Γαστρίνη: Ορμόνη-Κλειδί για το Στομάχι και τις Παθήσεις του Πεπτικού Συστήματος
📑 Πίνακας Περιεχομένων (TOC)
🧠 Μέρος 1: Τι είναι η Γαστρίνη;
Η γαστρίνη είναι μια σημαντική γαστρεντερική ορμόνη που παράγεται κυρίως στα G-κύτταρα του άντρου του στομάχου και, σε μικρότερο βαθμό, στο δωδεκαδάκτυλο και το πάγκρεας. Ο κύριος ρόλος της είναι να ρυθμίζει την έκκριση υδροχλωρικού οξέος (HCl) από τα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου, ενισχύοντας έτσι τη διαδικασία της πέψης.
🔬 Λειτουργίες της Γαστρίνης
Η γαστρίνη:
📌 Διεγείρει την έκκριση γαστρικού οξέος (HCl).
📌 Προάγει τη συσσώρευση ενζύμων πέψης.
📌 Συμβάλλει στη διατήρηση της γαστρικής βλεννογόνου.
📌 Ρυθμίζει την κινητικότητα του στομάχου.
📌 Έχει αυξητική επίδραση στα γαστρικά τοιχώματα και στην πλαστικότητα του βλεννογόνου.
🧪 Ποιοι τύποι Γαστρίνης υπάρχουν;
Μορφή Γαστρίνης Ονομασία Λειτουργία Γαστρίνη-14 Μικρή Κυρίως παγκρεατική Γαστρίνη-17 Ενδιάμεση Πιο κοινή στο στομάχι Γαστρίνη-34 Μεγάλη Βραδύτερη αλλά παρατεταμένη δράση 🧬 Πώς εκκρίνεται;
Η έκκριση γαστρίνης διεγείρεται από:
🔸 Την παρουσία πρωτεϊνών στο στομάχι
🔸 Το τεντωμένο τοίχωμα του στομάχου (λόγω τροφής)
🔸 Το πρωτεϊνικό περιεχόμενο και τα αμινοξέα
🔸 Νευρικά ερεθίσματα (π.χ. από το πνευμονογαστρικό νεύρο)
🔸 H. pylori (αναλύεται σε ειδική ενότητα)
🧪 Μέρος 2: Φυσιολογικός Ρόλος και Παραγωγή
Η γαστρίνη αποτελεί βασικό ρυθμιστή του γαστρικού περιβάλλοντος και συμβάλλει στην πέψη με διάφορους μηχανισμούς. Η παραγωγή και απελευθέρωσή της είναι ένα σύνθετο σύστημα που ανταποκρίνεται στο φαγητό, το pH του στομάχου και την νευρική διέγερση.
🔄 Πού παράγεται η γαστρίνη;
Η γαστρίνη παράγεται από:
🔬 G-κύτταρα στον άντρο του στομάχου (κύρια πηγή)
🔬 Δωδεκαδάκτυλο (δευτερεύουσα παραγωγή)
🔬 Πάγκρεας (σε μικρό βαθμό)
⚙️ Πότε εκκρίνεται;
Η έκκριση γαστρίνης διεγείρεται από:
✅ Την είσοδο τροφής στο στομάχι, ιδιαίτερα πλούσιας σε πρωτεΐνες
✅ Την έκταση του τοιχώματος του στομάχου (μηχανικό ερέθισμα)
✅ Την νευρική διέγερση μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου
✅ Την παρουσία ασβεστίου, αμινοξέων και πολυπεπτιδίων
⚠️ Τη λοίμωξη με H. pylori, που ενισχύει τη γαστρίνη (ειδική ενότητα παρακάτω)
🧩 Πώς δρα η γαστρίνη στο στομάχι;
🧪 Ενεργοποιεί τα τοιχωματικά κύτταρα → έκκριση υδροχλωρικού οξέος (HCl)
🔁 Αυξάνει την παραγωγή πεψινογόνου από τα κύτταρα του στομάχου
🧱 Προάγει την αναγέννηση του γαστρικού βλεννογόνου
🔊 Αυξάνει τη γαστρική κινητικότητα (περισταλτισμός)
🧠 Λειτουργεί συνεργατικά με άλλες ορμόνες του πεπτικού: σεκρετίνη, χοληκυστοκινίνη (CCK)
📉 Ανασταλτικοί Μηχανισμοί
Η γαστρίνη αναστέλλεται όταν:
🔵 Το pH του στομάχου πέσει κάτω από 3 (αρνητική παλίνδρομη ρύθμιση)
🔵 Εκκρίνονται σωματοστατίνη και άλλες ανασταλτικές ουσίες
🛑 Χορηγούνται φάρμακα όπως αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs)
📊 Διέγερση και Αναστολή Γαστρίνης
Παράγοντας Επίδραση στη Γαστρίνη Σημειώσεις Πρωτεΐνες τροφής ⬆️ Διέγερση Διεγείρει την έκκριση Τάση στομάχου ⬆️ Διέγερση Μηχανικός ερεθισμός Υψηλό pH ⬆️ Διέγερση Υποδηλώνει ανάγκη για περισσότερη HCl Χαμηλό pH (<3) ⬇️ Αναστολή Μηχανισμός αρνητικής ανάδρασης Σωματοστατίνη ⬇️ Αναστολή Φυσικός ρυθμιστής PPIs ⬆️ Αντιδραστική αύξηση Μπλοκάρουν HCl → ↑ Γαστρίνη αντισταθμιστικά H. pylori ⬆️ Διέγερση Έμμεση διέγερση μέσω φλεγμονής 🧪 Μέρος 3: Πότε Γίνεται η Εξέταση Γαστρίνης;
Η μέτρηση της γαστρίνης στο αίμα είναι μια εξειδικευμένη εργαστηριακή εξέταση που χρησιμοποιείται στη διαγνωστική διερεύνηση παθήσεων του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου, αλλά και σε ορμονικά σύνδρομα με υπερέκκριση οξέος.
