Ηλικιωμένοι	Συχνά «φυσιολογική» με χαμηλό GFR	Η χαμηλή μυϊκή μάζα αποκρύπτει μείωση GFR → προτιμήστε eGFR

*Ενδεικτικά — προσαρμόστε στα όρια του εργαστηρίου σας.

🩺 Κλινικό σημείο: Μικρές απόλυτες μεταβολές στην κρεατινίνη μπορεί να αντιστοιχούν σε μεγάλη μεταβολή eGFR,
ειδικά όταν οι τιμές ξεκινούν χαμηλές (καμπύλη μη γραμμική).

5.3 eGFR (εκτιμώμενος GFR)

Ο eGFR υπολογίζεται από εξισώσεις που ενσωματώνουν κρεατινίνη (± κυστατίνη C), ηλικία και φύλο.
Συνιστάται η χρήση εξισώσεων χωρίς φυλετικούς συντελεστές (π.χ. CKD-EPI 2021).

📐 Πρακτικά:

CKD-EPI 2021 (κρεατινίνη): στάνταρ για ενήλικες.
CKD-EPI (κρεατινίνη + κυστατίνη C): ↑ ακρίβεια όταν η κρεατινίνη είναι αναξιόπιστη (π.χ. χαμηλή/υψηλή μυϊκή μάζα).
eGFR <60 mL/min/1,73 m² για ≥3 μήνες → ορισμός Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ), ανεξαρτήτως αιτίας.
Παθολογική αλβουμινουρία (ACR ≥30 mg/g) μπορεί να ορίζει ΧΝΝ ακόμα και με eGFR ≥60.

Κατηγορία eGFR	Τιμή (mL/min/1,73 m²)	Ερμηνεία
G1	≥90	Φυσιολογικός/υψηλός (απαιτείται ACR για πλήρη εκτίμηση)
G2	60–89	Ήπια μείωση (ηλικιακή πτώση συχνή — δείτε ACR)
G3a	45–59	Ήπια-μέτρια μείωση
G3b	30–44	Μέτρια-σοβαρή μείωση
G4	15–29	Σοβαρή μείωση
G5	<15	Νεφρική ανεπάρκεια (υποψία ανάγκης υποκατάστασης)

⚠️ Όρια eGFR: Μη αξιόπιστος σε: εγκυμοσύνη, οξύτητα (οξεία νεφρική βλάβη), ακραίες τιμές BMI, καχεξία/ακρωμηγαλία,
ηπατική ανεπάρκεια, δίαιτα κετο/vegan, λήψη κρεατίνης, σοβαρή φλεγμονή (προτιμήστε κυστεατίνη C ή μεθόδους κάθαρσης).

5.4 Κυστατίνη C

Η κυστατίνη C είναι μικρή πρωτεΐνη που παράγεται σταθερά από όλα τα πυρηνούχα κύτταρα,
διηθείται ελεύθερα στο σπείραμα και καταβολίζεται πλήρως στα σωληνάρια (δεν επιστρέφει στο αίμα).
Λιγότερο επηρεάζεται από μυϊκή μάζα/δίαιτα σε σχέση με την κρεατινίνη.

Χρήσιμη όταν η κρεατινίνη είναι «ύποπτη» ή αντιφατική με την κλινική εικόνα.
eGFRcr-cys: ο συνδυασμός κρεατινίνης + κυστατίνης C βελτιώνει την ακρίβεια.
Περιορισμοί: επηρεάζεται από θυρεοειδοπάθειες, φλεγμονή, κορτικοστεροειδή.

5.5 Ηλεκτρολύτες & οξεοβασική ισορροπία

Οι ηλεκτρολύτες αντικατοπτρίζουν την ικανότητα των νεφρών να ρυθμίζουν Na⁺, K⁺, Cl⁻ και HCO₃⁻.
Οι διαταραχές συχνά είναι λειτουργικοί δείκτες σωληναριακής δυσλειτουργίας.

Δείκτης	Τυπικά όρια*	Αύξηση (συχνές αιτίες)	Μείωση (συχνές αιτίες)
Na⁺ (mmol/L)	~135–145	Υπερτονική αφυδάτωση, υπεραλδοστερονισμός	SIADH, διουρητικά, υποογκαιμία με αντικατάσταση H₂O
K⁺ (mmol/L)	~3.5–5.0	ΧΝΝ, ΚΑΕ, καλιοπροστατευτικά, υποαλδοστερονισμός	Διουρητικά αγκύλης/θειαζίδες, αλκάλωση, ινσουλίνη/β-αγωνιστές
Cl⁻ (mmol/L)	~98–107	Υπερχλωραιμική μεταβολική οξέωση	Έμετοι/γαστρική απώλεια HCl, μεταβολική αλκάλωση
HCO₃⁻ (mmol/L)	~22–28	Μεταβολική αλκάλωση, αντιρρόπηση αναπνευστικής οξέωσης	Μεταβολική οξέωση, ΧΝΝ (σωληναριακή οξέωση)

*Προσαρμόστε στα όρια του δικού σας αναλυτή/εργαστηρίου.

5.6 Ουρικό οξύ (προαιρετικά)

Το ουρικό οξύ αποβάλλεται κυρίως νεφρικά (διήθηση, επαναρρόφηση, έκκριση).
↑ επίπεδα συσχετίζονται με μεταβολικό σύνδρομο/υπέρταση και μπορεί να συνυπάρχουν με ΧΝΝ.
Δεν αποτελεί άμεσο δείκτη GFR, αλλά δίνει συνολικό μεταβολικό/νεφρικό στίγμα.

5.7 Συλλογή ούρων 24ώρου — Κάθαρση κρεατινίνης

Η κάθαρση κρεατινίνης από ούρα 24ώρου μπορεί να εκτιμήσει τον πραγματικό GFR,
αλλά είναι ευαίσθητη σε λάθη συλλογής. Προτιμάται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (κύηση, ακραίες σωματότυποι, φαρμακοδοσία με στενό θεραπευτικό εύρος).

Τύπος (mL/min): (Cr ούρων × όγκος 24h) / (Cr ορού × 1440) (προσαρμογή σε 1,73 m² για σύγκριση).

5.8 Γρήγορος οδηγός ερμηνείας

↑ Κρεατινίνη + φυσιολογικός/χαμηλός BUN/Cr: παρεγχυματική βλάβη πιθανή.
↑ BUN/Cr > 20:1: προνεφρική αιτιολογία (αφυδάτωση/υποάρδευση/αιμορραγία ΓΕΣ).
eGFR 45–59 (G3a) με ACR ≥30 mg/g: ΧΝΝ σταδίου 3a — απαιτείται διαχείριση παραγόντων κινδύνου και παρακολούθηση.
Υπερκαλιαιμία σε ΧΝΝ: ελέγξτε φάρμακα (ACEi/ARB, καλιοπροστατευτικά), δίαιτα, οξέωση.
Μεταβολική οξέωση (HCO₃⁻ <22): σχετίζεται με κακή πρόγνωση στη ΧΝΝ — αξιολογήστε ανάγκη αλκαλοποίησης.

