🔍 Εισαγωγή
Η αμυλάση είναι ένα από τα βασικά ένζυμα του οργανισμού, απαραίτητο για τη διάσπαση των υδατανθράκων. Παράγεται κυρίως από το πάγκρεας και τους σιελογόνους αδένες, και η μέτρησή της σε αίμα ή ούρα αποτελεί σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις, κυρίως στη παγκρεατίτιδα. 📈
🧬 Τι Είναι η Αμυλάση;
Η αμυλάση είναι ένα ένζυμο που καταλύει τη διάσπαση του αμύλου σε μικρότερα σάκχαρα (π.χ. μαλτόζη). Υπάρχουν δύο βασικές μορφές:
Σιελογενής αμυλάση (S-AMY): εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες.
Παγκρεατική αμυλάση (P-AMY): εκκρίνεται από τα εξωκρινή κύτταρα του παγκρέατος στο δωδεκαδάκτυλο.
Η αμυλάση ανιχνεύεται στον ορό (αίμα) και στα ούρα, και η αυξομείωσή της σχετίζεται με την παγκρεατική λειτουργία, αλλά και με άλλες παθολογικές καταστάσεις.
🧾 Γιατί Ζητείται η Εξέταση Αμυλάσης;
Η εξέταση της αμυλάσης συνήθως ζητείται σε άτομα με:
Έντονο κοιλιακό άλγος
Ναυτία, έμετο
Ύποπτη παγκρεατίτιδα
Ύποπτη διάτρηση πεπτικού έλκους
Απόφραξη χοληφόρων
Εξέταση αμυλάσης ούρων σε υποψία καθυστερημένης παγκρεατίτιδας
📊 Φυσιολογικές Τιμές Αμυλάσης
| Μορφή | Τύπος Εξέτασης | Φυσιολογικές Τιμές |
|---|---|---|
| Ολική Αμυλάση | Ορός αίματος | 30 – 110 U/L |
| Παγκρεατική Αμυλάση | Ορός αίματος | 13 – 53 U/L |
| Αμυλάση ούρων | Ούρα 24ώρου | 1 – 17 U/h/kg βάρους |
📌 Οι τιμές ενδέχεται να διαφέρουν ελαφρώς ανάλογα με το εργαστήριο.
🔺 Αυξημένη Αμυλάση: Τι Σημαίνει και Ποιες Είναι οι Πιθανές Αιτίες;
Η αυξημένη αμυλάση αποτελεί συχνό εργαστηριακό εύρημα και συσχετίζεται κυρίως με διαταραχές του παγκρέατος, των σιελογόνων αδένων και ορισμένων γαστρεντερικών ή νεφρικών παθήσεων. Μπορεί να αφορά είτε την αμυλάση ορού είτε την αμυλάση ούρων.
🩺 Πότε θεωρείται παθολογικά αυξημένη;
Γενικά, τιμές:
>3 φορές πάνω από το ανώτατο φυσιολογικό όριο στον ορό (π.χ. >330 U/L)
ή πολλαπλάσια αύξηση στην αμυλάση ούρων
αποτελούν ένδειξη παγκρεατικής φλεγμονής ή άλλης σοβαρής παθολογίας.
🧾 Συχνότερες Αιτίες Αυξημένης Αμυλάσης
✅ 1. Οξεία Παγκρεατίτιδα
Η πιο κοινή αιτία
Η αμυλάση αυξάνεται 2–12 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων
Φτάνει στο μέγιστο σε 24–30 ώρες
Παραμένει αυξημένη 3–5 ημέρες
Συχνά συνοδεύεται από αυξημένη λιπάση και αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια
✅ 2. Χρόνια Παγκρεατίτιδα (σε έξαρση)
Η αύξηση μπορεί να είναι μέτρια ή απούσα σε προχωρημένα στάδια (λόγω εξάντλησης ενζυμοπαραγωγής)
✅ 3. Απόφραξη Παγκρεατικού ή Χοληφόρου Πόρου
Π.χ. λίθος στο φύμα του Vater, καρκίνος κεφαλής παγκρέατος
Η απόφραξη προκαλεί παλινδρόμηση και διαρροή ενζύμων στο αίμα
✅ 4. Παθήσεις Σιελογόνων Αδένων
Ιδιαίτερα η παρωτίτιδα (ιογενής – π.χ. Παρωτίτιδα)
Τραυματισμός ή φλεγμονή αυξάνει τη σιελογενή αμυλάση
✅ 5. Νεφρική Ανεπάρκεια
Η αμυλάση απεκκρίνεται από τους νεφρούς — σε νεφρική δυσλειτουργία, παρατηρείται αύξηση λόγω μειωμένης κάθαρσης
✅ 6. Περιτονίτιδα / Διάτρηση Έλκους
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αμυλάση αυξάνεται λόγω φλεγμονώδους αντίδρασης του περιτοναίου
✅ 7. Εξωμήτριος Κύηση
Σπάνια, αλλά σε ρήξη της σάλπιγγας, παρατηρείται αιφνίδια αύξηση της αμυλάσης
✅ 8. Κακοήθειες
Καρκίνος παγκρέατος, ωοθηκών ή γαστρεντερικού συστήματος μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη αμυλάση
✅ 9. Φάρμακα
Ορισμένα φάρμακα προκαλούν ψευδοαύξηση:
Διουρητικά (φουροσεμίδη, υδροχλωροθειαζίδη)
Οπιοειδή (μορφίνη)
Αντισυλληπτικά χάπια
Κορτικοστεροειδή
Χημειοθεραπευτικά
✅ 10. Μεταβολικά Νοσήματα
Διαβητική κετοξέωση (DKA)
Υπερλιπιδαιμία
Υποπαραθυρεοειδισμός
📌 Διαφορική Διάγνωση
Η μόνη αύξηση της αμυλάσης δεν είναι πάντα διαγνωστική από μόνη της.