📌 Πότε συνιστάται η εξέταση;
Η εξέταση γαστρίνης συνιστάται όταν υπάρχουν:
Κλινικά Συμπτώματα Πιθανή Συσχέτιση 🥵 Εμμένουσα καούρα Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, υπερέκκριση οξέος 😫 Έλκη που υποτροπιάζουν Ύποπτο για σύνδρομο Zollinger–Ellison 🤢 Ναυτία ή εμετοί χωρίς αιτία Υπερβολική έκκριση γαστρικών υγρών 💊 Μακροχρόνια χρήση PPIs ή H2 ανταγωνιστών Δευτεροπαθής αύξηση γαστρίνης ⚠️ Υποψία για γαστρίνωμα ή νευροενδοκρινικό όγκο Πρωτοπαθής υπεργαστριναιμία 🔬 Ανακάλυψη πάχυνσης στο γαστρικό τοίχωμα σε απεικονίσεις Διερεύνηση ογκολογική ή λειτουργική 🧬 Τι μετρά η εξέταση;
Η εξέταση γαστρίνης μετρά τη συγκέντρωση της κυκλοφορούσας ορμόνης στο αίμα, συνήθως σε pg/mL. Δεν δίνει πληροφορίες μόνο για την ποσότητα, αλλά βοηθά στον εντοπισμό παθολογικών καταστάσεων που επηρεάζουν την παραγωγή της.
📋 Οδηγίες πριν την εξέταση:
❌ Νηστεία 10–12 ωρών
⚠️ Αποφυγή καφέ, καπνίσματος, αλκοόλ
💊 Διακοπή PPIs ή H2 αναστολέων 5–7 ημέρες πριν, σε συνεννόηση με ιατρό
⏰ Συλλογή αίματος συνήθως πρωινές ώρες
❗ Σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται και δοκιμασία με σεκρετίνη
🧪 Σχετικές Εξετάσεις (συμπληρωματικές)
Εξέταση Σκοπός pH γαστρικού υγρού Εκτίμηση οξύτητας (π.χ. <2 σε Zollinger–Ellison) Χρωμογρανίνη Α Βιοδείκτης για νευροενδοκρινικούς όγκους Καρκινικοί δείκτες (CgA, NSE) Σε υποψία όγκου Σωματοστατίνη Έμμεσος ρυθμιστής της γαστρίνης Γαστρίνη μετά από σεκρετίνη Δοκιμασία πρόκλησης για διάγνωση γαστρινώματος 📈 Μέρος 4: Φυσιολογικές και Παθολογικές Τιμές Γαστρίνης
Η συγκέντρωση της γαστρίνης στο αίμα μετριέται σε pg/mL (πικογραμμάρια ανά mL). Οι φυσιολογικές τιμές εξαρτώνται από την ηλικία, την κατάσταση νηστείας, τη λήψη φαρμάκων και τη λειτουργία του στομάχου.
✅ Φυσιολογικές Τιμές Γαστρίνης
Κατηγορία Ατόμου Τιμή (pg/mL) Υγιείς ενήλικες νηστικοί 13 – 115 Νεογνά (πρώτες ώρες) 120 – 170 Άτομα σε θεραπεία με PPI Έως και >300 (χωρίς παθολογία) ⚠️ Παθολογικά Υψηλές Τιμές
Τιμή Γαστρίνης Πιθανή Διάγνωση 150 – 400 pg/mL Δευτεροπαθής υπεργαστριναιμία (π.χ. PPIs, H. pylori) > 500 pg/mL Ύποπτο για Zollinger–Ellison σύνδρομο > 1000 pg/mL Πιθανό γαστρίνωμα, απαιτείται επιβεβαίωση με σεκρετίνη > 2000 pg/mL Υψηλή ειδικότητα για κακοήθεια ή διπλό γαστρίνωμα 🔍 Σημαντικές Σκέψεις:
Οι υψηλές τιμές γαστρίνης δεν σημαίνουν πάντα κακοήθεια.
Η λήψη αναστολέων αντλίας πρωτονίων (PPIs) μπορεί να προκαλέσει αντιδραστική αύξηση.