Ουρολογικές Εξετάσεις & Γενική Ούρων

Οι εξετάσεις ούρων αποτελούν θεμέλιο στην αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας:
ανιχνεύουν αλβουμινουρία/πρωτεϊνουρία, αιματουρία, λοίμωξη, και παρέχουν ενδείξεις για
σπειραματική ή σωληναριακή παθολογία μέσω του μικροσκοπικού ιζήματος.

🧪 Συλλογή δείγματος (κρίσιμο για αξιοπιστία)

Πρωινά ούρα μέσης ροής μετά από τοπικό καθαρισμό. Αποφύγετε τα πρώτα mL.
Ανάλυση εντός 2 ωρών ή ψύξη 2–8°C έως 4–6 ώρες.
Αποφύγετε έντονη άσκηση, πυρετό, έμμηνο ρύση, σοβαρή αφυδάτωση προ της δειγματοληψίας.
Για 24ωρα ούρα: απορρίψτε την πρώτη πρωινή ούρηση, συλλέξτε όλες τις επόμενες για 24 ώρες, συμπεριλάβετε την τελική πρωινή.

6.1 Γενική Ούρων (μακροσκοπικά & test strips)

Τα test strips παρέχουν ταχεία εκτίμηση για pH, ειδικό βάρος, λευκώματα, γλυκόζη, κετόνες, αίμα/αιμοσφαιρίνη,
νιτρώδη, λευκοκυτταρική εστεράση, ουροχολινογόνο/χολερυθρίνη. Τα παθολογικά ευρήματα πρέπει να
επιβεβαιώνονται μικροσκοπικά και/ή με ποσοτικές μεθόδους.

Παράμετρος	Φυσιολογικά	Παθολογικά / Σχόλια
Χρώμα / Διαύγεια	Κιτρινωπό, διαυγές	Θολερό: κρύσταλλοι/πύο • Σκούρο: αφυδάτωση/χολερυθρίνη/αιματουρία
Ειδικό βάρος	~1.005–1.030	Ισοστενουρία (~1.010) σε ΧΝΝ • Υψηλό: αφυδάτωση/γλυκοζουρία
pH	~5.0–7.5	Οξίνωση: λιθίαση ουρικού • Αλκάλωση: ουρεόλυση/λοίμωξη
Λευκώματα (strip)	Αρνητικό	Θετικό → επιβεβαίωση με ACR/PCR
Αίμα/αιμοσφαιρίνη	Αρνητικό	Ψευδώς (+) με μυοσφαιρίνη, οξειδωτικά καθαριστικά
Νιτρώδη / Λευκ. εστεράση	Αρνητικά	Θετικά → υποψία UTI (ευαισθησία ειδικά σε Gram−, επιβεβαίωση με καλλιέργεια)

⚠️ Περιορισμοί strips: Η πρωτεΐνη «διαβάζει» κυρίως αλβουμίνη (λιγότερο ευαίσθητο για μη αλβουμινικές πρωτεΐνες).
Το pH >8 και η υψηλή πυκνότητα δίνουν ψευδώς (+) ή (−). Πάντα συνδυάζετε με μικροσκόπηση.

6.2 Αλβουμινουρία/Πρωτεϊνουρία — ACR & PCR

Η αλβουμινουρία είναι πρώιμος δείκτης σπειραματικής βλάβης και καρδιαγγειακού κινδύνου.
Προτιμάται ο λόγος αλβουμίνης/κρεατινίνης σε τυχαίο δείγμα (πρωινό) για τυποποίηση ως προς την αραίωση.

Κατηγορία ACR	uACR (mg/g)	Ερμηνεία	Ενέργειες
A1	<30	Φυσιολογική έως ήπια ↑	Παρακολούθηση, έλεγχος παραγόντων κινδύνου
A2	30–300	Μέτρια ↑ (πρώην «μικροαλβουμινουρία»)	Επιβεβαίωση σε 2/3 δείγματα σε 3–6 μήνες, αντιμετώπιση ΑΠ/ΣΔ, ACEi/ARB κατά ένδειξη
A3	>300	Σοβαρή ↑	Επιθετική αντιμετώπιση κινδύνων, παραπομπή σε νεφρολόγο

PCR (mg/g): ολική πρωτεΐνη/κρεατινίνη — χρήσιμη όταν υπάρχουν μη αλβουμινικές πρωτεΐνες.
Επαναληψιμότητα: επιβεβαίωση ανωμαλίας σε ≥2 από 3 δείγματα (3–6 μήνες).
Παροδική πρωτεϊνουρία: πυρετός, έντονη άσκηση, αφυδάτωση, UTI — επαναλάβετε μετά την ύφεση.
Ορθοστατική πρωτεϊνουρία (νέοι): φυσιολογικό πρωινό δείγμα, ↑ σε όρθια θέση.

6.3 Μικροσκοπικό ίζημα

Η μικροσκόπηση αναδεικνύει ερυθρά, λευκά, κύλινδροι, κύτταρα και κρυστάλλους.
Παρέχει στοιχεία για σπειραματική (δυσμορφικά RBC, ερυθροκυτταρικοί κύλινδροι) ή σωληναριακή/διάμεση βλάβη (λευκοκυτταρικοί/κοκκώδεις κύλινδροι).

Εύρημα	Σημασία	Συχνές αιτίες
Δυσμορφικά RBC / RBC κύλινδροι	Σπειραματική αιματουρία	Σπειραματονεφρίτιδα, IgA νεφροπάθεια
Λευκοκυτταρικοί κύλινδροι	Διάμεση νεφρίτιδα/πιελονεφρίτιδα	Φάρμακα, λοίμωξη ανώτερου ουροποιητικού
Κοκκώδεις/κηρώδεις κύλινδροι	Προχωρημένη νεφρική βλάβη	ΧΝΝ, οξεία σωληναριακή νέκρωση
Επιθηλιακά σωληναριακά κύτταρα	Σωληναριακή βλάβη	Τοξικά/ισχαιμικά αίτια
Κρύσταλλοι (ουρικού, οξαλικού, στρουβίτες)	Λιθογένεση, pH-εξαρτώμενα ευρήματα	Υπερουριχαιμία, υπεροξαλουρία, ουρεόλυση/UTI

🩺 Κλινικές επισημάνσεις:

Απομόνωση αιματουρίας (χωρίς πρωτεϊνουρία/κυλίνδρους) → αναζητήστε ουρολογικά αίτια.
Αφρώδη ούρα δεν ισοδυναμούν με πρωτεϊνουρία — απαιτείται ποσοτικός έλεγχος.
Μόλυνση δείγματος: πολλά πλακώδη επιθηλιακά κύτταρα → επαναλάβετε με σωστή συλλογή.

