17/Sep/2025

Δ4Α (Ανδροστενδιόνη): Φιλικός Οδηγός Εξέτασης Αίματος για Ασθενείς

Όλα όσα θέλετε να ξέρετε για την ανδροστενδιόνη (Δ4Α): γιατί μετριέται, πώς προετοιμάζομαι, τι σημαίνουν οι τιμές και ποιες άλλες εξετάσεις σχετίζονται.

Με μια ματιά

Η Δ4Α (ανδροστενδιόνη) είναι ανδρογόνος στεροειδής ορμόνη από επινεφρίδια & γονάδες.
Χρήσιμη σε διερεύνηση υπερανδρογονισμού (π.χ. PCOS) ή διαταραχών επινεφριδίων/ωοθηκών/όρχεων.
Συχνά συνδυάζεται με DHEA-S, τεστοστερόνη, 17-OH προγεστερόνη, LH/FSH & προλακτίνη.
Η ερμηνεία γίνεται πάντα σε συνδυασμό με ηλικία, φύλο, φάση κύκλου, φάρμακα & κλινική εικόνα.

1) Τι είναι η Δ4Α (Ανδροστενδιόνη);

Η ανδροστενδιόνη (Δ4Α) είναι στεροειδής ορμόνη της οικογένειας των ανδρογόνων. Παράγεται κυρίως στα επινεφρίδια και, ανάλογα με το φύλο, στις ωοθήκες ή τους όρχεις. Λειτουργεί ως πρόδρομος για τη σύνθεση ισχυρότερων ανδρογόνων (όπως η τεστοστερόνη) αλλά και οιστρογόνων (μέσω αρωματοποίησης, π.χ. προς οιστρόνη).

Σημαντικό

Η Δ4Α δεν δρα «μόνη» της. Ερμηνεύεται μαζί με άλλες ορμόνες και με την κλινική εικόνα (π.χ. τρίχωση, ακμή, ακανόνιστος κύκλος, υπογονιμότητα).

2) Ρόλος & φυσιολογία

Στο ενδοκρινικό σύστημα, η Δ4Α βρίσκεται στο «μέσον» της στεροειδογένεσης. Από τη χοληστερόλη, μέσω σειράς ενζυματικών βημάτων, σχηματίζονται προδρόμοι (π.χ. DHEA), η ίδια η Δ4Α και κατόπιν ισχυρότερα ανδρογόνα. Η ισορροπία επηρεάζεται από ένζυμα (π.χ. 17-β-HSD, αρωματάση), τη ρύθμιση ACTH (υπόφυση → επινεφρίδια), και γοναδοτροπίνες LH/FSH (υπόφυση → γονάδες).

Φυσιολογικά, επίπεδα Δ4Α είναι χαμηλά στα παιδιά, αυξάνονται στην αδρεναρχή και κατά την εφηβεία, και τροποποιούνται στην ενήλικη ζωή ανάλογα με φύλο, κύκλο, εγκυμοσύνη και φαρμακευτικές επιδράσεις.

3) Γιατί γίνεται η εξέταση Δ4Α;

Διερεύνηση υπερανδρογονισμού σε γυναίκες: τρίχωση, ακμή, λιπαρότητα, αλωπεκία, διαταραχές κύκλου, PCOS.
Διάκριση προέλευσης ανδρογόνων (επινεφριδιακή vs ωοθηκική/ορχική) με συνδυασμό δεικτών.
Υποψία συγγενούς υπερπλασίας επινεφριδίων (π.χ. έλλειψη 21-υδροξυλάσης): σε συνδυασμό με 17-OH προγεστερόνη.
Παρακολούθηση θεραπείας ή εξέλιξης γνωστής πάθησης (π.χ. όγκοι εκκριτικοί ανδρογόνων).
Υπογονιμότητα (γυναίκες/άνδρες), ως μέρος ορμονικού ελέγχου.

4) Πώς γίνεται η εξέταση & προετοιμασία

Η Δ4Α μετριέται σε δείγμα φλεβικού αίματος. Η δειγματοληψία συνήθως γίνεται πρωινές ώρες. Η νηστεία δεν είναι πάντοτε υποχρεωτική, αλλά συχνά προτείνεται νηστεία 8–12 ωρών για τυποποίηση και συνδυασμό με άλλες εξετάσεις.

Προετοιμασία & Παράγοντες που επηρεάζουν

Φάρμακα: αντισυλληπτικά, γλυκοκορτικοειδή, αντιανδρογόνα, βιοτίνη* κ.ά. Συζητήστε με τον γιατρό για πιθανή διακοπή/χρονοκαθυστέρηση.
Ημέρα κύκλου (γυναίκες): ιδανικά σε συγκεκριμένη φάση – συχνά πρώιμη ωοθυλακική (π.χ. 3–5η ημέρα), εκτός αν ο γιατρός ορίσει αλλιώς.
Στρες/Άσκηση/Οξεία νόσος: μπορούν να μεταβάλλουν ορμόνες – προτιμήστε σταθερές συνθήκες.
Χρονισμός: προτιμάται πρωινή λήψη λόγω διημερήσιων διακυμάνσεων ορισμένων στεροειδών.

*Η βιοτίνη (βιταμίνη B7) σε υψηλές δόσεις μπορεί να παρεμβάλει σε ορισμένες ανοσοδοκιμασίες. Αναφέρετε τυχόν συμπληρώματα.

5) Ενδεικτικές φυσιολογικές τιμές (ανά φύλο/ηλικία)

Τα όρια αναφοράς διαφέρουν μεταξύ εργαστηρίων (μέθοδος, μονάδες). Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά εύρη για εκπαιδευτικούς σκοπούς· πάντα να συμβουλεύεστε τα δικά σας αποτελέσματα και τον ιατρό σας.

Κατηγορία	Ενδεικτικά εύρη (ng/dL)	Σχόλια
Παιδιά (προ-εφηβικά)	Χαμηλά έως μέτρια	Αυξάνονται στην αδρεναρχή · ελέγχεται με παιδοενδοκρινολόγο
Έφηβοι	Μεταβλητά	Ανάλογα ηλικία/στάδιο Tanner
Γυναίκες (ενήλικες)	~ 30–200	Εξαρτάται από φάση κύκλου, αντισυλληπτικά, PCOS κ.ά.
Άνδρες (ενήλικες)	~ 50–220	Μετατρέπεται και σε τεστοστερόνη/οιστρογόνα
Μετά την εμμηνόπαυση	Τάση μείωσης	Λιγότερη ωοθηκική παραγωγή

Υπενθύμιση

Η αναφορά μπορεί να είναι σε άλλες μονάδες (π.χ. nmol/L). Να χρησιμοποιείτε πάντα τα όρια του δικού σας εργαστηρίου και την ιατρική αξιολόγηση.

6) Αυξημένες τιμές Δ4Α – συχνές αιτίες

Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS): συχνή αιτία υπερανδρογονισμού στις γυναίκες. Η Δ4Α μπορεί να είναι φυσιολογική ή αυξημένη, συχνά με συνοδό αύξηση τεστοστερόνης, διαταραχές κύκλου, υπερινσουλιναιμία.
Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων (CAH), ιδιαίτερα έλλειψη 21-υδροξυλάσης: υπερπαραγωγή ανδρογόνων με αυξημένη 17-OH προγεστερόνη.
Επινεφριδιακοί/ωοθηκικοί/ορχικοί όγκοι εκκριτικοί ανδρογόνων: συνήθως μεγάλες αυξήσεις και ταχεία εμφάνιση συμπτωμάτων (π.χ. ταχεία τρίχωση, βαριά φωνή).
Υπερέκκριση ACTH ή φαρμακευτικοί παράγοντες (π.χ. αναβολικά/αντιανδρογόνα).
Υπερινσουλιναιμία/Παχυσαρκία: τροποποιούν την ισορροπία ανδρογόνων, ιδίως στο PCOS.

7) Χαμηλές τιμές Δ4Α – συχνές αιτίες

Πρωτοπαθής/Δευτεροπαθής ανεπάρκεια επινεφριδίων ή καταστολή άξονα HPA (π.χ. από κορτικοστεροειδή).
Υπογοναδισμός (μειωμένη γοναδική παραγωγή ανδρογόνων).
Φάρμακα: αντισυλληπτικά, αντιανδρογόνα, αγωγές που μειώνουν τα ανδρογόνα.

8) Δ4Α στην εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη, παρατηρούνται φυσιολογικές μεταβολές της στεροειδογένεσης λόγω πλακούντα και εμβρυϊκών ιστών. Η αξιολόγηση γίνεται εξατομικευμένα. Αναφέρετε πάντοτε την κύηση κατά τη δειγματοληψία και συμβουλευθείτε τον ιατρό για το σωστό χρόνο και την αναγκαιότητα της μέτρησης.

9) Δ4Α σε παιδιά & εφήβους

Στην παιδική ηλικία οι συγκεντρώσεις είναι χαμηλές και ανεβαίνουν στην αδρεναρχή. Σε υποψία πρόωρης αδρεναρχής ή CAH, η Δ4Α συνεκτιμάται με DHEA-S, 17-OH προγεστερόνη, τεστοστερόνη και κλινικά σημεία (π.χ. πρόωρη τρίχωση εφηβαίου). Η εκτίμηση γίνεται από παιδοενδοκρινολόγο.

10) Δ4Α & γυναικεία υγεία (PCOS, τρίχωση, ακμή)

Στις γυναίκες, η Δ4Α βοηθά στη διερεύνηση συμπτωμάτων υπερανδρογονισμού (τριχοφυΐα, ακμή, λιπαρότητα, αλωπεκία), ειδικά όταν συνυπάρχει ακανόνιστος κύκλος ή υπογονιμότητα. Συνδυασμός με LH/FSH, τεστοστερόνη, DHEA-S, 17-OH προγεστερόνη, προλακτίνη, TSH βελτιώνει τη διαγνωστική ακρίβεια.

Tip για PCOS (Πολυκυστικές Ωοθήκες)

Η διάγνωση PCOS δεν βασίζεται σε μία μόνο τιμή. Συνδυάζει κριτήρια Rotterdam (ωοθυλακική δυσλειτουργία, κλινικός/βιοχημικός υπερανδρογονισμός, υπερηχογραφικά ευρήματα) και αποκλεισμό άλλων αιτιών.