Πάντα πρέπει να συνεκτιμώνται:
🔹 Η γαστρική οξύτητα
🔹 Η παρουσία H. pylori
🔹 Η συνύπαρξη συμπτωμάτων
🔹 Η δυναμική απάντηση στη σεκρετίνη📊 Mobile-friendly HTML πίνακας Τιμών Αναφοράς & Διάγνωσης
Τιμή Γαστρίνης (pg/mL) Ερμηνεία / Πιθανή Διάγνωση 13 – 115 Φυσιολογικό εύρος σε νηστεία 150 – 400 Υπεργαστριναιμία (π.χ. H. pylori, PPIs) > 500 Ύποπτο για Zollinger–Ellison > 1000 Πιθανό γαστρίνωμα > 2000 Υψηλή υποψία για κακοήθεια ή πολλαπλό γαστρίνωμα ⚠️ Μέρος 5: Αίτια Αυξημένων Επιπέδων Γαστρίνης
Η υπεργαστριναιμία δεν αποτελεί νόσο από μόνη της, αλλά είναι σημαντικός εργαστηριακός δείκτης που μπορεί να υποδηλώνει διαταραχές του γαστρεντερικού ή σπάνιους νευροενδοκρινείς όγκους.
Η αύξηση των επιπέδων της γαστρίνης μπορεί να είναι:
Δευτεροπαθής (αντιδραστική) — λόγω χαμηλού οξέος
Πρωτοπαθής (παθολογική) — λόγω υπερέκκρισης από όγκο
🔍 Κύριες Αιτίες Αυξημένων Επιπέδων Γαστρίνης
Αιτία Κατηγορία Μηχανισμός Χρήση PPIs (omeprazole, pantoprazole) Δευτεροπαθής Μείωση HCl → Αντανακλαστική ↑ γαστρίνης Σύνδρομο Zollinger–Ellison (γαστρίνωμα) Πρωτοπαθής Όγκος G-κυττάρων → υπερέκκριση Χρόνια ατροφική γαστρίτιδα Δευτεροπαθής Απώλεια τοιχωματικών κυττάρων → ↓ HCl → ↑ γαστρίνη MEN1 (Πολυενδοκρινικό σύνδρομο τύπου 1) Πρωτοπαθής Πολλαπλοί νευροενδοκρινείς όγκοι, συχνά με γαστρίνωμα H. pylori λοίμωξη Δευτεροπαθής Φλεγμονή στο άντρο → διέγερση G-κυττάρων Νεφρική ανεπάρκεια Δευτεροπαθής ↓ Κάθαρση της γαστρίνης από τους νεφρούς Κακορρυθμισμένος Διαβήτης Δευτεροπαθής Αυξημένη διαπερατότητα και φλεγμονή Υπερασβεστιαιμία Δευτεροπαθής Ca²⁺ ενεργοποιεί G-κύτταρα Καρκίνος στομάχου / Εκτοπική παραγωγή Πρωτοπαθής Εκτοπική ή υπερπλασία G-κυττάρων 🦠 Ιδιαίτερη Αναφορά: H. pylori και Γαστρίνη
Η λοίμωξη από το Helicobacter pylori:
Προκαλεί φλεγμονή στο άντρο του στομάχου
Ενεργοποιεί τα G-κύτταρα
Μειώνει τα D-κύτταρα που εκκρίνουν σωματοστατίνη
Το τελικό αποτέλεσμα είναι παρατεταμένη υπεργαστριναιμία, η οποία μπορεί να προκαλέσει έλκη και, μακροπρόθεσμα, κακοήθεια
💊 Ιδιαίτερη Αναφορά: Φάρμακα
Ορισμένα φάρμακα αυξάνουν τα επίπεδα γαστρίνης:
Φάρμακο / Κατηγορία Επίδραση Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) ⬆️ Σημαντική αύξηση (αντανακλαστική) Ανταγωνιστές Η2 (ρανιτιδίνη, φαμοτιδίνη) ⬆️ Ήπια έως μέτρια αύξηση Αντιχολινεργικά ⬆️ Έμμεση μέσω μείωσης HCl Καφές / Καφεΐνη ⬆️ Μέσω διέγερσης γαστρικού βλεννογόνου Χρόνια χρήση αλκοόλ ⬆️ Παρατεταμένη διέγερση G-κυττάρων 📌 Σημείωση:
Η υπεργαστριναιμία δεν είναι πάντα επικίνδυνη.
🟢 Σε ασθενείς με μακροχρόνια χρήση PPIs, η αύξηση μπορεί να είναι αναμενόμενη.
🔴 Αν όμως συνυπάρχει με χαμηλό pH ή έλκη που δεν ανταποκρίνονται, απαιτείται πλήρης διερεύνηση.🧬 Μέρος 6: Σύνδρομο Zollinger–Ellison (ZES)
Το σύνδρομο Zollinger–Ellison (ZES) είναι μια σπάνια αλλά σοβαρή ενδοκρινική διαταραχή, που προκαλείται από την παραγωγή γαστρίνης από νευροενδοκρινικό όγκο (γαστρίνωμα). Το αποτέλεσμα είναι η υπερβολική παραγωγή γαστρικού οξέος, που οδηγεί σε πολλαπλά, υποτροπιάζοντα έλκη και άλλες γαστρικές επιπλοκές.
