CA 15-3: Ο Καρκινικός Δείκτης του Μαστού – Τιμές, Ερμηνεία, Διάγνωση και Παρακολούθηση
🧬 CA 15-3: Ο Καρκινικός Δείκτης του Μαστού – Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε
🧪 Τι είναι ο δείκτης CA 15-3;
Ο CA 15-3 (Cancer Antigen 15-3) είναι ένας καρκινικός δείκτης που χρησιμοποιείται κυρίως στην παρακολούθηση του καρκίνου του μαστού. Ανιχνεύεται στο αίμα και αποτελεί προϊόν αποδόμησης της γλυκοπρωτεΐνης MUC1, η οποία υπερεκφράζεται στα καρκινικά κύτταρα του μαστού.
🧬 Ιστορικό και βιοχημική φύση
Αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1980 για την παρακολούθηση υποτροπών στον καρκίνο μαστού. Ανήκει στην ομάδα των γλυκοπρωτεϊνικών αντιγόνων τύπου mucin, τα οποία βρίσκονται στην επιφάνεια καρκινικών κυττάρων.
Χαρακτηριστικά:
Υψηλό μοριακό βάρος
Εκφράζεται κυρίως σε επιθηλιακούς καρκίνους του μαστού
Μπορεί να αυξηθεί και σε άλλους τύπους καρκίνου (π.χ. πνεύμονας, παχύ έντερο)
📊 Φυσιολογικές τιμές CA 15-3
Τιμή (U/mL) Ερμηνεία < 30 Φυσιολογική 30–50 Οριακή αύξηση – πιθανή καλοήθης αιτία > 50 Υποψία κακοήθειας (ειδικά με ιστορικό) > 100 Πιθανή μεταστατική νόσος (μαστού) 🧾 Πότε ζητείται η εξέταση;
Η μέτρηση CA 15-3 δεν χρησιμοποιείται για διάγνωση στον γενικό πληθυσμό. Χρησιμοποιείται κυρίως:
✅ Για παρακολούθηση γνωστού καρκίνου μαστού
✅ Για έλεγχο ανταπόκρισης στη θεραπεία
✅ Για έγκαιρη ανίχνευση υποτροπής
🔍 Σε συνδυασμό με CEA ή CA 125 για διαφορική διάγνωση
❌ Όχι για προληπτικό έλεγχο
🔍 Τι σημαίνει αυξημένος CA 15-3;
Η αύξηση του CA 15-3 μπορεί να υποδηλώνει:
Κακοήθεις καταστάσεις:
Καρκίνος μαστού (κυρίως προχωρημένα στάδια)
Καρκίνος ωοθηκών
Καρκίνος παγκρέατος
Καρκίνος πνεύμονα
Καρκίνος παχέος εντέρου
Καλοήθεις καταστάσεις:
Καλοήθεις κύστεις μαστού
Ηπατική νόσος
Κίρρωση
Φλεγμονώδη νοσήματα (π.χ. φυματίωση, σαρκείδωση)
Εγκυμοσύνη
📉 Χρήση του CA 15-3 στην παρακολούθηση
Ο CA 15-3 δεν είναι χρήσιμος για πρώιμη διάγνωση, αλλά είναι πολύτιμος εργαλείο παρακολούθησης στις εξής περιπτώσεις:
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας:
Η πτώση των επιπέδων CA 15-3 → θετική ανταπόκριση
Η στασιμότητα ή άνοδος → πιθανή αντοχή στη θεραπεία
Μετά τη θεραπεία:
Μετράται περιοδικά για να ελεγχθεί πιθανή υποτροπή
Η απότομη αύξηση μπορεί να προηγείται της υποτροπής κατά 3–6 μήνες
📆 Συνήθως ελέγχεται:
κάθε 3 μήνες τα πρώτα 2 χρόνια
κάθε 6 μήνες στη συνέχεια
κάθε χρόνο μετά τα 5 χρόνια
🤝 Συνδυασμός CA 15-3 με άλλους δείκτες
Δείκτης Συνδυαστική χρήση Σκοπός CEA Συχνά παράλληλα Ανίχνευση υποτροπής/μεταστάσεων CA 125 Σε περιπτώσεις μικτού τύπου καρκίνου ή γυναικολογικών όγκων HER2 Συμπληρωματικά σε επιθετικούς όγκους του μαστού CA 19-9 Σπάνια, σε επιμεικτές καταστάσεις ή διαφορική διάγνωση ⚠️ Δεν χρησιμοποιείται μόνος του για θεραπευτικές αποφάσεις.