11) Δ4Α & ανδρική υγεία (υπογοναδισμός, γονιμότητα)

Στους άνδρες, η Δ4Α είναι ενδιάμεσος πρόδρομος προς τεστοστερόνη και οιστρογόνα. Χρήσιμη σε διερεύνηση υπογοναδισμού, καθυστέρησης/διαταραχής ήβης, και σε περιπτώσεις υπογονιμότητας, πάντα σε συνδυασμό με τεστοστερόνη ολική/ελεύθερη, LH/FSH, SHBG, προλακτίνη και κλινική εξέταση.

12) Συσχέτιση με άλλες παρεμφερείς εξετάσεις αίματος

Η απομόνωση της Δ4Α σπάνια αρκεί για διάγνωση. Ακολουθούν οι συνηθέστερες συνδυαστικές μετρήσεις και τι «προσφέρουν» κλινικά.

Εξέταση	Τι δείχνει	Πότε ζητείται μαζί με Δ4Α	Σχόλιο ερμηνείας
DHEA-S	Επινεφριδιακή παραγωγή ανδρογόνων	Διάκριση πηγής (επινεφρίδια vs γονάδες)	Υψηλή DHEA-S κατευθύνει προς επινεφρίδια
Τεστοστερόνη (ολική/ελεύθερη)	Καθαρά ανδρογόνο τελικού σταδίου	Υπερανδρογονισμός, διαταραχές κύκλου, ανδρικός υπογοναδισμός	Συνεκτίμηση με SHBG και συμπτώματα
17-OH προγεστερόνη	Δείκτης για CAH (21-υδροξυλάση)	Υποψία συγγενούς υπερπλασίας επινεφριδίων	Αυξημένη → περαιτέρω ενδοκρινολογικός έλεγχος
LH / FSH	Γοναδοτροπίνες υπόφυσης	PCOS, υπογοναδισμός, αμηνόρροια, διαταραχές κύκλου	Δείκτης ωοθηκικής/ορχικής λειτουργίας
Προλακτίνη	Υπερπρολακτιναιμία → κύκλος/γονιμότητα	Αμηνόρροια, γαλακτόρροια, υπογονιμότητα	Μπορεί να «μιμείται» PCOS κλινικά
SHBG	Δεσμευτική σφαιρίνη ανδρογόνων	Ερμηνεία ελεύθερης τεστοστερόνης	Επηρεάζεται από θυρεοειδή, ηπατική λειτουργία, βάρος
Κορτιζόλη / ACTH	Άξονας HPA, επινεφριδιακή λειτουργία	Υποψία υπερ/υπολειτουργίας επινεφριδίων	Συμπληρώνει την εικόνα όταν Δ4Α/DHEA-S είναι παθολογικές
TSH / Θυρεοειδικές	Έμμεση επίδραση σε κύκλο/SHBG	Διαταραχές κύκλου, υπογονιμότητα	Υπο/υπέρ-θυρεοειδισμός επηρεάζει ορμονικό προφίλ
Γλυκόζη / Ινσουλίνη / HOMA-IR	Ινσουλινοαντίσταση/μεταβολικό προφίλ	PCOS, παχυσαρκία	Ινσουλίνη επηρεάζει παραγωγή ανδρογόνων

Συνήθη «μοτίβα» σε επιλεγμένες καταστάσεις (απλοποιημένος οδηγός)

Κατάσταση	Δ4Α	DHEA-S	Τεστοστερόνη	17-OH Prog	Σχόλιο
PCOS	± ↑	± ↑	± ↑	Συνήθως φυσιολ.	Συνδυασμός με υπερηχογράφημα/κλινική
CAH (21-υδροξ.)	↑	↑	± ↑	↑↑	Βασικός δείκτης: 17-OH προγεστερόνη
Επινεφριδιακός όγκος	↑↑	↑↑	±	±	Συχνά έντονα αυξημένη DHEA-S
Ωοθηκικός όγκος ανδρογόνων	↑↑	±	↑↑	±	Ταχεία εμφάνιση συμπτωμάτων
Υπολειτουργία επινεφριδίων	↓	↓	±	±	Συμπτώματα κόπωσης/υπότασης κ.ά.

Προσοχή στην ερμηνεία

Τα μοτίβα είναι ενδεικτικά και όχι διαγνωστικά από μόνα τους. Η οριστική διάγνωση απαιτεί ιατρική εκτίμηση, ιστορικό, εξέταση, απεικόνιση και ενίοτε δοκιμασίες διέγερσης/καταστολής.

13) Πρακτικές συμβουλές για ασθενείς

Πείτε στον/στη μικροβιολόγο όλα τα φάρμακα ή συμπληρώματα που λαμβάνετε (π.χ. βιοτίνη).
Ρωτήστε για την ιδανική ημέρα κύκλου (αν χρειάζεται) και αν απαιτείται νηστεία πριν την εξέταση.
Ζητήστε ταυτόχρονα τις σχετικές εξετάσεις (DHEA-S, τεστοστερόνη, 17-OH προγεστερόνη κ.ά.), εφόσον σας το έχει προτείνει ο γιατρός.
Κρατήστε τα αποτελέσματά σας με τις μονάδες και τα όρια του εργαστηρίου για μελλοντική σύγκριση.
Μην αυτοερμηνεύετε μια μεμονωμένη τιμή· ο γιατρός συνεκτιμά όλο το ορμονικό σας προφίλ και την κλινική εικόνα.

Δ4Α: Πρόδρομη ανδρογόνος ορμόνη, δείκτης υπερανδρογονισμού.

DHEA-S: Ανδρογόνο που δείχνει κυρίως επινεφριδιακή παραγωγή.

Τεστοστερόνη: Ισχυρό ανδρογόνο, τελικός δείκτης κλινικού υπερανδρογονισμού.

17-OH Προγεστερόνη: Χρήσιμη στην υποψία συγγενούς υπερπλασίας επινεφριδίων (CAH).

LH/FSH: Γοναδοτροπίνες που δείχνουν λειτουργία υπόφυσης και ωοθηκών/όρχεων.

Προλακτίνη: Επηρεάζει κύκλο, γονιμότητα, μπορεί να «μιμηθεί» PCOS.

14) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Χρειάζεται νηστεία πριν την εξέταση Δ4Α;

Συνήθως δεν απαιτείται αυστηρή νηστεία μόνο για τη Δ4Α. Ωστόσο, εάν γίνονται παράλληλα άλλες εξετάσεις (π.χ. γλυκόζη, ινσουλίνη, λιπιδαιμικό), συστήνεται νηστεία 8–12 ωρών για τυποποίηση.

Ποια ημέρα του κύκλου είναι προτιμότερη για μέτρηση;

Συχνά προτιμάται η πρώιμη ωοθυλακική φάση (π.χ. 3–5η ημέρα), εκτός εάν ο θεράπων προτείνει διαφορετικά. Αναφέρετε πάντα την ημέρα του κύκλου στη δειγματοληψία.

Μπορούν τα αντισυλληπτικά να επηρεάσουν τη Δ4Α;

Ναι. Ορμονικά σκευάσματα (π.χ. αντισυλληπτικά) και άλλα φάρμακα μπορούν να αλλάξουν τα ανδρογόνα και τη SHBG, επηρεάζοντας την ερμηνεία. Συζητήστε με τον γιατρό τυχόν διακοπή πριν την εξέταση.

Υψηλή Δ4Α σημαίνει σίγουρα PCOS;

Όχι. Η Δ4Α συνεισφέρει στη διερεύνηση, αλλά η διάγνωση PCOS βασίζεται σε συνδυασμό κριτηρίων και αποκλεισμό άλλων αιτιών. Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει DHEA-S, τεστοστερόνη, 17-OH προγεστερόνη, LH/FSH, υπερηχογράφημα κ.ά.

Τι σημαίνει πολύ υψηλή Δ4Α με γρήγορη εμφάνιση συμπτωμάτων;

Σε περιπτώσεις πολύ υψηλών ανδρογόνων με ταχεία τρίχωση/βαριά φωνή, ο γιατρός θα αποκλείσει εκκριτικούς όγκους επινεφριδίων/ωοθηκών/όρχεων με περαιτέρω έλεγχο.

Έχω χαμηλή Δ4Α. Πρέπει να ανησυχώ;

Όχι απαραίτητα. Μπορεί να σχετίζεται με φάρμακα ή με καταστάσεις μειωμένης επινεφριδιακής/γοναδικής λειτουργίας. Η ερμηνεία γίνεται εξατομικευμένα.

Ποιες εξετάσεις είναι «πακέτο» με τη Δ4Α;

Συχνά: DHEA-S, τεστοστερόνη (ολική/ελεύθερη), 17-OH προγεστερόνη, LH/FSH, προλακτίνη, SHBG. Κατά περίπτωση: κορτιζόλη/ACTH, TSH, γλυκόζη/ινσουλίνη.

Πόσο γρήγορα παίρνω αποτελέσματα;

Συνήθως εντός 1–2 εργάσιμων ημερών, ανάλογα με το εργαστήριο και εάν αποσταλεί σε συνεργαζόμενο κέντρο.

Μπορεί η άσκηση ή το στρες να «πειράξουν» τη μέτρηση;

Η έντονη άσκηση και το οξύ στρες μπορεί να επηρεάσουν ορμονικές τιμές. Προτιμήστε σταθερές συνθήκες και ενημερώστε το εργαστήριο.

Μετριέται καλύτερα πρωί ή απόγευμα;

Προτιμάται πρωινή δειγματοληψία για καλύτερη τυποποίηση, ειδικά αν γίνονται πολλά ορμονικά τεστ μαζί.

15) Θέλετε να προχωρήσετε σε εξέταση;

🔎 Δείτε τον Κατάλογο Εξετάσεων

Ανακαλύψτε όλες τις σχετικές ορμονικές εξετάσεις (Δ4Α, DHEA-S, τεστοστερόνη, 17-OH προγεστερόνη κ.ά.).

📅 Κλείστε Ραντεβού Online

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30
Τηλ.: +30-22310-66841

Οι πληροφορίες έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν αντικαθιστούν την ιατρική συμβουλή. Συζητήστε τα αποτελέσματά σας με τον/την ιατρό σας.