🔬 Τι είναι το Γαστρίνωμα;
Νευροενδοκρινικός όγκος που παράγει γαστρίνη ανεξέλεγκτα
Μπορεί να είναι καλοήθης ή κακοήθης
Το 80–90% των γαστρινωμάτων εντοπίζονται:
στο πάγκρεας
στο δωδεκαδάκτυλο
σπανιότερα σε λεμφαδένες ή στομάχι
Περίπου το 25% των περιπτώσεων σχετίζονται με το σύνδρομο MEN1 (πολυενδοκρινικό σύνδρομο τύπου 1)
📌 Κλινικά Χαρακτηριστικά του ZES
Σύμπτωμα Περιγραφή 🔁 Επαναλαμβανόμενα έλκη Συνήθως σε άτυπες θέσεις, πολλαπλά 🔥 Βαριά καούρα & οπισθοστερνικός καύσος Ανθεκτική στη θεραπεία 💩 Χρόνια διάρροια Από οξύτητα και αδρανοποίηση ενζύμων 🤢 Δυσπεψία, φουσκώματα Από αυξημένη έκκριση οξέος ⚠️ Ενδείξεις αιμορραγίας Μαύρα κόπρανα, εμετοί με αίμα 📊 Εργαστηριακή Διάγνωση
Εξέταση Ερμηνεία Γαστρίνη > 1000 pg/mL Υψηλή ειδικότητα για ZES pH γαστρικού υγρού < 2 Απόδειξη υπεροξέωσης Δοκιμασία με σεκρετίνη Παθολογική ↑ γαστρίνης >120 pg/mL Χρωμογρανίνη A Συχνά αυξημένη Απεικόνιση (CT/MRI/Octreoscan) Εντοπισμός όγκου 📌 Διαφοροδιάγνωση ZES
Παθολογία Γαστρίνη pH Στομάχου PPIs Διάγνωση Zollinger–Ellison ↑↑↑ (>1000) <2 Όχι απαραίτητα Γαστρίνωμα Χρήση PPIs ↑ (ήπια–μέτρια) >4 Ναι Αντιδραστική Ατροφική γαστρίτιδα ↑↑ >4 Όχι Μείωση HCl λόγω ατροφίας H. pylori ↑ 2–4 Όχι Φλεγμονώδης διέγερση G-κυττάρων MEN1 ↑↑ <2 Ποικίλλει Πολυεστιακό γαστρίνωμα 🧠 ZES & Σύνδρομο MEN1
Το MEN1 είναι ένα κληρονομικό σύνδρομο με:
Όγκους παραθυρεοειδών → υπερασβεστιαιμία
Όγκους υπόφυσης → προλακτίνωμα ή GH
Όγκους παγκρέατος → γαστρίνωμα, ινσουλίνωμα
📌 Έλεγχος με γενετικό τεστ MEN1 γονιδίου (menin) είναι συχνά απαραίτητος όταν υπάρχει υποψία ZES σε νεαρούς ασθενείς.
🧪 Μέρος 7: Υπεργαστριναιμία και Καρκίνος Στομάχου
Η υπεργαστριναιμία δεν είναι μόνο βιοδείκτης λειτουργικής διαταραχής· μπορεί να έχει και καρκινογενετική σημασία, ιδίως όταν επιμένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η χρόνια διέγερση των γαστρικών κυττάρων από υψηλή γαστρίνη έχει συσχετιστεί με μεταπλασία, υπερπλασία, και τελικά νεοπλασία του γαστρικού βλεννογόνου.
📌 Πώς σχετίζεται η γαστρίνη με τον καρκίνο;
Η γαστρίνη δρα όχι μόνο ως ορμόνη, αλλά και ως αυξητικός παράγοντας (growth factor), ενεργοποιώντας:
📈 Mitogen-activated pathways (MAPK, PI3K/Akt)
🔁 Πολλαπλασιασμό βλεννογονικών κυττάρων
🧬 Έκφραση κυτταροκινών που συμβάλλουν στη φλεγμονή και στην αγγειογένεση
Αυτό δημιουργεί ένα μικροπεριβάλλον που ευνοεί τον καρκίνο.
🦠 H. pylori + Γαστρίνη = Καρκινογένεση
Η λοίμωξη με H. pylori σε συνδυασμό με παρατεταμένη υπεργαστριναιμία μπορεί να οδηγήσει σε:
Χρόνια ατροφική γαστρίτιδα
Εντερική μεταπλασία
Δυσπλασία
Αδενοκαρκίνωμα στομάχου (συνήθως τύπος intestinal)
🔍 Η γαστρίνη και η H. pylori δρουν συνεργικά στην εξέλιξη των προκαρκινικών αλλοιώσεων.