💊 Φαρμακευτικοί και διατροφικοί παράγοντες
💊 Φάρμακα που μπορεί να επηρεάσουν:
Χημειοθεραπευτικά (π.χ. paclitaxel, doxorubicin): εάν επιδρούν στον όγκο, μειώνεται ο δείκτης
Αντιφλεγμονώδη: εάν αντιμετωπίζεται φλεγμονώδης κατάσταση που προκάλεσε ψευδή αύξηση
Ορμονικές θεραπείες: π.χ. tamoxifen → μερική μεταβολή
🥗 Διατροφή:
Δεν επηρεάζει άμεσα τον CA 15-3
Όμως, δίαιτα που βελτιώνει τη λειτουργία του ήπατος μπορεί να βοηθήσει σε μείωση ψευδών θετικών
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για τον Δείκτη CA 15-3
🔹 Τι είναι ο δείκτης CA 15-3;
Ο CA 15-3 είναι ένας καρκινικός δείκτης που μετράται στο αίμα και σχετίζεται κυρίως με τον καρκίνο του μαστού. Δεν χρησιμοποιείται για διάγνωση αλλά για παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου.
🔹 Ποια είναι η φυσιολογική τιμή του CA 15-3;
Η φυσιολογική τιμή είναι < 30 U/mL. Τιμές άνω των 50 U/mL είναι ύποπτες, ειδικά σε ασθενείς με ιστορικό καρκίνου του μαστού.
🔹 Μπορεί να είναι αυξημένος χωρίς να υπάρχει καρκίνος;
✅ Ναι. Ο CA 15-3 μπορεί να αυξηθεί και σε καλοήθεις καταστάσεις όπως:
Καλοήθεις κύστεις του μαστού
Ηπατικές παθήσεις
Εγκυμοσύνη
Φλεγμονώδη νοσήματα
🔹 Είναι αξιόπιστος για διάγνωση;
❌ Όχι. Δεν χρησιμοποιείται για διάγνωση ή screening. Χρησιμοποιείται κυρίως για παρακολούθηση ήδη διαγνωσμένων περιπτώσεων.
🔹 Τι σημαίνει πτώση του CA 15-3 μετά από θεραπεία;
✅ Η πτώση του δείκτη συνήθως δείχνει καλή ανταπόκριση στη θεραπεία (χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία κ.λπ.).
🔹 Πότε επανελέγχεται ο δείκτης μετά τη θεραπεία;
📅 Συνήθως κάθε 3 μήνες τα πρώτα 2 χρόνια, και κάθε 6 μήνες στη συνέχεια για μακροχρόνια παρακολούθηση.
🔹 Μπορεί να προβλέψει υποτροπή;
✅ Ναι. Συχνά ο CA 15-3 αυξάνεται πριν εμφανιστούν συμπτώματα ή ευρήματα στην απεικόνιση, δείχνοντας πρώιμη υποτροπή.
🔹 Σε ποιες άλλες μορφές καρκίνου μπορεί να αυξηθεί;
Καρκίνος ωοθηκών
Καρκίνος πνεύμονα
Καρκίνος παχέος εντέρου
Καρκίνος παγκρέατος
🔹 Συνδυάζεται με άλλους δείκτες;
✅ Ναι, κυρίως με:
CEA: για υποτροπές/μεταστάσεις
CA 125: σε γυναίκες με μικτού τύπου νεοπλάσματα
HER2: για μοριακή στόχευση
📚 Βιβλιογραφία – CA 15-3
Duffy MJ.
Serum tumor markers in breast cancer: Are they of clinical value?
Clin Chem, 2006; 52(3): 345–351.
DOI:10.1373/clinchem.2005.060426Hayes DF, et al.
Tumor marker utility grading system: a framework to evaluate clinical utility of tumor markers.
J Natl Cancer Inst, 1996; 88(20): 1456–1466.
DOI:10.1093/jnci/88.20.1456National Cancer Institute (NCI)
CA 15-3 Tumor Marker – Fact Sheet
https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnostic-tests/tumor-markers-fact-sheetEuropean Society for Medical Oncology (ESMO)
Clinical Practice Guidelines: Breast Cancer – Tumor markers section
https://www.esmo.org/guidelinesAmerican Society of Clinical Oncology (ASCO).
Tumor Markers in Breast Cancer: Clinical Practice Guideline Update.
J Clin Oncol, 2007; 25(33): 5287–5312.
DOI:10.1200/JCO.2007.14.2364Harris L, et al.
American Society of Clinical Oncology 2007 update of recommendations for the use of tumor markers in breast cancer.
J Clin Oncol, 2007; 25(33): 5287–5312.