Παντελής Αναγνωστόπουλος

24/Jul/2025

Ψευδάργυρος (Zn): Πλήρης Οδηγός για την Υγεία

🔬 Τι είναι ο Ψευδάργυρος (Zn);

Ο ψευδάργυρος (Zn) είναι ένα από τα πιο απαραίτητα ιχνοστοιχεία για τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Παρά τη μικρή του ποσότητα στο σώμα (<2–3 g συνολικά), είναι απαραίτητος για εκατοντάδες ένζυμα, τη σύνθεση του DNA, την επούλωση πληγών, τη γονιμότητα, την ανάπτυξη, και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού.

Δεν αποθηκεύεται σε σημαντικό βαθμό, γι’ αυτό είναι σημαντικό να λαμβάνεται καθημερινά από τη διατροφή ή/και από συμπληρώματα. Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου είναι κοινή παγκοσμίως και συνδέεται με αδυναμία, αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις, δερματολογικές βλάβες και καθυστέρηση ανάπτυξης.

⚙️ Βιολογικός Ρόλος του Ψευδαργύρου

Ο ψευδάργυρος συμμετέχει σε πάνω από 300 ένζυμα και επηρεάζει άμεσα:

➕ Τη σύνθεση DNA & RNA
➕ Τη ρύθμιση της απόπτωσης (κυτταρικός θάνατος)
➕ Τη σωστή λειτουργία της ινσουλίνης
➕ Την επούλωση τραυμάτων
➕ Τη λειτουργία των αισθήσεων: όσφρησης & γεύσης
➕ Την ανάπτυξη του εγκεφάλου (ιδιαίτερα στην εμβρυϊκή ηλικία)

Επιπλέον, έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, και συμβάλλει στη μείωση του οξειδωτικού στρες.

🛡️ Ψευδάργυρος & Ανοσοποιητικό Σύστημα

Ο ψευδάργυρος είναι ζωτικός για τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού. Χωρίς επαρκή ψευδάργυρο, οι κύριες ανοσολογικές άμυνες (φυσική & επίκτητη) εξασθενούν.

Κύριες δράσεις του Zn στο ανοσοποιητικό:

📉 Ρύθμιση της φλεγμονώδους απόκρισης (αναστολή υπερπαραγωγής κυτταροκινών)
🔬 Ενεργοποίηση Τ-λεμφοκυττάρων και φυσικών κυττάρων killer (NK)
🦠 Ενίσχυση φαγοκυττάρωσης από μακροφάγα
🧪 Ρύθμιση των επιπέδων της IL-2, IL-6 και TNF-α

Η έλλειψή του έχει συσχετιστεί με:

➡️ Αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις
➡️ Βραδύτερη επούλωση πληγών
➡️ Αυξημένο οξειδωτικό στρες
➡️ Αύξηση του κινδύνου για αυτοάνοσα νοσήματα

🤰 Ψευδάργυρος & Εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη, οι ανάγκες σε ψευδάργυρο αυξάνονται σημαντικά, καθώς το ιχνοστοιχείο αυτό είναι κρίσιμο για:

👶 Την ανάπτυξη του νευρικού σωλήνα του εμβρύου
🧠 Τη σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου και των οργάνων
🔄 Την κυτταρική διαίρεση και πολλαπλασιασμό
🧬 Τη σύνθεση DNA
🤱 Τη γαλουχία και την παραγωγή γάλακτος

Έλλειψη ψευδαργύρου στην κύηση μπορεί να συνδεθεί με:

⚠️ Χαμηλό βάρος γέννησης
⚠️ Πρόωρο τοκετό
⚠️ Συγγενείς ανωμαλίες (π.χ. σχιστίες)
⚠️ Επιρρέπεια του νεογνού σε λοιμώξεις

Προτεινόμενη ημερήσια πρόσληψη σε εγκυμοσύνη: περίπου 11–13 mg/ημέρα, ανάλογα με την ηλικία και τη διατροφή.

🧒 Παιδιά & Ανάγκες σε Ψευδάργυρο

Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη των παιδιών, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και τη γνωσιακή λειτουργία. Η ανεπάρκεια Zn στα παιδιά μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση ανάπτυξης, μειωμένη αντίσταση σε λοιμώξεις και μαθησιακές δυσκολίες.

Συμπτώματα έλλειψης Zn σε παιδιά:

⬇️ Μειωμένος ρυθμός ανάπτυξης
⚠️ Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις
🧠 Δυσκολίες συγκέντρωσης
🦷 Καθυστερημένη οδοντοφυΐα
📉 Μειωμένη όρεξη
💇 Αλωπεκία (τριχόπτωση)

Ημερήσια Προτεινόμενη Πρόσληψη (RDA):

👶 0–6 μηνών: 2 mg
👶 7–12 μηνών: 3 mg
👧 1–3 ετών: 3 mg
👦 4–8 ετών: 5 mg
👧 9–13 ετών: 8 mg
👩 14–18 ετών: 9 mg (κορίτσια), 11 mg (αγόρια)

🍽️ Τροφές Πλούσιες σε Ψευδάργυρο

Ο ψευδάργυρος βρίσκεται τόσο σε ζωικά όσο και σε φυτικά τρόφιμα. Οι ζωικές πηγές έχουν μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα, καθώς ο Zn δεσμεύεται λιγότερο από φυτικά οξέα (φυτικά).

🔝 Τροφές με Υψηλή Περιεκτικότητα σε Ψευδάργυρο

Τρόφιμο	Ποσότητα Zn (mg/100g)	Σχόλιο
Στρείδια (ωμά)	>30 mg	Πλουσιότερη πηγή Zn
Κόκκινο κρέας (μοσχάρι)	4.8–9.0 mg	Υψηλή απορρόφηση
Κοτόπουλο	2.7 mg	Καλό για παιδιά
Φακές (μαγειρεμένες)	1.3 mg	Χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα
Καρύδια (καρύδια Βραζιλίας)	4.0 mg	Πηγή και σελήνιου
Βρώμη	2.5 mg	Καθημερινή κατανάλωση

💡 Tip: Το εμπορικό άλεσμα/ψήσιμο καταστρέφει μέρος του Zn στις τροφές. Επίσης, η ταυτόχρονη πρόσληψη με φυτικό οξύ (π.χ. πίτουρα, όσπρια) μειώνει την απορρόφηση.

🔄 Απορρόφηση Ψευδαργύρου & Παράγοντες που την Επηρεάζουν

Η απορρόφηση του ψευδαργύρου γίνεται κυρίως στο λεπτό έντερο (12δάκτυλο, νήστιδα) και εξαρτάται από διάφορους διατροφικούς και φυσιολογικούς παράγοντες.

✅ Παράγοντες που Αυξάνουν την Απορρόφηση:

🧀 Ζωικές πρωτεΐνες (κρέας, γαλακτοκομικά)
🌶️ Οργανικά οξέα (π.χ. κιτρικό οξύ, γαλακτικό)
🍼 Κατάσταση έλλειψης Zn (το σώμα αυξάνει την απορρόφηση)
🍋 Συνδυασμός με βιταμίνη C

🚫 Παράγοντες που Εμποδίζουν την Απορρόφηση:

🌾 Φυτικό οξύ (φυτίνη) σε δημητριακά, όσπρια
🫗 Ασβέστιο (>800 mg ταυτόχρονα)
🧂Σίδηρος (Fe) σε υψηλές δόσεις
🫛 Οξαλικά (π.χ. σπανάκι)
💊 Αντιβιοτικά ή αναστολείς αντλίας πρωτονίων (π.χ. omeprazole)

💡 Συμβουλή: Αποφύγετε την ταυτόχρονη λήψη Zn με σίδηρο ή ασβέστιο για καλύτερη απορρόφηση. Προτιμήστε λήψη με άδειο στομάχι ή με πρωτεΐνες.

💊 Συμπληρώματα Ψευδαργύρου

Τα συμπληρώματα Zn χορηγούνται σε περιπτώσεις έλλειψης, αυξημένων αναγκών (κύηση, λοιμώξεις, αλωπεκία, υπογονιμότητα), καθώς και σε συγκεκριμένα νοσήματα.

🔍 Δημοφιλείς μορφές Zn σε συμπληρώματα:

🔹 Γλυκονικός ψευδάργυρος (Zinc gluconate)
🔹 Πικολινικός ψευδάργυρος (Zinc picolinate) – υψηλή βιοδιαθεσιμότητα
🔹 Κιτρικός ψευδάργυρος (Zinc citrate)
🔹 Οξειδίου ψευδαργύρου (Zinc oxide) – φθηνότερο, χαμηλή απορρόφηση
🔹 Zn-L-monomethionine – σε εξειδικευμένα σκευάσματα

💊 Συνήθεις Δόσεις:

⚖️ Προληπτικά: 8–15 mg/ημέρα
⚕️ Θεραπευτικά: έως 30–50 mg/ημέρα (μόνο με ιατρική καθοδήγηση)

⚠️ Πιθανές Παρενέργειες Υψηλών Δόσεων:

🤢 Ναυτία, κοιλιακή ενόχληση
🚽 Διάρροια
🥴 Μεταλλική γεύση
🛑 Παρεμπόδιση απορρόφησης χαλκού → αναιμία
📉 Καταστολή ανοσοποιητικού σε μακροχρόνια υπερδοσολογία

💡 Σημείωση: Η ανώτατη ανεκτή πρόσληψη (UL) για ενήλικες είναι 40 mg/ημέρα από όλα τα μέσα.

🧪 Εργαστηριακές Εξετάσεις Ψευδαργύρου

Η αξιολόγηση των επιπέδων ψευδαργύρου γίνεται κυρίως μέσω αιματολογικής εξέτασης. Σε ειδικές περιπτώσεις, μπορεί να ζητηθεί ανάλυση ψευδαργύρου σε ούρα ή σε ερυθρά αιμοσφαίρια για καλύτερη εκτίμηση των αποθεμάτων.