📊 Παθολογοανατομική Εξέλιξη
Στάδιο Περιγραφή 🔹 Φλεγμονή Οξεία ή χρόνια γαστρίτιδα από H. pylori 🔸 Ατροφία Απώλεια τοιχωματικών κυττάρων → ↓ οξύτητα 🔸 Υπεργαστριναιμία Αντίδραση του οργανισμού για να αυξήσει HCl 🔹 Μεταπλασία Μετάπτωση σε εντερικού τύπου επιθήλιο 🔸 Δυσπλασία Προνεοπλασματικές αλλαγές 🔴 Αδενοκαρκίνωμα Κακοήθης εξέλιξη 📉 Πότε να υποπτευθούμε νεοπλασία λόγω υπεργαστριναιμίας;
Γαστρίνη > 1000 pg/mL χωρίς PPI και με pH < 2
Παρουσία όγκου σε απεικόνιση
Ανθεκτικά έλκη και συμπτώματα παρά την αγωγή
Υποψία για MEN1
Υποψία για τύπο II καρκινώματος στομάχου ή τύπο I νευροενδοκρινή όγκο
🧬 Νευροενδοκρινείς Όγκοι Στομάχου & Γαστρίνη
Υπάρχουν 3 τύποι νευροενδοκρινών όγκων στομάχου (NETs):
Τύπος Σχέση με Γαστρίνη Σχετιζόμενη Παθολογία Τύπου Ι Υπεργαστριναιμία λόγω ατροφικής γαστρίτιδας Καλοήθεις, συνήθως πολλαπλοί και μικρού μεγέθους Τύπου ΙΙ Υπεργαστριναιμία λόγω Zollinger–Ellison + MEN1 Πιο επιθετικοί, συνήθως σε πλαίσιο πολυενδοκρινικών διαταραχών Τύπου ΙΙΙ Ανεξάρτητοι από τη γαστρίνη Μονήρεις, υψηλής κακοήθειας, επιθετικοί 🔎 Συμπερασματικά:
Η γαστρίνη είναι ορμόνη αλλά και αυξητικός παράγοντας
Χρόνια υπερέκκριση μπορεί να προκαλέσει νεοπλασματικές αλλαγές
Ιδιαίτερη προσοχή όταν:
📌 Συνυπάρχει H. pylori
📌 Υπάρχει ιστορικό έλκους/ατροφικής γαστρίτιδας
📌 Υπάρχουν εργαστηριακές ενδείξεις για ZES/MEN1
🥗 Μέρος 8: Πώς Επηρεάζει η Διατροφή τα Επίπεδα Γαστρίνης;
Η διατροφή επηρεάζει άμεσα τη ρύθμιση της γαστρίνης, καθώς αποτελεί τον κύριο φυσιολογικό ερέθισμα για την έκκρισή της. Ο τύπος, η ποσότητα και η συχνότητα των γευμάτων επηρεάζουν τα επίπεδα της ορμόνης μέσω της γαστρικής διάτασης, της σύνθεσης των τροφών και της οξύτητας.
📌 Τι Τροφές Αυξάνουν τη Γαστρίνη;
Κατηγορία Παράδειγμα Μηχανισμός 🍖 Πρωτεΐνες Κρέας, αυγά, τυριά Αμινοξέα και πεπτίδια διεγείρουν τα G-κύτταρα ☕ Καφεΐνη Καφές, τσάι, ενεργειακά Ερεθίζουν άμεσα το γαστρικό βλεννογόνο 🍷 Αλκοόλ Κρασί, μπύρα, ποτά Ενισχύει την έκκριση γαστρίνης μέσω HCl 🍟 Λιπαρά φαγητά Τηγανητά, fast food Επιβραδύνουν την κένωση στομάχου → ↑ γαστρίνη 🧂 Μπαχαρικά & ξύδι Καυτερά, πικάντικα Τοπικός ερεθισμός του άντρου 🧁 Υπερφαγία Μεγάλα γεύματα Έντονη διάταση στομάχου → διέγερση
🧪 Πότε οι τροφές προκαλούν προβλήματα;
Σε φυσιολογικά άτομα, η αύξηση της γαστρίνης είναι παροδική.
Όμως σε άτομα με:Zollinger–Ellison
Γαστρεντερικούς όγκους
Ατροφική γαστρίτιδα
Χρόνια λοίμωξη H. pylori
η πρόσληψη διεγερτικών τροφών μπορεί να προκαλέσει υπερέκκριση οξέος, πόνο και επιδείνωση συμπτωμάτων.
✅ Τι να προτιμήσω;
Κατηγορία Τροφές που βοηθούν Γιατί 🥬 Ήπια λαχανικά Κολοκύθι, καρότο, πατάτα Δεν διεγείρουν το στομάχι 🍚 Υδατάνθρακες Ρύζι, βραστά ζυμαρικά, ψωμί Δεν προκαλούν υπερέκκριση 🥛 Γάλα (με μέτρο) Χλιαρό γάλα, γιαούρτι Προσωρινή εξουδετέρωση HCl 🫖 Βότανα Χαμομήλι, λουίζα, γλυκόριζα Αντιφλεγμονώδη, καταπραϋντικά 💧 Νερό Μικρές γουλιές κατά τη διάρκεια της ημέρας Ενυδάτωση, προσωρινή μείωση οξύτητας
🔴 Τι να αποφεύγω σε υπεργαστριναιμία:
Πικάντικα & όξινα τρόφιμα (λεμόνι, ντομάτα)
Καφεΐνη και σοκολάτα
Τηγανητά και επεξεργασμένα λίπη
Σακχαρούχα και ανθρακούχα ποτά
Αλκοόλ, ιδιαίτερα λευκό κρασί και λικέρ
📋 Διατροφική Στρατηγική (σε ZES ή χρόνια γαστρίτιδα)
Μικρά και συχνά γεύματα
Αποφυγή νηστείας > 6 ώρες
Διατήρηση ουδέτερου pH τροφίμων
Συνδυασμός σύνθετων υδατανθράκων + ήπιων πρωτεϊνών
Καταγραφή συμπτωμάτων με τροφές (food-symptom diary)
📌 Εάν υπάρχει παθολογική υπεργαστριναιμία, η διατροφή δεν υποκαθιστά την ιατρική θεραπεία, αλλά μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
👶🤰 Μέρος 9: Γαστρίνη στην Εγκυμοσύνη και Παιδική Ηλικία
Η γαστρίνη είναι μία από τις λίγες ενδοκρινικές ορμόνες του γαστρεντερικού που επηρεάζεται σημαντικά από την ηλικία, τη φυσιολογική ανάπτυξη, αλλά και την κατάσταση της εγκυμοσύνης. Σε αυτές τις περιόδους, η φυσιολογική της ρύθμιση παρουσιάζει φυσιολογικές μεταβολές, που δεν είναι πάντα παθολογικές.
