Ηλεκτροφόρηση Αιμοσφαιρίνης : Τι Είναι, Πώς Γίνεται και Πότε Ενδείκνυται
🔍 Τί είναι η Ηλεκτροφόρηση Αιμοσφαιρίνης;
Η ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης (ή αιμοσφαιρινοηλεκτροφόρηση) είναι μια εργαστηριακή εξέταση που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό των διαφορετικών τύπων αιμοσφαιρίνης στο αίμα. Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος.
Η εξέταση βοηθά στη διάγνωση αιματολογικών νοσημάτων, όπως:
Στίγμα μεσογειακής αναιμίας (θαλασσαιμία)
Δρεπανοκυτταρική αναιμία
Σπάνιες αιμοσφαιρινοπάθειες (π.χ. HbC, HbE, HbD)
Συγγενείς ή κληρονομικές διαταραχές της αιμοσφαιρίνης
🧬 Πώς Λειτουργεί η Ηλεκτροφόρηση Αιμοσφαιρίνης;
Η αρχή της ηλεκτροφόρησης βασίζεται στην κίνηση φορτισμένων μορίων μέσα σε ένα ηλεκτρικό πεδίο. Καθώς διαφορετικοί τύποι αιμοσφαιρίνης έχουν διαφορετικά φορτία και μοριακές δομές, κινούνται με διαφορετική ταχύτητα και καταλήγουν σε διαφορετικές θέσεις πάνω στο μέσο ηλεκτροφόρησης (συνήθως γέλη ή κυτταρίνη).
Κύρια Βήματα της Εξέτασης:
Λήψη αίματος
Απομόνωση αιμοσφαιρίνης
Τοποθέτηση σε γέλη ηλεκτροφόρησης
Εφαρμογή ηλεκτρικού ρεύματος
Ανάλυση του προφίλ των αιμοσφαιρινών
🧫 Τύποι Αιμοσφαιρίνης που Ανιχνεύονται
| Τύπος Αιμοσφαιρίνης | Περιγραφή | Φυσιολογική Κατανομή |
|---|---|---|
| HbA (A1) | Κανονική ενήλικη αιμοσφαιρίνη | 95-98% |
| HbA2 | Δευτερεύουσα μορφή σε ενήλικες | 2-3% |
| HbF | Εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη | <2% |
| HbS | Συνδέεται με δρεπανοκυτταρική αναιμία | Παθολογική |
| HbC, HbE, HbD | Σπάνιες παραλλαγές | Παθολογικές |
🧒 Η Ηλεκτροφόρηση σε Βρέφη και Παιδιά
Η ηλεκτροφόρηση είναι σημαντικό εργαλείο για νεογνικό έλεγχο:
Στα νεογνά, η HbF είναι η κυρίαρχη μορφή.
Εάν παραμείνει υψηλή μετά τους 6 μήνες, μπορεί να υποδηλώνει μεσογειακή αναιμία ή άλλη αιμοσφαιρινοπάθεια.
Χρησιμοποιείται για προγεννητικό και προληπτικό έλεγχο.
📊 Πότε Χρειάζεται η Εξέταση;
Ενδείξεις:
Οικογενειακό ιστορικό μεσογειακής αναιμίας ή άλλων αιμοσφαιρινοπαθειών
Ανεξήγητη αναιμία
Ασθενείς με μικροκυτταρική υποχρωμική εικόνα
Νεογνικός έλεγχος για HbS (δρεπανοκυτταρική)
Προγαμιαίος και προγεννητικός έλεγχος
💉 Προετοιμασία & Δειγματοληψία
Η εξέταση γίνεται με λήψη αίματος από φλέβα, χωρίς να απαιτείται νηστεία.
Χρόνος ανάλυσης: 1–3 ημέρες
Δεν επηρεάζεται από την ώρα της ημέρας ή από διατροφή
Δεν απαιτείται ειδική προετοιμασία
🧠 Ερμηνεία Αποτελεσμάτων
Η ερμηνεία βασίζεται στις αναλογίες των τύπων αιμοσφαιρίνης. Παραδείγματα:
HbA2 >3,5% → Ύποπτο για βήτα-μεσογειακή αναιμία
Υψηλή HbF → Συγγενείς αιματολογικές διαταραχές
Παρουσία HbS → Δρεπανοκυτταρική αναιμία ή στίγμα
HbC ή HbE → Ειδικές αιμοσφαιρινοπάθειες, ανάλογα τη γεωγραφική περιοχή
🌍 Γεωγραφική Κατανομή Αιμοσφαιρινοπαθειών
Ορισμένες μορφές αιμοσφαιρίνης συναντώνται συχνότερα σε συγκεκριμένες περιοχές:
| Τύπος Αιμοσφαιρίνης | Περιοχή |
|---|---|
| HbS | Υποσαχάρια Αφρική |
| HbE | Νοτιοανατολική Ασία |
| HbC | Δυτική Αφρική |
| HbD | Ινδία, Πακιστάν |
| Β-θαλασσαιμία | Μεσόγειος (Ελλάδα, Ιταλία) |
🏥 Πλεονεκτήματα και Περιορισμοί
✅ Πλεονεκτήματα
Αναγνωρίζει γενετικές διαταραχές της αιμοσφαιρίνης
Χρήσιμη για οικογενειακό ή νεογνικό έλεγχο
Δεν είναι επεμβατική
⚠️ Περιορισμοί
Δεν ανιχνεύει όλες τις μεταλλάξεις
Μπορεί να επηρεαστεί από μεταγγίσεις
Μερικές φορές απαιτείται μοριακή γενετική ανάλυση για επιβεβαίωση
🥗 Πόσο επηρεάζει η διατροφή και τα φάρμακα;
Η διατροφή δεν επηρεάζει το αποτέλεσμα της ηλεκτροφόρησης.
