27/Sep/2025

Φιλικός Οδηγός για την Κολπική Μυκητίαση (Candida spp)

1) Τι είναι η Κολπική Μυκητίαση;

Η κολπική μυκητίαση ή κολπική καντιντίαση είναι μια συχνή λοίμωξη που προκαλείται κυρίως από τον μύκητα Candida albicans. Αν και μικρές ποσότητες Candida υπάρχουν φυσιολογικά στον κόλπο, σε ισορροπία με τα υπόλοιπα βακτήρια, όταν αυτή η ισορροπία διαταραχθεί, ο μύκητας πολλαπλασιάζεται και προκαλεί συμπτώματα.

Πρόκειται για ένα πολύ συχνό πρόβλημα υγείας στις γυναίκες, με στοιχεία που δείχνουν ότι περίπου το 75% των γυναικών θα παρουσιάσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο στη ζωή τους. Επίσης, το 5–8% θα εμφανίσουν υποτροπιάζουσα μορφή (≥4 επεισόδια ανά έτος).

Η κολπική μυκητίαση δεν θεωρείται σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ωστόσο η σεξουαλική επαφή μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή να συμβάλει στη μεταφορά του μύκητα από τον έναν σύντροφο στον άλλον.

📊 Τύποι

Απλή (οξεία) – μεμονωμένα επεισόδια, ήπια έως μέτρια συμπτώματα.
Υποτροπιάζουσα – ≥4 επεισόδια μέσα σε 12 μήνες.
Πολύπλοκη – πιο σοβαρά ή ανθεκτικά περιστατικά, συνήθως σε ανοσοκαταστολή, εγκυμοσύνη ή διαβήτη.

🔎 Σημαντικό: Η παρουσία Candida στον κόλπο δεν σημαίνει πάντα λοίμωξη. Μπορεί να υπάρχει αποικισμός χωρίς συμπτώματα. Η διάγνωση κολπικής μυκητίασης γίνεται μόνο όταν συνυπάρχουν συμπτώματα και εργαστηριακή επιβεβαίωση.

2) Συμπτώματα

Η κολπική μυκητίαση μπορεί να προκαλέσει ποικιλία συμπτωμάτων, που επηρεάζουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής της γυναίκας. Η ένταση και η διάρκεια τους εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της λοίμωξης και τυχόν υποτροπές.

🌸 Τα πιο συχνά συμπτώματα

Έντονος κνησμός και ερυθρότητα στην περιοχή του κόλπου και των χειλέων.
Λευκά, παχύρρευστα υγρά με υφή «τυριού» (χωρίς έντονη οσμή).
Αίσθηση καψίματος ή πόνου κατά την ούρηση.
Δυσφορία ή πόνος στη σεξουαλική επαφή (δυσπαρευνία).
Οίδημα ή πρήξιμο στα χείλη του αιδοίου.

⚠️ Πότε τα συμπτώματα είναι πιο έντονα

Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται πριν την περίοδο, σε περιόδους στρες, μετά από λήψη αντιβιοτικών ή σε εγκυμοσύνη λόγω ορμονικών αλλαγών.

🧩 Διαφορές από άλλες λοιμώξεις

Βακτηριακή κολπίτιδα: υγρά πιο γκριζωπά με έντονη οσμή «ψαριού».
Τριχομονάδες: αφρώδη, κιτρινοπράσινα υγρά με έντονο ερεθισμό.
Κολπική μυκητίαση: λευκά, άοσμα και παχύρρευστα υγρά.

ℹ️ Συμβουλή: Αν και τα συμπτώματα είναι χαρακτηριστικά, δεν αρκούν από μόνα τους για διάγνωση. Απαιτείται πάντα κλινική εξέταση και εργαστηριακός έλεγχος για να αποφευχθεί λανθασμένη θεραπεία.

3) Αίτια & Παράγοντες Κινδύνου

Η κολπική μυκητίαση εμφανίζεται όταν διαταράσσεται η ισορροπία της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας, με αποτέλεσμα την υπερανάπτυξη του μύκητα Candida spp. Η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου περιέχει κυρίως γαλακτοβάκιλλους που διατηρούν το pH όξινο (4–4,5) και προστατεύουν από λοιμώξεις. Όταν οι μηχανισμοί αυτοί διαταραχθούν, η Candida μπορεί να πολλαπλασιαστεί και να προκαλέσει συμπτώματα.

📌 Συνηθισμένα αίτια

💊 Αντιβιοτικά – καταστρέφουν τους φυσιολογικούς γαλακτοβάκιλλους.
🤰 Ορμονικές αλλαγές – εγκυμοσύνη, αντισυλληπτικά χάπια, εμμηνόπαυση.
🍩 Διατροφή πλούσια σε ζάχαρη – αυξάνει τη διαθεσιμότητα θρεπτικών για τον μύκητα.
🩺 Σακχαρώδης διαβήτης – ειδικά αν δεν είναι καλά ρυθμισμένος.
👗 Στενά ή συνθετικά ρούχα – αυξάνουν την υγρασία και τη θερμότητα.
🧴 Προϊόντα υγιεινής – π.χ. αρωματικά σαπούνια ή αποσμητικά που διαταράσσουν το pH.
🩸 Ανοσοκαταστολή – HIV, λήψη κορτικοστεροειδών ή χημειοθεραπεία.

⚠️ Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο υποτροπών

Επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών.
Χρόνιες ασθένειες (διαβήτης, αυτοάνοσα).
Υψηλά επίπεδα στρες και ανεπαρκής ύπνος.
Χρόνια χρήση ορμονικών σκευασμάτων.

✅ Χρήσιμη Συμβουλή: Η καλή ρύθμιση του σακχάρου, η προσεκτική χρήση αντιβιοτικών και η επιλογή βαμβακερών ρούχων αποτελούν βασικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ή υποτροπής κολπικής μυκητίασης.

4) Διάγνωση

Η διάγνωση της κολπικής μυκητίασης δεν βασίζεται μόνο στα συμπτώματα, καθώς αυτά μπορεί να μοιάζουν με άλλες κολπικές λοιμώξεις (π.χ. βακτηριακή κολπίτιδα, τριχομονάδες). Απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος για επιβεβαίωση.

🔬 Μέθοδοι διάγνωσης

Κλινική εξέταση – ο γυναικολόγος εκτιμά τον ερεθισμό, το οίδημα και τα χαρακτηριστικά υγρά.
Μικροσκοπική εξέταση – σε δείγμα κολπικού υγρού με KOH (υδροξείδιο καλίου) φαίνονται τα χαρακτηριστικά υφάδια της Candida.
Καλλιέργεια κολπικού υγρού – ταυτοποιεί το είδος Candida και ελέγχει την ευαισθησία σε αντιμυκητιασικά.
Έλεγχος pH κόλπου – σε Candida συνήθως παραμένει φυσιολογικό (4–4,5), σε αντίθεση με βακτηριακή κολπίτιδα όπου ανεβαίνει.
Μοριακές μέθοδοι (PCR) – πιο γρήγορες και ακριβείς, χρήσιμες σε υποτροπές ή ανθεκτικά στελέχη.

🧪 Διαφορική διάγνωση

Βακτηριακή κολπίτιδα – γκριζωπά υγρά με οσμή «ψαριού».
Τριχομονάδες – κιτρινοπράσινα, αφρώδη υγρά με έντονο ερεθισμό.
Κολπική μυκητίαση – λευκά, παχύρρευστα, άοσμα υγρά.

🔎 Σημαντικό: Η επιβεβαίωση με καλλιέργεια είναι ιδιαίτερα σημαντική στις υποτροπές, γιατί διαφορετικά είδη Candida (π.χ. C. glabrata, C. krusei) έχουν διαφορετική αντοχή σε φάρμακα.

5) Θεραπεία

Η θεραπεία της κολπικής μυκητίασης εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, τη συχνότητα των επεισοδίων και την παρουσία υποκείμενων παραγόντων (π.χ. διαβήτης, εγκυμοσύνη, ανοσοκαταστολή). Στόχος είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων, η επαναφορά της κολπικής χλωρίδας και η πρόληψη υποτροπών.

💊 Τοπική θεραπεία

Κολπικά υπόθετα ή κρέμες με κλοτριμαζόλη, μικοναζόλη, εκοναζόλη.
Διάρκεια 3–7 ημέρες, ανάλογα με το σχήμα.
Κατάλληλη για εγκυμοσύνη (μόνο με οδηγία γυναικολόγου).

💊 Συστηματική θεραπεία

Φλουκοναζόλη 150 mg από το στόμα, εφάπαξ δόση (μόνο με ιατρική συνταγή).
Σε υποτροπιάζουσες λοιμώξεις: προληπτικό σχήμα (π.χ. 1 δόση/εβδομάδα για 6 μήνες).
Εναλλακτικά: ιτρακοναζόλη ή βοριχωναζόλη σε ανθεκτικά στελέχη.

🧘 Συμπληρωματικά μέτρα

Ρύθμιση σακχάρου σε γυναίκες με διαβήτη.
Περιορισμός ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφών.
Χρήση προβιοτικών για αποκατάσταση φυσιολογικής χλωρίδας.
Αποφυγή άσκοπων αντιβιοτικών.

🤰 Θεραπεία στην εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη αποφεύγονται τα χάπια. Προτιμώνται τοπικά υπόθετα ή κρέμες με αντιμυκητιασικά, πάντα με οδηγία γυναικολόγου.

⚠️ Προσοχή: Η αυτοθεραπεία χωρίς διάγνωση μπορεί να είναι επικίνδυνη. Σε λάθος χρήση, η Candida αναπτύσσει αντοχή στα φάρμακα, γεγονός που κάνει την αντιμετώπιση πιο δύσκολη.

6) Πρόληψη

Η πρόληψη της κολπικής μυκητίασης στηρίζεται στην προστασία της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας και στη μείωση των παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξη της Candida spp. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και οι απλές καθημερινές συνήθειες μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις υποτροπές.

✅ Καθημερινές συνήθειες

Επιλογή βαμβακερών εσωρούχων και αποφυγή στενών, συνθετικών ρούχων.
Συχνή αλλαγή εσωρούχων, ιδιαίτερα μετά από άσκηση ή εφίδρωση.
Προσεκτικό στέγνωμα της περιοχής μετά το μπάνιο.
Αποφυγή αρωματικών σαπουνιών, κολπικών αποσμητικών ή douching (πλύσεις).

🥗 Διατροφή & τρόπος ζωής

Περιορισμός ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφών που τρέφουν τον μύκητα.
Κατανάλωση προβιοτικών (γιαούρτι με ζωντανές καλλιέργειες, κεφίρ, προβιοτικά σκευάσματα).
Διατήρηση υγιούς βάρους και τακτική άσκηση.
Επαρκής ύπνος και μείωση του στρες, που επηρεάζει την άμυνα του οργανισμού.

💊 Φαρμακευτική πρόληψη

Σε γυναίκες με υποτροπιάζουσα κολπική μυκητίαση (≥4 επεισόδια/έτος), ο γιατρός μπορεί να συστήσει προληπτική αγωγή με χαμηλές δόσεις αντιμυκητιασικών (π.χ. φλουκοναζόλη 1 φορά/εβδομάδα για 6 μήνες).

💡 Extra Tip: Ο τακτικός γυναικολογικός έλεγχος και η εξατομικευμένη πρόληψη (π.χ. έλεγχος σακχάρου, συμβουλές διατροφής) μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητες επανεμφάνισης της λοίμωξης.

7) Επιπλοκές & Υποτροπές

Στις περισσότερες γυναίκες, η κολπική μυκητίαση είναι μια ήπια λοίμωξη που αντιμετωπίζεται εύκολα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές ή συχνές υποτροπές που απαιτούν πιο εξειδικευμένη αντιμετώπιση.

