CK (Κρεατινική Φωσφοκινάση): Τι είναι, πότε αυξάνεται και τι σημαίνει
🔬 Τι είναι η CPK;
Η CPK (ή CK – Creatine Kinase) είναι ένζυμο που παίζει καθοριστικό ρόλο στη μυϊκή ενέργεια, ειδικά στη μετατροπή της φωσφοκρεατίνης σε ATP, την κύρια πηγή ενέργειας για τις μυϊκές συσπάσεις. Παράγεται κυρίως στους:
- Σκελετικούς μύες
- Καρδιακό μυ
- Εγκέφαλο
🧬 Τύποι της CK
Η CPK διακρίνεται σε 3 ισομορφές:
- CPK-MM: Κυρίως στους σκελετικούς μύες
- CPK-MB: Ειδική στον καρδιακό μυ (δείκτης εμφράγματος)
- CPK-BB: Σπανιότερη, βρίσκεται στον εγκέφαλο και σε νευρικούς ιστούς
📈 Πότε αυξάνεται η CK;
Η CPK αυξάνεται όταν καταστρέφεται ιστός που την περιέχει ή όταν οι μύες καταπονούνται υπερβολικά. Η αύξηση μπορεί να είναι:
- Ήπια (έως 3x ULN): μετά από έντονη άσκηση, ενδομυϊκές ενέσεις, μικρού βαθμού τραύμα
- Μέτρια (3–10x ULN): σε μυοσίτιδα, στατινο-επαγόμενη μυοπάθεια, επιληπτικές κρίσεις
- Σοβαρή (>10x ULN): ραβδομυόλυση, εκτεταμένα εγκαύματα, σύνδρομο καταπλάκωσης
Συχνότερες αιτίες:
- Έμφραγμα μυοκαρδίου (CPK-MB)
- Ραβδομυόλυση (εκτεταμένη μυϊκή καταστροφή)
- Μυοσίτιδα / Μυϊκές δυστροφίες
- Έντονη άσκηση ή τραύμα
- Επιληπτικές κρίσεις / Εγκεφαλικό (CPK-BB)
- Φάρμακα (π.χ. στατίνες, κοκαΐνη)
- Υποθερμία ή υπερθερμία
- Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών
- Έμφραγμα μυοκαρδίου (CPK-MB)
- Ραβδομυόλυση (εκτεταμένη μυϊκή καταστροφή)
- Μυοσίτιδα / Μυϊκές δυστροφίες
- Έντονη άσκηση ή τραύμα
- Επιληπτικές κρίσεις / Εγκεφαλικό (CPK-BB)
- Φάρμακα (π.χ. στατίνες, κοκαΐνη)
🧪 Πότε ζητείται η εξέταση CK;
Η μέτρηση της CPK χρησιμοποιείται για:
- Διάγνωση εμφράγματος (παλιότερα, πλέον με τροπονίνη)
- Ανίχνευση μυοπαθειών (π.χ. Duchenne)
- Παρακολούθηση στατινο-επαγόμενης μυοπάθειας
- Εκτίμηση ραβδομυόλυσης σε εγκαύματα, συνθλιπτικά τραύματα, παρατεταμένη ακινησία
📊 Φυσιολογικές Τιμές Αναφοράς
Τύπος CPK | Φυσιολογικές Τιμές |
---|---|
CK (ολική) | 30 – 200 U/L |
CK-MB | < 25 U/L ή < 5% |
CK-BB | Δεν μετράται συνήθως ρουτίνας |
Οι τιμές επηρεάζονται από φύλο, ηλικία και μυϊκή μάζα.
⚠️ Τι μπορεί να επηρεάσει την CK;
Η τιμή της CPK μπορεί να επηρεαστεί από ποικίλους παράγοντες, τόσο παθολογικούς όσο και φυσιολογικούς. Σημαντικό είναι να εκτιμάται η τιμή σε συνδυασμό με την κλινική εικόνα και το ιστορικό του ασθενούς.
- Έντονη άσκηση: Ιδιαίτερα σε μη εξοικειωμένα άτομα ή μετά από bodybuilding, crossfit ή μαραθώνιο.