6.4 Καλλιέργεια ούρων (UTI)

Ενδείκνυται όταν υπάρχουν συμπτώματα UTI ή θετικά strip (νιτρώδη/λευκ. εστεράση).
Απαιτείται σωστή συλλογή και ποσοτική εκτίμηση (cfu/mL) με ταυτόχρονη ευαισθησία αντιβιοτικών.

6.5 Spot vs 24ωρα ούρα — πότε τι;

Spot (πρωινό): προτιμητέο για ACR/PCR στην κλινική πράξη, συμμόρφωση ασθενούς, μικρό bias αραίωσης.
24ωρα: χρήσιμα για κάθαρση ή μεταβολικές λιθιάσεις (κιτρικά, οξαλικά, Ca, ουρικό, Na κ.ά.).

📌 Take-home:
Για διαλογή και παρακολούθηση ΧΝΝ, συνδυάστε eGFR με uACR.
Επιβεβαιώστε τις ανωμαλίες σε επαναληπτικό δείγμα και αιτιολογήστε με μικροσκόπηση/καλλιέργεια όταν ενδείκνυται.

Κύριες Παθήσεις που Επηρεάζουν τη Νεφρική Λειτουργία

Οι διαταραχές της νεφρικής λειτουργίας ταξινομούνται χονδρικά σε οξείες (ΑΚΙ) και
χρόνιες (ΧΝΝ), ενώ ειδικές οντότητες (σπειραματοπάθειες, διαμεσοσωληναριακές νεφρίτιδες,
αποφρακτική ουροπάθεια, λοιμώξεις) απαιτούν στοχευμένη διερεύνηση και θεραπεία.

🧭 Γρήγορος Αλγόριθμος Διερεύνησης ↑Κρεατινίνης

Επιβεβαίωση: επαναλάβετε μέτρηση, ελέγξτε προ-αναλυτικά σφάλματα/φάρμακα (π.χ. τριμεθοπρίμη).
Ουροπαραγωγή & ACR/Πρωτεΐνη: Γενική ούρων, uACR/PCR, ίζημα.
Υπερηχογράφημα νεφρών/ουροποιητικού: αποκλεισμός απόφραξης, μέγεθος/ηχογένεια.
Διαφοροδιάγνωση ΑΚΙ: Προνεφρική (υποάρδευση), Ενδονεφρική (ATN/AIN/GN), Μετανεφρική (απόφραξη).
Ανασκόπηση φαρμάκων: ACEi/ARB, NSAIDs (ΜΣΑΦ), Διουρητικά, Σκιαγραφικά, PPIs, Αντιβιοτικά κ.ά.
Red flags για βιοψία/παραπομπή: ταχεία επιδείνωση, ενεργό ίζημα (RBC casts), νεφρωσικό σύνδρομο, συστηματικά σημεία αγγειίτιδας.

7.1 Οξεία Νεφρική Βλάβη (AKI)

Η AKI ορίζεται από οξεία επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας εντός ωρών–ημερών και σχετίζεται με αυξημένη θνητότητα.
Συνήθεις κατηγορίες αιτίων: προνεφρικά (υποογκαιμία/καρδιακή ανεπάρκεια), ενδονεφρικά
(οξεία σωληναριακή νέκρωση, σπειραματονεφρίτιδα, διαμεσοσωληναριακή νεφρίτιδα) και μετανεφρικά (απόφραξη).

KDIGO Ορισμός	Κριτήρια
Διάγνωση AKI	↑ κρεατινίνης ορού ≥0,3 mg/dL σε 48 ώρες ή ≥1,5× από τη γραμμή βάσης εντός 7 ημερών ή ολιγουρία <0,5 mL/kg/h για ≥6 ώρες.

Στάδιο	Κρεατινίνη	Ουροπαραγωγή
1	1,5–1,9× από baseline ή ↑ ≥0,3 mg/dL	<0,5 mL/kg/h για 6–12 ώρες
2	2,0–2,9× από baseline	<0,5 mL/kg/h ≥12 ώρες
3	≥3× από baseline ή Cr ≥4,0 mg/dL ή έναρξη υποκατάστασης	<0,3 mL/kg/h ≥24 ώρες ή ανουρία ≥12 ώρες

🔎 Χρήσιμες Δοκιμές:

FE_Na (%): <1% → προνεφρική (εκτός διουρητικών), >2% → ενδονεφρική/ATN (με επιφυλάξεις).
FEUrea (%): <35% υποστηρίζει προνεφρική αιτία σε ασθενείς με διουρητικά.
Υπέρηχος: αποκλεισμός απόφραξης, αξιολόγηση μεγέθους/ηχογένειας.

🩺 Αρχική αντιμετώπιση (συνοπτικά):

Δράστε στην αιτία: υγρά/αιμοδυναμική, διακοπή νεφροτοξικών, αποσυμφόρηση/αντιμετώπιση απόφραξης.
Δόσεις φαρμάκων βάσει eGFR/ουροπαραγωγής.
Διαχείριση Κ⁺, υπερφόρτωσης υγρών, οξέωσης. Σκεφτείτε υποκατάσταση αν ενδείκνυται.

7.2 Χρόνια Νεφρική Νόσος (CKD/ΧΝΝ)

Η ΧΝΝ ορίζεται ως ανωμαλία δομής/λειτουργίας των νεφρών με επιπτώσεις στην υγεία, που
διαρκεί ≥3 μήνες — π.χ. eGFR <60 mL/min/1,73 m² ή επίμονα παθολογική αλβουμινουρία,
ή απεικονιστικές/ιστολογικές ανωμαλίες.

Κατηγορία Αλβουμινουρίας	uACR (mg/g)	Κίνδυνος/Σχόλια
A1	<30	Φυσιολογική–ήπια ↑
A2	30–300	Μέτρια ↑ — αυξάνει CV κίνδυνο, απαιτείται παρέμβαση
A3	>300	Σοβαρή ↑ — υψηλός νεφρικός/καρδιαγγειακός κίνδυνος

🟩 Συνδυασμός G (eGFR) + A (ACR): Ο κίνδυνος προόδου/επιπλοκών αυξάνει από G1A1 (χαμηλός) → G5A3 (πολύ υψηλός).
Χρησιμοποιήστε τον συνδυασμό για παραπομπή, συχνότητα παρακολούθησης και στόχους παρέμβασης.

🩺 Διαχείριση-πυλώνες (σύνοψη):

Αρτηριακή πίεση: στόχος εξατομικευμένος· ACEi/ARB σε αλβουμινουρία.
ΣΔ/μεταβολικό: SGLT2i για eGFR κατάλληλο, έλεγχος γλυκαιμίας/βάρους/λιπιδίων.
Κάπνισμα/δίαιτα/άσκηση: τροποποίηση τρόπου ζωής, περιορισμός Na⁺.
CKD-MBD: έλεγχος Ca/P/PTH/βιταμίνης D, οστική υγεία.
Αναιμία: σίδηρος ± EPO σύμφωνα με κατευθυντήριες.
Φάρμακα: προσαρμογή δόσεων, αποφυγή νεφροτοξικών (NSAIDs κ.ά.).