⚠️ Επιπλοκές

Επίμονα ή σοβαρά συμπτώματα που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής.
Δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις λόγω ερεθισμού και ξυσίματος.
Αυξημένος κίνδυνος για ανθεκτικά στελέχη Candida σε αλόγιστη χρήση αντιμυκητιασικών.
Κατά την εγκυμοσύνη, μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος πρόωρου τοκετού ή επιπλοκών αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.

🔄 Υποτροπιάζουσα Κολπική Μυκητίαση

Ως υποτροπιάζουσα μορφή ορίζεται η εμφάνιση ≥4 επεισοδίων μέσα σε 12 μήνες. Συνήθως σχετίζεται με:

Ανεπαρκή ή λανθασμένη θεραπεία.
Υποκείμενες καταστάσεις όπως σακχαρώδης διαβήτης ή ανοσοκαταστολή.
Ορμονικές αλλαγές (π.χ. εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση, αντισυλληπτικά).
Επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών.

🩺 Αντιμετώπιση υποτροπών

Πλήρης καλλιέργεια κολπικού υγρού για ταυτοποίηση του είδους Candida.
Εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή (π.χ. φλουκοναζόλη συντήρησης).
Συμπληρωματικά μέτρα: προβιοτικά, διατροφή χαμηλή σε ζάχαρη, καλή υγιεινή.

❗ Σημαντικό: Αν τα συμπτώματα υποτροπιάζουν συχνά, είναι απαραίτητη η ιατρική εκτίμηση για αποκλεισμό άλλων αιτιών (π.χ. ΣΜΝ, βακτηριακή κολπίτιδα, δερματολογικά νοσήματα).

8) FAQ – Συχνές Ερωτήσεις

Είναι η κολπική μυκητίαση σεξουαλικά μεταδιδόμενη;

Όχι. Η κολπική μυκητίαση προκαλείται από την υπερανάπτυξη του μύκητα Candida που ζει φυσιολογικά στον κόλπο. Ωστόσο, η σεξουαλική επαφή μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή σπάνια να μεταφέρει τον μύκητα στον σύντροφο.

Πρέπει να θεραπεύεται και ο σύντροφος;

Συνήθως όχι, εκτός αν εμφανίζει συμπτώματα (ερυθρότητα, κνησμό, φλεγμονή στο πέος). Σε υποτροπιάζουσες λοιμώξεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει θεραπεία και στους δύο.

Τι γίνεται στην εγκυμοσύνη;

Η κολπική μυκητίαση είναι πολύ συχνή στην εγκυμοσύνη λόγω ορμονικών αλλαγών. Η θεραπεία βασίζεται σε τοπικά σκευάσματα (υπόθετα, κρέμες), ενώ τα χάπια αποφεύγονται. Πάντα με οδηγία γυναικολόγου.

Πώς μπορώ να προλάβω τις υποτροπές;

Με σωστή υγιεινή, χρήση βαμβακερών ρούχων, περιορισμό ζάχαρης στη διατροφή, προβιοτικά και αποφυγή άσκοπων αντιβιοτικών. Σε σοβαρές περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να δώσει αγωγή συντήρησης.

Είναι επικίνδυνη η κολπική μυκητίαση;

Στις περισσότερες γυναίκες είναι μια ήπια λοίμωξη. Ωστόσο, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, μπορεί να προκαλέσει υποτροπές ή δευτερογενείς λοιμώξεις. Σπάνια, σε ανοσοκαταστολή, μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρές καταστάσεις.

Μπορεί να εμφανιστεί χωρίς σεξουαλική επαφή;

Ναι. Οι περισσότερες λοιμώξεις οφείλονται σε υπερανάπτυξη του ίδιου μικροοργανισμού του κόλπου και όχι σε εξωτερική μετάδοση.

9) Βιβλιογραφία & Πηγές

ΕΟΔΥ – Μυκητιάσεις: https://eody.gov.gr
CDC – Vaginal Candidiasis: https://www.cdc.gov/fungal/diseases/candidiasis/genital/index.html
Mayo Clinic – Yeast infection (vaginal): https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/yeast-infection
WHO – Sexually transmitted infections (STIs) fact sheet: https://www.who.int
Sobel JD. Vulvovaginal candidosis. Lancet. 2007;369(9577):1961–71. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(07)60917-9
Workowski KA, Bachmann LH, Chan PA, et al. Sexually Transmitted Infections Treatment Guidelines, 2021. MMWR Recomm Rep. 2021;70(4):1–187. CDC Guidelines PDF
Βιβλιοθήκη Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ – Μυκητιάσεις (Candida): https://www.med.uoa.gr
DermNet NZ – Vulvovaginal candidiasis: https://dermnetnz.org/topics/vulvovaginal-candidiasis

🔬 Στο μικροβιολογικό μας εργαστήριο στη Λαμία πραγματοποιούμε αξιόπιστες εξετάσεις για Candida spp και λοιπές κολπικές λοιμώξεις

📅 Κλείστε Ραντεβού

📑 Δείτε τον Κατάλογο Εξετάσεων

☎ Τηλέφωνο: +30-22310-66841
🕒 Ωράριο: Δευτέρα–Παρασκευή, 07:00–13:30

Παντελής Αναγνωστόπουλος

15/Sep/2025

📑 Περιεχόμενα

1) Εισαγωγή – Τι είναι η Κοιλιοκάκη;
2) Επιδημιολογία & Βάρος Νόσου
3) Παθογένεια: Γλουτένη, HLA-DQ2/DQ8 & Ανοσία
4) Κλινική Εικόνα (παιδιά/ενήλικες, κλασική & μη κλασική)
5) Εξωεντερικές Εκδηλώσεις
6) Διαφορική Διάγνωση
7) Εργαστηριακός Έλεγχος (tTG-IgA, EMA, DGP, ολική IgA, HLA)
8) Ενδοσκόπηση, Βιοψία & Ταξινόμηση Marsh
9) Κριτήρια Διάγνωσης (ενήλικες/παιδιά)
10) Κύηση & Γονιμότητα
11) Παιδιατρικοί Ασθενείς: Ιδιαιτερότητες
12) Συχνές Συννοσηρότητες & Συνδέσεις (Θυρεοειδίτιδα, ΣΔ1, Ηπατικά, Οστά)
13) Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένης (GFD): Πρακτικός Οδηγός
14) Επιμόλυνση & Διαχείριση Καθημερινότητας
15) Παρακολούθηση, Δείκτες Απόκρισης & Follow-up
16) Επιπλοκές (Μη Ανταποκρινόμενη/Ανθεκτική Κοιλιοκάκη, ΕΑΤL)
17) Εξετάσεις που πραγματοποιούνται στο μικροβιολογικό
18) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
19) Βιβλιογραφία & Πηγές
20) CTA – Κλείσε Ραντεβού & Δες τον Κατάλογο Εξετάσεων

1) Εισαγωγή – Τι είναι η Κοιλιοκάκη;

Η κοιλιοκάκη (celiac disease) είναι ένα χρόνιο, ανοσομεσολαβούμενο νόσημα που
προκαλείται από την έκθεση στη γλουτένη — μία πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη
σίκαλη. Σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα (κυρίως φορείς HLA-DQ2 και/ή HLA-DQ8),
η γλουτένη πυροδοτεί παθολογική ανοσολογική απόκριση στο λεπτό έντερο, οδηγώντας σε φλεγμονή,
επιπέδωση των λαχνών (villus atrophy) και δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών.

Παρότι ιστορικά θεωρούνταν νόσημα της παιδικής ηλικίας με «κλασικά» γαστρεντερικά συμπτώματα (διάρροια, κοιλιακό άλγος,
φούσκωμα), σήμερα αναγνωρίζεται ως πολυδιάστατη κλινική οντότητα με ευρύ φάσμα εκδηλώσεων:
από σιωπηρή/ολιγοσυμπτωματική μορφή έως εξωεντερικές εκδηλώσεις (αναιμία, οστεοπενία/οστεοπόρωση, νευρολογικά,
δερματικά, γυναικολογικά/αναπαραγωγικά κ.ά.). Η διάγνωση στηρίζεται σε συνδυασμό ορολογικών δοκιμασιών
(π.χ. tTG-IgA, EMA) και, σε πολλές περιπτώσεις, επιβεβαίωσης με
ενδοσκοπική βιοψία. Η θεραπεία εκλογής είναι η διά βίου αυστηρή δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (GFD),
με τεκμηριωμένη κλινική και ιστολογική βελτίωση όταν τηρείται σωστά.

🔎 Γρήγορα Σημεία (Key Facts)

Ανοσολογικά μεσολαβούμενη εντεροπάθεια από γλουτένη σε φορείς HLA-DQ2/DQ8.
Εντερικές + εξωεντερικές εκδηλώσεις· πολλές περιπτώσεις διαφεύγουν λόγω μη κλασικής εικόνας.
Διάγνωση: ορολογία (tTG-IgA, EMA, ± DGP, ολική IgA) ± ενδοσκοπική βιοψία με Marsh ταξινόμηση.
Θεραπεία: διά βίου αυστηρή GFD· απαιτείται εκπαίδευση για επιμόλυνση & ανάγνωση ετικετών.
Παρακολούθηση: κλινική ανταπόκριση, ορολογικοί δείκτες, θρέψη/μικροθρεπτικά, οστική υγεία.

⚠️ Προσοχή πριν ξεκινήσεις δίαιτα χωρίς γλουτένη

Μην διακόψεις τη γλουτένη πριν ολοκληρωθεί ο εργαστηριακός/ενδοσκοπικός έλεγχος, διότι μπορεί να
προκύψουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα και να δυσκολέψει η διάγνωση. Συζήτησε πρώτα με τον ιατρό σου.

Η κοιλιοκάκη διαφέρει από την ευαισθησία στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη και την αλλεργία στο σιτάρι,
οι οποίες έχουν διαφορετικούς μηχανισμούς, κριτήρια διάγνωσης και αντιμετώπιση. Στις επόμενες ενότητες θα
παρουσιαστεί, με πρακτικό και φιλικό τρόπο, ό,τι χρειάζεται να γνωρίζει ένας ασθενής αλλά και
ο επαγγελματίας υγείας: από τα συμπτώματα και τον έλεγχο μέχρι τις λεπτομέρειες της GFD, την
αποφυγή επιμόλυνσης και το εξατομικευμένο follow-up.

✅ Τι κερδίζεις από αυτόν τον οδηγό

Καθαρά βήματα για διάγνωση & παρακολούθηση.
Checklist για δίαιτα χωρίς γλουτένη και αποφυγή επιμόλυνσης.
Συμβουλές για παιδιά, εγκυμοσύνη και συχνές συννοσηρότητες.

2) Επιδημιολογία & Βάρος Νόσου

Η κοιλιοκάκη αποτελεί ένα από τα πιο συχνά αυτοάνοσα νοσήματα παγκοσμίως. Ο επιπολασμός εκτιμάται
περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού, με γεωγραφικές διακυμάνσεις (Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Μέση Ανατολή)
και αυξητική τάση αναγνώρισης λόγω ευρύτερου ελέγχου και καλύτερης ευαισθητοποίησης. Παρά τη σχετικά υψηλή συχνότητα,
ένα σημαντικό ποσοστό παραμένει αδιάγνωστο λόγω μη κλασικής συμπτωματολογίας ή σιωπηρής νόσου.

Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, από τη νηπιακή έως την τρίτη ηλικία. Υπάρχει ήπια
υπεροχή στις γυναίκες, ενώ οικογενειακές μελέτες δείχνουν αυξημένο κίνδυνο σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
Συχνά ανιχνεύεται μέσω στοχευμένου ελέγχου σε ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. ΣΔ τύπου 1, αυτοάνοσα θυρεοειδικά,
Δερματίτιδα Ερπετοειδής, Σύνδρομο Down, Turner, Williams).

📌 Ποιοι πρέπει να ελέγχονται προληπτικά;

Συγγενείς 1ου βαθμού ασθενών με κοιλιοκάκη.
Ασθενείς με ΣΔ τύπου 1, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, αυτοάνοση ηπατίτιδα.
Δερματίτιδα ερπετοειδής, αναιμία σιδηροπενική ανεξήγητη, ανεξήγητη οστεοπενία/οστεοπόρωση.
Σύνδρομα Down, Turner, Williams.
Χρόνια διάρροια/φούσκωμα, απώλεια βάρους, υπογονιμότητα/υποτροπιάζουσες αποβολές.

