HbA1c: Η Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη στην Παρακολούθηση του Διαβήτη
🧬 Τι Είναι η HbA1c;
Η HbA1c (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη) είναι μια μορφή αιμοσφαιρίνης στην οποία έχει προσκολληθεί γλυκόζη. Η μέτρησή της παρέχει εκτίμηση του μέσου επιπέδου σακχάρου στο αίμα των τελευταίων 2–3 μηνών.
🧪 Πώς Σχηματίζεται η HbA1c;
Όταν η γλυκόζη στο αίμα αυξάνεται, συνδέεται μη ενζυμικά με την αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται γλυκοζυλίωση. Η αιμοσφαιρίνη A1c είναι το κύριο υποείδος που γλυκοζυλιώνεται και αποτελεί περίπου το 90% της HbA1.
Δεδομένου ότι τα ερυθρά ζουν περίπου 120 ημέρες, η HbA1c αντικατοπτρίζει τη μέση γλυκαιμική κατάσταση του οργανισμού κατά το τρίμηνο που προηγήθηκε.
📈 Γιατί Είναι Σημαντική στον Διαβήτη;
Η HbA1c είναι καθιερωμένο εργαλείο για:
📌 Διάγνωση σακχαρώδη διαβήτη
🔄 Παρακολούθηση γλυκαιμικού ελέγχου
🎯 Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας θεραπείας
🧩 Πρόβλεψη μακροχρόνιων επιπλοκών
🗓️ Πότε Γίνεται η Εξέταση;
Η HbA1c συνιστάται:
Κατά τη διάγνωση του διαβήτη τύπου 2
Κάθε 3 μήνες για την αξιολόγηση της πορείας
Σε παιδιά και εφήβους με διαβήτη τύπου 1
Κατά την εγκυμοσύνη (με προσοχή – δείτε παρακάτω)
Σε προδιαβητικά άτομα για πρόληψη εξέλιξης
🧾 Ερμηνεία Αποτελεσμάτων
📊 Πίνακας 1: Τιμές HbA1c και Κλινική Σημασία
| HbA1c (%) | Ερμηνεία |
|---|---|
| ≤ 5.6% | Φυσιολογική |
| 5.7–6.4% | Προδιαβήτης |
| ≥ 6.5% | Διαβήτης |
Σημείωση: Για τη διάγνωση απαιτείται επιβεβαίωση με επαναληπτική μέτρηση ή άλλη εξέταση.
👨⚕️ Φυσιολογικές Τιμές HbA1c (ανά Ομάδα)
📊 Πίνακας 2: Φυσιολογικά Όρια
| Πληθυσμός | Στόχος HbA1c |
|---|---|
| Ενήλικες χωρίς διαβήτη | < 5.7% |
| Ενήλικες με διαβήτη τύπου 2 | ≤ 7.0% (συνήθως) |
| Παιδιά με διαβήτη τύπου 1 | 7.0–7.5% |
| Εγκυμοσύνη (1ο τρίμηνο) | < 6.0% |
🔄 HbA1c και Θεραπεία
Η εξέταση HbA1c βοηθά στον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητας της θεραπείας:
📉 Αντίσταση στην ινσουλίνη: αξιολόγηση παρέμβασης
💊 Ρύθμιση φαρμάκων: μεταβολές δοσολογίας
🔬 Πρόληψη επιπλοκών (νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια κ.λπ.)
⚠️ Συχνές Παρανοήσεις
❌ «Είχα κανονικό σάκχαρο νηστείας, άρα όλα καλά.»
➡️ Μπορεί να έχετε αυξημένη HbA1c.❌ «Μπορώ να ρυθμίσω την HbA1c σε 1 εβδομάδα πριν τον έλεγχο.»
➡️ Όχι! Αντικατοπτρίζει μέσες τιμές 3 μηνών.
