🩺 CA 125: Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε για τον Καρκινικό Δείκτη των Ωοθηκών

🧬 Τι είναι ο δείκτης CA 125;

Ο CA 125 (Cancer Antigen 125 ή Καρκινικό Αντιγόνο 125) είναι ένας ογκολογικός δείκτης που ανιχνεύεται στο αίμα. Χρησιμοποιείται κυρίως για την παρακολούθηση του καρκίνου των ωοθηκών, αλλά επίσης μπορεί να εμφανίσει αυξημένα επίπεδα σε άλλες κακοήθειες και σε καλοήθεις καταστάσεις.

 🕰️ Ιστορική προέλευση

Ανακαλύφθηκε το 1981 από την ομάδα του Dr. Robert Bast στο Memorial Sloan-Kettering Cancer Center. Η αντιγονική ουσία εντοπίστηκε σε κυτταρικές σειρές καρκίνου των ωοθηκών και ονομάστηκε CA 125 γιατί σχετίζεται με αντισώματα κατά του “Cancer Antigen #125”.

🔬 Βιοχημικά χαρακτηριστικά

Πρόκειται για μια υψηλού μοριακού βάρους γλυκοπρωτεΐνη, γνωστή και ως MUC16. Εκφράζεται στην επιφάνεια ορισμένων επιθηλιακών κυττάρων, κυρίως στον αναπαραγωγικό, αναπνευστικό και γαστρεντερικό σωλήνα.

🧫 Πού παράγεται φυσιολογικά

Ο CA 125 παράγεται φυσιολογικά από:

• Ενδομήτριο

• Σάλπιγγες

• Περιτόναιο

• Πλευρική μεμβράνη

• Εντερικό επιθήλιο

• Ορισμένα κύτταρα των πνευμόνων

 🧾 Πότε ζητείται η εξέταση CA 125;

Η εξέταση CA 125 αιτείται όταν:

• Υπάρχει υποψία καρκίνου ωοθηκών

• Παρακολουθείται εξέλιξη νόσου μετά από θεραπεία

• Ελέγχεται η ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία

• Υπάρχουν κλινικά ευρήματα (π.χ. πυελική μάζα, ασκίτης)

• Παρακολουθούνται γυναίκες με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό (π.χ. BRCA1/2)

6. 📊 Φυσιολογικές τιμές CA 125

🔺 Σημαντικό: Η τιμή CA 125 δεν αρκεί για διάγνωση χωρίς απεικονιστικά ή ιστολογικά ευρήματα.

📊 Τιμές Αναφοράς Καρκινικών Δεικτών

🚨 Παθήσεις που προκαλούν αύξηση CA 125

Κακοήθεις:

• Καρκίνος ωοθηκών (κυρίως επιθηλιακός τύπος)

• Καρκίνος ενδομητρίου

• Καρκίνος σάλπιγγας

• Καρκίνος παγκρέατος

• Καρκίνος μαστού

• Καρκίνος πνεύμονα

• Καρκίνος γαστρεντερικού

Καλοήθεις:

• Ενδομητρίωση

• Κύστεις ωοθηκών

• Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου (PID)

• Ηπατική κίρρωση

• Εγκυμοσύνη (πρώτο τρίμηνο)

• Έμμηνος ρύση

 🎯 CA 125 και καρκίνος ωοθηκών

Ο CA 125:

• Ανιχνεύεται σε ~80% των ασθενών με προχωρημένο επιθηλιακό καρκίνο ωοθηκών

• Δεν είναι αξιόπιστος σε πρώιμα στάδια (I–II), όπου θετικός είναι μόνο σε ~50%

• Είναι εξαιρετικά χρήσιμος στην παρακολούθηση μετά από θεραπεία

• Η πτώση του δείκτη μετά τη θεραπεία σχετίζεται με καλή πρόγνωση

• Η επαν-αύξηση μπορεί να προηγείται της υποτροπής κατά 3–6 μήνες

   🔁 CA 125 στη παρακολούθηση θεραπείας και υποτροπής

  Ο CA 125 είναι ιδιαίτερα χρήσιμος μετά τη διάγνωση, όχι για τη διάγνωση καθαυτή:

  📉 Πτώση του CA 125:

  • Ένδειξη καλής ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία

  • Π.χ. μείωση >50% μετά από 3 κύκλους → καλή πρόγνωση

  📈 Επαν-αύξηση:

  • Μπορεί να σημαίνει υποτροπή ακόμα και πριν την απεικόνιση

  • Ορισμένοι ογκολόγοι ξεκινούν νέα θεραπεία με βάση αύξηση CA 125

  📅 Παρακολούθηση:

  • Συνήθως κάθε 3 μήνες για τα πρώτα 2 χρόνια

  • Κάθε 6 μήνες από τον 3ο έως τον 5ο χρόνο

  • Ετησίως μετά το 5ο έτος, αν δεν υπάρχει υποτροπή

  ---

   🤝 Συνδυασμός με άλλους καρκινικούς δείκτες

  Ο CA 125 από μόνος του δεν είναι απόλυτος. Συνδυάζεται με:

  Δείκτης	Πού βοηθά
  HE4 (Human Epididymis Protein 4)	Βελτιώνει την ειδικότητα (π.χ. ROMA score)
  CA 15-3	Καρκίνος μαστού
  CEA	Πεπτικό / παχύ έντερο
  CA 19-9	Παγκρεατικό και ηπατοχολικό σύστημα

📌 Ο συνδυασμός CA 125 + HE4 + υπερηχογράφημα δίνει υψηλή ακρίβεια (>90%) στη διάγνωση καρκίνου ωοθηκών.