Το κλινικό βάρος της κοιλιοκάκης υπερβαίνει τα γαστρεντερικά συμπτώματα: επηρεάζει την ποιότητα ζωής,
σχετίζεται με ελλείψεις μικροθρεπτικών (σίδηρος, φυλλικό, Β12, D, ασβέστιο), χαμηλή οστική πυκνότητα, αιματολογικές
διαταραχές και αυξημένο κίνδυνο ορισμένων επιπλοκών όταν η νόσος παραμένει αδιάγνωστη ή μη ελεγχόμενη.

⚠️ Υπενθύμιση για επιδημιολογία

Ο πραγματικός επιπολασμός υποεκτιμάται: πολλοί ασθενείς εμφανίζουν μη κλασικά ή
εξωεντερικά συμπτώματα. Η υψηλή υποψία και ο σωστός προσυμπτωματικός έλεγχος σε ομάδες κινδύνου
αυξάνει την έγκαιρη διάγνωση.

3) Παθογένεια: Γλουτένη, HLA-DQ2/DQ8 & Ανοσία

Η κοιλιοκάκη αναπτύσσεται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα, σχεδόν πάντα φορείς των HLA-DQ2
και/ή HLA-DQ8. Η γλουτένη (πρωτεΐνη του σίτου, κριθαριού, σίκαλης) περιέχει
πλούσια σε προλίνη και γλουταμίνη πεπτίδια (π.χ. γλιαδίνη) που ανθεκτικοποιούν την
πέψη στο γαστρεντερικό και διευκολύνουν την παραμονή ανοσοδιεγερτικών τμημάτων στον εντερικό αυλό.

Κεντρικό ρόλο παίζει η ιστική τρανσγλουταμινάση (tTG), η οποία αποαμιδώνει πεπτίδια γλιαδίνης,
αυξάνοντας τη συγγένειά τους για τις HLA-DQ2/DQ8 υποδοχικές αυλακώσεις στα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα.
Έτσι, ενεργοποιούνται T-λεμφοκύτταρα CD4+ στον εντερικό βλεννογόνο, που εκκρίνουν κυτταροκίνες και
προάγουν φλεγμονή, ενώ παράλληλα διεγείρονται Β-κύτταρα με παραγωγή αντι-tTG και αντι-ενδομυϊκών
αντισωμάτων (EMA).

🧬 Σχηματική ακολουθία παθογένειας (βήμα-βήμα)

Λήψη γλουτένης → ανθεκτικά πεπτίδια γλιαδίνης παραμένουν στον εντερικό αυλό.
Διέλευση πεπτιδίων στο χόριο και αποαμίδωση από tTG → υψηλότερη ανοσογονικότητα.
Παρουσίαση σε HLA-DQ2/DQ8 → ενεργοποίηση CD4+ Τ-κυττάρων.
Φλεγμονώδης απάντηση, αύξηση ενδοεπιθηλιακών λεμφοκυττάρων, επιπέδωση λαχνών.
Παραγωγή αυτοαντισωμάτων (anti-tTG, EMA) από Β-κύτταρα.
Κλινική εικόνα: δυσαπορρόφηση, εντερικά & εξωεντερικά συμπτώματα.

Πέρα από το HLA, μη-HLA γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την
εκδήλωση: μικροβίωμα, λοιμώξεις, ποσότητα/χρονισμός εισαγωγής γλουτένης, θηλασμός, και συνολικά «εντερική διαπερατότητα».
Η αλληλεπίδραση αυτών των παραμέτρων καθορίζει ποια προδιατεθειμένα άτομα θα αναπτύξουν κλινική νόσο.

✅ Τι σημαίνει πρακτικά για τη διάγνωση;

Η παρουσία HLA-DQ2/DQ8 είναι απαραίτητη αλλά όχι επαρκής για νόσηση.
Η αρνητικότητα για DQ2/DQ8 καθιστά τη διάγνωση κοιλιοκάκης εξαιρετικά απίθανη.
Τα αντι-tTG IgA και EMA αντανακλούν την ανοσολογική διαδικασία και
χρησιμοποιούνται για έλεγχο/παρακολούθηση.

⚠️ Μην συγχέεις οντότητες

Η ευαισθησία στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη και η αλλεργία στο σιτάρι έχουν διαφορετικούς
μηχανισμούς (μη αυτοάνοσοι και IgE-μεσολαβούμενοι αντίστοιχα) και διαφορετικά κριτήρια διάγνωσης/αντιμετώπισης.

4) Κλινική Εικόνα (Παιδιά & Ενήλικες)

Η κλινική εικόνα της κοιλιοκάκης παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια. Διακρίνουμε την
κλασική μορφή με εμφανή γαστρεντερικά συμπτώματα, αλλά και τη μη κλασική/σιωπηρή μορφή
όπου κυριαρχούν εξωεντερικά ή ήπια συμπτώματα. Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι για χρόνια.

📊 Κλασική vs Μη Κλασική Κοιλιοκάκη

Κλασική μορφή	Μη κλασική μορφή
Χρόνια διάρροια	Αναιμία σιδηροπενική
Φούσκωμα, κοιλιακό άλγος	Χαμηλή οστική πυκνότητα / οστεοπόρωση
Απώλεια βάρους / καθυστέρηση ανάπτυξης	Υπογονιμότητα, υποτροπιάζουσες αποβολές
Στεατόρροια	Νευρολογικά: περιφερική νευροπάθεια, αταξία

Στα παιδιά, η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με καχεξία, καθυστέρηση ανάπτυξης, ανορεξία,
ευερεθιστότητα και χαρακτηριστική διάρροια. Στους ενήλικες, τα συμπτώματα είναι συχνά
μη ειδικά (κόπωση, αναιμία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, αίσθημα πληρότητας).

⚠️ Συμβουλή για ασθενείς

Μην αγνοείς χρόνια γαστρεντερικά ενοχλήματα ή ανεξήγητες ελλείψεις βιταμινών/σιδήρου.
Μπορεί να κρύβεται κοιλιοκάκη πίσω από αυτά.

5) Εξωεντερικές Εκδηλώσεις

Η κοιλιοκάκη δεν περιορίζεται μόνο στο έντερο. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν εξωεντερικές εκδηλώσεις,
που μπορεί να είναι το πρώτο ή και το μοναδικό σύμπτωμα. Η αναγνώρισή τους είναι κρίσιμη για έγκαιρη διάγνωση.

🩺 Συχνές εξωεντερικές εκδηλώσεις

Αιματολογικές: Αναιμία σιδηροπενική, μακροκυττάρωση (έλλειψη Β12/φυλλικού).
Οστικές: Οστεοπενία, οστεοπόρωση, αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων.
Νευρολογικές: Περιφερική νευροπάθεια, αταξία, κατάθλιψη, ημικρανίες.
Δερματικές: Δερματίτιδα ερπετοειδής (παθογνωμονική εκδήλωση).
Γυναικολογικές: Υπογονιμότητα, υποτροπιάζουσες αποβολές, καθυστερημένη εμμηναρχή.
Ηπατικές: Ήπια αύξηση τρανσαμινασών, αυτοάνοση ηπατίτιδα.
Οδοντικές: Υποπλασία αδαμαντίνης, συχνές τερηδόνες.

Οι εκδηλώσεις αυτές συχνά οδηγούν τον ασθενή σε άλλες ιατρικές ειδικότητες (αιματολόγο, ενδοκρινολόγο, γυναικολόγο),
καθυστερώντας τη διάγνωση. Η σύνδεση με κοιλιοκάκη πρέπει να διερευνάται ειδικά όταν συνυπάρχουν
παθολογικές ορολογικές δοκιμασίες.

✅ Κλινικό «Red Flag»

Η ανεύρεση ανεξήγητης αναιμίας σιδηροπενικής σε ενήλικα, ιδιαίτερα γυναίκα,
αποτελεί ένδειξη ελέγχου για κοιλιοκάκη.

6) Διαφορική Διάγνωση

Η κοιλιοκάκη μπορεί να μιμηθεί ή να συγχέεται με πολλές άλλες παθήσεις του
γαστρεντερικού και όχι μόνο. Η σωστή διαφορική διάγνωση είναι κρίσιμη ώστε να
αποφευχθεί λανθασμένη ή καθυστερημένη θεραπεία.

Νόσημα	Κλινικά / Εργαστηριακά Χαρακτηριστικά	Διαφοροδιάγνωση από Κοιλιοκάκη
Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS)	Διάρροια, κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, χωρίς οργανική βλάβη.	Απουσία ορολογικών/ιστολογικών δεικτών· φυσιολογική βιοψία.
Δυσαπορρόφηση λακτόζης	Διάρροια & φούσκωμα μετά από γαλακτοκομικά.	Δοκιμασία αναπνοής υδρογόνου· απουσία αντισωμάτων κοιλιοκάκης.
Νόσος Crohn	Φλεγμονή σε όλο το πεπτικό· κοιλιακό άλγος, αιματηρές κενώσεις.	Κολονοσκόπηση/βιοψία με κοκκιώματα· CRP↑.
Αλλεργία στο Σιτάρι (IgE-μεσολαβούμενη)	Οξεία συμπτώματα (εξάνθημα, βρογχόσπασμος) μετά κατανάλωση σιταριού.	Θετικά RAST/skin prick tests· άμεση αντίδραση.
Ευαισθησία στη Γλουτένη χωρίς Κοιλιοκάκη	Γαστρεντερικά & νευρολογικά συμπτώματα, βελτίωση με GFD.	Αρνητικά αντισώματα, φυσιολογική βιοψία.
Τροπική Σπρου	Δυσαπορρόφηση σε τροπικές χώρες.	Ιστορικό διαμονής σε ενδημική περιοχή, απάντηση σε αντιβιοτικά.
Υποτροπιάζουσες Γαστρεντερίτιδες / Παράσιτα	Διάρροια, απώλεια βάρους.	Ανίχνευση παρασίτων στα κόπρανα.

✅ Πρακτικό Tip

Εάν η βιοψία είναι φυσιολογική αλλά η ορολογία θετική, επανεξέτασε την πιθανότητα
άλλων αιτίων ή κάνε επανάληψη της εξέτασης με τον ασθενή σε δίαιτα με γλουτένη.

⚠️ Προσοχή

Η πρώιμη έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν ολοκληρωθεί η διερεύνηση μπορεί να
«σβήσει» τα ιστολογικά ευρήματα και να δυσχεράνει τη διαφορική διάγνωση.

7) Εργαστηριακός Έλεγχος

Ο εργαστηριακός έλεγχος είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη διάγνωση και παρακολούθηση
της κοιλιοκάκης. Οι ορολογικές εξετάσεις κατευθύνουν τον κλινικό ιατρό και συνδυάζονται με
ενδοσκόπηση/βιοψία για επιβεβαίωση. Ο έλεγχος περιλαμβάνει κυρίως αντισώματα που στρέφονται κατά της
ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTG), της ενδομυΐας (EMA), και των
πεπτιδίων αποαμιδωμένης γλιαδίνης (DGP), καθώς και την ολική IgA.

🧪 Κύριες Εργαστηριακές Εξετάσεις στην Κοιλιοκάκη

Δοκιμασία	Στόχος/Αντίσωμα	Ευαισθησία	Ειδικότητα	Σχόλιο
tTG-IgA	Ιστική τρανσγλουταμινάση	~95%	~95%	Πρώτη επιλογή· αυξάνεται με ενεργό νόσο, μειώνεται με GFD.
EMA-IgA	Ενδομυϊκά αντιγόνα	90–95%	>98%	Πολύ ειδική· απαιτεί ανοσοφθορισμό· χρήσιμη επιβεβαίωση.
DGP (IgG/IgA)	Αποαμιδωμένα πεπτίδια γλιαδίνης	80–90%	85–95%	Χρήσιμα σε παιδιά <5 ετών· λιγότερο αξιόπιστα σε ενήλικες.
Ολική IgA	Συνολικά επίπεδα IgA	–	–	Απαραίτητο για έλεγχο ανεπάρκειας IgA (3–7% των ασθενών).
HLA-DQ2/DQ8	Γενετική προδιάθεση	>95% (αρνητικό = σχεδόν αποκλείει)	Χαμηλή	Δεν επιβεβαιώνει· μόνο αποκλείει αν είναι αρνητικό.