🤱 Γαστρίνη στην Εγκυμοσύνη
Κατά τη διάρκεια της κύησης, παρατηρείται:
Παράμετρος Παρατήρηση 📈 Αύξηση της γαστρίνης Φυσιολογική, λόγω αυξημένων επιπέδων οιστρογόνων 💊 Μείωση γαστρικής κινητικότητας Λόγω προγεστερόνης → παρατεταμένη γαστρική διάταση ⬇️ Αραιωμένη γαστρική οξύτητα Λόγω αραίωσης HCl & αυξημένης γαστρίνης 🔄 Ανατροφοδότηση Η αύξηση της γαστρίνης είναι συνήθως αντισταθμιστική 📌 Συμπέρασμα: Η μέτρια αύξηση της γαστρίνης στην εγκυμοσύνη είναι φυσιολογική και δεν υποδηλώνει παθολογία, εκτός αν συνυπάρχουν επιπλοκές όπως έλκος, πρωτοπαθής υπεργαστριναιμία, ή MEN1.
📍 Πότε ελέγχεται η γαστρίνη σε εγκύους;
Σε επίμονες καούρες ή δυσπεψία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία
Αν υπάρχει ιστορικό έλκους
Σε υποψία γαστρινώματος (σπάνιο)
Αν η γυναίκα λαμβάνει PPIs χρόνια πριν την εγκυμοσύνη
👶 Γαστρίνη στην Παιδική Ηλικία
Η γαστρίνη παίζει σημαντικό ρόλο στην ωρίμανση του στομάχου στα νεογνά και τα βρέφη.
Ηλικιακή Φάση Επίπεδα Γαστρίνης 🍼 Νεογέννητο (0–48 ώρες) 120–170 pg/mL 👶 1–12 μηνών Μειώνεται σταδιακά σε ~50–100 pg/mL 👧 Παιδική ηλικία Προσεγγίζει ενήλικες τιμές 🧒 Εφηβεία Σταθεροποίηση επιπέδων 🧠 Κλινικές Σκέψεις σε Παιδιά:
Σε νεογνά, τα επίπεδα γαστρίνης είναι φυσιολογικά υψηλά λόγω αναπτυξιακής ωρίμανσης.
Η παρατεταμένα αυξημένη γαστρίνη σε παιδιά απαιτεί έλεγχο για:
Παιδικά γαστρινώματα (πολύ σπάνια)
MEN1 σε οικογενές ιστορικό
Νεφρική ανεπάρκεια ή φάρμακα
Η μέτρηση της γαστρίνης δεν είναι συ rutινική στην παιδιατρική, εκτός αν υπάρχουν συμπτώματα έλκους ή χρόνιας γαστρίτιδας
🔍 Πρακτική Συμβουλή:
Μην ερμηνεύετε αυξημένη γαστρίνη σε νεογέννητο ως παθολογική χωρίς αξιολόγηση του γαστρικού pH και της γενικής κατάστασης.
💊 Μέρος 10: Φάρμακα που Επηρεάζουν τη Γαστρίνη
Ορισμένα φάρμακα, συνήθως μέσω τροποποίησης της γαστρικής οξύτητας, επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τα επίπεδα της γαστρίνης στο αίμα. Η κατανόηση αυτών των φαρμακολογικών επιδράσεων είναι κρίσιμη στη σωστή ερμηνεία των εργαστηριακών τιμών και στην αποφυγή ψευδώς θετικών διαγνώσεων υπεργαστριναιμίας.
🔍 Πώς επηρεάζουν τα φάρμακα τη γαστρίνη;
Τα περισσότερα φάρμακα που αυξάνουν τη γαστρίνη:
Αναστέλλουν την έκκριση HCl από τα τοιχωματικά κύτταρα
Προκαλούν αντισταθμιστική αύξηση της γαστρίνης
Μπορεί να μιμηθούν κλινικά ή εργαστηριακά το σύνδρομο Zollinger–Ellison
📋 Πίνακας: Φάρμακα που Αυξάνουν τη Γαστρίνη
Κατηγορία / Φάρμακο Επίδραση στα Επίπεδα Γαστρίνης Μηχανισμός Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs)
π.χ. ομεπραζόλη, εσομεπραζόλη⬆️ Σημαντική αύξηση Αναστέλλουν HCl → ↑ γαστρίνη αντισταθμιστικά Ανταγωνιστές Η2 υποδοχέων
ρανιτιδίνη, φαμοτιδίνη⬆️ Ήπια έως μέτρια αύξηση Μειώνουν την οξύτητα → ήπια διέγερση γαστρίνης Αντιχολινεργικά
ατροπίνη, υοσκίνη⬆️ Έμμεση αύξηση Αναστέλλουν παρασυμπαθητική ρύθμιση HCl Καφεΐνη / Θεοφυλλίνη ⬆️ Παροδική διέγερση Ενεργοποίηση γαστρικών υποδοχέων Χρόνια χρήση αλκοόλ ⬆️ Δυνητική αύξηση ⚠️ Σημαντικό:
🧪 Αν η εξέταση γαστρίνης γίνεται ενώ λαμβάνεται PPI, τα αποτελέσματα είναι σχεδόν πάντα αυξημένα.