📌 Συμβουλές Πριν την Εξέταση:

⛔ Αποφύγετε τη λήψη συμπληρωμάτων Zn για 24 ώρες πριν την εξέταση
🍽️ Προτιμάται η εξέταση να γίνεται νηστικοί (8–10 ώρες)
💊 Αναφέρετε στον ιατρό αν λαμβάνετε φάρμακα όπως αντιόξινα ή αντιβιοτικά
🧪 Αποφύγετε αιμολυμένες αιμοληψίες – αλλοιώνουν τις τιμές

📈 Φυσιολογικές Τιμές Ψευδαργύρου:

Εξέταση	Τιμές Αναφοράς	Σχόλιο
Ψευδάργυρος ορού	70–120 μg/dL	Συνηθέστερη μέτρηση. Επηρεάζεται από διατροφή.
Ψευδάργυρος ερυθρών	8–14 μg/g Hb	Αντικατοπτρίζει αποθήκες Zn, όχι καθημερινή πρόσληψη.
Ψευδάργυρος ούρων 24ώρου	150–800 μg/24h	Δείχνει απώλεια Zn μέσω νεφρών – χρήσιμο σε νόσο Crohn

⚠️ Πότε να Ελεγχθείτε για Έλλειψη Ψευδαργύρου:

📉 Χρόνια κόπωση ή αδυναμία
💇 Τριχόπτωση ή καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων
😷 Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις
👅 Διαταραχές γεύσης/όσφρησης
📉 Αναιμία χωρίς άλλη αιτία
🧑‍⚕️ Εντερικά σύνδρομα δυσαπορρόφησης

💡 Συμβουλή: Εάν η μέτρηση γίνεται για διαγνωστικούς λόγους, συνιστάται να συνδυάζεται με μέτρηση χαλκού, φερριτίνης και τρανσφερρίνης.

⚠️ Έλλειψη Ψευδαργύρου – Συμπτώματα & Επιπλοκές

Η ανεπάρκεια Zn μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια. Εμφανίζεται συχνότερα σε περιπτώσεις κακής διατροφής, δυσαπορρόφησης, χρόνιας φλεγμονής ή αυξημένων αναγκών (π.χ. κύηση, έγκαυμα, αλκοολισμός).

🔍 Συχνά Συμπτώματα:

🧑‍⚕️ Επανειλημμένες λοιμώξεις
💇 Τριχόπτωση
🦷 Καθυστερημένη επούλωση πληγών
🍽️ Ανορεξία
👃 Μειωμένη γεύση & όσφρηση
👶 Καθυστέρηση ανάπτυξης στα παιδιά
🦵 Δερματίτιδα, εξάνθημα

🔬 Χαμηλό Zn ορού: < 70 μg/dL θεωρείται ύποπτο, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με συμπτώματα.

🚨 Υπερβολική Πρόσληψη Ψευδαργύρου – Τοξικότητα

Η μακροχρόνια λήψη υψηλών δόσεων (>40 mg/ημέρα για ενήλικες) μπορεί να οδηγήσει σε παρενέργειες, διαταραχές μετάλλων και καταστολή του ανοσοποιητικού.

⚠️ Πιθανά Συμπτώματα Τοξικότητας:

🤢 Γαστρεντερικές διαταραχές
🛑 Μείωση χαλκού → αναιμία
🧪 Αύξηση LDL & μείωση HDL χοληστερόλης
😷 Καταστολή φυσικών killer cells
🧠 Κόπωση, σύγχυση σε χρόνιες υπερδοσολογίες

🔬 Τιμή Zn > 150–200 μg/dL θεωρείται αυξημένη και απαιτεί διερεύνηση.

📉 Ψευδάργυρος και Χρόνιες Παθήσεις

Ο ψευδάργυρος, μέσω της αντιοξειδωτικής και ανοσορρυθμιστικής του δράσης, παίζει ρόλο στην πρόληψη ή/και επιβράδυνση της εξέλιξης αρκετών χρόνιων νοσημάτων.

🧁 Διαβήτης Τύπου 2:

Συμμετέχει στη σωστή λειτουργία των ινσουλινοϋποδοχέων
Αυξάνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη
Έλλειψη σχετίζεται με αντίσταση στην ινσουλίνη

❤️ Καρδιαγγειακά Νοσήματα:

Ο Zn δρα προστατευτικά στην ενδοθηλιακή λειτουργία
Ρυθμίζει τα επίπεδα λιπιδίων & LDL
Μειώνει τον οξειδωτικό καταρράκτη της αθηροσκλήρωσης

🔥 Χρόνια Φλεγμονώδη Νοσήματα:

Μειώνει τις προ-φλεγμονώδεις κυτταροκίνες (IL-6, TNF-α)
Συνδέεται με χαμηλότερη δραστηριότητα σε ρευματοειδή αρθρίτιδα
Αντιοξειδωτικός ρόλος σε φλεγμονές εντέρου (π.χ. Crohn, ελκώδης)

🧬 Καρκίνος:

Χαμηλά επίπεδα Zn σε καρκίνο προστάτη, πνεύμονα, οισοφάγου
Συμβολή σε επιδιόρθωση DNA & απόπτωση παθολογικών κυττάρων
Προληπτική δράση μέσω αντιοξειδωτικών μηχανισμών

🦠 Ψευδάργυρος και COVID-19

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, η έρευνα γύρω από τον ρόλο του Zn ως ανοσοενισχυτικού επιταχύνθηκε. Πολλές μελέτες έδειξαν πως η έλλειψη ψευδαργύρου σχετίζεται με:

📉 Αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης
🛏️ Βαρύτερη πορεία της νόσου
⏳ Παρατεταμένη νοσηλεία
📉 Χαμηλότερα επίπεδα CD4+ Τ-κυττάρων

🔬 Πώς δρα ο ψευδάργυρος στην COVID-19:

🔒 Αναστέλλει την αντιγραφή του ιού μέσω RNA-polymerase suppression
🛡️ Ενισχύει την αντιική δράση μακροφάγων & λεμφοκυττάρων
❄️ Αναστέλλει τη θύελλα κυτταροκινών

📌 Κλινικές παρατηρήσεις: Ασθενείς με επαρκή επίπεδα Zn παρουσίασαν χαμηλότερα ποσοστά επιπλοκών, διασωλήνωσης και θανάτου.

👵 Ψευδάργυρος σε Ειδικές Πληθυσμιακές Ομάδες

Υπάρχουν ομάδες με αυξημένο κίνδυνο για έλλειψη ή ανάγκη ενίσχυσης με Zn:

👶 Βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά (εφόσον η μητέρα έχει χαμηλά επίπεδα)
🤰 Έγκυες & θηλάζουσες γυναίκες
🧓 Ηλικιωμένοι (χαμηλότερη απορρόφηση + πολυφαρμακία)
🚬 Καπνιστές & αλκοολικοί (μειωμένη απορρόφηση/αποθήκευση)
🦠 Άτομα με HIV ή χρόνιες λοιμώξεις
🏥 Άτομα με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, κοιλιοκάκη, Crohn
🍽️ Χορτοφάγοι/vegan (υψηλό φυτικό οξύ, μειωμένη βιοδιαθεσιμότητα)

❓ Συχνές Ερωτήσεις για τον Ψευδάργυρο (FAQ)

🔄 Πόσος ψευδάργυρος χρειάζεται καθημερινά;

Για τους ενήλικες άνδρες: 11 mg/ημέρα, για τις γυναίκες: 8 mg/ημέρα. Κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό αυξάνεται έως και 13 mg/ημέρα. Οι χορτοφάγοι ενδέχεται να χρειάζονται έως και 50% περισσότερη ποσότητα λόγω χαμηλής απορρόφησης.

🍽️ Ποιες τροφές περιέχουν τον περισσότερο ψευδάργυρο;

Οι πλουσιότερες πηγές είναι τα στρείδια, το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, τα αυγά, τα καρύδια και η βρώμη. Τα όσπρια και τα δημητριακά περιέχουν επίσης Zn, αλλά έχουν χαμηλότερη βιοδιαθεσιμότητα λόγω φυτικών οξέων.

🤢 Ποια είναι τα συμπτώματα έλλειψης ψευδαργύρου;

Τριχόπτωση, ανορεξία, καθυστέρηση επούλωσης, διαταραχές όσφρησης/γεύσης, επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις, εξανθήματα και καθυστέρηση ανάπτυξης στα παιδιά.

💊 Ποιο είναι το καλύτερο συμπλήρωμα Zn;

Ο ψευδάργυρος σε μορφή picolinate, citrate ή gluconate απορροφάται καλύτερα. Το zinc oxide είναι φθηνό αλλά έχει χαμηλότερη απορρόφηση.

🚫 Μπορεί να προκαλέσει προβλήματα η υπερδοσολογία ψευδαργύρου;

Ναι. Η μακροχρόνια πρόσληψη >40 mg/ημέρα μπορεί να προκαλέσει ναυτία, αναστολή απορρόφησης χαλκού, αναιμία, χαμηλή HDL και ανοσοκαταστολή.

🧪 Πότε να κάνω εξέταση ψευδαργύρου;

Αν έχετε συμπτώματα όπως κόπωση, τριχόπτωση, χρόνιες λοιμώξεις, ή πάσχετε από νόσο Crohn, κοιλιοκάκη, αλκοολισμό ή υπογονιμότητα.

🧬 Συνδέεται ο ψευδάργυρος με τον διαβήτη ή τις χρόνιες ασθένειες;

Ναι. Ο Zn επηρεάζει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, τη φλεγμονώδη απόκριση και έχει αντιοξειδωτική δράση που μπορεί να προστατεύει από καρδιαγγειακά και καρκίνο.

👶 Πότε πρέπει να χορηγείται Zn σε παιδιά;

Σε περιπτώσεις διαταραχών ανάπτυξης, χρόνιας διάρροιας, κακής διατροφής ή υποψίας ανεπάρκειας. Πάντα με οδηγία παιδιάτρου.

🌿 Είναι ο ψευδάργυρος ασφαλής για τους vegan;

Ναι, αλλά απαιτείται αυξημένη πρόσληψη (λόγω φυτικών οξέων). Εναλλακτικά, προτείνονται συμπληρώματα Zn με βιταμίνη C για ενίσχυση απορρόφησης.