Οι tTG-IgA αποτελούν την εξέταση πρώτης γραμμής σε ενήλικες και παιδιά >2 ετών.
Η EMA-IgA χρησιμοποιείται ως επιβεβαιωτική, ειδικά σε οριακά αποτελέσματα. Οι
DGP-IgG είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε παιδιά <5 ετών ή σε ασθενείς με ανεπάρκεια IgA.

⚠️ Προαναλυτικοί Παράγοντες

Ο ασθενής πρέπει να καταναλώνει γλουτένη πριν τον έλεγχο (διαφορετικά → ψευδώς αρνητικά).
Συνοδές λοιμώξεις ή αυτοάνοσα μπορεί να δώσουν παροδικά θετικά αποτελέσματα.
Η ανεπάρκεια IgA οδηγεί σε ψευδώς αρνητικά σε tTG-IgA/EMA· τότε χρειάζονται IgG δοκιμασίες.

✅ Πρακτικές Συστάσεις

Ξεκινάμε πάντα με tTG-IgA + ολική IgA.
Αν ολική IgA χαμηλή → προσθήκη DGP-IgG ή tTG-IgG.
Σε παιδιά, τα πολύ υψηλά tTG-IgA (>10× ULN) + EMA (+) μπορεί να επιτρέψουν διάγνωση χωρίς βιοψία (σύμφωνα με ESPGHAN).
Η παρακολούθηση μετά την GFD γίνεται με πτωτική τάση των αντισωμάτων.

Η ολοκληρωμένη στρατηγική ορολογικού ελέγχου πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία, το ανοσολογικό
προφίλ του ασθενούς και την κλινική υποψία. Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα πρέπει να ερμηνεύονται
σε συνδυασμό με την ενδοσκόπηση και τη βιοψία.

8) Ενδοσκόπηση, Βιοψία & Ταξινόμηση Marsh

Η ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού με βιοψία δωδεκαδακτύλου αποτελεί
τη χρυσή μέθοδο για την επιβεβαίωση της διάγνωσης κοιλιοκάκης. Συνιστάται η λήψη
≥4 δειγμάτων από το κατιόν τμήμα και ≥1 από το βολβό δωδεκαδακτύλου,
διότι οι βλάβες μπορεί να είναι άνισα κατανεμημένες.

Τα ιστολογικά ευρήματα αξιολογούνται με βάση την ταξινόμηση Marsh, η οποία περιγράφει
τον βαθμό φλεγμονής και ατροφίας των λαχνών.

Στάδιο Marsh	Ιστολογικά Ευρήματα	Σχόλιο
Marsh 0	Φυσιολογικός βλεννογόνος	Αποκλείει ενεργό κοιλιοκάκη· μπορεί να υπάρχει λανθάνουσα μορφή.
Marsh 1	Αυξημένα ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα (IELs >30/100 επιθηλιακά)	Μη ειδικό εύρημα· απαιτείται κλινικο-ορολογική συσχέτιση.
Marsh 2	IELs + Υπερπλασία κρυπτών	Σπανιότερο· ενδιάμεσο στάδιο πριν την ατροφία λαχνών.
Marsh 3 (a–c)	IELs + Υπερπλασία κρυπτών + Ατροφία λαχνών (μερική, υποσύνολη ή ολική)	Παθογνωμονικό για κοιλιοκάκη σε συνδυασμό με θετική ορολογία.

🔬 Σημαντικά για τη βιοψία

Ο ασθενής πρέπει να καταναλώνει γλουτένη πριν την εξέταση (τουλάχιστον 6 εβδομάδες).
Λήψη δειγμάτων από πολλαπλές θέσεις (βολβό + κατιόν τμήμα).
Η αξιολόγηση γίνεται από έμπειρο παθολογοανατόμο.

✅ Πρακτική Χρήση της Marsh

Η ταξινόμηση Marsh επιτρέπει τη βαθμολόγηση της βαρύτητας της βλάβης και τη σύγκριση
σε επαναληπτικές βιοψίες. Συμβάλλει στον αποκλεισμό άλλων αιτίων εντερικής ατροφίας.

⚠️ Πιθανές Παγίδες

Marsh 1–2 δεν είναι ειδικά για κοιλιοκάκη· παρατηρούνται και σε λοιμώξεις, φλεγμονώδεις νόσους.
Η λήψη λίγων ή μη αντιπροσωπευτικών δειγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα.
Η βελτίωση με GFD δεν αποκλείει άλλες παθολογίες· χρειάζεται συνολική εκτίμηση.

9) Κριτήρια Διάγνωσης (Ενήλικες & Παιδιά)

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης βασίζεται σε συνδυασμό κλινικής εικόνας, ορολογικών δεικτών,
ενδοσκοπικών/ιστολογικών ευρημάτων και, όπου χρειάζεται, γενετικών δοκιμασιών.
Τα κριτήρια διαφοροποιούνται ελαφρώς μεταξύ ενηλίκων και παιδιών.

📋 Κριτήρια για Ενήλικες (π.χ. ACG, BSG)

Συμβατή κλινική εικόνα (εντερική ή/και εξωεντερική).
Θετική ορολογία: tTG-IgA ± EMA, ± DGP (ανάλογα με το προφίλ IgA).
Ενδοσκοπική βιοψία με Marsh 2–3 αλλοιώσεις.
Κλινική και ορολογική βελτίωση σε GFD.
Γενετικός έλεγχος HLA-DQ2/DQ8 προαιρετικός (χρήσιμος για αποκλεισμό).

Σημείωση: Στους ενήλικες, η διάγνωση χωρίς βιοψία γενικά δεν συνιστάται.

👶 Κριτήρια για Παιδιά (ESPGHAN 2020)

Συμβατή κλινική εικόνα ή και τυχαίος έλεγχος ομάδων κινδύνου.
tTG-IgA >10× ULN (άνω φυσιολογικού ορίου) σε δείγμα αναφοράς.
Επιβεβαίωση με EMA-IgA (+) σε δεύτερο δείγμα.
Συμφωνία γονιδιακού προφίλ (HLA-DQ2/DQ8).
Κλινική και ορολογική βελτίωση μετά την GFD.

Εάν πληρούνται όλα τα παραπάνω, η διάγνωση μπορεί να τεθεί χωρίς βιοψία.

Σε παιδιά με οριακά αυξημένα αντισώματα ή αμφιλεγόμενα αποτελέσματα, η
βιοψία παραμένει απαραίτητη. Στους ενήλικες, η βιοψία θεωρείται το «gold standard».

⚠️ Προσοχή

Η έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν την ολοκλήρωση των εξετάσεων μπορεί να «ακυρώσει» τη διάγνωση.
Θετικά αντισώματα με Marsh 0–1 απαιτούν στενή παρακολούθηση και επανέλεγχο.
Ψευδώς θετικά/αρνητικά μπορεί να συμβούν σε λοιμώξεις, αυτοάνοσα, ανεπάρκεια IgA.

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης πρέπει να γίνεται από γαστρεντερολόγο με εμπειρία,
ώστε να διασφαλιστεί η ορθή ερμηνεία και να αποφευχθεί υπερδιάγνωση ή άσκοπη δίαιτα.

10) Κύηση & Γονιμότητα

Η κοιλιοκάκη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη γυναικεία γονιμότητα και την
έκβαση της κύησης. Σε γυναίκες με αδιάγνωστη ή μη ελεγχόμενη κοιλιοκάκη
παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά υπογονιμότητας, καθυστερημένης εμμηναρχής, πρώιμης εμμηνόπαυσης,
αποβολών, πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης. Η έναρξη δίαιτας ελεύθερης γλουτένης (GFD)
βελτιώνει τις περισσότερες από αυτές τις επιπλοκές.

📊 Κοιλιοκάκη στην κύηση: βασικά σημεία

Συχνότερες υποτροπιάζουσες αποβολές σε αδιάγνωστες γυναίκες.
Αυξημένος κίνδυνος ενδομήτριας καθυστέρησης ανάπτυξης (IUGR) και πρόωρου τοκετού.
Συσχετίζεται με σιδηροπενική αναιμία και έλλειψη φυλλικού/Β12 κατά την κύηση.
Η GFD μειώνει σημαντικά τους κινδύνους.

Κατάσταση	Χαρακτηριστικά στην κύηση	Στρατηγική Αντιμετώπισης
Κοιλιοκάκη	Υπογονιμότητα, υποτροπιάζουσες αποβολές, IUGR, πρόωρος τοκετός, σιδηροπενική αναιμία.	Αυστηρή GFD, παρακολούθηση μικροθρεπτικών (σίδηρος, φολικό, Β12, D, Ca), στενή συνεργασία γυναικολόγου & γαστρεντερολόγου.
Παροδικά aPL (αντιφωσφολιπιδικά) στην κύηση	Μπορεί να εμφανιστούν μετά από λοιμώξεις· συνήθως δεν οδηγούν σε κλινικό APS, αλλά προκαλούν σύγχυση στη διαφορική διάγνωση.	Επανέλεγχος σε 12 εβδομάδες· κλινική παρακολούθηση· διάκριση από APS.

✅ Πρακτικές Συμβουλές για Γυναίκες με Κοιλιοκάκη

Ξεκίνα GFD πριν από τη σύλληψη για να μειώσεις τον κίνδυνο επιπλοκών.
Κάνε έλεγχο για σίδηρο, φολικό, Β12, βιταμίνη D & ασβέστιο πριν και κατά τη διάρκεια της κύησης.
Συνεργασία με διαιτολόγο για ισορροπημένη δίαιτα χωρίς γλουτένη.
Συζήτησε με τον γυναικολόγο σου την ανάγκη στενότερης παρακολούθησης (υπερηχογραφήματα, Doppler).

⚠️ Σημαντική υπενθύμιση

Οι γυναίκες με ανεξήγητη υπογονιμότητα ή υποτροπιάζουσες αποβολές πρέπει να ελέγχονται
για κοιλιοκάκη με ορολογικές εξετάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία με GFD συχνά αποκαθιστά
τη γονιμότητα και βελτιώνει την έκβαση της κύησης.

11) Παιδιατρικοί Ασθενείς: Ιδιαιτερότητες

Η κοιλιοκάκη στα παιδιά συχνά εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τους
ενήλικες. Η έγκαιρη αναγνώριση είναι κρίσιμη, καθώς η παρατεταμένη δυσαπορρόφηση μπορεί να οδηγήσει σε
καθυστερημένη ανάπτυξη, αναιμία και οστικές διαταραχές.

Τυπική Παιδική Κοιλιοκάκη	Άτυπη / Σιωπηρή Παιδική Κοιλιοκάκη
Χρόνια διάρροια	Αναιμία σιδηροπενική
Διάταση κοιλιάς / φούσκωμα	Χαμηλό ύψος / καθυστέρηση ανάπτυξης
Απώλεια βάρους	Οδοντικές ανωμαλίες (υποπλασία αδαμαντίνης)
Καχεξία, κακή όρεξη	Συμπεριφορικά: ευερεθιστότητα, κόπωση

👶 Συμπτώματα που πρέπει να κινητοποιήσουν γονείς & παιδιάτρους

Επίμονη διάρροια ή χρόνια δυσκοιλιότητα.
Καθυστερημένη ανάπτυξη σε σχέση με τα αναμενόμενα πρότυπα.
Αναιμία που δεν ανταποκρίνεται σε σίδηρο.
Ανορεξία, ευερεθιστότητα, κόπωση.
Οδοντικά προβλήματα ή καθυστέρηση οδοντοφυΐας.