🚩 Παραπομπή σε νεφρολόγο (ενδείξεις):

eGFR <30 (G4–G5) ή ταχεία πτώση eGFR (>5 mL/min/1,73 m²/έτος).
Επιμένουσα A3 ή νεφρωσικό σύνδρομο.
Ανθεκτική υπέρταση, υποψία σπειραματονεφρίτιδας/συστηματικής αγγειίτιδας.
Σοβαρές ηλεκτρολυτικές/οξεοβασικές διαταραχές, επαναλαμβανόμενη υπερκαλιαιμία.

7.3 Σπειραματονεφρίτιδες (GN)

Οι σπειραματοπάθειες εκδηλώνονται ως νεφριτικό (αιματουρία, RBC casts, οίδημα, υπέρταση, ↓GFR)
ή νεφρωσικό σύνδρομο (πρωτεϊνουρία >3,5 g/24h, υποαλβουμιναιμία, οίδημα, υπερλιπιδαιμία).
Συχνές οντότητες: IgA νεφροπάθεια, ANCA-αγγειίτιδα, anti-GBM, μεμβρανώδης, ελάχιστων αλλοιώσεων.

🔬 Πότε συστήνεται βιοψία νεφρού;

Νεφριτικό σύνδρομο ή επίμονη αιματουρία με παθολογικό ίζημα (RBC casts).
Νεφρωσικό σύνδρομο ενηλίκων.
Ταχεία επιδείνωση νεφρικής λειτουργίας χωρίς εμφανή αιτία.
Ανεξήγητη πρωτεϊνουρία >1 g/ημέρα.

🧪 Στοχευμένες εξετάσεις:
ANA, anti-dsDNA, C3/C4, ANCA, anti-GBM, HBsAg/anti-HCV, HIV, ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών/ελεύθερων ελαφρών αλύσεων,
καθώς και uACR/PCR, ίζημα ούρων.

7.4 Διαμεσοσωληναριακή Νεφρίτιδα (AIN/TIN)

Η AIN είναι φλεγμονώδης βλάβη του διάμεσου και των σωληναρίων, συχνά φαρμακευτικής αιτιολογίας
(β-λακτάμες, NSAIDs (ΜΣΑΦ), PPIs, σουλφοναμίδες, ριφαμπικίνη κ.ά.). Άλλα αίτια: λοιμώξεις, αυτοάνοσα (π.χ. Sjögren).

Κλινικά σημεία: πυρετός, εξάνθημα, ηωσινοφιλία (όχι πάντα), λευκοκυτταρικοί κύλινδροι, στείρα πυουρία.

Δράση: άμεση διακοπή υπαίτιου φαρμάκου· σε επιμένουσα βλάβη, σκέψη για κορτικοστεροειδή κατά ένδειξη.

7.5 Οξεία Πυελονεφρίτιδα (UTI ανώτερου ουροποιητικού)

Εκδηλώνεται με πυρετό, άλγος οσφύος/πλευρικό, ρίγος, ναυτία/έμετο.
Στη Γενική Ούρων: πυουρία, νιτρώδη/λευκ. εστεράση· στην καλλιέργεια >10⁵ cfu/mL (ή >10⁴ με συμπτώματα).

Σημεία επιπλοκής/εισαγωγής: εγκυμοσύνη, ΧΝΝ, ουρολογική απόφραξη/λιθίαση, σηπτική εικόνα, σακχαρώδης διαβήτης,
αποτυχία από του στόματος θεραπείας, ανοσοκαταστολή.

7.6 Αποφρακτική Ουροπάθεια (Μετανεφρική ΑΚΙ)

Προκαλείται από απόφραξη ροής ούρων (προστάτης, ουρητηρικοί λίθοι, όγκοι, νευρογενής κύστη).
Ο υπέρηχος δείχνει υδρονέφρωση. Η έγκαιρη αποσυμφόρηση (καθετηριασμός/νεφροσωληνίσκος/ουρητηρικός καθετήρας)
είναι κρίσιμη για αποφυγή μόνιμης βλάβης.

📌 Take-home:

Σε οξεία επιδείνωση → σκεφτείτε πάντα υποάρδευση, νεφροτοξικά, απόφραξη.
Στη χρόνια βλάβη → ταξινομήστε με G (eGFR) & A (ACR), στοχεύστε παράγοντες κινδύνου.
Ενεργό ίζημα ή νεφρωσικό/νεφριτικό πρότυπο → συζήτηση για βιοψία/εξειδικευμένο έλεγχο.

Σημείωση: Οι παραπάνω πληροφορίες είναι εκπαιδευτικές και δεν υποκαθιστούν ιατρική συμβουλή. Εφαρμόζονται με κλινική κρίση.

Παράγοντες Κινδύνου & Προληπτικός Έλεγχος

Η νεφρική δυσλειτουργία αναπτύσσεται συχνά σιωπηλά. Ο εντοπισμός των
παραγόντων κινδύνου και ο τακτικός προληπτικός έλεγχος (eGFR + uACR)
αποτελούν κλειδί για την έγκαιρη διάγνωση και την πρόληψη επιπλοκών.

⚠️ Κύριοι Παράγοντες Κινδύνου για ΧΝΝ

Σακχαρώδης Διαβήτης: κύρια αιτία ΧΝΝ παγκοσμίως.
Αρτηριακή Υπέρταση: προκαλεί νεφροσκλήρυνση & αγγειακή βλάβη.
Καρδιαγγειακή νόσος: αμφίδρομη σχέση με ΧΝΝ.
Παχυσαρκία / Μεταβολικό Σύνδρομο: επιταχύνουν νεφρική βλάβη.
Οικογενειακό ιστορικό: πολυκυστική νόσος, σπειραματοπάθειες.
Ηλικία >60 ετών: φυσιολογική μείωση eGFR με τα έτη + αυξημένος κίνδυνος ΧΝΝ.
Φάρμακα/τοξίνες: NSAIDs (ΜΣΑΦ), σκιαγραφικά, PPIs, κάδμιο, λίθιο.
Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις / αποφρακτική ουροπάθεια.
Χρόνια φλεγμονώδη/αυτοάνοσα: ΣΕΛ, αγγειίτιδες, ρευματοειδής αρθρίτιδα.