🤧 Βοηθάει ο ψευδάργυρος στο κρυολόγημα ή τον COVID-19;

Μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να μειώσει τη διάρκεια των συμπτωμάτων και να ενισχύσει την αντιική άμυνα, αλλά δεν αποτελεί θεραπεία. Χρήσιμο ως συμπλήρωμα ανοσίας.

📚 Βιβλιογραφία

NIH Office of Dietary Supplements – Zinc Fact Sheet. ods.od.nih.gov
Prasad AS. Discovery of human zinc deficiency: its impact on human health and disease. Adv Nutr. 2013
Maares M, Haase H. Zinc and immunity: an essential interrelation. Arch Biochem Biophys. 2016
European Food Safety Authority (EFSA) – Tolerable Upper Intake Levels
Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής – Ο ρόλος του ψευδαργύρου στη διατροφή. diatrofi.gr
Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών – Ο ψευδάργυρος και η ανοσολογική προστασία
ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!
https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/

Παντελής Αναγνωστόπουλος

10/Jul/2025

📋 Περιεχόμενα

Τι Είναι ο Κατακερματισμός σπέρματος
Γιατί Έχει Σημασία για την Ανδρική Γονιμότητα
Αιτίες Κατακερματισμού DNA
Διαγνωστικές Μέθοδοι
Τιμές Κατακερματισμού και Ερμηνεία
Θεραπευτικές Παρεμβάσεις
🚬 Κάπνισμα και Σπερματικό DNA
🌡️ Θερμικό Στρες και Κατακερματισμός
🦠 COVID-19 και Σπέρμα
❄️ Κρυοσυντήρηση και Κατακερματισμός
🍎 Διατροφή και Αντιοξειδωτικά
Κατακερματισμός και Εξωσωματική (IVF / ICSI)
Κατακερματισμός σπέρματος και Γονιμότητα
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
📚 Βιβλιογραφία

🔬 Τι Είναι ο Κατακερματισμός του Σπέρματος;

Ο κατακερματισμός του DNA στο σπέρμα (Sperm DNA Fragmentation) αναφέρεται στη βλάβη ή τη διάσπαση της διπλής έλικας του DNA που περιέχεται μέσα στο κεφάλι του σπερματοζωαρίου. Αυτή η μορφή βλάβης μπορεί να επηρεάσει τη γονιμοποιητική ικανότητα, τη βιωσιμότητα του εμβρύου, καθώς και τις πιθανότητες επιτυχούς κύησης.

Αν και η βασική σπερμοδιάγνωση (π.χ. αριθμός, κινητικότητα, μορφολογία) μπορεί να είναι φυσιολογική, άνδρες με υψηλό ποσοστό κατακερματισμού DNA μπορεί να εμφανίζουν ανεξήγητη υπογονιμότητα ή επαναλαμβανόμενες αποβολές.

📌 Γιατί Έχει Σημασία για την Ανδρική Γονιμότητα

Η ποιότητα του DNA των σπερματοζωαρίων παίζει κρίσιμο ρόλο στη γονιμοποίηση, την εμφύτευση και την επιτυχή κύηση. Ακόμη και με επιτυχή γονιμοποίηση (είτε φυσική είτε μέσω IVF/ICSI), το κατακερματισμένο DNA σχετίζεται με:

⛔ Χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης
❌ Αυξημένο κίνδυνο αποβολών (ιδίως πρώτου τριμήνου)
⚠️ Κακή ποιότητα εμβρύου
🔁 Υποτροπιάζουσα αποτυχία IVF

🧨 Αιτίες Κατακερματισμού DNA

Ο κατακερματισμός DNA μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενδογενών ή εξωγενών παραγόντων, όπως:

🦠 Οξειδωτικό στρες (ROS)
🚬 Κάπνισμα
🌡️ Υπερθέρμανση όρχεων (π.χ. σάουνα, tight ρούχα, laptop)
⏳ Παρακράτηση σπέρματος / αζωοσπερμία
🧬 Προηγούμενες λοιμώξεις, π.χ. προστατίτιδα
📉 Χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών (π.χ. βιταμίνες C, E, CoQ10, σελήνιο)
🦠 Ιοί (COVID-19, HPV)
💊 Φάρμακα / Χημειοθεραπεία / Ακτινοβολία
⏰ Ηλικία > 40 ετών

🔍 Διαγνωστικές Μέθοδοι για τον Κατακερματισμό DNA

Η αξιολόγηση του κατακερματισμού του DNA των σπερματοζωαρίων γίνεται με ειδικές εξετάσεις που δεν περιλαμβάνονται στο απλό σπερμοδιάγραμμα. Οι κύριες μέθοδοι είναι:

🔬 SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay)

Πρόκειται για εξέταση ροής κυτταρομετρίας, που υπολογίζει το Δείκτη Κατακερματισμού DNA (DFI). Αξιολογεί την ευθραυστότητα της χρωματίνης.

🧫 TUNEL Assay

Ανιχνεύει τα σημεία διάσπασης DNA με τη βοήθεια ενζύμων. Πιο ευαίσθητο, αλλά τεχνικά απαιτητικό.

🌌 COMET Assay

Το DNA μετακινείται υπό ηλεκτρικό πεδίο και απεικονίζεται ως “ουρά κομήτη” – όσο μεγαλύτερη η ουρά, τόσο μεγαλύτερη η βλάβη.

🔵 Halo Test (SCD – Sperm Chromatin Dispersion)

Το DNA δημιουργεί «αύρα» γύρω από το σπερματοζωάριο. Εύκολη και οικονομική μέθοδος.

📊 Τιμές DFI και Ερμηνεία

DFI (%)	Ερμηνεία
< 15%	Φυσιολογική γονιμότητα
15–25%	Ενδιάμεση περιοχή – πιθανές επιπτώσεις
> 25%	Υψηλός κατακερματισμός – επηρεάζει γονιμότητα και IVF

💊 Πώς Αντιμετωπίζεται ο Κατακερματισμός του DNA στο Σπέρμα;

Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία. Στόχος είναι η μείωση του οξειδωτικού στρες και η βελτίωση της ποιότητας του DNA:

🧪 Αντιοξειδωτική αγωγή (βιταμίνες C & E, ψευδάργυρος, σελήνιο, L-καρνιτίνη, CoQ10)
🥬 Βελτίωση διατροφής – μεσογειακή δίαιτα, αποφυγή trans λιπαρών
🚭 Διακοπή καπνίσματος
🌡️ Αποφυγή θερμικού στρες – όχι σάουνα, στενά ρούχα, laptop
🔁 Συχνές εκσπερματίσεις (ανά 2–3 μέρες)
🦠 Αντιμετώπιση λοιμώξεων (π.χ. προστατίτιδα)
🧬 Χειρουργική διόρθωση κιρσοκήλης (όταν υπάρχει)
🧫 Μικροχειρουργική λήψη σπέρματος από όρχεις (TESE) σε περιπτώσεις IVF

🚬 Πώς Επηρεάζει το Κάπνισμα τον Κατακερματισμό του Σπέρματος;

Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα οξειδωτικού στρες στους όρχεις και προκαλεί βλάβες στο DNA των σπερματοζωαρίων.
Οι ουσίες όπως η νικοτίνη, το μονοξείδιο του άνθρακα και οι ελεύθερες ρίζες επηρεάζουν τη χρωματίνη και την ακεραιότητα του γενετικού υλικού.

Μελέτες δείχνουν:

📈 +20–30% αυξημένος DFI σε ενεργούς καπνιστές
❌ Περισσότερες αποτυχημένες προσπάθειες IVF
⚠️ Αυξημένος κίνδυνος αποβολών
🔄 Αρνητική επίδραση σε μορφολογία και κινητικότητα

Η διακοπή του καπνίσματος για τουλάχιστον 3 μήνες μπορεί να βελτιώσει αισθητά την ποιότητα του σπέρματος και τα ποσοστά επιτυχίας στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

🌡️ Θερμικό Στρες: Υπερθέρμανση Όρχεων και Κατακερματισμός DNA

Η σπερματογένεση απαιτεί χαμηλότερη θερμοκρασία (~34°C) από τη θερμοκρασία του σώματος. Οποιαδήποτε αύξηση (τοπική ή γενικευμένη) μπορεί να βλάψει το DNA των σπερματοζωαρίων.

Πηγές θερμικού στρες:

💻 Χρήση laptop πάνω στα γόνατα
🩳 Στενά εσώρουχα ή παντελόνια
🧖 Σάουνα και χαμάμ
🏋️ Χρήση θερμαντικών ζωνών σε προπονήσεις
☀️ Εργασία σε ζεστό περιβάλλον (π.χ. φούρνοι, μεταλλεία)

Η συνεχής έκθεση αυξάνει το οξειδωτικό στρες και σχετίζεται με υψηλότερο DFI >25%. Συνιστάται η αποφυγή υπερθέρμανσης για τουλάχιστον 3 μήνες πριν από προσπάθειες σύλληψης.

🦠 COVID-19 και Επιδράσεις στο Σπερματικό DNA

Ο SARS-CoV-2 μπορεί να επηρεάσει τους όρχεις άμεσα (μέσω ACE2 υποδοχέων) ή έμμεσα λόγω συστηματικής φλεγμονής και πυρετού. Οι κυριότερες επιπτώσεις περιλαμβάνουν:

📉 Μείωση σπερματικής συγκέντρωσης
⚠️ Αυξημένος DFI (έως και 30–40%)
🧬 Διαταραχές κινητικότητας και μορφολογίας

Αν και οι περισσότερες επιδράσεις είναι παροδικές (3–6 μήνες), ορισμένοι άνδρες παρουσιάζουν επίμονα υψηλό κατακερματισμό DNA. Η σπερματική βλάβη είναι συχνότερη σε όσους είχαν σοβαρή λοίμωξη με υψηλό πυρετό.

Σύσταση: Επανέλεγχος σπέρματος και DFI 3 μήνες μετά από COVID-19 για άνδρες σε προσπάθεια σύλληψης.

❄️ Κρυοσυντήρηση και Κατακερματισμός του DNA

Η κρυοσυντήρηση σπέρματος είναι πολύτιμο εργαλείο στην ανδρική γονιμότητα, αλλά η διαδικασία κατάψυξης/απόψυξης μπορεί να προκαλέσει βλάβες στη μεμβράνη και στο DNA των σπερματοζωαρίων.