✅ Οδηγίες για Γονείς

Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κοιλιοκάκης, ο παιδίατρος πρέπει να προτείνει έλεγχο.
Μην αφαιρείτε τη γλουτένη από τη διατροφή του παιδιού χωρίς ιατρική καθοδήγηση.
Εκπαιδευτείτε στο διάβασμα ετικετών και την αποφυγή επιμόλυνσης.
Συνεργαστείτε με παιδογαστρεντερολόγο & διαιτολόγο για εξατομικευμένη προσέγγιση.

⚠️ Σημαντικές ιδιαιτερότητες

Σε παιδιά <2 ετών, οι κλασικοί δείκτες (tTG-IgA) μπορεί να είναι λιγότερο αξιόπιστοι· χρειάζονται DGP-IgG.
Η διάγνωση χωρίς βιοψία (ESPGHAN) μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες περιπτώσεις με πολύ υψηλά αντισώματα.
Η δίαιτα GFD, όταν ξεκινήσει νωρίς, οδηγεί σε πλήρη ανάκαμψη ανάπτυξης στα περισσότερα παιδιά.

12) Συχνές Συννοσηρότητες & Συνδέσεις

Η κοιλιοκάκη σπάνια εμφανίζεται απομονωμένα. Συχνά συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα,
μεταβολικές ή ενδοκρινικές διαταραχές, καθώς και καταστάσεις που σχετίζονται με
δυσαπορρόφηση. Η αναγνώρισή τους βοηθά στη συνολική φροντίδα του ασθενούς.

Σύστημα / Νόσημα	Σχέση με Κοιλιοκάκη	Κλινική Σημασία
Θυρεοειδής (Hashimoto, Graves)	Αυξημένη συχνότητα αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας.	Απαιτείται έλεγχος TSH, αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1	Κοινό HLA υπόβαθρο· 3–8% των ΣΔ1 έχουν κοιλιοκάκη.	Ετήσιος έλεγχος με tTG-IgA συνιστάται.
Ήπαρ	Ήπια αύξηση τρανσαμινασών· σχετίζεται με αυτοάνοση ηπατίτιδα.	Η GFD συχνά ομαλοποιεί τα ηπατικά ένζυμα.
Οστά	Οστεοπενία, οστεοπόρωση λόγω δυσαπορρόφησης Ca/Vit D.	Μέτρηση BMD (DEXA), συμπλήρωμα Ca/Vit D.
Δέρμα	Δερματίτιδα ερπετοειδής (παθογνωμονική).	Ανταποκρίνεται σε GFD· Dapsone βοηθά σε οξείες φάσεις.
Νευρολογικό	Αταξία, περιφερική νευροπάθεια, επιληπτικές κρίσεις.	Μπορεί να βελτιωθούν με GFD, όχι πάντα πλήρως.

🔗 Αυτοάνοσες συνδέσεις

Η κοιλιοκάκη μοιράζεται γενετικό υπόβαθρο (HLA-DQ2/DQ8) με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα·
έτσι, η παρουσία ενός αυξάνει την πιθανότητα του άλλου. Ο έλεγχος πρέπει να είναι αμφίδρομος
(π.χ. έλεγχος κοιλιοκάκης σε ασθενείς με ΣΔ1 ή Hashimoto και αντίστροφα).

✅ Πρακτικές Συστάσεις για Κλινικούς

Σε κάθε ασθενή με ΣΔ τύπου 1, Hashimoto ή αυτοάνοση ηπατίτιδα → έλεγχος tTG-IgA.
Αναιμία σιδηροπενική που δεν εξηγείται αλλιώς → πάντα έλεγχος για κοιλιοκάκη.
Σε διάγνωση κοιλιοκάκης → baseline DEXA για εκτίμηση οστικής πυκνότητας.

⚠️ Κλινικό Pitfall

Η αύξηση τρανσαμινασών σε παιδί ή ενήλικα χωρίς εμφανή αιτία δεν είναι πάντα «λιπώδες ήπαρ».
Μπορεί να είναι κοιλιοκάκη και να ομαλοποιηθεί μόνο με GFD.

13) Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένης (GFD): Πρακτικός Οδηγός

Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (Gluten-Free Diet – GFD) είναι η μοναδική
θεραπεία για την κοιλιοκάκη. Όταν εφαρμόζεται σωστά, οδηγεί σε υποχώρηση των
συμπτωμάτων, ορολογική ύφεση και αποκατάσταση του εντερικού
βλεννογόνου. Απαιτεί όμως δια βίου αυστηρή τήρηση, με προσοχή στην
αποφυγή επιμόλυνσης.

🛒 Επιτρέπεται vs Απαγορεύεται

Επιτρέπεται	Απαγορεύεται
Ρύζι, καλαμπόκι, πατάτα	Σιτάρι (όλα τα είδη)
Κινόα, αμάρανθος, φαγόπυρο	Κριθάρι
Φρούτα, λαχανικά, όσπρια	Σίκαλη
Κρέας, ψάρι, αυγά (φυσική μορφή)	Όλα τα προϊόντα με σιμιγδάλι
Γαλακτοκομικά (χωρίς πρόσθετα γλουτένης)	Μπύρα, μαλτοποτά
Προϊόντα με ειδική σήμανση “gluten-free”	Σάλτσες, σούπες, αλλαντικά χωρίς ένδειξη

Κρίσιμο είναι να κατανοήσει ο ασθενής ότι η γλουτένη μπορεί να «κρύβεται» σε βιομηχανικά
προϊόντα όπως σάλτσες, σούπες σε σκόνη, καραμέλες, ακόμη και σε φάρμακα ή συμπληρώματα.

✅ Checklist για καθημερινότητα χωρίς γλουτένη

Διάβαζε πάντα τις ετικέτες τροφίμων.
Επέλεγε προϊόντα με επίσημη ένδειξη χωρίς γλουτένη.
Χρησιμοποίησε ξεχωριστές επιφάνειες κοπής & μαχαιροπίρουνα στο σπίτι.
Πρόσεχε τα καρυκεύματα και τα μπαχαρικά (πιθανή επιμόλυνση).
Ρώτα σε εστιατόρια για σταυρομόλυνση (τηγανιέρα, φούρνος).
Έλεγξε και μη διατροφικά προϊόντα (καλλυντικά, φάρμακα).

⚠️ Συχνά Λάθη

Κατανάλωση προϊόντων «χωρίς σιτάρι» αλλά με κριθάρι ή σίκαλη.
Χρήση κοινής τοστιέρας ή κατσαρόλας με προϊόντα που περιέχουν γλουτένη.
Απουσία διαιτολογικής καθοδήγησης → κίνδυνος ελλείψεων (σίδηρος, φολικό, Β12, Ca, D).

Η επιτυχής GFD απαιτεί εκπαίδευση, υποστήριξη από διαιτολόγο και
συστηματική παρακολούθηση θρεπτικής κατάστασης. Στα παιδιά, η συμμόρφωση είναι ακόμη
πιο κρίσιμη για τη φυσιολογική ανάπτυξη.

14) Επιμόλυνση & Διαχείριση Καθημερινότητας

Ακόμη και μικρές ποσότητες γλουτένης (<20 mg/ημέρα) μπορεί να προκαλέσουν εντερική βλάβη
σε ασθενείς με κοιλιοκάκη. Γι’ αυτό, η αποφυγή επιμόλυνσης αποτελεί κεντρικό στοιχείο
της καθημερινής διαχείρισης.

🍳 Στην κουζίνα του σπιτιού

Διατήρησε ξεχωριστές επιφάνειες κοπής, τοστιέρες, κατσαρόλες.
Αγόρασε ξεχωριστή φρυγανιέρα για ψωμί χωρίς γλουτένη.
Χρησιμοποίησε διαφορετικά μαχαίρια & κουτάλια για προϊόντα GF.
Φύλαξε τρόφιμα χωρίς γλουτένη σε καθαρά, κλειστά δοχεία.
Πρόσεχε τις κοινές σάλτσες/μπουκάλια (π.χ. βούτυρο, μαρμελάδα) για ψίχουλα.

🍽️ Σε εστιατόρια & κοινωνικές εκδηλώσεις

Ρώτα αν υπάρχει ξεχωριστή κουζίνα ή τηγανιέρα για GF γεύματα.
Απέφυγε φαγητά σε τηγανιέρα με κοινό λάδι (τηγανητές πατάτες με πανέ).
Ζήτησε καθαρά σκεύη και αλλαγή γαντιών.
Προτίμησε πιάτα που είναι φυσικά χωρίς γλουτένη (π.χ. ψητά κρέατα με λαχανικά).
Έχε πάντα μαζί σου σνακ χωρίς γλουτένη σε εκδρομές/ταξίδια.

⚠️ Συνηθισμένες Πηγές Επιμόλυνσης

Κοινές φρυγανιέρες ή κατσαρόλες.
Μαχαιροπίρουνα ή επιφάνειες με ψίχουλα σιταριού.
Κοινά λάδια τηγανίσματος.
Προϊόντα όπως σάλτσες, μπαχαρικά, αλλαντικά χωρίς έλεγχο ετικέτας.

Η εκπαίδευση ασθενούς & οικογένειας είναι καθοριστική. Με σωστές πρακτικές,
η GFD μπορεί να είναι ασφαλής, πλήρης και γευστική, χωρίς φόβο επιμόλυνσης.

15) Παρακολούθηση, Δείκτες Απόκρισης & Follow-up

Η παρακολούθηση στοχεύει στην κλινική ύφεση, στη μείωση των αντισωμάτων,
στη διόρθωση ελλείψεων και στην πρόληψη επιπλοκών. Απαιτείται
συνεργασία γαστρεντερολόγου–διαιτολόγου–παθολόγου και ενεργός συμμετοχή του ασθενούς.

Χρονισμός	Τι ελέγχουμε	Σχόλια/Στόχοι
Baseline (διάγνωση)	Συμπτώματα, ΣΒ/ΔΜΣ, tTG-IgA ± EMA, ολική IgA, DGP-IgG (αν IgA↓), Γεν. αίματος, φερριτίνη/σίδηρος, φυλλικό/Β12, 25-OH-Vit D, Ca, P, PTH, τρανσαμινάσες, TSH, ζάχαρο/λιπίδια, DEXA (ενδείξεις).	Χαρτογράφηση ελλείψεων & συννοσηροτήτων· εκπαίδευση για GFD & επιμόλυνση.
3–6 μήνες	Κλινική ανταπόκριση, tTG-IgA, Γεν. αίματος, φερριτίνη/σίδηρος, 25-OH-Vit D, τρανσαμινάσες.	Αναμένουμε πτώση τίτλων αντισωμάτων· διόρθωση συμπτωμάτων/βιοχημικών.
12 μήνες	Όπως 3–6 μήνες· επανεκτίμηση ελλείψεων (Β12/φυλλικό/Ca/D), TSH, ηπατικά ένζυμα.	tTG-IgA συνήθως κοντά στο φυσιολογικό· αξιολόγηση συμμόρφωσης GFD.
Ετησίως	Κλινική κατάσταση, tTG-IgA, CBC, φερριτίνη/σίδηρος, 25-OH-Vit D, Ca, PTH, ηπατικά, TSH.	Διατήρηση ύφεσης, πρόληψη ελλείψεων· DEXA ανά 2–3 έτη αν είχε οστική απώλεια.
Όποτε υπάρχει υποτροπή/ύποπτα συμπτώματα	tTG-IgA, έλεγχος επιμόλυνσης/δίαιτας, λοιμώξεις, SIBO· κατά περίπτωση κοπρανολογικός έλεγχος, ενδοσκόπηση.	Αποκλεισμός μη ανταποκρινόμενης ή ανθεκτικής κοιλιοκάκης.

🎯 Στόχοι Παρακολούθησης

Κλινική ύφεση ΓΕΣ & εξωεντερικών συμπτωμάτων.
Πτωτική/φυσιολογικοποίηση tTG-IgA (ή DGP-IgG αν IgA ανεπάρκεια).
Διόρθωση ελλείψεων (Fe, φολικό, Β12, D, Ca) & βελτίωση οστικής υγείας.
Ενίσχυση συμμόρφωσης στη GFD & αποφυγή επιμόλυνσης.