Φάρμακα δεν αλλάζουν το μοτίβο αιμοσφαιρίνης, αλλά μπορεί να μεταβάλλουν την εικόνα αν προκαλέσουν αιμόλυση ή αναιμία.
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
🔬 Τι ακριβώς δείχνει η ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης;
Ανιχνεύει τους τύπους αιμοσφαιρίνης που κυκλοφορούν στο αίμα (HbA, HbF, HbS, HbA2, κ.λπ.) και τις αναλογίες τους, ώστε να εντοπιστούν διαταραχές όπως μεσογειακή αναιμία, δρεπανοκυτταρική νόσος ή σπάνιες αιμοσφαιρινοπάθειες.
🧪 Πότε συνιστάται να γίνει η εξέταση;
Σε περιπτώσεις:
Υποψίας μεσογειακής αναιμίας
Οικογενειακού ιστορικού αιμοσφαιρινοπάθειας
Προγαμιαίου ή προγεννητικού ελέγχου
Δρεπανοκυτταρικής αναιμίας
Νεογνικού ελέγχου
🧬 Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα των αιμοσφαιρινών;
| Τύπος | Φυσιολογικό ποσοστό |
|---|---|
| HbA (ενήλικες) | 95–98% |
| HbA2 | 2–3% |
| HbF (ενήλικες) | <2% |
| HbS, HbC, HbE | 0% (δείχνουν διαταραχή όταν υπάρχουν) |
🩸 Πώς γίνεται η εξέταση;
Με απλή αιμοληψία από φλέβα. Στη συνέχεια, το αίμα αναλύεται σε ειδική μονάδα με ηλεκτροφόρηση σε γέλη ή κυτταρινική μεμβράνη.
🚫 Χρειάζεται νηστεία ή άλλη προετοιμασία;
Όχι. Η εξέταση δεν απαιτεί νηστεία ή κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία.
💊 Επηρεάζουν τα φάρμακα ή η διατροφή τα αποτελέσματα;
Όχι άμεσα. Ωστόσο, προηγούμενες μεταγγίσεις αίματος ή αιμολυτικά φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν την κατανομή των αιμοσφαιρινών.
🧒 Πρέπει να κάνουν την εξέταση τα παιδιά;
Ναι, ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Σε βρέφη και νεογνά είναι χρήσιμη για πρώιμη διάγνωση αιμοσφαιρινοπαθειών.
🧬 Είναι αρκετή για διάγνωση μεσογειακής αναιμίας;
Είναι βασική εξέταση, αλλά για οριστική διάγνωση μπορεί να απαιτείται μοριακός έλεγχος DNA ή γενετικός έλεγχος των γονιδίων της β-γλοβίνης.
🧾 Πόσο κοστίζει και καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ;
Στα ιδιωτικά εργαστήρια κοστίζει 20–40€, αλλά καλύπτεται πλήρως από τον ΕΟΠΥΥ με παραπεμπτικό γιατρού.
🧬 Υπάρχει σχέση με την αναιμία από έλλειψη σιδήρου;
Όχι, πρόκειται για διαφορετικά αίτια. Η ηλεκτροφόρηση δεν δείχνει επίπεδα σιδήρου, αλλά δομικά προβλήματα στην αιμοσφαιρίνη.
📌 Σημασία για την Ελλάδα και την Πρόληψη
Η Ελλάδα έχει υψηλό επιπολασμό θαλασσαιμικών γονιδίων, γεγονός που καθιστά την ηλεκτροφόρηση απαραίτητη για:
Προγαμιαίο έλεγχο
Προγεννητικό έλεγχο
Πρόληψη γέννησης παιδιών με βαριές αναιμίες
Είναι ένα σημαντικό εργαλείο δημόσιας υγείας.
🧾 Τελικές Σκέψεις
Η ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης αποτελεί βασικό διαγνωστικό εργαλείο για αιμοσφαιρινοπάθειες. Είναι απλή, αξιόπιστη, και ανεκτίμητη για την πρόληψη γενετικών αιματολογικών διαταραχών, ειδικά σε περιοχές με αυξημένη συχνότητα όπως η Ελλάδα.
Η εξέταση προσφέρει γρήγορα αποτελέσματα, είναι προσβάσιμη και πολλές φορές μπορεί να κάνει τη διαφορά στη διάγνωση, παρακολούθηση και πρόληψη.
📚 Βιβλιογραφία
Καραμήτσος Δ. Αιματολογία – Διαγνωστική προσέγγιση & θεραπευτική αντιμετώπιση. Εκδόσεις Πασχαλίδης, 2020.
World Health Organization (WHO). Guidelines on the Management of Hemoglobin Disorders. Geneva: WHO, 2023.
https://www.who.int/publications/i/item/9789240069836Mayo Clinic Laboratories. Hemoglobin Electrophoresis – Test Catalog.
https://www.mayocliniclabs.comMedlinePlus – U.S. National Library of Medicine. Hemoglobin electrophoresis.
https://medlineplus.gov/lab-tests/hemoglobin-electrophoresis/Eλληνική Αιματολογική Εταιρεία (ΕΑΕ). Κατευθυντήριες Οδηγίες για Θαλασσαιμία και Δρεπανοκυτταρική Νόσο.
https://www.eae.grBain BJ. Haemoglobinopathy Diagnosis, 3rd Edition. Wiley-Blackwell, 2020.
Cappellini MD, Cohen A, Porter J, et al. Guidelines for the Management of Transfusion Dependent Thalassaemia (TDT), 3rd Edition. Thalassaemia International Federation, 2021.
https://thalassaemia.org.cy