Προτείνονται συνδυαστικά:
Λιπάση (ειδικότερη για το πάγκρεας)
Αξονική ή υπερηχογραφική απεικόνιση
CRP, λευκά αιμοσφαίρια
Νεφρική λειτουργία (ουρία, κρεατινίνη)
📅 Πόσο διαρκεί η αύξηση;
Παράμετρος Χρόνος έναρξης Μέγιστο Διάρκεια Αμυλάση Ορού 2–12 ώρες 24–30 ώρες 3–5 ημέρες Αμυλάση Ούρων 6–24 ώρες 2–4 ημέρες 7–10 ημέρες
🔍 Πότε η Αύξηση της Αμυλάσης ΔΕΝ οφείλεται στο Πάγκρεας;
| Κατάσταση | Χαρακτηριστικά |
|---|---|
| Παρωτίτιδα | Αυξημένη σιελογενής αμυλάση |
| Νεφρική νόσος | Μείωση νεφρικής κάθαρσης |
| Οισοφαγική ρήξη | Πολύ υψηλή αμυλάση σε πλευριτικό υγρό |
| Εντερική απόφραξη | Αυξημένη ενζυμική διαρροή |
| Αλκοολική ηπατοπάθεια | Αυξημένη συνοδευτική αμυλάση |
⬇️ Μειωμένες Τιμές Αμυλάσης – Πότε Παρατηρούνται;
Αν και σπάνιο εύρημα, η χαμηλή αμυλάση μπορεί να παρατηρηθεί σε:
Παγκρεατική ανεπάρκεια (π.χ. σε κυστική ίνωση)
Καταστροφή παγκρεατικού ιστού
Ηπατική ανεπάρκεια
Χρόνιο αλκοολισμό
Εγκυμοσύνη (σποραδικά, χωρίς κλινική σημασία)
🧪 Πώς Γίνεται η Εξέταση;
➤ Αμυλάση Αίματος
Απαιτείται λήψη αίματος από φλέβα
Συνιστάται νηστεία 8–12 ωρών
Διακοπή ορισμένων φαρμάκων πριν την εξέταση
➤ Αμυλάση Ούρων
Συλλογή ούρων 24ώρου σε ειδικό δοχείο
Ψύξη του δείγματος μέχρι την παράδοση στο εργαστήριο
- Αμυλάση τυχαίας ούρησης. συλλογή ούρων σε απλό ουροσυλλέκτη,
⚖️ Σύγκριση Αμυλάσης Ορού vs Ούρων
| Παράμετρος | Αίμα | Ούρα |
|---|---|---|
| Χρόνος ανόδου | Γρήγορη (2–12 ώρες) | Καθυστέρηση 12–24 ώρες |
| Διάρκεια αύξησης | 3–5 ημέρες | 5–7 ημέρες |
| Χρήση | Πρώιμη διάγνωση | Επιβεβαίωση σε καθυστερημένο στάδιο |
| Πλεονεκτήματα | Ταχεία και εύκολη | Επιμένει περισσότερο |
🔁 Αμυλάση vs Λιπάση – Ποια Είναι Πιο Αξιόπιστη;
Η λιπάση θεωρείται πιο ειδική για την παγκρεατίτιδα, ενώ η αμυλάση είναι πιο ευαίσθητη αλλά λιγότερο ειδική. Συχνά παραγγέλλονται μαζί.