🧭 Ρόλος Διαιτολόγου

Εκπαίδευση για ανάγνωση ετικετών, κατάρτιση ισορροπημένων μενού, ανίχνευση
κρυφών πηγών γλουτένης & προσαρμογές σε σχολείο/εργασία/ταξίδια.

⚠️ Μη Ανταποκρινόμενη & Ανθεκτική Κοιλιοκάκη

Μη ανταποκρινόμενη: εμμένουσες εκδηλώσεις ≥6–12 μήνες παρά GFD → συχνότερη αιτία η ακούσια γλουτένη.
Ανθεκτική (τύπου I/II): επίμονη εντεροπάθεια παρά τεκμηριωμένη GFD → απαιτείται εξειδικευμένος έλεγχος (ενδοσκόπηση, ανοσοφαινότυπος IELs).
Red flags: ανεξήγητη απώλεια βάρους, σοβαρή δυσαπορρόφηση, νέα αναιμία, έντονος κοιλιακός πόνος → άμεση εκτίμηση.

Η επανάληψη βιοψίας δεν είναι πάντα απαραίτητη· εξετάζεται σε επιμονή συμπτωμάτων/δεικτών,
σε υποψία επιπλοκών ή πριν χαρακτηριστεί νόσος ως «ανθεκτική».

16) Επιπλοκές (Μη Ανταποκρινόμενη/Ανθεκτική Κοιλιοκάκη, ΕΑTL)

Αν και οι περισσότεροι ασθενείς ανταποκρίνονται στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (GFD), ένα ποσοστό
παρουσιάζει επίμονα συμπτώματα ή ιστολογική βλάβη. Η έγκαιρη αναγνώριση σοβαρών επιπλοκών είναι κρίσιμη.

🔍 Ορισμοί

NRCD (Non-Responsive Celiac Disease): Επιμονή συμπτωμάτων/ορολογίας παρά ≥6–12 μήνες GFD.
RCD (Refractory Celiac Disease): Επίμονη ατροφία λαχνών & συμπτώματα μετά ≥12 μήνες αυστηρής GFD,
αφού αποκλειστεί έκθεση σε γλουτένη και άλλες αιτίες. Υποτύποι:
- RCD I: Φαινότυπος Τ-κυττάρων φυσιολογικός· καλύτερη πρόγνωση.
- RCD II: Ανεπάρκεια/κλωνικότητα ενδοεπιθηλιακών Τ-κυττάρων (Aberrant IELs)· υψηλός κίνδυνος ΕΑTL.
ΕΑTL (Enteropathy-Associated T-cell Lymphoma): Σπάνιο αλλά σοβαρό λέμφωμα που σχετίζεται με RCD II.

Κατηγορία	Τυπικά Ευρήματα	Βήματα Διερεύνησης	Θεραπευτική Προσέγγιση
NRCD	Επίμονα συμπτώματα, tTG παραμένει(;) θετικό, πιθανή επιμόλυνση.	Αναλυτικό dietary recall, αξιολόγηση διαιτολόγου, έλεγχος για SIBO, IBS, δυσανεξίες (λακτόζη/φρουκτόζη), παγκρεατική ανεπάρκεια, μικροσκοπική κολίτιδα.	Διόρθωση λαθών GFD, στοχευμένη θεραπεία συνοδών αιτίων.
RCD I	Επίμονη ατροφία λαχνών, φυσιολογικός φαινότυπος IELs.	Επαναληπτική ενδοσκόπηση/βιοψίες, ανοσοφαινότυπος IELs, HLA.	Δίαιτα αυστηρή, βουδεσονίδη ή πρεδνιζολόνη κατά περίπτωση, στενή παρακολούθηση.
RCD II	Aberrant/κλωνικοί IELs, υψηλός κίνδυνος ΕΑTL.	Εξειδικευμένος ανοσοφαινότυπος/ΤCR κλωνικότητα, CT/MR enterography, PET-CT.	Παραπομπή σε εξειδικευμένο κέντρο· ανοσοτροποποιητικά/χημειοθεραπεία κατά πρωτόκολλα.
ΕΑTL	Πυρετός, απώλεια βάρους, κοιλιακό άλγος, διάτρηση/αιμορραγία, μάζες εντέρου.	Απεικόνιση (CT/MR, PET-CT), ιστολογική επιβεβαίωση.	Ογκολογική διαχείριση· πρόγνωση επιφυλακτική.

🚩 Red Flags — Πότε ανησυχούμε;

Ανεξήγητη απώλεια βάρους, επίμονος πυρετός, νυχτερινοί ιδρώτες.
Επίμονος πόνος κοιλίας, αιμορραγία, ειλεός/διάτρηση.
Επίμονη ατροφία λαχνών >12–24 μήνες παρά αυστηρή GFD.
Ενδείξεις κλωνικότητας T-κυττάρων σε βιοψίες.

✅ Πρακτική Προσέγγιση

Επιβεβαίωση διάγνωσης & αποκλεισμός πρόσληψης γλουτένης με λεπτομερές διαιτολογικό.
Επαναληπτική ενδοσκόπηση/βιοψίες όταν τα συμπτώματα/δείκτες επιμένουν.
Imaging (CT/MR enterography, PET-CT) σε υποψία RCD II/ΕΑTL.
Παραπομπή σε εξειδικευμένο κέντρο για RCD II ή πιθανό ΕΑTL.

📎 Άλλες επιπλοκές

Υποσπληνισμός (λειτουργικός) — εμβολιασμοί κατά πνευμονιοκόκκου/μηνιγγιτιδόκοκκου κατά κρίση.
Υποσιτισμός/ελλείψεις μικροθρεπτικών — απαιτείται συμπλήρωση & παρακολούθηση.
Οστεοπόρωση/κατάγματα — DEXA & πρόληψη όπως στο Section 15.

Η πλειονότητα των επιπλοκών προλαμβάνεται με αυστηρή GFD, δομημένο follow-up και έγκαιρη διερεύνηση των
red flags. Η συνεργασία με κέντρο αναφοράς είναι ζωτικής σημασίας σε RCD II/ύποπτο ΕΑTL.

17) Εξετάσεις που πραγματοποιούνται στο μικροβιολογικό

Στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο πραγματοποιούνται οι βασικές και πιο αξιόπιστες
εξετάσεις για τη διάγνωση και παρακολούθηση της κοιλιοκάκης. Οι εξετάσεις αυτές
καθοδηγούν τον ιατρό στη διαγνωστική πορεία και στη μακροχρόνια διαχείριση.

Εξέταση	Τι ανιχνεύει	Κλινική Χρήση
tTG-IgA	Αντισώματα έναντι ιστικής τρανσγλουταμινάσης	Εξέταση πρώτης γραμμής για διάγνωση & follow-up.
EMA-IgA	Αντισώματα έναντι ενδομυϊκών ινών	Πολύ ειδική· χρήσιμη για επιβεβαίωση διάγνωσης.
DGP-IgG/IgA	Αντισώματα σε αποαμιδωμένα πεπτίδια γλιαδίνης	Ιδιαίτερα χρήσιμα σε μικρά παιδιά <5 ετών ή σε ανεπάρκεια IgA.
Ολική IgA	Συνολικά επίπεδα IgA	Απαραίτητη για ερμηνεία των IgA-based tests.
HLA-DQ2/DQ8	Γενετική προδιάθεση	Αποκλείει τη διάγνωση όταν είναι αρνητικό.

🧾 Οδηγίες Προετοιμασίας για τον Ασθενή

Η λήψη γλουτένης πρέπει να συνεχίζεται κανονικά πριν από τον έλεγχο.
Αποφυγή αυθαίρετης δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν ολοκληρωθεί η διαγνωστική διερεύνηση.
Δεν απαιτείται νηστεία· απλή αιμοληψία αρκεί για τις ορολογικές εξετάσεις.

✅ Εξετάσεις για Παρακολούθηση (Follow-up)

tTG-IgA κάθε 6–12 μήνες μέχρι να αρνητικοποιηθούν.
Γενική αίματος, φερριτίνη, σιδηροδεσμευτική ικανότητα.
Φυλλικό οξύ, Β12, 25-OH D, Ca, PTH.
Ηπατικά ένζυμα (συχνά ομαλοποιούνται με GFD).
DEXA scan σε ενήλικες με οστική απώλεια ή παράγοντες κινδύνου.

⚠️ Συχνά Λάθη στον Εργαστηριακό Έλεγχο

Έναρξη GFD πριν την αιμοληψία → πιθανότητα ψευδώς αρνητικών.
Μη έλεγχος ολικής IgA → παραβλέπεται ανεπάρκεια IgA και χάνονται διαγνώσεις.
Παράλειψη επαναληπτικού ελέγχου → δεν τεκμηριώνεται η ανταπόκριση στη θεραπεία.

Οι εξετάσεις αυτές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της διάγνωσης, παρακολούθησης και πρόληψης επιπλοκών.
Για ραντεβού αιμοληψίας στο εργαστήριό μας μπορείς να κλείσεις online εύκολα και γρήγορα.

18) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Παρακάτω συγκεντρώνουμε απαντήσεις σε συχνά ερωτήματα που θέτουν οι ασθενείς με
κοιλιοκάκη. Το περιεχόμενο είναι ενημερωτικό και δεν αντικαθιστά την ιατρική συμβουλή.

❓ Τι είναι η κοιλιοκάκη με απλά λόγια;

Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση πάθηση όπου το σώμα αντιδρά στη γλουτένη
προκαλώντας βλάβη στο λεπτό έντερο. Η μόνη θεραπεία είναι η
διά βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη.

❓ Μπορώ να έχω κοιλιοκάκη χωρίς συμπτώματα;

Ναι. Πολλοί ασθενείς έχουν σιωπηρή κοιλιοκάκη με ελάχιστα ή καθόλου
συμπτώματα. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος και βιοψία. Ακόμη κι αν δεν υπάρχουν
έντονα συμπτώματα, η εντερική βλάβη υπάρχει και η δίαιτα είναι απαραίτητη.

❓ Μπορώ να ξεκινήσω δίαιτα χωρίς γλουτένη πριν κάνω εξετάσεις;

Όχι. Εάν αφαιρέσεις τη γλουτένη πριν τον έλεγχο, οι εξετάσεις μπορεί να βγουν
ψευδώς αρνητικές. Πρέπει πρώτα να γίνει ο σωστός έλεγχος και μετά να ξεκινήσει η δίαιτα.

❓ Θα χρειαστεί να κάνω βιοψία;

Στους ενήλικες, συνήθως απαιτείται ενδοσκοπική βιοψία για επιβεβαίωση.
Στα παιδιά, εάν τα αντισώματα είναι πολύ υψηλά (>10× ULN) και υπάρχει EMA (+),
μπορεί η διάγνωση να γίνει χωρίς βιοψία (σύμφωνα με ESPGHAN).

❓ Πότε θα νιώσω καλύτερα αφού ξεκινήσω GFD;

Οι περισσότεροι ασθενείς νιώθουν βελτίωση μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η πλήρης
αποκατάσταση των λαχνών μπορεί να χρειαστεί μήνες έως χρόνια. Η κόπωση και
η αναιμία βελτιώνονται σταδιακά με GFD και συμπλήρωση μικροθρεπτικών.

❓ Υπάρχει θεραπεία εκτός από τη δίαιτα;

Σήμερα, η μόνη τεκμηριωμένη θεραπεία είναι η αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
Φάρμακα και εμβόλια βρίσκονται σε φάση κλινικών μελετών, αλλά δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.

❓ Μπορώ να πίνω μπύρα χωρίς γλουτένη;

Ναι, αρκεί να έχει επίσημη σήμανση “gluten-free”. Η κλασική μπύρα (από κριθάρι)
απαγορεύεται. Εναλλακτικά υπάρχουν μπύρες από σίκαλη/σιτάρι που ΔΕΝ είναι ασφαλείς.