🧊 Κατά τη διαδικασία ψύξης δημιουργούνται παγοκρύσταλλοι και οξειδωτικό στρες
💥 Αυτά σχετίζονται με αύξηση του κατακερματισμού DNA κατά 10–20% σε σύγκριση με νωπό σπέρμα

Παρά τις επιπτώσεις, η τεχνική κατάψυξης με υαλοποίηση (vitrification) μειώνει τη βλάβη σε σχέση με την παραδοσιακή αργή κατάψυξη.

Τι να γνωρίζετε: Σε IVF, η χρήση κρυοσυντηρημένου δείγματος με ήδη υψηλό DFI ίσως απαιτεί εναλλακτική προσέγγιση (π.χ. TESE).

🍎 Διατροφή και Αντιοξειδωτικά για την Προστασία του DNA

Η σωστή διατροφή μπορεί να μειώσει το οξειδωτικό στρες και να προστατεύσει το γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων. Η μεσογειακή δίαιτα φαίνεται πως είναι η πιο ωφέλιμη.

✅ Συνιστώμενα Θρεπτικά Συστατικά:

🍊 Βιταμίνη C: αντιοξειδωτική δράση (π.χ. πορτοκάλια, φράουλες)
🥜 Βιταμίνη E: σταθεροποιεί τις κυτταρικές μεμβράνες (π.χ. ξηροί καρποί, ελαιόλαδο)
🥩 Ψευδάργυρος: σημαντικός για τη σπερματογένεση (π.χ. κρέας, αυγά)
🌱 Φυλλικό οξύ: εμπλέκεται στη σύνθεση DNA (π.χ. πράσινα φυλλώδη)
💊 Σελήνιο & CoQ10: ενισχύουν την κινητικότητα και μειώνουν DFI
💧Επαρκής ενυδάτωση

🚫 Τι να αποφεύγετε:

🍟 Τηγανητά και trans λιπαρά
🍺 Υπερβολικό αλκοόλ
🥤 Επεξεργασμένα σάκχαρα και αναψυκτικά
🥩 Επεξεργασμένα κρέατα

Ακόμα και μετά από 3 μήνες διατροφικής παρέμβασης, έχουν παρατηρηθεί βελτιώσεις σε δείκτες όπως DFI, κινητικότητα και μορφολογία.

🧬 Κατακερματισμός DNA και IVF/ICSI

Σε περιπτώσεις υπογονιμότητας, η μέτρηση του DFI βοηθά στον καθορισμό της καλύτερης στρατηγικής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής:

IVF:

❌ Υψηλός DFI σχετίζεται με χαμηλότερη ποιότητα εμβρύων
⚠️ Αυξημένες πιθανότητες αποτυχίας εμφύτευσης
📉 Χαμηλότερα ποσοστά κύησης

ICSI:

✅ Μπορεί να παρακάμψει κάποιες επιπτώσεις του DFI
🧫 Χρήση σπέρματος με μικροχειρουργικές τεχνικές (TESE) ενδέχεται να μειώσει DFI
🔍 Σε ICSI, η επιλογή σπέρματος χωρίς κατακερματισμό (π.χ. με IMSI ή PICSI) βελτιώνει τα αποτελέσματα

Επαναλαμβανόμενες Αποβολές:

Ο υψηλός κατακερματισμός DNA (>25–30%) σχετίζεται με πρώιμες αποβολές, ακόμα και με υγιές έμβρυο.

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Τι είναι το DFI (DNA Fragmentation Index);

Το DFI εκφράζει το ποσοστό σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA. Τιμές <15% θεωρούνται φυσιολογικές, ενώ >25% σχετίζονται με μειωμένη γονιμότητα.

Μπορώ να έχω φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα και υψηλό DFI;

Ναι. Το απλό σπερμοδιάγραμμα δεν ανιχνεύει βλάβες στο DNA. Πολλοί άνδρες με φυσιολογικές παραμέτρους έχουν σημαντικό κατακερματισμό DNA.

Είναι αναστρέψιμος ο κατακερματισμός του DNA;

Συνήθως ναι. Με αλλαγές στον τρόπο ζωής, διατροφή, αντιοξειδωτικά και αντιμετώπιση παθολογιών, το DFI μπορεί να μειωθεί σε διάστημα 2–6 μηνών.

Πότε πρέπει να κάνω εξέταση κατακερματισμού DNA;

Σε περιπτώσεις ανεξήγητης υπογονιμότητας, επαναλαμβανόμενων αποβολών, αποτυχίας IVF ή προηγούμενης χημειοθεραπείας/ακτινοβολίας.

Ποια μέθοδος εξέτασης είναι η καλύτερη;

Η SCSA θεωρείται πιο αναπαραγώγιμη. Το TUNEL είναι πιο ευαίσθητο αλλά τεχνικά απαιτητικό. Το Halo είναι πιο απλό και φθηνό. Επιλέγεται ανάλογα με τις δυνατότητες του εργαστηρίου.

Πόσο επηρεάζει το κάπνισμα τον κατακερματισμό;

Πολύ. Αυξάνει τις ελεύθερες ρίζες και καταστρέφει το DNA. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να μειώσει τον DFI σημαντικά εντός 2–3 μηνών.

Η χρήση αντιοξειδωτικών βοηθά;

Ναι, ιδιαίτερα όταν υπάρχει οξειδωτικό στρες. Συμπληρώματα όπως βιταμίνες C, E, CoQ10, σελήνιο και L-καρνιτίνη έχουν αποδειχθεί ωφέλιμα.

Ο κατακερματισμός προκαλεί αποβολές;

Ναι. Υψηλά επίπεδα DFI συνδέονται με αποβολές 1ου τριμήνου, ακόμα και όταν η σύλληψη γίνει επιτυχώς.

Πώς σχετίζεται με το IVF και την ICSI;

Υψηλός DFI μειώνει τα ποσοστά επιτυχίας. Η ICSI μπορεί να παρακάμψει μερικές επιδράσεις, αλλά η επιλογή καλού DNA (π.χ. PICSI) βελτιώνει τα αποτελέσματα.

Η θερμότητα από laptop ή σάουνα επηρεάζει;

Ναι. Αυξάνει τη θερμοκρασία των όρχεων και οδηγεί σε βλάβες στο DNA. Συνιστάται αποφυγή τέτοιων πηγών θερμικού στρες.

📚 Βιβλιογραφία

- Evans, J. et al. (2020). Sperm DNA fragmentation and IVF/ICSI outcomes. Human Reproduction Update, 26(1), 1–12. doi.org/10.1093/humupd/dmz031
- Esteves, S. C., & Agarwal, A. (2021). Reproductive impact of sperm DNA damage. Nature Reviews Urology, 18, 162–180. doi.org/10.1038/s41585-020-00412-0
- Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine (ASRM). (2020). The clinical utility of sperm DNA integrity testing. Fertility and Sterility, 113(3), 529–547.
- Durairajanayagam, D. (2018). Lifestyle causes of male infertility. Arab Journal of Urology, 16(1), 10–20. doi.org/10.1016/j.aju.2017.11.001
- Πανεπιστήμιο Πατρών – Ιατρική Σχολή. (2021). Ανδρική Υπογονιμότητα και Οξειδωτικό Στρες. Πρόσβαση: www.med.upatras.gr
- Ελληνική Ανδρολογική Εταιρεία. (2023). Ο ρόλος του DFI στην Υπογονιμότητα. andrologia.gr
- WHO. (2021). Laboratory Manual for the Examination and Processing of Human Semen (6th ed.). World Health Organization.
- Velez de la Calle, J. et al. (2023). Impact of COVID-19 on semen parameters and DNA fragmentation. Journal of Andrology. doi.org/10.1002/andr.13220
- Agarwal, A., Majzoub, A., Parekh, N., & Ko, E. (2020). Effect of cryopreservation on sperm DNA integrity. Systems Biology in Reproductive Medicine, 66(1), 25–38.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!

https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/

Παντελής Αναγνωστόπουλος

13/Jun/2025

Σπερμοδιάγραμμα: Ανάλυση Σπέρματος, Τιμές WHO, Παθολογικά Ευρήματα & Υπογονιμότητα

🧬 Τι είναι το Σπερμοδιάγραμμα;

Το σπερμοδιάγραμμα είναι η βασική εργαστηριακή εξέταση για την ανάλυση του σπέρματος ενός άνδρα. Παρέχει πληροφορίες για:

Τον αριθμό σπερματοζωαρίων
Την κινητικότητα
Τη μορφολογία
Άλλες φυσικοχημικές παραμέτρους (pH, όγκος, υγροποίηση)

📌 Χρησιμοποιείται κυρίως για τη διάγνωση ανδρικής υπογονιμότητας.

📋 Πότε γίνεται;

Η εξέταση ενδείκνυται όταν:

Υπάρχει δυσκολία σύλληψης (≥12 μήνες)
Πριν από εξωσωματική γονιμοποίηση
Μετά από αποκατάσταση κιρσοκήλης
Σε υποψία ορμονικών διαταραχών
Μετά από χειρουργεία, χημειοθεραπείες ή λοιμώξεις

⚠️ Προετοιμασία πριν την εξέταση

📆 Αποχή από εκσπερμάτωση 2–5 ημερών
🚫 Όχι αλκοόλ, καφές, κάπνισμα, φάρμακα (αν δεν είναι απαραίτητα)
💊 Αντιβιοτικά, αντενδείξεις → ενημέρωση γιατρού
🤒 Αποφυγή εξέτασης σε πυρετό >37,5°C τις προηγούμενες 7 ημέρες

🧪 Πώς συλλέγεται το δείγμα;

Σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο μέσω αυνανισμού
Σε ιδιωτικό χώρο εντός του εργαστηρίου ή στο σπίτι (παράδοση εντός 30–60 λεπτών)
Πλήρης συλλογή δείγματος → πολύ σημαντική

📊 Πίνακας Τιμών WHO 2021

Παράμετρος	Κατώτερη Τιμή Αναφοράς
Όγκος εκσπερμάτισης	>=1,4 mL
pH	>=7,2
Συγκέντρωση σπερματοζωαρίων	>=16 εκατ./mL
Συνολικός αριθμός	>=39 εκατ.
Συνολική κινητικότητα	>=42%
Προοδευτική κινητικότητα	>=30%
Μορφολογία (κανονική)	>=4%
Λευκοκύτταρα	<1 εκατ./mL

🧬 Ανάλυση παραμέτρων

1. Όγκος

Επηρεάζεται από προστάτη, σπερματοδόχους κύστεις, υδράγγεια. Χαμηλός όγκος <1 mL = πιθανή αποφρακτική αιτιολογία.