| Παράμετρος | Αμυλάση | Λιπάση |
|---|---|---|
| Ταχύτητα ανόδου | Πολύ γρήγορη | Λίγο αργότερη |
| Διάρκεια | 3–5 ημέρες | 8–14 ημέρες |
| Ειδικότητα για πάγκρεας | Μέτρια | Υψηλή |
🍽️ Διατροφή και Επίπεδα Αμυλάσης
Η κατανάλωση υδατανθράκων μπορεί να προκαλέσει προσωρινή αύξηση της αμυλάσης. Η υπογλυκαιμία, η νηστεία και η κακή διατροφή σχετίζονται με μείωση.
🥔 Τροφές πλούσιες σε άμυλο (πατάτα, ρύζι, ψωμί) επηρεάζουν έμμεσα τη λειτουργία της.
🤰 Αμυλάση και Εγκυμοσύνη
Κατά την εγκυμοσύνη:
Μπορεί να υπάρχει ήπια αύξηση αμυλάσης
Σε εξωμήτριο κύηση, παρατηρείται απότομη αύξηση
Η αμυλάση ούρων είναι συχνά πιο αξιόπιστη
🧠 Συχνές Παθήσεις που Σχετίζονται με την Αμυλάση
Παγκρεατικά αποστήματα
Νεφρική δυσλειτουργία
Γαστρεντερικές παθήσεις (π.χ. φλεγμονώδεις νόσοι)
Ιογενείς λοιμώξεις (π.χ. ιλαρά, κυτταρομεγαλοϊός)
Ενδοκρινικές διαταραχές (υποπαραθυρεοειδισμός)
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Πότε ανεβαίνει η αμυλάση χωρίς παγκρεατίτιδα;
Μπορεί να ανέβει σε παρωτίτιδα, γαστρεντερίτιδα, έλκη, εγκυμοσύνη ή μετά από τραύμα.
Πώς μπορώ να μειώσω την αμυλάση;
Με την αντιμετώπιση του υποκείμενου αιτίου. Δεν υπάρχουν τρόφιμα που μειώνουν άμεσα την αμυλάση.
Η αμυλάση επηρεάζεται από το στρες;
Ναι, μπορεί να παρατηρηθεί παροδική αύξηση σε στρεσογόνες καταστάσεις.
Πόσο αξιόπιστη είναι η αμυλάση στη διάγνωση παγκρεατίτιδας;
Έχει καλή ευαισθησία αλλά όχι απόλυτη ειδικότητα, γι’ αυτό χρησιμοποιείται μαζί με λιπάση και απεικονιστικό έλεγχο.
🔎 Τι είναι η αμυλάση και ποιος είναι ο ρόλος της στον οργανισμό;
Η αμυλάση είναι ένα ένζυμο που διασπά το άμυλο (πολυσακχαρίτης) σε μικρότερα σάκχαρα όπως η μαλτόζη. Παράγεται από τους σιελογόνους αδένες και το πάγκρεας και συμβάλλει στην πέψη των υδατανθράκων ήδη από τη στοματική κοιλότητα.
🧪 Γιατί γίνεται η εξέταση αμυλάσης;
Η εξέταση γίνεται κυρίως για την εκτίμηση της λειτουργίας του παγκρέατος. Είναι απαραίτητη σε υποψία παγκρεατίτιδας, σε έντονο κοιλιακό άλγος ή για να διερευνηθούν παθήσεις των σιελογόνων αδένων και του πεπτικού συστήματος.
📈 Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα της αμυλάσης;
Στον ορό του αίματος: 30–110 U/L. Στα ούρα 24ώρου: 1–17 U/h/kg σωματικού βάρους. Οι τιμές ποικίλλουν ανάλογα με το εργαστήριο και τον εξοπλισμό μέτρησης.
⚠️ Τι σημαίνει αυξημένη αμυλάση;
Η αύξηση μπορεί να οφείλεται σε οξεία ή χρόνια παγκρεατίτιδα, παρωτίτιδα, γαστρεντερικά έλκη, απόφραξη χοληφόρων, νεφρική δυσλειτουργία ή και σε εξωμήτριο κύηση. Συχνά συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα όπως πόνος, έμετος ή πυρετός.
🧬 Τι σημαίνει χαμηλή αμυλάση;
Χαμηλά επίπεδα μπορεί να υποδηλώνουν προχωρημένη παγκρεατική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια ή να εμφανιστούν σε ασθενείς με κυστική ίνωση. Δεν είναι πάντοτε παθολογικό εύρημα.
