🧬 Τι είναι ο σίδηρος αίματος;

Ο σίδηρος αίματος είναι το ποσοστό του σιδήρου που κυκλοφορεί στο πλάσμα, προσδεδεμένος κυρίως στη τρανσφερρίνη, μια πρωτεΐνη μεταφοράς. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για:

• Τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης στα ερυθρά αιμοσφαίρια
• Την παραγωγή μυοσφαιρίνης στους μυς
• Τη λειτουργία ενζύμων
• Τη μεταφορά οξυγόνου

Το μεγαλύτερο ποσοστό του σιδήρου στον οργανισμό βρίσκεται ενδοκυττάρια (σε αιμοσφαιρίνη και φερριτίνη) και μόνο ένα μικρό μέρος κυκλοφορεί ελεύθερο στο αίμα.

🩺 Τι μετρά η εξέταση σιδήρου αίματος;

Η εξέταση μετρά το επίπεδο του κυκλοφορούντος σιδήρου στο αίμα – δηλαδή τον σίδηρο που δεσμεύεται από τη τρανσφερρίνη. Χρησιμοποιείται κυρίως για:

• Διάγνωση αναιμίας
• Αξιολόγηση σιδηροπενίας ή σιδηροφόρτωσης
• Παρακολούθηση θεραπείας σιδήρου

Συνήθως συνδυάζεται με άλλες εξετάσεις:

• Φερριτίνη (αποθήκες σιδήρου)
• TIBC (ολική ικανότητα δέσμευσης σιδήρου)
• Τρασφερρίνη
• Κορεσμός τρανσφερρίνης

📅 Πότε συνιστάται η εξέταση;

Η εξέταση σιδήρου γίνεται όταν υπάρχουν ενδείξεις:

• Κόπωσης, ζάλης, ωχρότητας
• Δύσπνοιας
• Ταχυκαρδίας ή αίσθημα παλμών
• Εύθραυστων νυχιών, τριχόπτωσης
• Δυσκολίας συγκέντρωσης
• Κακής απόκρισης σε θεραπεία αναιμίας
• Ιστορικού αιμορραγιών ή κακής διατροφής

📈 Φυσιολογικές τιμές σιδήρου αίματος

⚠️ Οι τιμές διαφέρουν ανά εργαστήριο – η ερμηνεία γίνεται σε συνδυασμό με τις άλλες εξετάσεις (φερριτίνη, TIBC, κ.λπ.)

🔻 Χαμηλός σίδηρος αίματος – Αίτια

• Ανεπαρκής πρόσληψη (π.χ. vegan/vegetarian διατροφή)
• Χρόνιες αιμορραγίες (γαστρεντερικό, έμμηνος ρύση)
• Κακή απορρόφηση (π.χ. κοιλιοκάκη, νόσος Crohn)
• Αυξημένες ανάγκες (εγκυμοσύνη, θηλασμός, ανάπτυξη)
• Φλεγμονώδεις καταστάσεις (λειτουργική ανεπάρκεια σιδήρου)
• Χρόνια νεφρική νόσος

🔍 Συμπτώματα:

• Κόπωση
• Αδυναμία, ταχυκαρδία
• Ευερεθιστότητα
• Παγοφαγία (επιθυμία για πάγο)
• Αλωπεκία, εύθραυστα νύχια

🔺 Υψηλός σίδηρος αίματος – Αίτια

• Υπερφόρτωση σιδήρου (αιμοχρωμάτωση)
• Πολλαπλές μεταγγίσεις αίματος
• Υπερβολική λήψη συμπληρωμάτων
• Ορισμένες ηπατοπάθειες (π.χ. ηπατίτιδες, αλκοολική νόσος)
• Αιμολυτική αναιμία

🔍 Συμπτώματα:

• Πόνος αρθρώσεων
• Υπερχρωματισμός δέρματος
• Δυσπεψία
• Διαταραχές ήπατος
• Καρδιακά προβλήματα
• Στυτική δυσλειτουργία (σε άνδρες)

🤰 Σίδηρος και εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη οι ανάγκες σε σίδηρο αυξάνονται σημαντικά:

• Ανάπτυξη εμβρύου & πλακούντα
• Αύξηση όγκου αίματος της μητέρας
• Πρόληψη προωρότητας, χαμηλού βάρους γέννησης

🩸 Συνιστάται προληπτικός έλεγχος και συχνά λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου από το 2ο τρίμηνο.

📉 Σίδηρος < 60 μg/dL και φερριτίνη < 30 ng/mL → υψηλή πιθανότητα σιδηροπενικής αναιμίας

🔬 Σχετικές εξετάσεις που ερμηνεύονται μαζί

🧪 Πώς γίνεται η εξέταση;

• Γίνεται με αιμοληψία μετά από νηστεία 8–12 ωρών
• Χρόνος απάντησης: 24–48 ώρες
• Χρειάζεται σωστή συλλογή δείγματος και αποφυγή λήψης σιδήρου την ίδια ημέρα

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Είναι το χαμηλό σίδηρο ίδιο με την αναιμία;

Όχι πάντα. Η αναιμία είναι το επόμενο στάδιο μετά από παρατεταμένη σιδηροπενία.

Ποιο συμπλήρωμα σιδήρου να πάρω;

Κατόπιν ιατρικής σύστασης. Υπάρχουν σκευάσματα δισθενή ή τρισθενή με διαφορετική απορρόφηση.

Μπορώ να αυξήσω τον σίδηρο μόνο με διατροφή;

Σε ήπιες περιπτώσεις ναι. Σε πιο σοβαρές, απαιτείται συμπληρωματική χορήγηση.

Ποια τροφή έχει τον περισσότερο σίδηρο;

Συκώτι, κόκκινο κρέας, φακές, σπανάκι, όσπρια, αποξηραμένα φρούτα.

Πότε πρέπει να γίνει επανέλεγχος;

Συνήθως μετά από 1–3 μήνες θεραπείας ή αν επιμένουν τα συμπτώματα.

Τι προκαλεί χαμηλό σίδηρο σε γυναίκες;

Συχνά οφείλεται σε έμμηνο ρύση, κύηση, κακή διατροφή ή εντερικές διαταραχές απορρόφησης.

Ποια ώρα της ημέρας είναι καλύτερη για εξέταση σιδήρου;

Πρωινές ώρες, μετά από νηστεία 8–12 ωρών, χωρίς λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου την ίδια μέρα.

Τι επηρεάζει τα αποτελέσματα της εξέτασης;

Φάρμακα, συμπληρώματα σιδήρου, χρόνιες παθήσεις (φλεγμονές, ηπατικά νοσήματα).

Πόσο γρήγορα διορθώνεται η σιδηροπενία;

Με ήπια μορφή: σε 2–3 μήνες. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος και αλλαγή σκευάσματος ή ενέσιμη μορφή.

Είναι χρήσιμος ο έλεγχος σιδήρου σε παιδιά;

Ναι, ειδικά σε περιπτώσεις διατροφικής επιλεκτικότητας ή αν υπάρχουν σημάδια καθυστερημένης ανάπτυξης ή κόπωσης.

📚 Βιβλιογραφία

1. ΕΟΔΥ – Σίδηρος και σιδηροπενία στην Ελλάδα
2. WHO – Iron Deficiency Anaemia: Assessment, Prevention and Control (2001)
3. National Institutes of Health – Iron Fact Sheet for Health Professionals
4. American Society of Hematology – Iron studies guidelines
5. Mayo Clinic – Iron tests
6. Medscape – Iron Metabolism Overview