Σάκχαρο Αίματος: Τιμές, Έλεγχος, Διαβήτης και Όλα Όσα Πρέπει να Ξέρετε
🧬 Τι Είναι το Σάκχαρο Αίματος;
Το σάκχαρο (ή γλυκόζη) είναι το κύριο είδος ζάχαρης στο αίμα μας.
Παρέχει ενέργεια στα κύτταρα
Προέρχεται από την τροφή (υδατάνθρακες)
Ρυθμίζεται από την ινσουλίνη και άλλες ορμόνες (γλυκαγόνη, κορτιζόλη)
Η ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωση γλυκόζης είναι απαραίτητη για τη μεταβολική υγεία.
⚙️ Πώς Ρυθμίζεται το Σάκχαρο;
| Ορμόνη | Δράση | Πηγή |
|---|---|---|
| 🧪 Ινσουλίνη | Μειώνει σάκχαρο – αποθήκευση σε κύτταρα | Πάγκρεας (β-κύτταρα) |
| 🧪 Γλυκαγόνη | Αυξάνει σάκχαρο – διάσπαση γλυκογόνου | Πάγκρεας (α-κύτταρα) |
| 🧪 Κορτιζόλη | Αυξάνει σάκχαρο σε στρες | Επινεφρίδια |
| 🧪 Αδρεναλίνη | Άμεση αύξηση σακχάρου σε stress | Επινεφρίδια |
🧪 Εξετάσεις Σακχάρου
1️⃣ Σάκχαρο Νηστείας (Fasting Glucose)
8–12 ώρες νηστεία
Εξέταση ρουτίνας για προδιαβήτη/διαβήτη
2️⃣ Τυχαίο Σάκχαρο
Οποιαδήποτε στιγμή
Όριο: >200 mg/dL + συμπτώματα → πιθανός διαβήτης
3️⃣ Καμπύλη Γλυκόζης (OGTT)
75g γλυκόζης από το στόμα
Μέτρηση νηστείας + 1 ώρα + 2 ώρες
Χρήσιμη στην εγκυμοσύνη
4️⃣ HbA1c (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη)
Δείχνει τον μέσο όρο σακχάρου των τελευταίων 3 μηνών
Αξιόπιστη για διάγνωση & παρακολούθηση
🔢 Φυσιολογικές Τιμές Σακχάρου
| Εξέταση | Φυσιολογικό | Προδιαβήτης | Διαβήτης |
|---|---|---|---|
| Νηστείας | < 100 mg/dL | 100–125 | ≥ 126 |
| OGTT (2h) | < 140 | 140–199 | ≥ 200 |
| HbA1c | < 5.7% | 5.7–6.4% | ≥ 6.5% |
⚠️ Απαιτείται επιβεβαίωση με δεύτερη εξέταση για διάγνωση.
📈 Υπεργλυκαιμία – Τι Είναι;
Είναι η αύξηση της γλυκόζης αίματος πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα.