8.1 Προτεινόμενος Προληπτικός Έλεγχος

Οι διεθνείς οδηγίες (KDIGO, ADA, ESH) προτείνουν συνδυασμό eGFR &
uACR για έλεγχο σε ομάδες κινδύνου. Η συχνότητα προσαρμόζεται ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς:

Ομάδα	Έλεγχος	Συχνότητα
Υγιής ενήλικας <60 ετών χωρίς παράγοντες κινδύνου	Βασική Γενική Ούρων + κρεατινίνη/eGFR	Κάθε 2–3 έτη
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1	eGFR + uACR	Ετησίως (μετά 5 έτη από τη διάγνωση)
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2	eGFR + uACR	Ετησίως από τη διάγνωση
Αρτηριακή Υπέρταση	Κρεατινίνη/eGFR + Γενική Ούρων	Κάθε 1–2 έτη (ανάλογα με τον έλεγχο ΑΠ)
Ηλικιωμένοι >65 ετών	eGFR ± uACR	Κάθε 1–2 έτη
ΧΝΝ ή υψηλός κίνδυνος (π.χ. οικογενειακό ιστορικό, αυτοάνοσο)	eGFR + uACR + ειδικές εξετάσεις	Σύμφωνα με το στάδιο (ανά 3–6 μήνες σε G3+, A2/A3)

8.2 Red Flags — Πότε απαιτείται άμεση δράση

Ταχεία αύξηση κρεατινίνης ή απότομη πτώση eGFR.
Ανουρία / ολιγουρία (<400 mL/24h).
Επίμονα υψηλή ACR >300 mg/g ή πρωτεϊνουρία νεφρωσικού εύρους.
Αιματουρία με κυλίνδρους ή ενεργό ίζημα → πιθανή σπειραματονεφρίτιδα.
Υπερκαλιαιμία (>6 mmol/L) ή σοβαρές οξεοβασικές διαταραχές.
Συμπτωματική υπερφόρτωση υγρών (πνευμονικό οίδημα).

8.3 Προληπτική Στρατηγική

Αποφυγή νεφροτοξικών: NSAIDs (ΜΣΑΦ), ανεξέλεγκτα βότανα/συμπληρώματα, ακτινοσκιερά χωρίς ένδειξη.
Έλεγχος ΑΠ: στόχος <130/80 mmHg σε διαβητικούς/ΧΝΝ (εξατομίκευση).
Καλή γλυκαιμική ρύθμιση (HbA1c <7%, εξατομίκευση σε ηλικιωμένους).
Διατροφή: περιορισμός άλατος, ισορροπημένη πρόσληψη πρωτεΐνης (~0,8 g/kg/ημέρα).
Σωματικό βάρος & άσκηση: μείωση κινδύνου ΧΝΝ και καρδιαγγειακών επιπλοκών.
Εμβολιασμοί: γρίπη, πνευμονιόκοκκος, ηπατίτιδα Β (ειδικά σε στάδια ΧΝΝ).

📌 Take-home:
Ο συστηματικός έλεγχος eGFR + uACR σε ομάδες υψηλού κινδύνου είναι η πιο αποδοτική στρατηγική για έγκαιρη διάγνωση.
Οι παράγοντες κινδύνου είναι συχνοί, αλλά η έγκαιρη παρέμβαση επιβραδύνει ή αποτρέπει την εξέλιξη σε ΧΝΝ.

Διατροφή & Νεφρική Υγεία

Η διατροφή αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα στη διατήρηση της υγείας των νεφρών και στη
διαχείριση της χρόνιας νεφρικής νόσου (ΧΝΝ). Οι σωστές διατροφικές επιλογές
συμβάλλουν στη μείωση της εξέλιξης της βλάβης, στον έλεγχο των ηλεκτρολυτών, στην πρόληψη
επιπλοκών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

🥦 Βασικές Αρχές Διατροφής στη Νεφρική Υγεία

Ισορροπία πρωτεΐνης: επαρκής για να καλύπτονται οι ανάγκες, χωρίς υπερβολική φόρτιση.
Περιορισμός αλατιού (Na⁺): ↓ υπέρτασης & κατακράτησης υγρών.
Έλεγχος καλίου (K⁺): ειδικά σε ΧΝΝ προχωρημένων σταδίων.
Μείωση φωσφόρου (P): για πρόληψη CKD-MBD (οστική/μεταβολική νόσος).
Επαρκής ενυδάτωση: προσαρμογή ανάλογα με την κατάσταση καρδιάς/νεφρών.
Μεσογειακή διατροφή: ευνοεί την καρδιαγγειακή και νεφρική προστασία.

9.1 Πρωτεΐνη

Η πρόσληψη πρωτεΐνης πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Σε υγιείς ενήλικες ~0,8 g/kg/ημέρα είναι επαρκής.
Στη ΧΝΝ, ο περιορισμός πρωτεΐνης (0,6–0,8 g/kg/ημέρα) μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη,
αρκεί να εξασφαλίζεται καλή θερμιδική πρόσληψη. Στην αιμοκάθαρση απαιτείται ↑ πρόσληψη (~1,2 g/kg/ημέρα).

Κατάσταση	Συνιστώμενη πρωτεΐνη (g/kg/ημέρα)	Σχόλιο
Υγιής ενήλικας	0,8	Ισορροπημένη διατροφή
ΧΝΝ χωρίς αιμοκάθαρση	0,6–0,8	Απαιτείται καλή θερμιδική κάλυψη
Αιμοκάθαρση/Περιτοναϊκή κάθαρση	1,0–1,2	Αυξημένες απώλειες → ↑ ανάγκες

9.2 Νάτριο (Αλάτι)

Το Na⁺ συμβάλλει στην υπέρταση, οιδήματα και υπερφόρτωση υγρών.
Στόχος: <2 g Na⁺/ημέρα (~5 g αλάτι).
Αποφύγετε επεξεργασμένα τρόφιμα, fast food, αλλαντικά, έτοιμες σάλτσες.

9.3 Κάλιο

Σε ΧΝΝ G4–G5 υπάρχει κίνδυνος υπερκαλιαιμίας.
Περιορίστε τροφές με πολύ Κ⁺ (μπανάνες, πορτοκάλια, πατάτες, ντομάτες).
Τεχνική: «έκπλυση λαχανικών» (κομμένα, βρασμένα σε άφθονο νερό) μειώνει το Κ⁺.

9.4 Φώσφορος

Η υπερφωσφαταιμία συνδέεται με CKD-MBD και αυξημένη θνησιμότητα.
Περιορίστε τροφές με ανόργανα φωσφορικά (αναψυκτικά τύπου cola, επεξεργασμένα τρόφιμα) και
ζωικές πρωτεΐνες. Προτιμήστε φυτικές πηγές (δεσμεύονται λιγότερο).

9.5 Υγρά

Στα πρώιμα στάδια ΧΝΝ → ελεύθερη ενυδάτωση (2–2,5 L/ημέρα εκτός αν υπάρχει αντένδειξη).
Σε προχωρημένα στάδια ή αιμοκάθαρση → περιορισμός (συνήθως <1 L/ημέρα) ανάλογα με τα ούρα/κλινική εικόνα.

🌿 «Φίλοι» & «Εχθροί» της Νεφρικής Υγείας

Φίλοι: μήλα, μούρα, σταφύλια, κρεμμύδι, σκόρδο, λάδι ελιάς, σιτηρά ολικής άλεσης (σε ισορροπία).
Εχθροί: υπερβολικό αλάτι, αναψυκτικά με φωσφορικά, επεξεργασμένα κρέατα, fast food, υπερβολικό κόκκινο κρέας.
Συμπληρώματα: μόνο υπό ιατρική καθοδήγηση (πολλά «φυτικά» είναι νεφροτοξικά).