🩺 Συνιστάται διακοπή του PPI τουλάχιστον 5–7 ημέρες πριν την εξέταση, εκτός αν υπάρχουν αντενδείξεις.
🧠 Η γνώση του φαρμακευτικού ιστορικού είναι απαραίτητη για ορθή ερμηνεία των τιμών.
🩺 Μέρος 11: Θεραπευτικές Προσεγγίσεις
Η αντιμετώπιση της υπεργαστριναιμίας εξαρτάται από την αιτία, τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, και την παρουσία ή όχι όγκου (π.χ. Zollinger–Ellison, MEN1). Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, χειρουργική παρέμβαση, και μακροχρόνια παρακολούθηση.
💊 Φαρμακευτική Αντιμετώπιση
Φαρμακολογική Κατηγορία Εφαρμογή / Ρόλος Σχόλια Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) Πρώτης γραμμής Υψηλές δόσεις σε Zollinger–Ellison Ανταγωνιστές H2 υποδοχέων Εναλλακτικά Λιγότερο ισχυροί, για ήπιες περιπτώσεις Σωματοστατίνη / Ανάλογα (οκτρεοτίδη) Σε γαστρινώματα ή NETs Μειώνουν την έκκριση γαστρίνης και οξέος Συμπτωματικά (αντιόξινα, σπασμολυτικά) Ανακούφιση Δεν διορθώνουν την αιτία
🧪 Ειδικά σε Zollinger–Ellison:
Χρήση διπλής ή τριπλής δόσης PPIs
Στοματικά ανάλογα σωματοστατίνης σε ανεγχείρητες περιπτώσεις
Χημειοθεραπεία σε επιθετικά γαστρινώματα
🛠️ Χειρουργική Αντιμετώπιση
Κατάσταση Παρέμβαση Σκοπός Εντοπισμένο γαστρίνωμα Εντοπισμένη εκτομή Δυνητικά ιάσιμη Γαστρίνωμα + MEN1 Συχνά πολυεστιακή χειρουργική Δύσκολη πλήρης εκρίζωση Υποτροπιάζοντα έλκη Βαγοτομή ή γασρεκτομή Σε ανθεκτικές περιπτώσεις 🔁 Παρακολούθηση & Μακροχρόνια Διαχείριση
Ασθενής Στρατηγική Άτομα με χρόνια PPI χρήση Τακτική αξιολόγηση γαστρίνης & HCl Ύποπτο ή διαγνωσμένο γαστρίνωμα Έλεγχος γαστρίνης + απεικονίσεις ανά 6–12 μήνες NET τύπου I–II Παρακολούθηση με ενδοσκοπήσεις & δείκτες MEN1 Τακτικός γονιδιακός & απεικονιστικός έλεγχος ✅ Επισκόπηση Θεραπευτικών Επιλογών
Προσέγγιση Περιγραφή Εφαρμογή PPIs υψηλής δόσης Καταστολή γαστρικού οξέος ZES, έντονη υπεργαστριναιμία Ανάλογα σωματοστατίνης Αναστολή γαστρίνης & οξέος Γαστρίνωμα, NETs Χειρουργική εκτομή Αφαίρεση όγκου Εντοπισμένα γαστρινώματα Βαγοτομή / Γαστρεκτομή Μείωση HCl Έλκη ανθεκτικά σε φαρμακευτική αγωγή Τακτική παρακολούθηση Εργαστηριακά & απεικονιστικά PPIs, MEN1, υποψία NETs 🔗 Σχετικά Άρθρα
🦠 H. pylori: Τι είναι και πώς σχετίζεται με τη γαστρίτιδα & τον καρκίνο στομάχου
👉 Διάβασε περισσότερα για το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (H. pylori)🧪 Χρωμογρανίνη Α – Βιοδείκτης Νευροενδοκρινών Όγκων
👉 Μάθε πότε μετράται και τι σημαίνει η χρωμογρανίνη Α💊 PPIs – Αναστολείς Αντλίας Πρωτονίων (π.χ. ομεπραζόλη)
👉 Οδηγός χρήσης και παρενέργειες των PPIs📉 Γαστρικό pH – Πώς μετριέται και τι δείχνει
👉 Ανάλυση γαστρικού pH και ρόλος στη διάγνωση υπεροξέωσης🧬 Καρκινικοί Δείκτες Στομάχου (CEA, CA 72-4, κ.ά.)