- Ενδομυϊκές ενέσεις (IM): Προκαλούν τραυματισμό μυϊκών ινών.
- Χειρουργικές επεμβάσεις: Ιδιαίτερα σε μεγάλες επεμβάσεις που περιλαμβάνουν μυϊκή καταστροφή.
- Τραυματισμοί και κατάγματα: Οξύ μυϊκό stress αυξάνει τις τιμές.
- Φαρμακευτική αγωγή:
- Στατίνες (π.χ. atorvastatin, rosuvastatin)
- Αντιψυχωσικά (π.χ. haloperidol)
- Αντιϊκά/αντιβιοτικά (π.χ. daptomycin, zidovudine)
- Αναβολικά στεροειδή
- Αλκοόλ: Ιδιαίτερα η χρόνια κατανάλωση μπορεί να προκαλέσει μυοτοξικότητα.
- Λοιμώξεις: Ιογενούς αιτιολογίας μυοσίτιδα (π.χ. γρίπη, COVID-19, HIV).
- Υπερθερμία / Υποθερμία: Ακραίες θερμοκρασίες προκαλούν μυϊκή βλάβη.
- Θυρεοειδοπάθειες: Υποθυρεοειδισμός μπορεί να σχετίζεται με μυοπάθεια και αύξηση CK.
- Ηλεκτρολυτικές διαταραχές: Υποκαλιαιμία, υποφωσφαταιμία
- Νευρομυϊκές νόσοι: π.χ. ALS, πολυνευροπάθειες
- Ηλικία, φύλο, μυϊκή μάζα: Οι άνδρες και τα άτομα με περισσότερη μυϊκή μάζα έχουν υψηλότερες φυσιολογικές τιμές.
Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται εκτίμηση από ιατρό πριν την αξιολόγηση του αποτελέσματος.- Άσκηση (μέχρι και 10x αύξηση σε αθλητές)
🧠 Κλινικές Χρήσεις της CK
1. Έμφραγμα μυοκαρδίου
- Χρήσιμη η CK-MB
- Αυξάνεται 3–6 ώρες μετά το έμφραγμα, κορυφώνεται σε 12–24 ώρες και επανέρχεται σε 2–3 ημέρες
- Μπορεί να συνδυαστεί με τροπονίνη και μυοσφαιρίνη για πλήρη εκτίμηση
2. Ραβδομυόλυση
- Συνοδεύεται από μυαλγίες, σκούρα ούρα (μυοσφαιρινουρία), αύξηση κρεατινίνης
- CPK μπορεί να φτάσει >10.000 U/L
- Απαραίτητη η χορήγηση υγρών για πρόληψη οξείας νεφρικής ανεπάρκειας
3. Μυϊκές παθήσεις
- Duchenne, Becker (κληρονομικές δυστροφίες)
- Μυοσίτιδες (π.χ. πολυμυοσίτιδα, δερματομυοσίτιδα)
- Παρακολούθηση προόδου και ανταπόκρισης στη θεραπεία
4. Στατίνες και CPK
- Σε περίπτωση μυαλγιών, συνιστάται μέτρηση CPK
- Διακοπή στατίνης αν η CPK είναι >10x ULN (άνω φυσιολογικού)
- Επανεκκίνηση με άλλη στατίνη ή χαμηλότερη δόση μετά από σταθεροποίηση
5. Νευρολογικές καταστάσεις
- Επιληπτικές κρίσεις, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εγκεφαλικά επεισόδια μπορούν να αυξήσουν την CPK-BB
- Χρήσιμη σε διαφορική διάγνωση μεταβολικής ή τραυματικής μυοπάθειας
6. Εργοφυσιολογία και αθλητική ιατρική
- Η CPK χρησιμοποιείται σε επαγγελματίες αθλητές για παρακολούθηση κόπωσης
- Βοηθά στον σχεδιασμό προγράμματος αποκατάστασης ή αποφυγή υπερπροπόνησης
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Είναι επικίνδυνη η αυξημένη CK;
Όχι πάντα. Μπορεί να αυξηθεί παροδικά μετά από άσκηση. Ωστόσο, πολύ υψηλές τιμές (>5000–10000 U/L) απαιτούν διερεύνηση για πιθανή μυϊκή βλάβη ή ραβδομυόλυση.