🤰 HbA1c στην Εγκυμοσύνη
Η HbA1c δεν συνιστάται για διάγνωση διαβήτη κύησης (εκεί προτιμώνται καμπύλες γλυκόζης). Ωστόσο:
Μπορεί να εκτιμηθεί στο 1ο τρίμηνο
Στόχος: <6.0%
Υψηλές τιμές σχετίζονται με συγγενείς ανωμαλίες και αποβολές
🧒 HbA1c στα Παιδιά: Τι Πρέπει να Ξέρουν οι Γονείς
🔍 Πότε γίνεται η εξέταση σε παιδιά;
👶 Στα παιδιά με κλινικές ενδείξεις διαβήτη τύπου 1: πολυουρία, πολυδιψία, απώλεια βάρους
🧁 Σε παχύσαρκα παιδιά με ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη στην οικογένεια
📉 Σε παιδιά με χαμηλό ανοσολογικό κατώφλι για αυτοάνοσες νόσους (π.χ. θυρεοειδίτιδα Hashimoto, κοιλιοκάκη)
⚠️ Σε παιδιά με προδιαβήτη ή μεταβολικό σύνδρομο
📊 Πίνακας: Ερμηνεία HbA1c σε παιδιά
HbA1c (%) Ερμηνεία Ενέργεια ≤ 5.6% Φυσιολογική Ρουτίνα 5.7–6.4% Προδιαβητικό εύρος Διατροφή, άσκηση, παρακολούθηση ≥ 6.5% Πιθανός διαβήτης Επιβεβαιωτική διάγνωση με OGTT, αντισώματα 🎯 Θεραπευτικοί στόχοι HbA1c σε παιδιά με διαβήτη τύπου 1
Ηλικία Στόχος HbA1c (%) < 6 ετών 7.5–8.5% (αποφυγή υπογλυκαιμίας) 6–12 ετών 7.5% 13–19 ετών ≤ 7.5% ✅ Σύμφωνα με ADA & ISPAD (2023)
💡 Σημεία προσοχής
Η HbA1c δεν υποκαθιστά τη μέτρηση γλυκόζης νηστείας ή την OGTT σε παιδιά με υποψία προδιαβήτη
Οι συχνές υπογλυκαιμίες μπορεί να “κρύβουν” τις πραγματικές διακυμάνσεις σακχάρου
Η χρήση συνεχούς καταγραφής γλυκόζης (CGM) ενισχύει την αξιολόγηση HbA1c στα παιδιά με ΣΔ1
Η εφηβεία συνοδεύεται από ορμονική ινσουλινοαντίσταση, οδηγώντας συχνά σε παροδικά υψηλότερες HbA1c
🍽️ HbA1c και Διατροφή: Ο Ρόλος της Διατροφής στη Γλυκαιμική Ρύθμιση
Η διατροφή αποτελεί βασικό παράγοντα επηρεασμού της HbA1c, τόσο σε διαβητικούς όσο και σε προδιαβητικούς ασθενείς. Η μέση γλυκαιμική επιβάρυνση των τροφών καθορίζει το ποσοστό της HbA1c μέσω της σταθερής επίδρασης στη γλυκόζη πλάσματος.
✅ Τι Μειώνει τη HbA1c
🥦 Μη επεξεργασμένοι υδατάνθρακες: Φακές, φασόλια, βρώμη, κινόα
🥗 Δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη: Πατάτες βραστές (όχι τηγανητές), ψωμί ολικής
🧘♂️ Μείωση θερμιδικής πρόσληψης σε υπέρβαρα άτομα
💧 Επαρκής ενυδάτωση
🥜 Υγιεινά λιπαρά: Ελαιόλαδο, αβοκάντο, ξηροί καρποί
🕒 Διαλείπουσα νηστεία (σε επιλεγμένους ασθενείς με ιατρική καθοδήγηση)
❌ Τι Αυξάνει τη HbA1c
🍭 Ζάχαρη και επεξεργασμένοι υδατάνθρακες: Γλυκά, σιρόπια, λευκό ψωμί
🥤 Αναψυκτικά (ειδικά τα κανονικά – όχι light)
🍟 Fast food με υψηλή θερμιδική και λιπιδαιμική επιβάρυνση
🍺 Αλκοόλ: Ασταθής επίδραση – μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει προσωρινά
🛋️ Καθιστική ζωή χωρίς άσκηση μετά το γεύμα
🔢 Ποσοτική Εκτίμηση
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ADA, κάθε 1% μείωση της HbA1c μπορεί να επιτευχθεί με 5–10% απώλεια βάρους και βελτίωση της ποιότητας υδατανθράκων στη δίαιτα.
📦 Χρήσιμα Διατροφικά Μοντέλα
Πρότυπο Διατροφής Συσχέτιση με HbA1c Μεσογειακή Δίαιτα 🇬🇷 ✅ Μείωση 0.3–0.5% HbA1c DASH Diet ✅ Οφέλη σε υπέρβαρους και υπερτασικούς Vegan (φυτοφαγική) ✅ Μείωση 0.4–0.7% HbA1c Western Diet ❌ Αύξηση της HbA1c και του κινδύνου προδιαβήτη 🧃 Προσοχή στα Ροφήματα
Νερό: ✅
Καφές χωρίς ζάχαρη: ✅
Χυμοί φρούτων: ⚠️ (ακόμα και 100% φυσικοί, αυξάνουν τη γλυκαιμία)
Smoothies με φρούτα & λαχανικά: ✅ με μέτρο
Γάλα: ⚠️ σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να έχει γλυκαιμική επίδραση
🧑⚕️ Συμβουλές Κλινικού Διαιτολόγου
🍽️ Μικρά & συχνά γεύματα με ισορροπημένο γλυκαιμικό φορτίο
🧂 Περιορισμός του νατρίου – έμμεση επίδραση μέσω υπέρτασης
🧴 Χρήση μη θερμιδογόνων γλυκαντικών (π.χ. στέβια, ερυθριτόλη)
📈 Παρακολούθηση γλυκαιμικού δείκτη (GI) και γλυκαιμικού φορτίου (GL)
🔍 HbA1c vs Σάκχαρο Νηστείας
Σύγκριση HbA1c Σάκχαρο Νηστείας Τι μετρά Μέση τιμή 3μήνου Τιμή εκείνη τη στιγμή Επηρεάζεται από Αναιμία, αιμοσφαιρινοπάθειες Πρόσφατο φαγητό, stress Αξιοπιστία Υψηλή, αλλά με εξαιρέσεις Χρήσιμη σε συνδυασμό 
❗ Πότε Είναι Μη Αξιόπιστη η HbA1c;
Η HbA1c ενδέχεται να είναι ανακριβής σε:
⚠️ Αναιμία
⚠️ Αιμοσφαιρινοπάθειες (π.χ. Μεσογειακή)
⚠️ Χρόνια αιμορραγία
⚠️ Νεφρική ανεπάρκεια
- ⚠️ Μεγάλη αλλαγή στον ρυθμό αναγέννησης των ερυθρών
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
🩸 Τι δείχνει ακριβώς η HbA1c;
Η HbA1c αντικατοπτρίζει τον μέσο όρο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα κατά τους τελευταίους 2–3 μήνες. Μετρά το ποσοστό αιμοσφαιρίνης που έχει γλυκοζυλιωθεί, δηλαδή έχει συνδεθεί με γλυκόζη.