9.6 Μεσογειακή Διατροφή & Νεφροπροστασία

Πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια, ελαιόλαδο και χαμηλή σε κόκκινο κρέας/αλάτι.
Μελέτες δείχνουν ότι μειώνει την εμφάνιση ΧΝΝ και επιβραδύνει την εξέλιξή της.
Επιπλέον, μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, που είναι ο κυριότερος θάνατος σε ΧΝΝ.

📌 Take-home:
Η διατροφή είναι «θεραπεία» για τους νεφρούς. Εξατομικευμένη προσέγγιση (σε συνεργασία με
νεφρολόγο & κλινικό διαιτολόγο) είναι απαραίτητη σε κάθε στάδιο ΧΝΝ.

Νεφρική Λειτουργία στην Εγκυμοσύνη

Η κύηση συνοδεύεται από σημαντικές φυσιολογικές αλλαγές στη νεφρική λειτουργία που
επηρεάζουν την ερμηνεία εξετάσεων και τη φαρμακοθεραπεία. Η κατανόηση αυτών των αλλαγών είναι κρίσιμη για την
έγκαιρη διάγνωση παθολογικών καταστάσεων (π.χ. προεκλαμψία) και τη σωστή παρακολούθηση εγκύων με προϋπάρχουσα ΧΝΝ.

🔄 Φυσιολογικές αλλαγές (κύηση)

↑ RBF (νεφρική αιματική ροή) & ↑ GFR κατά ~40–50% (από 1ο τρίμηνο).
↓ κρεατινίνη ορού (τυπικά χαμηλότερη από μη έγκυες, π.χ. ~0,4–0,7 mg/dL).
Φυσιολογική ήπια πρωτεϊνουρία μπορεί να αυξηθεί (αλλά όχι νεφρωσικού εύρους).
↑ διούρηση, συχνουρία, ήπια υδρονέφρωση της κύησης (μηχανική/ορμονική).
Μεταβολές RAAS & όγκου πλάσματος → διαφορετική αντιρρόπηση ηλεκτρολυτών.

10.1 Ερμηνεία δεικτών στην κύηση

Δείκτης	Συνήθη εύρη στην κύηση*	Κλινική ερμηνεία
Κρεατινίνη ορού	Συχνά 0,4–0,7 mg/dL	Τιμή ≥0,9–1,0 σε έγκυο μπορεί να υποκρύπτει ↓GFR
Ουρία (BUN)	Τάση προς χαμηλότερες τιμές	↑ μπορεί να σημαίνει αφυδάτωση/↓RBF/πρωτεϊνική φόρτιση
Πρωτεΐνη ούρων 24ώρου	Φυσιολογικά <300 mg/24h	≥300 mg/24h = παθολογικό (π.χ. προεκλαμψία/CKD)
uACR (mg/g)	Φυσιολογικά <30	≥30 = παθολογική αλβουμινουρία

*Τα «φυσιολογικά» κυήσεως ποικίλλουν· να ερμηνεύονται πάντα στο κλινικό πλαίσιο.

10.2 Προεκλαμψία & υπερτασικές διαταραχές κύησης

Η προεκλαμψία χαρακτηρίζεται από νέο-εμφανιζόμενη υπέρταση μετά την 20η εβδομάδα
(≥140/90 mmHg) και ενδείξεις βλάβης οργάνων-στόχων (π.χ. νεφροπάθεια με πρωτεϊνουρία
≥300 mg/24h ή uACR ≥30 mg/g). Μπορεί να υπάρξει και χωρίς πρωτεϊνουρία αν υπάρχουν άλλα σημεία βλάβης.

Red flags προεκλαμψίας:
κεφαλαλγία/όραση, άλγος υποχονδρίου, οίδημα προσώπου/χεριών, υπέρταση, ↓ούρα, ↑κρεατινίνη, ↑AST/ALT, θρομβοπενία.

10.3 Κύηση σε γυναίκες με ΧΝΝ

Η προϋπάρχουσα ΧΝΝ αυξάνει τον κίνδυνο προεκλαμψίας, πρόωρου τοκετού και IUGR.
Ο κίνδυνος σχετίζεται με το στάδιο G και την αλβουμινουρία προ της σύλληψης.
Απαιτείται προ-συλληπτικός έλεγχος και στενή μαιευτική-νεφρολογική παρακολούθηση.

Θέμα	Πρακτικές οδηγίες
Φάρμακα	Διακοπή ACEi/ARB πριν/μετά θετικό τεστ • Ασφαλέστερα αντιυπερτασικά: λαβεταλόλη, νιφεδιπίνη, μεθυλντόπα
Αντιδιαβητικά	Ινσουλινοθεραπεία κατά βάση • SGLT2i όχι στην κύηση
Αναιμία	Σίδηρος από του στόματος/IV κατά ένδειξη • ESA με προσοχή
Πρωτεϊνουρία	Παρακολούθηση uACR/24h • Διαφοροδιάγνωση από προεκλαμψία

10.4 Ειδικές οντότητες στην κύηση

HELLP σύνδρομο: αιμόλυση, ↑τρανσαμινάσες, ↓αιμοπετάλια — επείγουσα μαιευτική κατάσταση.
aHUS/ΤΜΑ: μικροαγγειοπαθητική αιμολυτική αναιμία με νεφρική βλάβη — απαιτεί εξειδικευμένη αντιμετώπιση.
Οξεία λιπώδης διήθηση ήπατος κύησης: ηπατο-νεφρική δυσλειτουργία στο 3ο τρίμηνο.
Υποτροπιάζουσες UTI/πυελονεφρίτιδα: συχνότερες στην κύηση — χαμηλό κατώφλι για καλλιέργεια/θεραπεία.

10.5 Παρακολούθηση εγκύου (checklist)

ΑΠ σε κάθε επίσκεψη, πρωτεΐνη ούρων (uACR/24h) κατά ένδειξη.
Κρεατινίνη/eGFR (με προσοχή στην ερμηνεία), ηλεκτρολύτες, Hb, φερριτίνη/TSAT.
Έλεγχος βάρους/οιδημάτων, εμβρυϊκή ανάπτυξη (υπερηχογραφικά).
Εκπαίδευση για συμπτώματα προεκλαμψίας & πότε να αναζητηθεί βοήθεια.

📌 Take-home:
Οι φυσιολογικές αλλαγές της κύησης μειώνουν την κρεατινίνη και αυξάνουν τον GFR.
Κάθε απόκλιση από το «αναμενόμενο» πλαίσιο πρέπει να εγείρει υποψία για επιπλοκές (π.χ. προεκλαμψία) ή υποκείμενη ΧΝΝ.