🩺 Αίτια:
Σακχαρώδης διαβήτης
Στρες (χειρουργείο, λοίμωξη)
Φάρμακα (κορτικοειδή, αντιψυχωσικά)
Ορμονικές διαταραχές (π.χ. Cushing)
⚠️ Επιπτώσεις:
Δίψα, συχνοουρία, κόπωση
Απώλεια βάρους
Σε χρόνια μορφή → διαβητική κετοξέωση, μικροαγγειακές βλάβες
📉 Υπογλυκαιμία – Συμπτώματα & Αντιμετώπιση
Σάκχαρο <70 mg/dL
Επικίνδυνη τιμή: <54 mg/dL
🧠 Συμπτώματα:
Τρέμουλο, ταχυκαρδία, εφίδρωση
Πείνα, σύγχυση
Επιθετικότητα, σπασμοί, απώλεια συνείδησης
🆘 Τι να κάνετε:
15g απλών υδατανθράκων (χυμός, γλυκό)
Μέτρηση μετά από 15 λεπτά
Αν δεν βελτιωθεί → Επανάληψη ή γλυκαγόνη / Ιατρική βοήθεια
🩺 Σάκχαρο και Διαβήτης
Τύποι διαβήτη:
Τύπος Περιγραφή Σάκχαρο Νηστείας HbA1c 👶 Τύπου 1 Αυτοάνοση καταστροφή β-κυττάρων Υψηλό Υψηλό 🧓 Τύπου 2 Ινσουλινοαντίσταση + μείωση έκκρισης Αυξάνεται προοδευτικά Υψηλό 🤰 Κύησης Παροδική υπεργλυκαιμία στην εγκυμοσύνη >92 mg/dL n/a 🧬 MODY, LADA Γενετικοί/άτυποι Μεταβλητό Διαγνωστικά χρήσιμο 🤰 Σάκχαρο στην Εγκυμοσύνη
Η υπεργλυκαιμία στην κύηση μπορεί να οδηγήσει σε:
🧬 Μακροσωμία εμβρύου
🤱 Περιγεννητικές επιπλοκές
🔁 Αυξημένο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 στη μητέρα
Κριτήρια OGTT στην εγκυμοσύνη (75g):
Χρονικό σημείο Τιμή Νηστείας ≥ 92 mg/dL 1 ώρα ≥ 180 mg/dL 2 ώρες ≥ 153 mg/dL ✅ Αν μία τιμή είναι παθολογική → διάγνωση διαβήτη κύησης.
🧒 Σάκχαρο σε Παιδιά και Εφήβους
Διαβήτης τύπου 1: συχνός σε παιδιά
Έλεγχος με HbA1c, σακχάρου νηστείας, αντισώματα (ICA, GAD)
⚠️ Αυξάνεται και η παχυσαρκιακή υπεργλυκαιμία λόγω κακής διατροφής.
🍽️ Διατροφή και Σάκχαρο Αίματος: Ο Τροχός της Γλυκαιμικής Ρύθμισης
Η διατροφή αποτελεί το θεμέλιο λίθο για τη ρύθμιση του σακχάρου, ειδικά σε άτομα με προδιαβήτη ή διαβήτη τύπου 2. Η σωστή επιλογή τροφών μπορεί να μειώσει ή να σταθεροποιήσει τη γλυκαιμία χωρίς φάρμακα.
✅ Τροφές που Βοηθούν στη Ρύθμιση του Σακχάρου
🥗 Λαχανικά με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη: μπρόκολο, σπανάκι, αγγούρι, κολοκυθάκια
🌾 Δημητριακά ολικής άλεσης: βρώμη, κινόα, μαύρο ρύζι
🥜 Ξηροί καρποί & σπόροι: καρύδια, αμύγδαλα, λιναρόσπορος
🐟 Λιπαρά ψάρια: σολομός, σκουμπρί, σαρδέλα
🧴 Ελαιόλαδο: πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά
🍎 Μέτρια ποσότητα φρούτων: μήλο, αχλάδι, φράουλες, μούρα
🧘♂️ Νερό και αφεψήματα χωρίς ζάχαρη
❌ Τροφές που Αυξάνουν το Σάκχαρο
🍭 Ζάχαρη & γλυκά: σοκολάτες, καραμέλες, κέικ
🍞 Επεξεργασμένοι υδατάνθρακες: λευκό ψωμί, μακαρόνια, μπισκότα
🥤 Αναψυκτικά & έτοιμοι χυμοί
🍟 Fast food: τηγανητές πατάτες, πίτσες, burger
🍺 Αλκοόλ, ειδικά μπύρα και ποτά με ζάχαρη
🧠 Συμβουλές Κλινικού Διαιτολόγου
📏 Μικρά και συχνά γεύματα κάθε 3–4 ώρες
