Κιτρικά ούρων 24ώρου
🧪 Κιτρικά Ούρων 24ώρου – Πλήρης Ιατρικός Οδηγός
✅ Εισαγωγή
Τα κιτρικά είναι ανιόντα που προέρχονται από τον κιτρικό κύκλο και αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους φυσικούς αναστολείς σχηματισμού λίθων στο ουροποιητικό σύστημα. Η μέτρηση κιτρικών ούρων 24ώρου είναι απαραίτητη σε άτομα με νεφρολιθίαση, μεταβολικές διαταραχές ή χρόνια νεφροπάθεια.
🔍 Τι Είναι τα Κιτρικά;
Τα κιτρικά (Citrate, C₆H₅O₇³⁻) αποτελούν παράγωγα του μεταβολισμού μέσω του κύκλου του Krebs και αποβάλλονται από τα νεφρά.
📌 Ρόλος:
Δεσμεύουν ασβέστιο, εμποδίζοντας τη δημιουργία λίθων
Αυξάνουν το pH των ούρων
Λειτουργούν ως φυσικός προστατευτικός παράγοντας κατά της λιθίασης
📈 Τιμές Αναφοράς – Κιτρικά Ούρων
| Μονάδα | Φυσιολογικά | Οριακά | Υποκιτρουρία |
|---|---|---|---|
| mg/24h | > 320 mg | 200–320 mg | < 200 mg |
| mmol/24h | > 1.67 | 1.0–1.67 | < 1.0 |
⚠️ Τι Είναι η Υποκιτρουρία (Hypocitraturia);
Η υποκιτρουρία ορίζεται ως χαμηλή απέκκριση κιτρικών στα ούρα και αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση λίθων, ιδίως οξαλικού ασβεστίου.
🔍 Αίτια:
Μεταβολική οξέωση
Χαμηλή πρόσληψη φρούτων/λαχανικών
Χρόνια διάρροια
Λήψη αναστολέων καρβονικής ανυδράσης (π.χ. ακεταζολαμίδη)
Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
Πρωτοπαθείς νεφρικές σωληναριακές διαταραχές
🧪 Πότε Ζητείται η Εξέταση Κιτρικών Ούρων 24ώρου;
Η εξέταση ζητείται σε:
Υποτροπιάζουσα νεφρολιθίαση
Οικογενειακό ιστορικό λιθίασης
Εκτίμηση μεταβολικού προφίλ ούρων
Ασθενείς υπό αγωγή με αλκαλοποιητικά
Αξιολόγηση κυστεϊνουρίας ή οξαλουρίας
📉 Τι Προκαλεί Χαμηλά Κιτρικά;
| Αιτία | Περιγραφή |
|---|---|
| Μεταβολική οξέωση | Μειώνει την απέκκριση κιτρικών |
| Χαμηλή κατανάλωση φρούτων | Έλλειψη κιτρικών στη διατροφή |
| Κακή ενυδάτωση | Συμπύκνωση ούρων |
| Φαρμακευτικά αίτια | Ακεταζολαμίδη, τοπιραμάτη |
| Διάρροια ή δυσαπορρόφηση | Απώλεια αλκαλικών ιόντων |
Τα κιτρικά αναστέλλουν το σχηματισμό:
Οξαλικού ασβεστίου
Φωσφορικού ασβεστίου
Κυστίνης
Η παρουσία χαμηλών κιτρικών αυξάνει δραστικά την πιθανότητα επανεμφάνισης πέτρας, ειδικά όταν συνυπάρχουν υψηλά οξαλικά ή ασβέστιο.
🧂 Διατροφή και Κιτρικά
✅ Τροφές που αυξάνουν τα κιτρικά
| Τροφή | Σημείωση |
|---|---|
| Λεμόνι 🍋 | Πλούσιο σε κιτρικό οξύ |
| Πορτοκάλι 🍊 | Περιέχει κιτρικά |
| Νερό με λεμόνι | Αυξάνει pH και κιτρικά |
| Καρπούζι, πεπόνι | Πλούσια σε αλκαλικά ιόντα |
| Λαχανικά (μαρούλι, ρόκα) | Προωθούν αλκαλικότητα ούρων |
⚠️ Να αποφεύγονται:
Υπερπρωτεϊνικές δίαιτες
Πολύ αλάτι – αυξάνει την αποβολή ασβεστίου
Αφυδάτωση
💊 Φαρμακευτική Παρέμβαση
📌 Σε έντονη υποκιτρουρία, χορηγούνται:
Κιτρικός Κάλιο (Potassium Citrate)
➤ 10–20 mEq δύο φορές την ημέραΚιτρικός Νάτριο (σε περίπτωση υποκαλιαιμίας)
Αλκαλοποιητικά μείγματα (π.χ. Uralyt)
🎯 Στόχος: pH ούρων 6.0–6.5 και αύξηση κιτρικών > 320 mg/24h
🤰 Κιτρικά Ούρων στην Εγκυμοσύνη
Κατά την εγκυμοσύνη:
Η πρόσληψη κιτρικών αυξάνεται φυσικά μέσω διατροφής
Το pH ούρων ανεβαίνει
Αυξάνεται η απέκκριση ασβεστίου
Η παρακολούθηση των κιτρικών είναι χρήσιμη σε γυναίκες με ιστορικό λιθίασης
📂 FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
🔍 Τι σημαίνει χαμηλά κιτρικά στα ούρα;
Υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο σχηματισμού λίθων. Είναι φυσιολογικά προστατευτικά και όταν είναι μειωμένα, δεν δεσμεύουν επαρκώς το ασβέστιο στα ούρα.