Θεραπευτικές Προσεγγίσεις στη Νεφρική Δυσλειτουργία

Η θεραπευτική στρατηγική εξαρτάται από την αιτία, το στάδιο και την
κλινική εικόνα (οξεία ή χρόνια βλάβη). Στόχος είναι η αντιμετώπιση της αιτίας,
η σταθεροποίηση της νεφρικής λειτουργίας, και η πρόληψη επιπλοκών.

🩺 Γενικές Αρχές

Διάγνωση και αντιμετώπιση αναστρέψιμων αιτιών (αφυδάτωση, φάρμακα, απόφραξη).
Προσαρμογή φαρμάκων ανά eGFR.
Έλεγχος αρτηριακής πίεσης και γλυκαιμίας.
Πρόληψη και διαχείριση ηλεκτρολυτικών διαταραχών και οξεοβασικών.
Παρακολούθηση για αναιμία, CKD-MBD, καρδιαγγειακό κίνδυνο.

11.1 Αντιμετώπιση Οξείας Νεφρικής Βλάβης (AKI)

Υγρά & αιμοδυναμική: ισοτονικοί οροί (NaCl 0.9%) σε υποογκαιμία, αποφυγή υπερφόρτωσης.
Απομάκρυνση νεφροτοξικών: NSAIDs (ΜΣΑΦ), ACEi/ARB, σκιαγραφικά, αμινογλυκοσίδες.
Αντιμετώπιση απόφραξης: καθετηριασμός κύστης, νεφροστομία, ουρητηρικός stent.
Υποκατάσταση νεφρικής λειτουργίας (RRT): σε σοβαρή υπερκαλιαιμία, πνευμονικό οίδημα, ουραιμικά συμπτώματα.

11.2 Αντιμετώπιση Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (CKD)

Στόχος είναι η επιβράδυνση της εξέλιξης και η πρόληψη επιπλοκών.
Η παρέμβαση βασίζεται σε τροποποίηση τρόπου ζωής και φαρμακευτική αγωγή.

🏃 Τρόπος ζωής:
Διακοπή καπνίσματος, άσκηση, απώλεια βάρους, μεσογειακή δίαιτα, περιορισμός Na⁺ (<2 g/ημ).

11.3 Φαρμακευτικές Κατηγορίες

ACEi/ARB: ↓ πρωτεϊνουρίας, ↓ εξέλιξης ΧΝΝ (προσοχή σε υπερκαλιαιμία/↑ Cr).
SGLT2i (dapagliflozin, empagliflozin): νεφροπροστασία σε ΣΔ & ΧΝΝ (μέχρι eGFR 20–25).
Mineralocorticoid receptor antagonists (finerenone): καρδιονεφρική προστασία σε ΣΔ + CKD.
Διουρητικά: αγκύλης σε υπερφόρτωση, θειαζίδες/ινδαπαμίδη σε GFR>30.
Δέσμες φωσφόρου: σε υπερφωσφαταιμία CKD-MBD.
EPO & Σίδηρος: σε αναιμία ΧΝΝ (ανάλογα με Hb, φερριτίνη, TSAT).
Βιταμίνη D/καλσιτριόλη: σε δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό.

11.4 Quick Guide: Προσαρμογή Φαρμάκων ανά eGFR

Φάρμακο	eGFR >60	eGFR 30–59	eGFR <30
Metformin	OK	Μείωση δόσης, max 1000 mg/ημ	Αντενδείκνυται
DOACs (π.χ. apixaban, rivaroxaban)	Κανονική δόση	Μείωση ανάλογα με φάρμακο	Αντένδειξη/μεγάλη προσοχή
Αμινογλυκοσίδες	Προσαρμογή δόσης	Μεγάλη επιφύλαξη	Αποφυγή
Allopurinol	100–300 mg	100 mg/ημ	50–100 mg/48h

*Ενδεικτικός οδηγός — πάντα σύμφωνα με SPC & εξατομίκευση.

11.5 Διαχείριση Ηλεκτρολυτικών & Οξεοβασικών

Υπερκαλιαιμία: Ca-gluconate (σταθεροποίηση μεμβράνης), ινσουλίνη+γλυκόζη, β-αγωνιστές, ρητίνες, RRT.
Μεταβολική οξέωση (HCO₃⁻ <22): χορήγηση NaHCO₃ PO/IV, στόχος HCO₃⁻ ~22–26 mmol/L.
Υπονατριαιμία/υπερνατριαιμία: αργή διόρθωση (<8–10 mmol/L/24h) → αποφυγή οσμωτικής απομυελίνωσης.

11.6 Υποκατάσταση Νεφρικής Λειτουργίας (RRT)

Η έναρξη αιμοκάθαρσης/περιτοναϊκής κάθαρσης γίνεται με βάση κλινικά κριτήρια και όχι μόνο τιμές κρεατινίνης:

Συμπτωματική ουραιμία (εγκεφαλοπάθεια, περικαρδίτιδα, ναυτία).
Ανθεκτική υπερκαλιαιμία.
Σοβαρή μεταβολική οξέωση.
Ανθεκτική υπερφόρτωση υγρών (πνευμονικό οίδημα).
Κάθαρση τοξικών ουσιών/φαρμάκων.

📌 Take-home:

Η θεραπεία της νεφρικής δυσλειτουργίας είναι πολυπαραγοντική.
Συνδυάζει απομάκρυνση αιτιών, τροποποίηση τρόπου ζωής και φαρμακοθεραπεία.
Η προσαρμογή δόσεων φαρμάκων στο eGFR είναι ζωτικής σημασίας.
Η RRT εφαρμόζεται με κλινικά κριτήρια, όχι μόνο με βάση αριθμούς.

Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

❓ Τι σημαίνει «νεφρική λειτουργία» στις εξετάσεις;

Αναφέρεται στην ικανότητα των νεφρών να φιλτράρουν το αίμα, να
απομακρύνουν άχρηστες ουσίες (ουρία, κρεατινίνη), να ρυθμίζουν ηλεκτρολύτες και οξεοβασική ισορροπία.
Συνήθως αξιολογείται με ουρία, κρεατινίνη, eGFR και ανάλυση ούρων.

❓ Ποια είναι τα πρώτα σημάδια νεφρικής ανεπάρκειας;

Στα αρχικά στάδια ΧΝΝ μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα.
Όταν εμφανιστούν, συχνά περιλαμβάνουν: κόπωση, οίδημα αστραγάλων, συχνουρία νύχτας, αφρώδη ούρα.
Γι’ αυτό η προληπτική εξέταση είναι ζωτικής σημασίας.

❓ Ποιες εξετάσεις δείχνουν τη νεφρική λειτουργία;

Οι πιο βασικές είναι:

Κρεατινίνη & eGFR → εκτίμηση σπειραματικής διήθησης.
Ουρία → λιγότερο ειδική, επηρεάζεται από διατροφή/ενυδάτωση.
Ανάλυση ούρων (ACR, πρωτεϊνουρία, ίζημα).
Ηλεκτρολύτες & HCO₃⁻ για σωληναριακή λειτουργία.