❓ Πρέπει να ελέγξω τα παιδιά μου αν έχω κοιλιοκάκη;

Ναι. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν αυξημένο κίνδυνο. Ο παιδίατρος μπορεί
να προτείνει έλεγχο με ορολογικές εξετάσεις (tTG-IgA, DGP-IgG) ανάλογα με την ηλικία.

❓ Η κοιλιοκάκη σχετίζεται με καρκίνο;

Η αδιάγνωστη ή ανεπαρκώς ελεγχόμενη κοιλιοκάκη αυξάνει τον κίνδυνο για
λεμφώματα τύπου ΕΑTL και άλλες επιπλοκές. Η αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη
μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο.

19) Βιβλιογραφία & Πηγές

Παρακάτω παρατίθενται αξιόπιστες διεθνείς και ελληνικές πηγές για την κοιλιοκάκη.
Οι αναφορές αυτές βασίζονται σε κατευθυντήριες οδηγίες και επιστημονικές μελέτες.

Husby S, Koletzko S, Korponay-Szabó IR, et al.
“European Society Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition guidelines for diagnosing coeliac disease 2020.”
J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2020;70(1):141–156.
Δες στο PubMed
Rubio-Tapia A, Hill ID, Kelly CP, Calderwood AH, Murray JA.
“ACG clinical guidelines: diagnosis and management of celiac disease.”
Am J Gastroenterol. 2013;108(5):656–676.
Δες στο PubMed
Ludvigsson JF, Bai JC, Biagi F, et al.
“Diagnosis and management of adult coeliac disease: guidelines from the British Society of Gastroenterology.”
Gut. 2014;63(8):1210–1228.
Δες στο PubMed
National Institute for Health and Care Excellence (NICE).
“Coeliac disease: recognition, assessment and management” (NG20, 2015).
Δες στο NICE
ΕΟΔΥ – Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας: Πληροφορίες για την κοιλιοκάκη.
eody.gov.gr
Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ): Εκπαιδευτικό υλικό για κοιλιοκάκη.
isathens.gr
Celiac Disease Foundation: Πρακτικός οδηγός για ασθενείς, διατροφή & νέες θεραπείες.
celiac.org

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να δεις τον
Κατάλογο Εξετάσεων
ή να καλέσεις στο 22310 66841.

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να συμβουλευτείς τον
Κατάλογο Εξετάσεων
του μικροβιολογικού μας εργαστηρίου ή να επικοινωνήσεις με τον θεράποντα ιατρό σου.

📞 Κλείσε Ραντεβού για Εξετάσεις Κοιλιοκάκης

Στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο Λαμίας – Παντελής Αναγνωστόπουλος
πραγματοποιούμε όλες τις απαραίτητες αιματολογικές και ανοσολογικές εξετάσεις
για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της κοιλιοκάκης, με αξιοπιστία και ταχύτητα.

📍 Έσλιν 19, Λαμία

📞 Τηλέφωνο: 22310 66841

🕒 Ωράριο: Δευτέρα – Παρασκευή 07:00 – 13:30

📅 Κλείσε Ραντεβού

📋 Δες τον Κατάλογο Εξετάσεων

Παντελής Αναγνωστόπουλος

14/Sep/2025

🤒 Ιλαρά (Measles) – Φιλικός Οδηγός Ασθενών

Η ιλαρά είναι μια ιδιαίτερα μεταδοτική ιογενής λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό της ιλαράς (Measles virus). Παρά το γεγονός ότι η νόσος προλαμβάνεται με εμβολιασμό (MMR), εξακολουθούν να καταγράφονται κρούσματα, ειδικά σε ανεμβολίαστους πληθυσμούς. Η νόσος μπορεί να είναι σοβαρή, ιδιαίτερα για παιδιά, εγκύους και ανοσοκατεσταλμένα άτομα.

1) Τι είναι η Ιλαρά;

Η ιλαρά είναι οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τον ιό της ιλαράς. Είναι μια από τις πιο μεταδοτικές νόσους παγκοσμίως. Ο ιός μεταδίδεται μέσω σταγονιδίων όταν ένα μολυσμένο άτομο βήχει, φτερνίζεται ή μιλάει. Η νόσος μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, ιδιαίτερα σε μικρά παιδιά και σε ευάλωτες ομάδες.

2) Τρόποι Μετάδοσης

Η ιλαρά μεταδίδεται:

Με σταγονίδια στον αέρα (βήχας, φτέρνισμα).
Με άμεση επαφή με μολυσμένα άτομα.
Ο ιός μπορεί να παραμείνει ενεργός στον αέρα ή σε επιφάνειες έως και 2 ώρες.

Η μεταδοτικότητα είναι τόσο υψηλή που το 90% των μη εμβολιασμένων που έρχονται σε επαφή με ασθενή θα νοσήσουν.

3) Συμπτώματα Ιλαράς

Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως 10–14 ημέρες μετά την έκθεση:

Υψηλός πυρετός.
Βήχας, καταρροή, επιπεφυκίτιδα.
Λευκές κηλίδες (κηλίδες Koplik) στο στόμα.
Εξάνθημα που ξεκινά στο πρόσωπο και εξαπλώνεται στο σώμα.
Αδυναμία, μυαλγίες.

4) Επιπλοκές

Η ιλαρά μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως:

Πνευμονία (η πιο συχνή αιτία θανάτου σε παιδιά με ιλαρά).
Ωτίτιδα.
Διάρροια και αφυδάτωση.
Εγκεφαλίτιδα (1/1000 περιπτώσεις).
Υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα (σπάνια, χρόνια επιπλοκή).

5) Διάγνωση – Εξετάσεις Αίματος

Η διάγνωση γίνεται με βάση τα συμπτώματα και επιβεβαιώνεται με εργαστηριακές εξετάσεις:

Εξέταση	Σημασία
IgM αντισώματα	Δείχνουν πρόσφατη λοίμωξη από ιλαρά.
IgG αντισώματα	Δείχνουν παλαιότερη λοίμωξη ή εμβολιασμό.
PCR για Measles	Ανιχνεύει το γενετικό υλικό του ιού με υψηλή ακρίβεια.

6) Ιλαρά και Εγκυμοσύνη

Η ιλαρά στην εγκυμοσύνη είναι επικίνδυνη. Μπορεί να προκαλέσει:

Αποβολή.
Πρόωρο τοκετό.
Χαμηλό βάρος γέννησης.

Οι έγκυες δεν πρέπει να λαμβάνουν το εμβόλιο MMR (ζων εξασθενημένο). Για τον λόγο αυτό, ο εμβολιασμός πρέπει να προηγείται της εγκυμοσύνης.

7) Θεραπεία

Δεν υπάρχει ειδικό αντιικό φάρμακο για την ιλαρά. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική και περιλαμβάνει:

Αντιπυρετικά και ενυδάτωση.
Αντιβιοτικά σε περίπτωση επιπλοκών (πνευμονία, ωτίτιδα).
Χορήγηση βιταμίνης Α σε παιδιά, που μειώνει τις επιπλοκές.

8) Πρόληψη – Εμβολιασμός MMR

Η καλύτερη πρόληψη είναι ο εμβολιασμός με το MMR (ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα). Το εμβόλιο είναι ασφαλές και αποτελεσματικό.

Πρώτη δόση: 12–15 μηνών.
Δεύτερη δόση: 4–6 ετών.

Η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη (>95%) προστατεύει και τις ευάλωτες ομάδες.

9) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

❓ Πόσο μεταδοτική είναι η ιλαρά;

Είναι από τις πιο μεταδοτικές ασθένειες. Το 90% των ανεμβολίαστων που εκτίθενται θα νοσήσουν.

❓ Υπάρχει θεραπεία για την ιλαρά;

Δεν υπάρχει ειδικό φάρμακο. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική, με χορήγηση υγρών, αντιπυρετικών και βιταμίνης Α.

❓ Ποιες είναι οι σοβαρότερες επιπλοκές;

Πνευμονία, εγκεφαλίτιδα και σε σπάνιες περιπτώσεις υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα.

❓ Μπορεί η ιλαρά να προληφθεί;

Ναι, με εμβολιασμό MMR. Είναι η πιο ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος πρόληψης.

❓ Χρειάζομαι εμβόλιο αν έχω ήδη περάσει ιλαρά;

Όχι. Η νόσηση προσφέρει ισόβια ανοσία. Αν όμως δεν είστε σίγουροι, ένας έλεγχος IgG μπορεί να δείξει αν έχετε αντισώματα.

10) Κλείστε Εξέταση

🔬 Εξέταση Ιλαράς

Ελέγξτε την ανοσία σας έναντι της ιλαράς με αιματολογικές εξετάσεις (IgM, IgG, PCR) στο εργαστήριό μας.

➡️ Δείτε τον
Κατάλογο Εξετάσεων
ή κλείστε άμεσα
Ραντεβού Online.

Παντελής Αναγνωστόπουλος

14/Sep/2025

🦠 Λιστέρια (Listeria monocytogenes) – Φιλικός Οδηγός Ασθενών

Η Λιστέρια είναι ένα βακτήριο (Listeria monocytogenes) που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις στον άνθρωπο, ιδιαίτερα σε έγκυες γυναίκες, νεογνά, ηλικιωμένους και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Η λιστερίωση συνδέεται συχνά με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, όπως μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά, αλλαντικά, έτοιμα γεύματα και ωμά λαχανικά. Αν και είναι σχετικά σπάνια, η νόσος μπορεί να έχει σοβαρές επιπλοκές.

1) Τι είναι η Λιστέρια;

Η Listeria monocytogenes είναι ένα βακτήριο που βρίσκεται ευρέως στο περιβάλλον (χώμα, νερό, ζώα). Προκαλεί τη λιστερίωση, μια λοίμωξη που μπορεί να κυμαίνεται από ήπια γαστρεντερίτιδα μέχρι σοβαρές καταστάσεις όπως σηψαιμία και μηνιγγίτιδα. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις ομάδες υψηλού κινδύνου.

2) Τρόποι μετάδοσης & Τρόφιμα υψηλού κινδύνου

Μη παστεριωμένο γάλα και τυριά.
Ωμοί ή μισοψημένοι ξηροί καρποί και λαχανικά.
Αλλαντικά και καπνιστά ψάρια.
Έτοιμα φαγητά σε συσκευασία (π.χ. σαλάτες, σάντουιτς).

Η μετάδοση γίνεται κυρίως με κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων. Η λιστέρια μπορεί να επιβιώσει ακόμα και στο ψυγείο.

3) Συμπτώματα λιστερίωσης

Πυρετός και ρίγη.
Μυαλγίες, αρθραλγίες.
Ναυτία, εμετοί, διάρροια.
Σε σοβαρές περιπτώσεις: μηνιγγίτιδα, σύγχυση, σπασμοί.

Η περίοδος επώασης κυμαίνεται από μερικές ημέρες έως 2 μήνες.

4) Λιστέρια στην εγκυμοσύνη

Η λιστερίωση στην εγκυμοσύνη είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, γιατί μπορεί να προκαλέσει:

Αποβολή ή πρόωρο τοκετό.
Ενδομήτρια λοίμωξη.
Νεογνική λιστερίωση.

Για τον λόγο αυτό, οι έγκυες πρέπει να αποφεύγουν τρόφιμα υψηλού κινδύνου.

5) Επιπλοκές

Οι σοβαρότερες επιπλοκές της λιστερίωσης είναι:

Σηψαιμία.
Μηνιγγίτιδα.
Νεογνική λοίμωξη.
Μόνιμες νευρολογικές βλάβες.

6) Διάγνωση – Εξετάσεις αίματος & καλλιέργειες

Η διάγνωση γίνεται με εργαστηριακές εξετάσεις:

Εξέταση	Σημασία
Καλλιέργεια αίματος	Χρυσό πρότυπο διάγνωσης λιστερίωσης.
Καλλιέργεια ΕΝΥ	Σε περιπτώσεις μηνιγγίτιδας.
PCR για Listeria	Ταχεία διάγνωση με μοριακή τεχνική.
Αιματολογικός έλεγχος	Αύξηση λευκών αιμοσφαιρίων, δείκτες φλεγμονής.