Η CK αντικαταστάθηκε από την τροπονίνη;
Στη διάγνωση εμφράγματος, η τροπονίνη είναι πλέον ο κύριος βιοδείκτης. Ωστόσο, η CPK εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε μυοπάθειες, ραβδομυόλυση και παρακολούθηση μυϊκής βλάβης.
Πόσο συχνά πρέπει να μετρώ την CK;
Η μέτρηση γίνεται μόνο όταν υπάρχει κλινική ένδειξη: μυαλγίες, τραύμα, χρήση στατινών ή υποψία μυοπάθειας. Δεν είναι εξέταση ρουτίνας.
Μπορεί να μειωθεί φυσικά η CK;
Ναι, με ανάπαυση, διακοπή προκλητικών παραγόντων (όπως η έντονη άσκηση ή ορισμένα φάρμακα), καλή ενυδάτωση και αποφυγή αλκοόλ.
Είναι φυσιολογικό να αυξάνεται μετά από άσκηση;
Ναι. Μετά από έντονη ή ασυνήθιστη άσκηση, η CPK μπορεί να αυξηθεί ακόμη και 10 φορές. Επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα εντός 2–3 ημερών.
Μπορεί κάποιος να έχει υψηλή CK χωρίς συμπτώματα;
Ναι. Η ασυμπτωματική υπερκινασαιμία είναι σπάνια αλλά μπορεί να παρατηρηθεί, συνήθως σε αθλητές ή άτομα με αυξημένη μυϊκή μάζα. Χρειάζεται όμως διερεύνηση για αποκλεισμό υποκείμενης παθολογίας.
Ποια φάρμακα σχετίζονται με αύξηση της CK;
Στατίνες, αναβολικά, αντιψυχωσικά, αντιβιοτικά όπως η δαπτομυκίνη και αντιρετροϊκά μπορούν να προκαλέσουν μυοτοξικότητα και αύξηση CPK.
Ποια είναι η κλινική σημασία της CK-BB;
Η CK-BB αυξάνεται σε νευρολογικές καταστάσεις όπως κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εγκεφαλικό επεισόδιο και εγκεφαλίτιδα. Δεν χρησιμοποιείται συχνά στην καθημερινή κλινική πράξη.
Σε ποιες παθήσεις παρατηρείται η μεγαλύτερη αύξηση της CK;
Στη ραβδομυόλυση, σε εκτεταμένα εγκαύματα, στο σύνδρομο καταπλάκωσης, στη νόσο Duchenne και σε μυϊκές φλεγμονές η CPK μπορεί να φτάσει και >50.000 U/L.
Πώς σχετίζεται η CK με τις στατίνες;
Οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν αύξηση της CK λόγω μυοπάθειας. Αν η τιμή είναι >10x ULN ή υπάρχουν συμπτώματα, απαιτείται διακοπή και αξιολόγηση από ιατρό.
📚 Βιβλιογραφία
- American Heart Association. Biomarkers in Acute Coronary Syndrome. Circulation. 2021.
- UpToDate: “Creatine kinase – Clinical relevance in muscle disorders and cardiac injury”
- European Society of Cardiology. ESC Guidelines for the management of acute myocardial infarction. 2023.
- EMA. Statin-Associated Muscle Symptoms. 2020.
- Teixeira, R. et al. “CPK elevation and rhabdomyolysis: A practical approach”. Rev Bras Terapia Intensiva. 2022.
- Mayo Clinic Laboratories – CK (Creatine Kinase) testing guidelines.
- Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία – Οδηγίες για έμφραγμα και βιοδείκτες.
- Bashir, M. et al. “Interpretation of Elevated CK in Muscle Diseases”. Curr Opin Rheumatol. 2022.
- Gonzalez, D. et al. “Statin-induced myopathies: mechanisms and clinical relevance”. Pharmacol Ther. 2021.