💊 Πώς επηρεάζουν τα φάρμακα και η διατροφή

💊 Φάρμακα:

• Χημειοθεραπεία → προκαλεί πτώση CA 125 όταν είναι αποτελεσματική

• Κορτικοειδή ή αντιφλεγμονώδη → μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα σε καλοήθεις αιτίες (π.χ. ενδομητρίωση)

• Ορμονοθεραπείες (π.χ. GnRH ανάλογα) → μερικές φορές μειώνουν τον δείκτη

🥗 Διατροφή:

• Δεν επηρεάζει άμεσα τον δείκτη

• Όμως, διατροφή πλούσια σε αντιφλεγμονώδη (π.χ. μεσογειακή δίαιτα) μπορεί να βοηθήσει σε καλοήθεις καταστάσεις

  ❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για τον Δείκτη CA 125

  ---

  🔹 Τι είναι ο δείκτης CA 125;

  Ο CA 125 είναι ένας καρκινικός δείκτης που μετράται στο αίμα και σχετίζεται κυρίως με τον επιθηλιακό καρκίνο των ωοθηκών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την παρακολούθηση άλλων κακοηθειών ή καλοηθών καταστάσεων.

  ---

  🔹 Ποια είναι η φυσιολογική τιμή του CA 125;

  Φυσιολογικά τα επίπεδα είναι < 35 U/mL. Τιμές μεταξύ 35–65 U/mL θεωρούνται οριακά αυξημένες, ενώ >65 U/mL ενδέχεται να υποδηλώνουν παθολογική κατάσταση.

  ---

  🔹 Σημαίνει καρκίνο αν ο δείκτης CA 125 είναι αυξημένος;

  ❌ Όχι πάντα. Ο δείκτης μπορεί να αυξηθεί και σε καλοήθεις καταστάσεις όπως:

  • Ενδομητρίωση

  • Κύστεις ωοθηκών

  • Φλεγμονές στην πύελο

  • Έμμηνος ρύση

  • Εγκυμοσύνη

  • Ηπατική κίρρωση

  ---

  🔹 Είναι κατάλληλος για προληπτικό έλεγχο (screening);

  ❌ Όχι. Ο CA 125 δεν είναι αξιόπιστος δείκτης για γενικό πληθυσμό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε γυναίκες υψηλού κινδύνου ή σε όσες έχουν ήδη διαγνωστεί.

  ---

  🔹 Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η εξέταση σε γυναίκες με καρκίνο ωοθηκών;

  ➡️ Συνήθως κάθε 3 μήνες για τα πρώτα 2 χρόνια, μετά κάθε 6 μήνες και έπειτα ετησίως, αν δεν υπάρχει υποτροπή.

  ---

  🔹 Τι σημαίνει αν η τιμή μειώνεται μετά τη θεραπεία;

  ✅ Συνήθως δείχνει καλή ανταπόκριση στη θεραπεία. Αντίθετα, αύξηση του δείκτη ενδέχεται να υποδηλώνει υποτροπή.

  ---

  🔹 Με ποιες άλλες εξετάσεις συνδυάζεται ο CA 125;

  Ο CA 125 συνδυάζεται συχνά με:

  • HE4 (Human Epididymis Protein 4)

  • Υπερηχογράφημα ή MRI

  • CEA, CA 19-9, CA 15-3 για διαφορική διάγνωση

  ---

  🔹 Επηρεάζεται ο δείκτης από τη διατροφή ή τα φάρμακα;

  ➡️ Η διατροφή δεν επηρεάζει άμεσα τον δείκτη. Ορισμένα φάρμακα (αντιφλεγμονώδη, χημειοθεραπεία) μπορεί να μειώσουν τα επίπεδα έμμεσα, ανάλογα με την υποκείμενη αιτία.

  📚 Βιβλιογραφία – CA 125

  1. Bast RC, Feeney M, Lazarus H, et al.
     Reactivity of a monoclonal antibody with human ovarian carcinoma.
     Journal of Clinical Investigation, 1981; 68(5): 1331–1337.
     DOI: 10.1172/JCI110380

  2. Duffy MJ, et al.
     CA 125 in ovarian cancer: European Group on Tumor Markers guidelines.
     Tumor Biology, 2005; 26(6): 291–300.
     DOI: 10.1159/000089614

  3. National Cancer Institute (NCI)
     Tumor Markers: CA 125 Test – Fact Sheet.
     https://www.cancer.gov/about-cancer/diagnosis-staging/diagnostic-tests/tumor-markers-fact-sheet

  4. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG)
     Ovarian Cancer Screening and CA 125 Use.
     ACOG Committee Opinion No. 716, 2017.
     https://www.acog.org/clinical

  5. Moore RG, MacLaughlan S, Bast RC Jr.
     Current state of biomarker development for clinical application in epithelial ovarian cancer.
     Gynecologic Oncology, 2010; 116(2): 240–245.
     DOI: 10.1016/j.ygyno.2009.09.023

  6. European Society for Medical Oncology (ESMO)
     Clinical Practice Guidelines: Epithelial ovarian cancer.
     https://www.esmo.org/guidelines

  ---