🔢 Υπολογισμός γλυκαιμικού δείκτη (GI) και γλυκαιμικού φορτίου (GL)
🥗 Ποικιλία και χρώμα στο πιάτο
🧂 Περιορισμός αλατιού – η υπέρταση συχνά συνυπάρχει
💧 Ενυδάτωση: 1.5–2 λίτρα νερό την ημέρα
🧾 Καταγραφή γευμάτων βοηθά στην παρακολούθηση
📊 Γλυκαιμικός Δείκτης: Χρήσιμος Οδηγός
Τρόφιμο Γλυκαιμικός Δείκτης (GI) Κατηγορία Μήλο 38 Χαμηλός Λευκό ψωμί 75 Υψηλός Μακαρόνια ολικής 40–50 Μέτριος Ρύζι μπασμάτι 58 Μέτριος Πατάτα φούρνου 85 Υψηλός Όσπρια (φακές) 32 Χαμηλός 🏃♀️ Τρόπος Ζωής
🚶♂️ Άσκηση 150 λεπτά/εβδομάδα
😴 Καλός ύπνος
📉 Έλεγχος βάρους
🧘♂️ Διαχείριση stress
💊 Φαρμακευτική Αγωγή για Σάκχαρο
Κατηγορία Φάρμακο Δράση 💉 Ινσουλίνες ταχείας, βασικής δράσης Χορηγούνται κυρίως σε τύπου 1 💊 Biguanides Metformin Μείωση ηπατικής γλυκόζης 💊 DPP-4 αναστολείς Sitagliptin, Vildagliptin Ρύθμιση ινκρετινών 💊 SGLT2 αναστολείς Empagliflozin Απέκκριση γλυκόζης από τα ούρα 💊 GLP-1 αγωνιστές Liraglutide Καταστολή όρεξης, απώλεια βάρους ✅ Η επιλογή γίνεται εξατομικευμένα ανάλογα με τύπο διαβήτη, ηλικία, συνοσηρότητες.
💊 Εμπορικά Ονόματα Φαρμάκων για το Σάκχαρο
Τα φάρμακα για τη ρύθμιση του σακχάρου χρησιμοποιούνται κυρίως στον διαβήτη τύπου 2, αλλά και σε περιπτώσεις διαβήτη κύησης ή τύπου 1 (με ινσουλίνη). Παρακάτω παρουσιάζονται οι κύριες φαρμακολογικές κατηγορίες με τα συχνότερα εμπορικά ονόματα στην Ελλάδα και ΕΕ.
🧬 Διγουανίδια
Δραστική ουσία Εμπορικά ονόματα Metformin Glucophage®, Glucophage XR®, Gluformin®, Siofor®, Metforal®, Merckformin® 🔬 DPP-4 Αναστολείς
Δραστική ουσία Εμπορικά ονόματα Sitagliptin Januvia®, Ristfor® (με μετφορμίνη) Vildagliptin Galvus®, Galvumet® Saxagliptin Onglyza® Linagliptin Trajenta®, Jentadueto® (με metformin) 🚽 SGLT2 Αναστολείς
Δραστική ουσία Εμπορικά ονόματα Dapagliflozin Forxiga®, Xigduo® (με metformin) Empagliflozin Jardiance®, Synjardy® Canagliflozin Invokana® Ertugliflozin Steglatro®, Segluromet® 🧪 GLP-1 Αγωνιστές
Δραστική ουσία Εμπορικά ονόματα Liraglutide Saxenda® (παχυσαρκία), Victoza® (διαβήτης) Semaglutide Ozempic®, Wegovy® Dulaglutide Trulicity® Exenatide Byetta®, Bydureon® 💉 Ινσουλίνες
Τύπος Παραδείγματα Ταχείας δράσης Humalog®, NovoRapid®, Apidra® Βασική (μακράς δράσης) Lantus®, Toujeo®, Levemir®, Tresiba® Μίγματα Humalog Mix®, NovoMix®, Insuman Comb® 🔄 Άλλες κατηγορίες
Κατηγορία Εμπορικά ονόματα Sulfonylureas Amaryl® (glimepiride), Diamicron® (gliclazide), Glurenorm® Thiazolidinediones Actos® (pioglitazone) Glinides Novonorm® (repaglinide) ⚠️ Σημείωση: Η χρήση των φαρμάκων γίνεται πάντα με ιατρική συνταγή και εξατομικευμένη αξιολόγηση. Πολλά σκευάσματα κυκλοφορούν σε συνδυασμούς με μετφορμίνη ή άλλα αντιδιαβητικά.