❓ Πότε πρέπει να ελέγχω τα νεφρά μου;

Προληπτικά κάθε 2–3 χρόνια αν είστε υγιής <60 ετών.
Ετησίως σε διαβήτη, υπέρταση, οικογενειακό ιστορικό, ηλικία >65.
Συχνότερα (ανά 3–6 μήνες) σε ΧΝΝ G3+ ή αλβουμινουρία.

❓ Είναι φυσιολογικό η κρεατινίνη να είναι χαμηλή στην εγκυμοσύνη;

Ναι. Στην κύηση ο GFR αυξάνεται → η κρεατινίνη μειώνεται.
Τιμή ≥0,9–1,0 mg/dL μπορεί να είναι ύποπτη για παθολογία στην έγκυο.

❓ Μπορεί η διατροφή να βοηθήσει τα νεφρά;

Ναι. Η μεσογειακή διατροφή με χαμηλό αλάτι και ισορροπημένη πρωτεΐνη προστατεύει.
Σε προχωρημένα στάδια απαιτείται εξατομίκευση (πρωτεΐνη, Κ⁺, P, υγρά).
Πάντα σε συνεργασία με διαιτολόγο/νεφρολόγο.

❓ Τι είναι το eGFR και ποιο είναι το φυσιολογικό;

Ο eGFR είναι υπολογισμένος ρυθμός σπειραματικής διήθησης.
Φυσιολογικό: >90 mL/min/1,73m².
Τιμές <60 για ≥3 μήνες → ΧΝΝ. Η ηλικία μειώνει φυσιολογικά το eGFR.

❓ Μπορώ να παίρνω παυσίπονα αν έχω πρόβλημα στα νεφρά;

Αποφύγετε NSAIDs ΜΣΑΦ (ιβουπροφαίνη, δικλοφενάκη, νιμεσουλίδη).
Εναλλακτικά: παρακεταμόλη (με προσοχή σε υπερδοσολογία).
Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν από κάθε φάρμακο.

❓ Πότε χρειάζεται αιμοκάθαρση;

Όχι μόνο με βάση την κρεατινίνη. Ενδείξεις: ουραιμία (σύγχυση, περικαρδίτιδα),
υπερκαλιαιμία ανθεκτική, πνευμονικό οίδημα,
σοβαρή οξέωση ή κάθαρση τοξικών ουσιών.

❓ Μπορεί η νεφρική νόσος να θεραπευτεί;

Η οξεία βλάβη μπορεί να είναι πλήρως αναστρέψιμη.
Η χρόνια συνήθως όχι, αλλά η εξέλιξή της μπορεί να επιβραδυνθεί
με κατάλληλη αγωγή (ACEi/ARB, SGLT2i, ρύθμιση ΑΠ/ΣΔ, διατροφή).

❓ Ποιοι εμβολιασμοί χρειάζονται σε ΧΝΝ;

Γρίπη ετησίως, πνευμονιόκοκκος, ηπατίτιδα Β (ιδίως πριν την αιμοκάθαρση).
Ο εμβολιασμός μειώνει λοιμώξεις που μπορούν να επιβαρύνουν περαιτέρω τους νεφρούς.

❓ Τι πρέπει να προσέξω αν έχω ΧΝΝ και χρειάζομαι σκιαγραφικό;

Απαραίτητη ενυδάτωση, χρήση χαμηλής δόσης ισο-οσμωτικού σκιαγραφικού,
αποφυγή ταυτόχρονης χρήσης NSAIDs/νεφροτοξικών. Σε υψηλό κίνδυνο → εναλλακτική απεικόνιση.

Συμπεράσματα

Η νεφρική λειτουργία αποτελεί κρίσιμο δείκτη υγείας και επηρεάζει πολλαπλά συστήματα του οργανισμού.
Η έγκαιρη αναγνώριση διαταραχών μέσω εξετάσεων αίματος και ούρων (κρεατινίνη, eGFR, ουρία, uACR)
δίνει τη δυνατότητα πρόληψης επιπλοκών και καθυστέρησης της εξέλιξης της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ).

Οι παράγοντες κινδύνου (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, παχυσαρκία, οικογενειακό ιστορικό, νεφροτοξικά φάρμακα)
απαιτούν τακτικό προληπτικό έλεγχο και εξατομικευμένη στρατηγική παρέμβασης.
Η διατροφή (μεσογειακή δίαιτα, περιορισμός Na⁺/P, έλεγχος πρωτεΐνης) και η τροποποίηση τρόπου ζωής
είναι θεμέλιοι λίθοι πρόληψης και θεραπείας.

Στην οξεία νεφρική βλάβη, η έγκαιρη αντιμετώπιση αιτιών (υγρά, απομάκρυνση νεφροτοξικών, αποσυμφόρηση απόφραξης)
μπορεί να αποκαταστήσει πλήρως τη λειτουργία. Στη χρόνια, η πρόοδος μπορεί να επιβραδυνθεί
με ACEi/ARB, SGLT2i, έλεγχο ΑΠ & ΣΔ, ενώ η υποκατάσταση εφαρμόζεται σε προχωρημένα στάδια.

📌 Κεντρικό μήνυμα:
Η διατήρηση της νεφρικής υγείας απαιτεί συστηματικό έλεγχο, υγιεινή ζωή
και στενή συνεργασία με τον ιατρό. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αλλάξει την πορεία της νόσου.

Βιβλιογραφία

KDIGO 2022 Clinical Practice Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Kidney Disease. Kidney Int. 2022.
Levey AS, Coresh J. Chronic kidney disease. Lancet. 2012;379:165–180. PubMed
Jha V, et al. Chronic kidney disease: global dimension and perspectives. Lancet. 2013;382:260–272. PubMed
Webster AC, Nagler EV, Morton RL, Masson P. Chronic Kidney Disease. Lancet. 2017;389:1238–1252. PubMed
Glassock RJ, Warnock DG, Delanaye P. The global burden of chronic kidney disease. Clin Kidney J. 2017;10(3):255–259. PubMed
Τσιόκα Σ., Μαυροματίδης Κ., κ.ά. «Χρόνια Νεφρική Νόσος: Επιδημιολογία και θεραπευτικές προσεγγίσεις στην Ελλάδα». Νεφρολογία, 2019.
Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία. «Κατευθυντήριες Οδηγίες για την αντιμετώπιση της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου». Διαθέσιμο στο: enephrology.gr
ΕΟΔΥ – Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας. «Παράγοντες κινδύνου για Χρόνια Νεφρική Νόσο». Διαθέσιμο στο: eody.gov.gr
National Kidney Foundation (NKF). «CKD Guidelines & Resources». Διαθέσιμο στο: kidney.org
Καραγιάννης Α., Παπανικολάου Δ. «Νεφρική λειτουργία και μεταβολικό σύνδρομο». Ελληνική Ιατρική Επιθεώρηση, 2020.