👉 Εξετάσεις για κακοήθεια στο γαστρεντερικό👨⚕️ Σύνδρομο MEN1 και Νευροενδοκρινείς Όγκοι
👉 Πότε να υποπτευθείς MEN1 και πώς γίνεται η διάγνωση🔬 Δοκιμασία με Σεκρετίνη – Εργαστηριακή Διάγνωση ZES
👉 Δες πότε ενδείκνυται και πώς ερμηνεύεται η σεκρετίνη
📚 Μέρος 12: Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Τι είναι η γαστρίνη και ποιος ο ρόλος της;
Η γαστρίνη είναι μια πεπτική ορμόνη που εκκρίνεται από τα G-κύτταρα στο άντρο του στομάχου. Ρυθμίζει την έκκριση υδροχλωρικού οξέος (HCl) και την κινητικότητα του στομάχου, βοηθώντας στην πέψη.Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα γαστρίνης;
Τα φυσιολογικά επίπεδα κυμαίνονται από 13 έως 115 pg/mL σε νηστεία. Σε νεογνά είναι υψηλότερα, ενώ η χρήση PPIs μπορεί να αυξήσει τη γαστρίνη αντιδραστικά.Τι προκαλεί την αύξηση της γαστρίνης;
Αίτια αυξημένης γαστρίνης περιλαμβάνουν τη χρήση φαρμάκων (PPIs), H. pylori, Zollinger–Ellison σύνδρομο, ατροφική γαστρίτιδα, MEN1, και νεφρική ανεπάρκεια.Τι είναι το γαστρίνωμα;
Πρόκειται για έναν νευροενδοκρινικό όγκο που εκκρίνει γαστρίνη ανεξέλεγκτα, προκαλώντας υπερέκκριση οξέος και σοβαρά πεπτικά έλκη. Συνδέεται με το σύνδρομο Zollinger–Ellison.Η αύξηση γαστρίνης στην εγκυμοσύνη είναι παθολογική;
Όχι. Μια ήπια έως μέτρια αύξηση είναι φυσιολογική στην εγκυμοσύνη λόγω ορμονικών αλλαγών. Απαιτεί διερεύνηση μόνο αν συνυπάρχουν συμπτώματα ή ιστορικό έλκους.Πώς επηρεάζει η διατροφή τη γαστρίνη;
Πρωτεΐνες, λιπαρά, καφεΐνη και αλκοόλ αυξάνουν τη γαστρίνη. Αντίθετα, ήπιες τροφές (ρύζι, λαχανικά, χαμομήλι) τη διατηρούν σε φυσιολογικά επίπεδα.Μπορεί η υψηλή γαστρίνη να προκαλέσει καρκίνο;
Η χρόνια υπεργαστριναιμία έχει συνδεθεί με εντερική μεταπλασία, δυσπλασία και καρκίνο στομάχου, ιδίως όταν συνυπάρχει H. pylori ή ατροφική γαστρίτιδα.Πότε πρέπει να διακόψω PPI πριν από εξέταση γαστρίνης;
Ιδανικά 5–7 ημέρες πριν, σε συνεννόηση με τον ιατρό. Οι PPIs αυξάνουν αντιδραστικά τη γαστρίνη και μπορεί να αλλοιώσουν τα αποτελέσματα.Πώς θεραπεύεται η υπεργαστριναιμία;
Με φάρμακα (PPIs, σωματοστατίνη), χειρουργική εκτομή (σε όγκους), ή παρακολούθηση ανάλογα με την αιτία. Η διατροφή βοηθά στην ανακούφιση.Τι είναι η δοκιμασία με σεκρετίνη;
Είναι δυναμικός έλεγχος που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση γαστρινώματος. Αν μετά από έγχυση σεκρετίνης η γαστρίνη αυξηθεί >120 pg/mL, θεωρείται παθολογική αντίδραση.📚 Μέρος 13: Βιβλιογραφία
🇬🇷 Ελληνικές Πηγές
Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ)
👉 www.isathens.gr — Ενημερωτικό υλικό για ενδοκρινικά νοσήματα και διαγνωστικές εξετάσεις.Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία (ΕΓΕ)
👉 www.hsg.gr — Πληροφορίες για έλκη, H. pylori, γαστρίνωμα και σχετικές ενδοσκοπικές κατευθύνσεις.Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (EOF)
👉 www.eof.gr — Φαρμακολογικά δελτία για PPIs, H2 blockers, οκτρεοτίδη, ρανιτιδίνη κ.ά.Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ – Διαλέξεις Γαστρεντερολογίας
👉 www.med.uoa.gr — Εκπαιδευτικό υλικό με αναφορές σε ενδοκρινικές εξετάσεις.mikrobiologikolamia.gr
👉 mikrobiologikolamia.gr — Εφαρμοσμένη ανάλυση εξετάσεων όπως γαστρίνη, χρωμογρανίνη Α, καρκινικοί δείκτες.
🌍 Διεθνείς Πηγές
National Institutes of Health (NIH – MedlinePlus)
👉 https://medlineplus.gov/lab-tests/gastrin/
Επισκόπηση της εξέτασης γαστρίνης, φυσιολογικές τιμές και ενδείξεις.UpToDate – Gastrinoma and Zollinger–Ellison Syndrome
👉 www.uptodate.com (προϋποθέτει συνδρομή)
Πλήρης ανασκόπηση σε παθοφυσιολογία, διάγνωση και θεραπεία.American Gastroenterological Association (AGA)
👉 www.gastro.org
Κατευθυντήριες οδηγίες για έλκη, H. pylori και NETs.PubMed / NCBI – Gastrin Physiology
👉 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed
Αναζήτηση άρθρων για «Gastrin AND Cancer» ή «Zollinger Ellison».Endocrine Society – Clinical Practice Guidelines
👉 www.endocrine.org
Κατευθυντήριες οδηγίες για MEN1, γαστρίνωμα και παρακολούθηση.ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!
https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/