📅 Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η εξέταση HbA1c;
Για άτομα με διαβήτη: κάθε 3 μήνες (ή κάθε 6 μήνες αν η γλυκαιμία είναι καλά ρυθμισμένη). Για άτομα χωρίς διαβήτη: μόνο εφόσον υπάρχει υποψία ή παρακολούθηση προδιαβήτη.
🤰 Είναι αξιόπιστη η HbA1c κατά την εγκυμοσύνη;
Όχι για διάγνωση διαβήτη κύησης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο στο 1ο τρίμηνο για εκτίμηση προηγούμενης ρύθμισης. Στη συνέχεια προτιμώνται καμπύλες σακχάρου.
👶 Τι σημαίνει αυξημένη HbA1c σε παιδί;
Εάν είναι ≥6.5%, υπάρχει υποψία διαβήτη τύπου 1 και πρέπει να γίνει επιβεβαίωση με OGTT και έλεγχος αυτοαντισωμάτων. Η προδιάθεση μπορεί να φανεί και από τιμές 5.7–6.4%.
📉 Μπορεί να πέσει η HbA1c μόνο με διατροφή;
Ναι. Σε άτομα με προδιαβήτη, η αλλαγή τρόπου ζωής (διατροφή, άσκηση, μείωση βάρους) μπορεί να μειώσει την HbA1c κατά 0.5–1.5% χωρίς φαρμακευτική αγωγή.
🩺 Πότε δεν είναι αξιόπιστη η HbA1c;
Σε περιπτώσεις αναιμίας, αιμοσφαιρινοπαθειών, χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, αιμορραγιών ή μετάγγισης. Επίσης, σε άτομα με ταχεία εναλλαγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
📊 Υπάρχει αντιστοιχία HbA1c με μέση τιμή γλυκόζης;
Ναι. Π.χ. HbA1c 6% αντιστοιχεί περίπου σε μέση γλυκόζη 126 mg/dL. Υπάρχουν ειδικοί μετατροπείς (eAG calculators) για ακριβή υπολογισμό.
🧬 Η HbA1c επηρεάζεται από τα φάρμακα;
Ναι. Ινσουλίνη, μετφορμίνη, σουλφονυλουρίες και άλλα φάρμακα επηρεάζουν τη μέση γλυκόζη και επομένως την HbA1c. Επίσης, κάποια φάρμακα που επηρεάζουν τον χρόνο ζωής των ερυθρών κυττάρων μπορεί να δώσουν παραπλανητικά αποτελέσματα.
📚 Βιβλιογραφία
American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes—2024. Diabetes Care. 2024;47(Suppl. 1):S1-S212. https://diabetesjournals.org/care
World Health Organization (WHO). Use of Glycated Hemoglobin (HbA1c) in the Diagnosis of Diabetes Mellitus. 2011. https://www.who.int
Sacks DB et al. Guidelines and Recommendations for Laboratory Analysis in the Diagnosis and Management of Diabetes Mellitus. Clin Chem. 2011;57(6):e1–e47.
International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD). 2022 ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines: Diabetes in Childhood and Adolescence. Pediatric Diabetes.
Nathan DM, Kuenen J, Borg R, et al. Translating the A1C Assay Into Estimated Average Glucose Values. Diabetes Care. 2008;31(8):1473–1478.
Ceriello A, et al. The HbA1c and glucose targets for diabetes control: A consensus report of the ADA and the EASD. Diabetologia. 2023.
National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Type 2 Diabetes in Adults: Management. NICE guideline [NG28], 2023.
International Diabetes Federation (IDF). IDF Diabetes Atlas, 10th edition, 2021.
Stratton IM et al. Association of glycaemia with macrovascular and microvascular complications of type 2 diabetes (UKPDS 35). BMJ. 2000;321:405–412.
Monnier L, Colette C. Glycemic variability: should we and can we prevent it? Diabetes Care. 2008;31 Suppl 2:S150–4.