🍋 Πώς μπορώ να αυξήσω τα κιτρικά φυσικά;
Με καθημερινή κατανάλωση λεμονιού, πορτοκαλιού, και επαρκή ενυδάτωση. Το νερό με λεμόνι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό.
💊 Χρειάζεται φάρμακο για χαμηλά κιτρικά;
Σε σοβαρή υποκιτρουρία ή συχνή λιθίαση, συνταγογραφούνται κιτρικά κάλιο ή άλλα αλκαλοποιητικά σκευάσματα.
💧 Πόσο νερό πρέπει να πίνω για να αυξηθούν τα κιτρικά;
Τουλάχιστον 2.5–3 λίτρα ημερησίως. Η ενυδάτωση αυξάνει την αραιότητα των ούρων και ενισχύει την αποβολή κιτρικών.
🔎 Τι είναι τα κιτρικά ούρων;
Τα κιτρικά είναι φυσικές ανιοντικές ενώσεις που αποβάλλονται με τα ούρα. Προέρχονται από τον μεταβολισμό του κύκλου του Krebs και λειτουργούν ως **αναστολείς σχηματισμού λίθων**, κυρίως οξαλικού ασβεστίου. Αποτρέπουν την καθίζηση ασβεστίου με το να δεσμεύουν ιόντα ασβεστίου στα ούρα.
📉 Τι είναι η υποκιτρουρία;
Η υποκιτρουρία είναι η **χαμηλή απέκκριση κιτρικών** στα ούρα (<200 mg/24h). Συχνά αποτελεί **παράγοντα κινδύνου για λιθίαση**, επειδή μειώνεται η ικανότητα των κιτρικών να αποτρέπουν τον σχηματισμό λίθων ασβεστίου.
💡 Τι προκαλεί χαμηλά κιτρικά στα ούρα;
– Μεταβολική οξέωση – Αφυδάτωση – Δυσαπορρόφηση (π.χ. χρόνια διάρροια) – Υπερβολική ζωική πρωτεΐνη στη δίαιτα – Ουρικά νοσήματα – Φάρμακα (π.χ. τοπιραμάτη, ακεταζολαμίδη) – Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
🧪 Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα κιτρικών στα ούρα;
– Φυσιολογικά: >320 mg/24h – Οριακά: 200–320 mg/24h – Υποκιτρουρία: <200 mg/24h Σημειώνεται ότι οι τιμές μπορεί να διαφέρουν ελαφρώς ανάλογα με το εργαστήριο.
🩺 Ποιος χρειάζεται έλεγχο κιτρικών ούρων;
– Άτομα με **υποτροπιάζουσες πέτρες** – Άτομα με **οικογενειακό ιστορικό λιθίασης** – Ασθενείς με **μεταβολικές διαταραχές** ή **χρόνια οξέωση** – Όσοι λαμβάνουν **αλκαλοποιητική θεραπεία** – Γυναίκες στην εγκυμοσύνη με λιθιασικό ιστορικό
🍋 Ποιες τροφές αυξάνουν τα κιτρικά στα ούρα;
– Λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια – Νερό με φρέσκο λεμόνι – Καρπούζι, πεπόνι – Πράσινα φυλλώδη λαχανικά (όχι σπανάκι) Αυτές οι τροφές είναι πλούσιες σε **κιτρικό οξύ** και συμβάλλουν στη φυσική ενίσχυση των κιτρικών στα ούρα.
💊 Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται για χαμηλά κιτρικά;
– **Κιτρικό Κάλιο (Potassium Citrate)**: αυξάνει τα κιτρικά και το pH ούρων – **Κιτρικό Νάτριο**: σε περιπτώσεις υποκαλιαιμίας – **Αλκαλοποιητικά διαλύματα** Η επιλογή γίνεται βάσει των τιμών pH, των υπόλοιπων μεταβολικών παραμέτρων και του ιστορικού του ασθενούς.
📈 Τι pH πρέπει να έχουν τα ούρα για σωστή δράση των κιτρικών;
Το ιδανικό **pH ούρων** για την πρόληψη λιθίασης είναι **6.0–6.5**. Σε πολύ όξινα ούρα, τα κιτρικά απορροφώνται στα σωληνάρια και δεν απεκκρίνονται επαρκώς.