2. Κινητικότητα

Είναι βασικός δείκτης γονιμότητας. Διακρίνεται σε:

Προοδευτική: κίνηση ευθεία
Μη προοδευτική: αργή/κυκλική
Ακίνητα

3. Μορφολογία

Ποσοστό φυσιολογικά σχηματισμένων. <4% = τερατοσπερμία → ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης.

4. pH

Εκτιμά τη λειτουργία του προστάτη. Χαμηλό pH → πιθανή απόφραξη.

⚠️ Παθολογικά Ευρήματα – Τι σημαίνουν;

Όρος	Περιγραφή
Ολιγοσπερμία	Χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων
Ασθενοσπερμία	Κακή κινητικότητα
Τερατοσπερμία	Παθολογική μορφολογία
Ασπερμία	Απουσία εκσπερμάτισης
Αζωοσπερμία	Καμία παρουσία σπερματοζωαρίων
Πυοσπερμία	Υψηλά λευκοκύτταρα – φλεγμονή

🧪 Συμπληρωματικές Εξετάσεις

Ορμόνες (FSH, LH, TSH, τεστοστερόνη, προλακτίνη)
Καλλιέργεια σπέρματος
Τεστ κατακερματισμού DNA
Υπέρηχος όρχεων
Βιοψία όρχεων (σε αζωοσπερμία)

🧠 Παράγοντες που επηρεάζουν το σπερμοδιάγραμμα

Παράγοντας	Επίδραση
Πυρετός, λοιμώξεις	Πτώση παραγωγής
Θερμότητα (π.χ. σάουνα, laptop στα πόδια)	Μειωμένη σπερματογένεση
Κάπνισμα, αλκοόλ, ουσίες	Οξειδωτικό stress
Παχυσαρκία	Ορμονική ανισορροπία
Στεροειδή / φάρμακα	Αναστολή άξονα HPG
Περιβαλλοντικά χημικά	Δυνητικά επιβλαβή
Ακτινοβολία / Χημειοθεραπεία	Σοβαρή καταστολή

🔁 Επαναληπτικότητα & Αξιοπιστία

Απαιτούνται τουλάχιστον 2 δείγματα σε διάστημα 1–4 εβδομάδων
Φυσιολογικές διακυμάνσεις από μήνα σε μήνα είναι συχνές
Εξέταση να γίνεται σε πιστοποιημένο εργαστήριο

♀️ Σύγκριση με Γυναικεία Υπογονιμότητα

Παράμετρος	Άνδρας (σπερμοδιάγραμμα)	Γυναίκα
Εξέταση	Σπερμοδιάγραμμα	Ορμόνες, υπέρηχοι, σαλπιγγογραφία
Αιτίες	Κιρσοκήλη, λοιμώξεις, ορμόνες	Πολυκυστικές, ενδομητρίωση, απόφραξη
Διάγνωση	Εύκολη, μη επεμβατική	Πολύπλευρη, πιο χρονοβόρα
Ποσοστό υπογονιμότητας	~30–50% των περιπτώσεων	Συχνά συνυπάρχει με ανδρικό παράγοντα

📌 Η υπογονιμότητα είναι ζήτημα του ζευγαριού και πρέπει να ελέγχονται και οι δύο σύντροφοι.

🧠 Τι να κάνω αν είναι παθολογικό;

Επανάληψη εξέτασης
Επίσκεψη σε ουρολόγο-ανδρολόγο
Έλεγχος για κιρσοκήλη, λοιμώξεις, ορμονικές διαταραχές
Διατροφή, απώλεια βάρους, αποχή από καπνό/αλκοόλ

❓ Συχνές Ερωτήσεις

Πονάει το σπερμοδιάγραμμα;

Όχι. Το δείγμα συλλέγεται με αυνανισμό – είναι απολύτως ανώδυνη και μη επεμβατική διαδικασία.

Μπορώ να το κάνω στο σπίτι;

Ναι, εφόσον παραδοθεί εντός 30–60 λεπτών και παραμείνει σε θερμοκρασία σώματος.

Είναι φυσιολογικό να αλλάζουν τα αποτελέσματα κάθε φορά;

Ναι. Παράγοντες όπως stress, διατροφή, λοίμωξη, αποχή μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα.

Χρειάζεται θεραπεία αν είναι παθολογικό;

Εξαρτάται από την αιτία. Μπορεί να βελτιωθεί με αλλαγές τρόπου ζωής, φάρμακα, ή μικροεπεμβάσεις.

🔍 Τι είναι το σπερμοδιάγραμμα;

Είναι η βασική εργαστηριακή εξέταση για την ανάλυση του σπέρματος, η οποία αξιολογεί τον αριθμό, την κινητικότητα, τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων και άλλες φυσικοχημικές παραμέτρους.

🧪 Πότε πρέπει να κάνω σπερμοδιάγραμμα;

Όταν υπάρχει αδυναμία σύλληψης μετά από 12 μήνες επαφών χωρίς προφύλαξη ή πριν από εξωσωματική γονιμοποίηση. Επίσης σε υποψία κιρσοκήλης, μετά από λοιμώξεις ή σε έλεγχο γονιμότητας.

📆 Πώς πρέπει να προετοιμαστώ πριν την εξέταση;

Αποχή 2–5 ημερών από εκσπερμάτιση, αποφυγή αλκοόλ, καφέ, κάπνου και ενημέρωση για φάρμακα ή εμπύρετα επεισόδια τις προηγούμενες ημέρες.

📦 Πώς συλλέγεται το δείγμα;

Με αυνανισμό σε αποστειρωμένο δοχείο, στο εργαστήριο ή στο σπίτι. Το δείγμα πρέπει να φτάσει στο εργαστήριο εντός 30–60 λεπτών.

⚠️ Τι σημαίνει όταν κάποια τιμή είναι παθολογική;

Μπορεί να υπάρχει ολιγοσπερμία (λίγα σπερματοζωάρια), ασθενοσπερμία (χαμηλή κινητικότητα), τερατοσπερμία (παθολογική μορφολογία) ή άλλες διαταραχές που επηρεάζουν τη γονιμότητα.

🔁 Πρέπει να το επαναλάβω;

Ναι. Συνήθως απαιτούνται τουλάχιστον 2 δείγματα με διαφορά 1–4 εβδομάδων, λόγω φυσιολογικών διακυμάνσεων.

💉 Τι άλλες εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν;

Ορμονικός έλεγχος (FSH, LH, TSH, τεστοστερόνη), υπέρηχος όρχεων, τεστ κατακερματισμού DNA, καλλιέργεια σπέρματος ή βιοψία όρχεων.

🧬 Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τα αποτελέσματα;

Λοιμώξεις, πυρετός, θερμότητα (π.χ. σάουνα), παχυσαρκία, αλκοόλ, φάρμακα, κάπνισμα, stress, στεροειδή, περιβαλλοντικές τοξίνες.

👨‍⚕️ Ποιος ειδικός αντιμετωπίζει παθολογικό σπερμοδιάγραμμα;

Ο **ουρολόγος–ανδρολόγος** είναι ο πλέον κατάλληλος για τη διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση προβλημάτων σπέρματος.

🧠 Πώς αντιμετωπίζεται παθολογικό αποτέλεσμα;

Ανάλογα με την αιτία: φαρμακευτική αγωγή, διόρθωση κιρσοκήλης, αλλαγές στον τρόπο ζωής, θεραπεία λοιμώξεων ή υποστήριξη μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Παντελής Αναγνωστόπουλος

04/Jun/2025

🔬 Τι Είναι η Λεπτίνη;

Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη-πεπτίδιο που εκκρίνεται κυρίως από τα λιποκύτταρα και δρα στον υποθάλαμο του εγκεφάλου. Σκοπός της είναι η ρύθμιση της ενεργειακής ομοιόστασης:

✅ Αναστέλλει την πείνα
🔄 Ρυθμίζει την κατανάλωση ενέργειας
📉 Μειώνει την πρόσληψη τροφής όταν τα αποθέματα λίπους είναι επαρκή

Πρόκειται για έναν ομοιοστατικό βιοδείκτη: όσο περισσότερα τα αποθέματα λίπους, τόσο περισσότερη λεπτίνη εκκρίνεται.

🧪 Ιστορικό: Το ob/ob ποντίκι και η ανακάλυψη

Η λεπτίνη ανακαλύφθηκε το 1994 από τον Jeffrey Friedman (Rockefeller University) και η ανακάλυψή της βασίστηκε σε ένα σπάνιο γενετικό μοντέλο παχύσαρκου ποντικιού (ob/ob) που στερούνταν το γονίδιο Lep (leptin gene).

Ποντίκια χωρίς λειτουργική λεπτίνη: υπερφαγία, υπογονιμότητα, μειωμένος μεταβολισμός
Ένεση εξωγενούς λεπτίνης: φυσιολογική όρεξη και βάρος

🧠 Πώς Δρα η Λεπτίνη – Υποθαλαμικός Μηχανισμός

Η λεπτίνη διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και δρα σε συγκεκριμένους υποδοχείς στον υποθάλαμο:

📍 Κύρια υποθαλαμικά κέντρα:

Nucleus arcuatus (ARC) – κύριος υποδοχέας
Ενεργοποιεί τα POMC/CART νευρώνια → καταστολή όρεξης
Αναστέλλει τα NPY/AgRP νευρώνια → μείωση της όρεξης

⚠️ Αντοχή στη Λεπτίνη (Leptin Resistance)

Σε πολλά παχύσαρκα άτομα, τα επίπεδα λεπτίνης στο αίμα είναι υψηλά, αλλά δεν υπάρχει καταστολή της όρεξης.