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
📍 Ποιο είναι το φυσιολογικό σάκχαρο νηστείας;
Φυσιολογική τιμή είναι κάτω από 100 mg/dL. Από 100 έως 125 mg/dL θεωρείται προδιαβήτης, ενώ ≥126 mg/dL υποδηλώνει πιθανό σακχαρώδη διαβήτη (χρειάζεται επιβεβαίωση).
🧪 Τι είναι το HbA1c και πότε γίνεται;
Είναι η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη που δείχνει το μέσο όρο του σακχάρου των τελευταίων 3 μηνών. Χρησιμοποιείται για τη διάγνωση και παρακολούθηση του διαβήτη.
🍽️ Ποια διατροφή βοηθά στη ρύθμιση του σακχάρου;
Μια διατροφή με φυτικές ίνες, ολικής άλεσης δημητριακά, λαχανικά, καλά λιπαρά (π.χ. ελαιόλαδο) και ελεγχόμενη πρόσληψη υδατανθράκων είναι ιδανική για τη ρύθμιση της γλυκόζης.
🤰 Τι σημαίνει διαβήτης κύησης και πώς ελέγχεται;
Είναι η υπεργλυκαιμία που εμφανίζεται κατά την εγκυμοσύνη. Διαγιγνώσκεται με την καμπύλη γλυκόζης (OGTT) και απαιτεί ειδική διατροφή ή/και ινσουλίνη.
🧒 Μπορεί ένα παιδί να έχει διαβήτη;
Ναι, κυρίως τύπου 1. Τα παιδιά χρειάζονται εντατικό έλεγχο και παρακολούθηση από παιδοενδοκρινολόγο. Σε παχύσαρκα παιδιά μπορεί να εμφανιστεί και τύπου 2.
💊 Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται για το σάκχαρο;
Χρησιμοποιούνται ινσουλίνες, μετφορμίνη, GLP-1 αγωνιστές, SGLT2 αναστολείς και άλλα αντιδιαβητικά, ανάλογα με τον τύπο διαβήτη και τις ανάγκες του ασθενούς.
📉 Τι να κάνω σε υπογλυκαιμία;
Κατανάλωσε 15g απλών υδατανθράκων (π.χ. 1/2 ποτήρι χυμό), επανέλεγξε μετά από 15 λεπτά και επανάλαβε αν χρειάζεται. Αν επιμένει → γλυκαγόνη ή ιατρική βοήθεια.
📚 Βιβλιογραφία
American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes – 2024. Diabetes Care. 2024;47(Suppl 1):S1–S350.
World Health Organization (WHO). Classification of diabetes mellitus 2019. Geneva: World Health Organization; 2019.
International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 10th edition. Brussels, Belgium: IDF; 2021.
National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Type 2 diabetes in adults: management (NG28). Published: 2 December 2015. Last updated: 9 June 2022.
World Health Organization (WHO). Diagnostic criteria and classification of hyperglycaemia first detected in pregnancy. Geneva: WHO; 2013.
Nathan DM, et al. Translating the A1C assay into estimated average glucose values. Diabetes Care. 2008;31(8):1473–1478.
Beck RW, et al. The Fallacy of Average: How Using HbA1c Alone to Assess Glycemic Control Can Be Misleading. Diabetes Care. 2019;42(5):979–981.
Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία. Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διάγνωση και διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη. Αθήνα, 2022.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης – Ιατρική Σχολή. Διαβήτης και Μεταβολικά Νοσήματα, Εκδόσεις 2021.
The Endocrine Society. Hormonal Regulation of Glucose Homeostasis. Endocrine Reviews. 2022;43(3):403–432.