🩺 Πότε είναι προτιμότερο να γίνει εξέταση αμυλάσης ούρων αντί για αίματος;
Η αμυλάση ούρων ανεβαίνει πιο αργά αλλά παραμένει αυξημένη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Είναι χρήσιμη σε καθυστερημένη διάγνωση παγκρεατίτιδας ή όταν η αμυλάση ορού έχει επιστρέψει στο φυσιολογικό.
📊 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αμυλάσης και λιπάσης;
Η αμυλάση είναι πιο ευαίσθητη αλλά λιγότερο ειδική για την παγκρεατίτιδα. Η λιπάση είναι πιο ειδική και παραμένει αυξημένη για περισσότερο χρονικό διάστημα. Συχνά οι εξετάσεις γίνονται σε συνδυασμό.
💊 Μπορούν φάρμακα να επηρεάσουν την αμυλάση;
Ναι. Διουρητικά, οπιοειδή, αντισυλληπτικά, κορτικοστεροειδή και μερικά ψυχιατρικά φάρμακα μπορεί να αυξήσουν την αμυλάση. Πριν την εξέταση, είναι καλό να ενημερώνετε τον γιατρό για τη φαρμακευτική σας αγωγή.
🤰 Επηρεάζεται η αμυλάση στην εγκυμοσύνη;
Μπορεί να υπάρχει ήπια αύξηση φυσιολογικά. Σε περιπτώσεις όπως εξωμήτρια κύηση ή προεκλαμψία, μπορεί να εμφανιστούν υψηλότερες τιμές. Η ερμηνεία πρέπει να γίνεται πάντα από γιατρό.
🥦 Μπορεί η διατροφή να επηρεάσει την αμυλάση;
Έμμεσα ναι. Τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη ή πλούσιες σε άμυλο (όπως πατάτες, ρύζι, ψωμί) μπορεί να διεγείρουν την παραγωγή της. Η νηστεία συνήθως συνιστάται πριν από την εξέταση.
🔁 Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η εξέταση αμυλάσης;
Δεν αποτελεί ρουτίνα εξέταση. Γίνεται κατά περίπτωση όταν υπάρχει κλινική υποψία (π.χ. κοιλιακό άλγος). Σε χρόνιες καταστάσεις μπορεί να επαναλαμβάνεται για παρακολούθηση.
📚 Βιβλιογραφία / Πηγές
Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ)
➤ https://eody.gov.gr
Αναζητήστε πληροφορίες σχετικά με παγκρεατίτιδα, πεπτικές διαταραχές και διαγνωστικές εξετάσεις (π.χ. παγκρεατικά ένζυμα).Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία (ΕΓΕ)
➤ https://www.hsg.gr
Περιέχει επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες για νοσήματα του πεπτικού και διαγνωστικές εξετάσεις όπως η αμυλάση.Lab Tests Online – Ελληνική Έκδοση
➤ https://labtestsonline.gr/tests/amylase
Αναλυτική παρουσίαση της εξέτασης αμυλάσης, φυσιολογικές τιμές, ερμηνεία αποτελεσμάτων.Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ)
➤ https://www.isathens.gr
Ενημερώσεις και άρθρα για τις βιοχημικές εξετάσεις αίματος.Mayo Clinic – Amylase Test
➤ https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/amylase/about/pac-20384672
Έγκυρες πληροφορίες για τη διαδικασία, τις ενδείξεις και την ερμηνεία της αμυλάσης.MedlinePlus – Amylase Blood Test
➤ https://medlineplus.gov/lab-tests/amylase-blood-test/
Οδηγός του U.S. National Library of Medicine για την εξέταση αίματος αμυλάσης.Medscape – Amylase
➤ https://emedicine.medscape.com/article/2087602-overview
Ιατρική ανάλυση με παθοφυσιολογία, διαγνωστικό αλγόριθμο και διαφορική διάγνωση.PubMed (NCBI)
➤ Αναζητήσεις όπως:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=amylase+pancreatitis
Επιστημονικά άρθρα για τη διαγνωστική σημασία της αμυλάσης στην οξεία παγκρεατίτιδα και σε άλλες καταστάσεις.UpToDate – Pancreatic Function Tests
➤ https://www.uptodate.com/contents/search?search=amylase
Αξιόπιστη ιατρική βάση δεδομένων για επαγγελματίες υγείας.Ελληνική Πλατφόρμα myHealth
➤ https://www.myhealth.gov.gr
Προσωπικός φάκελος υγείας με πρόσβαση σε αποτελέσματα αιματολογικών εξετάσεων (συμπεριλαμβανομένης της αμυλάσης).