Αυτό ονομάζεται λεπτινοαντοχή και οφείλεται σε:

❌ Διαταραχή μεταφοράς της λεπτίνης στον εγκέφαλο
❌ Μειωμένη έκφραση υποδοχέων
❌ Ενδοκυττάρια αντίσταση μέσω SOCS3, PTP1B
⚠️ Φλεγμονή και ενδοκυττάριο stress

📉 Το αποτέλεσμα: η λεπτίνη δεν μπορεί να αναστείλει την όρεξη, παρά τα αυξημένα επίπεδά της.

🍽️ Λεπτίνη και Διατροφή

✅ Αυξάνεται με:

Υψηλά αποθέματα λίπους
Υψηλή ινσουλίνη
Οιστρογόνα

❌ Μειώνεται με:

Νηστεία, περιορισμό θερμίδων
Χαμηλά λιπώδη αποθέματα
Υψηλή φυσική δραστηριότητα (σε υπερπροπόνηση)

🔄 Σχέση με Άλλες Ορμόνες

Ορμόνη	Δράση	Σχέση με λεπτίνη
Ινσουλίνη	Αναβολική, προώθηση λιπογένεσης	Αυξάνει τη λεπτίνη
Γκρελίνη	Διεγείρει την πείνα	Ανταγωνιστική της λεπτίνης
POMC (προ-οπιομελανοκορτίνη)	Αναστέλλει την όρεξη	Ενεργοποιείται από λεπτίνη
Κορτιζόλη	Καταβολική, αυξάνει αποθήκευση λίπους	Αυξάνει αντοχή στη λεπτίνη

🤰 Λεπτίνη και Εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη, η λεπτίνη παίζει πολυδιάστατο ρόλο:

📈 Αυξάνεται φυσιολογικά λόγω λιπογόνου κατάστασης και παραγωγής από τον πλακούντα
🧠 Δρα στον υποθάλαμο για τη ρύθμιση της ενεργειακής ισορροπίας της μητέρας
🧬 Εμπλέκεται στην εμβρυϊκή ανάπτυξη, την πλακουντιακή αγγειογένεση και την πρόκληση τοκετού

⚠️ Παθολογικές καταστάσεις

Κατάσταση	Επίπεδα λεπτίνης	Σχόλιο
Προεκλαμψία	Υψηλά	Πιθανή σύνδεση με αγγειακή δυσλειτουργία
Σακχαρώδης διαβήτης κύησης	Αυξημένα	Συνδέεται με ινσουλινοαντίσταση
Ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης (IUGR)	Μειωμένα	Ανεπαρκής μεταφορά ενέργειας στο έμβρυο

🧪 Εξέταση Λεπτίνης στο Αίμα: Τι Δείχνει και Πότε Γίνεται

Η μέτρηση λεπτίνης στον ορό είναι ειδική αιματολογική εξέταση που χρησιμοποιείται κυρίως για ορμονική και μεταβολική διερεύνηση, όχι ως ρουτίνα.

🔬 Πώς γίνεται η εξέταση;

Απλή αιμοληψία
Συνήθως πρωινή, νηστική
Μέτρηση με ανοσοενζυμικές μεθόδους (ELISA, RIA)

📋 Τιμές αναφοράς (γενικές):

Φύλο	Τιμή (ng/mL)
Άνδρες	1–9
Γυναίκες	4–25
Παχύσαρκα άτομα	>30–40
Νηστεία	<3

⚠️ Οι τιμές δεν αξιολογούνται απόλυτα – εξαρτώνται από το σωματικό λίπος, την ινσουλίνη και τη γενετική βάση.

📌 Πότε ενδείκνυται;

Υποψία γενετικής ανεπάρκειας λεπτίνης (π.χ. υποψία για ob/ob σύνδρομο)
Διερεύνηση ορμονικής παχυσαρκίας
Υπογονιμότητα σε γυναίκες με αμηνόρροια ή χαμηλό BMI
Σπάνιες λιποδυστροφίες (γενετικές ή επίκτητες)
Κλινικές μελέτες/ερευνητικά πρωτόκολλα

Διαφορική διάγνωση μεταξύ λειτουργικής και οργανικής υποθαλαμικής διαταραχής

🧠 Τι σημαίνει αν έχω υψηλή ή χαμηλή λεπτίνη;

Τιμή	Ερμηνεία
Υψηλή	Παχυσαρκία, αντοχή στη λεπτίνη, υπερινσουλιναιμία
Χαμηλή	Νηστεία, υπερβολική άσκηση, ανορεξία, γενετική ανεπάρκεια λεπτίνης, λιποδυστροφία

📌 Σημαντικές επισημάνσεις

Η εξέταση δεν αποτελεί διαγνωστικό κριτήριο για την παχυσαρκία.
Αξιολογείται μόνο σε ειδικό ενδοκρινολογικό πλαίσιο.
Μπορεί να συμπληρώνει άλλες εξετάσεις: ινσουλίνη, TSH, κορτιζόλη, λιπομέτρηση.

💊 Θεραπευτικές Εφαρμογές – Πού Βρισκόμαστε;

Παρά την ισχυρή θεωρητική βάση, η χορήγηση λεπτίνης δεν έχει γενική εφαρμογή σε παχύσαρκα άτομα, λόγω:

❌ Λεπτίνη ήδη αυξημένη → αντοχή
⚠️ Περιορισμένα οφέλη σε leptin-resistant οργανισμό

✅ Όμως:

Χορηγείται σε σπάνιες περιπτώσεις γενετικής ανεπάρκειας λεπτίνης (metreleptin – εγκεκριμένο φάρμακο)
Εξετάζεται η συνδυαστική θεραπεία με άλλες ορμόνες (π.χ. αδιπονεκτίνη, amylin, GLP-1) για άρση της αντοχής
Μελετάται ο ρόλος της στην υπογονιμότητα, ειδικά σε γυναίκες με λειτουργική αμηνόρροια λόγω χαμηλής λεπτίνης

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

🧬 Τι είναι η λεπτίνη;

Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από τα λιποκύτταρα και ρυθμίζει την όρεξη και τον μεταβολισμό μέσω του υποθαλάμου. Όταν υπάρχουν επαρκή ενεργειακά αποθέματα, η λεπτίνη αυξάνεται και αναστέλλει την πείνα.

⚠️ Τι σημαίνει αντοχή στη λεπτίνη (leptin resistance);

Είναι η κατάσταση κατά την οποία, παρότι η λεπτίνη είναι αυξημένη, ο εγκέφαλος δεν ανταποκρίνεται. Το άτομο συνεχίζει να πεινά και να αποθηκεύει ενέργεια, οδηγώντας σε παχυσαρκία.

🩺 Γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν χαμηλή λεπτίνη;

Η χαμηλή λεπτίνη παρατηρείται σε άτομα με πολύ χαμηλό σωματικό λίπος, σε ανορεξία, υπερβολική άσκηση ή σε σπάνια γενετικά σύνδρομα. Μπορεί να επηρεάσει την υπογονιμότητα.

💊 Υπάρχουν φάρμακα με λεπτίνη;

Ναι, το metreleptin (ανασυνδυασμένη λεπτίνη) χρησιμοποιείται σε σπάνια σύνδρομα γενετικής έλλειψης λεπτίνης και σε λιποδυστροφίες. Δεν είναι ευρέως διαθέσιμο για παχυσαρκία.

🤰 Τι ρόλο έχει η λεπτίνη στην εγκυμοσύνη;

Συμμετέχει στη ρύθμιση της όρεξης της εγκύου, στην πλακουντιακή λειτουργία και στην ανάπτυξη του εμβρύου. Τα επίπεδά της αυξάνονται φυσιολογικά κατά την κύηση.

📉 Μπορώ να ρυθμίσω τα επίπεδα λεπτίνης μου;

Έμμεσα, ναι. Υγιεινή διατροφή, απώλεια βάρους, άσκηση και ύπνος επηρεάζουν τη λεπτίνη και την ευαισθησία του οργανισμού σ’ αυτήν.

🔬 Είναι χρήσιμη η μέτρηση λεπτίνης στον ορό;

Ναι, κυρίως σε ερευνητικό ή εξειδικευμένο ιατρικό πλαίσιο, π.χ. σε υπογονιμότητα, ενδοκρινολογική διερεύνηση, ή σπάνια σύνδρομα λιποδυστροφίας.

📚 Βιβλιογραφία

Friedman JM. Leptin and the regulation of body weight. Keio J Med. 2011;60(1):1-9.
Zhang Y, Proenca R, Maffei M, Barone M, Leopold L, Friedman JM. Positional cloning of the mouse obese gene and its human homologue. Nature. 1994;372(6505):425–432.
Myers MG, Cowley MA, Münzberg H. Mechanisms of leptin action and leptin resistance. Annu Rev Physiol. 2008;70:537–556.
Frühbeck G, Catalán V, Rodríguez A, Gómez-Ambrosi J. Adiponectin-leptin ratio: a promising index to estimate adipose tissue dysfunction. Relation with obesity-associated cardiometabolic risk. Adipocyte. 2018;7(1):57–62.
Mantzoros CS. Role of leptin in reproduction. Ann N Y Acad Sci. 2000;900:174–183.
Considine RV, et al. Serum immunoreactive-leptin concentrations in normal-weight and obese humans. N Engl J Med. 1996;334(5):292–295.
Caro JF, Kolaczynski JW, Nyce MR, et al. Decreased cerebrospinal-fluid/serum leptin ratio in obesity: a possible mechanism for leptin resistance. Lancet. 1996;348(9021):159–161.
Ahima RS, Flier JS. Leptin. Annu Rev Physiol. 2000;62:413–437.
Kelesidis T, Kelesidis I, Chou S, Mantzoros CS. Narrative review: the role of leptin in human physiology: emerging clinical applications. Ann Intern Med. 2010;152(2):93–100.
Sahu A. Leptin signaling in the hypothalamus: emphasis on energy homeostasis and leptin resistance. Front Neuroendocrinol. 2003;24(4):225–253.

Το ιατρείο μας από το 2004 παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διαθέτοντας άρτιο και σύγχρονο εξοπλισμό καθώς επίσης έμπειρο,υπεύθυνο και ανθρώπινο προσωπικό.Προτεραιότητα μας ο ΑΣΘΕΝΗΣ…