🤰 Είναι χρήσιμη η μέτρηση κιτρικών στην εγκυμοσύνη;
Ναι, ειδικά σε εγκύους με προγενέστερη νεφρολιθίαση. Τα κιτρικά μπορούν να προστατεύσουν από πέτρες κατά την εγκυμοσύνη, που συχνά συνοδεύεται από αυξημένη απέκκριση ασβεστίου.
💧 Πόσο νερό πρέπει να πίνω για να αυξήσω τα κιτρικά;
Τουλάχιστον **2.5–3 λίτρα ημερησίως**. Η καλή ενυδάτωση είναι βασικός παράγοντας για την αποφυγή συμπύκνωσης των ούρων και τη φυσική ενίσχυση των κιτρικών.
⚠️ Τι συμβαίνει αν συνυπάρχουν χαμηλά κιτρικά και υψηλά οξαλικά;
Αυτή η κατάσταση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων ασβεστίου. Τα κιτρικά δεσμεύουν το ασβέστιο – χωρίς αυτά, το ασβέστιο ενώνεται εύκολα με τα οξαλικά και σχηματίζονται πέτρες.
🩺 Σε ποιους ζητείται η εξέταση;
Σε άτομα με υποτροπιάζουσες πέτρες, ιστορικό νεφρολιθίασης, ή υπό φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει το pH ούρων.
📝 Συμπέρασμα
Η εξέταση κιτρικών ούρων 24ώρου είναι κρίσιμη για την πρόληψη και διαχείριση της νεφρολιθίασης. Με σωστή διατροφή, ενυδάτωση και, εφόσον χρειάζεται, φαρμακευτική αγωγή, τα επίπεδα κιτρικών μπορούν να αποκατασταθούν, μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο λίθων. ✅
📚 Εμπλουτισμένη Βιβλιογραφία
National Kidney Foundation (NKF). (2023).
24-hour urine testing and stone risk assessment.
➤ Περιγράφει τη σημασία των κιτρικών ως αναστολέων λιθίασης και τη θέση τους στην αξιολόγηση των μεταβολικών αιτίων των λίθων.
🔗 kidney.orgEuropean Association of Urology (EAU). (2024).
EAU Guidelines on Urolithiasis.
➤ Οι επίσημες ευρωπαϊκές οδηγίες για τη διάγνωση και διαχείριση της λιθίασης περιλαμβάνουν τη μέτρηση κιτρικών στα ούρα.
🔗 uroweb.orgPak CY et al. (2001).
The role of urinary citrate in nephrolithiasis.
➤ Εμβληματική εργασία που καθορίζει τη λειτουργία των κιτρικών στην πρόληψη σχηματισμού λίθων ασβεστίου.
📰 Kidney Int. Suppl. 59(Suppl. 78): S8–S14.Coe FL, Evan A, Worcester E. (2005).
Kidney stone disease.
➤ Περιεκτική ανασκόπηση των αιτίων και της παθογένειας των λίθων, με έμφαση στην υποκιτρουρία.
📰 J Clin Invest. 115(10): 2598–2608. https://doi.org/10.1172/JCI26662Barcelo P et al. (1993).
Randomized double-blind study of potassium citrate in idiopathic hypocitraturic calcium nephrolithiasis.
➤ Η πρώτη RCT που έδειξε ότι η χορήγηση κιτρικού καλίου μειώνει τα επεισόδια νεφρολιθίασης.
📰 J Urol. 150(6): 1761–1764.Curhan GC et al. (1997).
A prospective study of dietary calcium and other nutrients and the risk of symptomatic kidney stones.
➤ Σύνδεση διατροφικών συνηθειών με την εμφάνιση λίθων, συμπεριλαμβανομένων των κιτρικών.
📰 N Engl J Med. 328(12): 833–838.Mayo Clinic Laboratories. (2023).
Citrate, 24-Hour Urine Test.
➤ Κλινική περιγραφή της διαδικασίας συλλογής, αξιολόγησης και ερμηνείας κιτρικών.
🔗 mayoclinic.orgUpToDate. (2024).
Urine citrate and kidney stone prevention.
➤ Κλινικά δεδομένα για τη μέτρηση, παθοφυσιολογία και θεραπεία της υποκιτρουρίας.
🔗 uptodate.comGoldfarb DS. (2013).
The role of diet in the pathogenesis and treatment of nephrolithiasis.
➤ Συζητά τις διαιτητικές παρεμβάσεις στη ρύθμιση των κιτρικών και των άλλων λιθογόνων παραγόντων.
📰 Urolithiasis. 41(3): 195–202.Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία. (2023).
Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Μεταβολική Αξιολόγηση Νεφρολιθίασης.
➤ Αναγνωρίζει τη μέτρηση των κιτρικών ως εξέταση ρουτίνας για ασθενείς με υποτροπιάζουσες πέτρες.
🔗 euroandrology.gr