7) Θεραπεία

Η λιστερίωση αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά. Η συνήθης αγωγή περιλαμβάνει:

Αμπικιλλίνη σε συνδυασμό με Γενταμυκίνη.
Εναλλακτικά: τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη.

Η διάρκεια θεραπείας εξαρτάται από τη σοβαρότητα: 2 εβδομάδες για ήπιες μορφές, 3–6 εβδομάδες για μηνιγγίτιδα.

8) Πρόληψη – Οδηγίες διατροφής & υγιεινής

Αποφύγετε μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά.
Πλένετε καλά τα λαχανικά και τα φρούτα.
Μαγειρεύετε το κρέας και τα ψάρια καλά.
Αποφεύγετε αλλαντικά και έτοιμα φαγητά σε εγκυμοσύνη.

9) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

❓ Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από λιστερίωση;

Έγκυες, νεογνά, ηλικιωμένοι και άτομα με χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα.

❓ Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα;

Πυρετός, γαστρεντερικές διαταραχές και μυαλγίες. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν νευρολογικά συμπτώματα.

❓ Υπάρχει εμβόλιο για Λιστέρια;

Όχι, δεν υπάρχει εμβόλιο. Η πρόληψη βασίζεται σε ασφαλείς διατροφικές πρακτικές.

❓ Μπορεί να περάσει από μητέρα σε παιδί;

Ναι, μπορεί να περάσει διαπλακουντιακά ή κατά τον τοκετό.

❓ Πώς διαγιγνώσκεται η λιστερίωση;

Με καλλιέργεια αίματος ή ΕΝΥ, και μοριακές εξετάσεις (PCR).

10) Κλείστε Εξέταση

🔬 Εξέταση για Λιστέρια

Προστατέψτε την υγεία σας με έγκαιρη διάγνωση. Η ανίχνευση Λιστέριας γίνεται με εξετάσεις αίματος και καλλιέργειες.

➡️ Δείτε τον
Κατάλογο Εξετάσεων
ή κλείστε άμεσα
Ραντεβού Online.

Παντελής Αναγνωστόπουλος

01/Sep/2025

📌 Περιεχόμενα:

Τι είναι η Βιταμίνη D;
Μορφές της Βιταμίνης D (D2 & D3)
Πώς παράγεται – Ήλιος, διατροφή και συμπληρώματα
Απορρόφηση, μεταβολισμός & αποθήκευση
Βιολογικές δράσεις & ρόλοι στο σώμα
Αιτίες έλλειψης Βιταμίνης D
Συμπτώματα & επιπτώσεις χαμηλής Βιταμίνης D
Σχέση με άλλα νοσήματα (οστά, αυτοάνοσα, καρκίνος)
Εξετάσεις Βιταμίνης D – Πότε & πώς;
Τιμές αναφοράς & ερμηνεία
Δοσολογία συμπληρωμάτων – Ασφάλεια & τοξικότητα
Βιταμίνη D σε εγκυμοσύνη, παιδιά, ηλικιωμένους
Τροφές πλούσιες σε Βιταμίνη D & Διατροφικές συμβουλές
Αλληλεπιδράσεις με άλλες βιταμίνες (K2, Ca, Mg)
Βιταμίνη D & COVID-19
Βιταμίνη D & Ψυχική υγεία (κατάθλιψη, άνοια)
Συχνά λάθη & μύθοι για τη Βιταμίνη D
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Βιβλιογραφία

ℹ️ Γρήγορα Στοιχεία για τη Βιταμίνη D

Ορισμός: Λιποδιαλυτή βιταμίνη, δρα και ως ορμόνη.
Κύριες μορφές: D2 (εργοκαλσιφερόλη) & D3 (χοληκαλσιφερόλη).
Πηγή D3: Ήλιος (UVB), λιπαρά ψάρια, αυγά, μουρουνέλαιο.
Ρόλος: Απορρόφηση ασβεστίου/φωσφόρου, ενίσχυση ανοσοποιητικού.
Έλλειψη: Προκαλεί οστεομαλακία, οστεοπόρωση, κόπωση.
Εξέταση: Μέτρηση 25(OH)D στο αίμα.
Στόχος επιπέδων: >30 ng/mL (ανάλογα με τις οδηγίες).
Υπερδοσολογία: Σπάνια – κυρίως από υπερβολικά συμπληρώματα.

🧬 Τι είναι η Βιταμίνη D;

Η Βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη, απαραίτητη για τη διατήρηση της υγείας των οστών, της μυϊκής λειτουργίας και της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν και ονομάζεται “βιταμίνη”, στην πραγματικότητα λειτουργεί περισσότερο ως ορμόνη που παράγεται στο σώμα μας όταν το δέρμα εκτίθεται στην υπεριώδη ακτινοβολία B (UVB) του ήλιου.

Υπάρχουν δύο κύριες μορφές της βιταμίνης D:

D2 (εργοκαλσιφερόλη): Προέρχεται κυρίως από φυτικές πηγές και εμπλουτισμένα τρόφιμα.
D3 (χοληκαλσιφερόλη): Συντίθεται στο δέρμα μέσω της έκθεσης στον ήλιο και βρίσκεται σε ζωικές τροφές.

Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου και του φωσφόρου από το έντερο, συμβάλλοντας στην οστική πυκνότητα και στη διατήρηση της υγείας του σκελετού. Παράλληλα, επηρεάζει πάνω από 200 γονίδια και συνδέεται με δεκάδες φυσιολογικές διεργασίες.

🔎 Γνωρίζατε ότι; Η βιταμίνη D θεωρείται πλέον μία από τις πιο πολυμελετημένες βιταμίνες, με χιλιάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις να εξετάζουν τη σύνδεσή της με καρδιοπάθειες, καρκίνο, αυτοάνοσα και ψυχικές νόσους.

🌞 Μορφές της Βιταμίνης D (D2 & D3)

Η βιταμίνη D υπάρχει σε δύο κύριες μορφές που διαφέρουν ως προς την προέλευσή τους και τη βιοδιαθεσιμότητα:

D2 – Εργοκαλσιφερόλη

Προέρχεται από φυτικές πηγές και συγκεκριμένους μύκητες (π.χ. μανιτάρια εκτεθειμένα σε υπεριώδη ακτινοβολία).
Χρησιμοποιείται σε εμπλουτισμένα τρόφιμα και ορισμένα συμπληρώματα.
Έχει χαμηλότερη βιοδιαθεσιμότητα και μικρότερη διάρκεια δράσης στον οργανισμό συγκριτικά με την D3.

D3 – Χοληκαλσιφερόλη

Παράγεται στο δέρμα με την έκθεση στον ήλιο (UVB) και υπάρχει φυσικά σε ζωικά προϊόντα (λιπαρά ψάρια, μουρουνέλαιο, συκώτι).
Έχει υψηλότερη βιολογική δραστικότητα και απορροφάται καλύτερα.
Είναι η προτιμώμενη μορφή στα περισσότερα συμπληρώματα διατροφής.

📌 Συμπέρασμα: Αν και και οι δύο μορφές μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα, η D3 υπερτερεί όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και τη διάρκεια δράσης της στον οργανισμό.

🌤️ Πώς Παράγεται η Βιταμίνη D: Ήλιος, Διατροφή, Συμπληρώματα

Η βιταμίνη D3 (χοληκαλσιφερόλη) παράγεται κατά κύριο λόγο στο δέρμα, μέσω της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία τύπου Β (UVB) από το ηλιακό φως. Πρόκειται για μία μοναδική διαδικασία, αφού η βιταμίνη αυτή μπορεί να συντεθεί από τον ίδιο τον οργανισμό.

☀️ Έκθεση στον Ήλιο

Η UVB ακτινοβολία μετατρέπει την 7-δεϋδροχοληστερόλη του δέρματος σε προ-βιταμίνη D3.
Στη συνέχεια, η προ-βιταμίνη D3 μετατρέπεται σε βιταμίνη D3 με τη βοήθεια της θερμοκρασίας του σώματος.
Περίπου 10–30 λεπτά έκθεσης σε πρόσωπο/χέρια/πόδια, 3 φορές την εβδομάδα, επαρκούν για πολλούς ανθρώπους.
Η υπερβολική έκθεση δεν προκαλεί υπερβιταμίνωση D, διότι η περίσσεια καταστρέφεται από το φως.

⚠️ Σημείωση: Η παραγωγή μειώνεται τον χειμώνα, σε ηλικιωμένους, σε άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα ή χρήση αντιηλιακών.

🍽️ Διατροφικές Πηγές Βιταμίνης D

Λιπαρά ψάρια: σολομός, σαρδέλες, τόνος, σκουμπρί
Μουρουνέλαιο (cod liver oil)
Αυγά (κρόκος)
Συκώτι, βούτυρο
Εμπλουτισμένα τρόφιμα: γάλα, δημητριακά, χυμοί, μαργαρίνες
Μανιτάρια που έχουν εκτεθεί σε υπεριώδη ακτινοβολία (D2)

💊 Συμπληρώματα Βιταμίνης D

Σε περιπτώσεις όπου η ηλιακή έκθεση ή η διατροφή δεν επαρκούν, μπορεί να χορηγηθούν συμπληρώματα D3, με τυπικές δόσεις από 400 IU έως 2000 IU/ημέρα ή και περισσότερο υπό ιατρική παρακολούθηση.

Η απορρόφηση είναι καλύτερη όταν η βιταμίνη D λαμβάνεται μαζί με γεύμα που περιέχει λίπος, λόγω της λιποδιαλυτής φύσης της.

💡 Συμπέρασμα: Η καλύτερη πηγή παραμένει η συνδυαστική προσέγγιση – ήλιος, διατροφή και, όπου χρειάζεται, σωστά δοσολογημένα συμπληρώματα.

🔄 Απορρόφηση, Μεταβολισμός & Αποθήκευση της Βιταμίνης D

Η βιταμίνη D, ανεξαρτήτως αν προέρχεται από το δέρμα (D3) ή από τροφές/συμπληρώματα (D2 ή D3), ακολουθεί μία κοινή πορεία μεταβολισμού στον οργανισμό.

1️⃣ Απορρόφηση

Η διαιτητική βιταμίνη D απορροφάται στο λεπτό έντερο με τη βοήθεια χολικών αλάτων και λιπιδίων.
Η απορρόφηση ενισχύεται όταν λαμβάνεται με γεύματα που περιέχουν λίπος.
Μεταφέρεται μέσω των χυλομικρών στο λεμφικό σύστημα και έπειτα στο ήπαρ.

2️⃣ Μεταβολισμός

Στο ήπαρ, η βιταμίνη D μετατρέπεται στην αποθηκευτική μορφή της: 25-υδροξυβιταμίνη D (25(OH)D).
Στους νεφρούς, υπό την επίδραση της παραθορμόνης (PTH), η 25(OH)D μετατρέπεται σε 1,25-διυδροξυβιταμίνη D (ενεργή μορφή – καλσιτριόλη).
Η ενεργή μορφή ρυθμίζει τη διάθεση ασβεστίου και φωσφόρου στους ιστούς.

3️⃣ Αποθήκευση

Η 25(OH)D αποθηκεύεται κυρίως στο ήπαρ και στους λιπώδεις ιστούς.
Λόγω της λιποδιαλυτής φύσης της, η βιταμίνη D μπορεί να παραμένει στον οργανισμό για εβδομάδες ή και μήνες.

🧪 Σημείωση: Στην ιατρική πράξη, αυτό που μετράμε σε εξετάσεις αίματος είναι η 25(OH)D, καθώς αποτελεί τον καλύτερο δείκτη συνολικής κατάστασης βιταμίνης D στον οργανισμό.

🧬 Παράγοντες που επηρεάζουν το μεταβολισμό της

Ηλικία – μειωμένη νεφρική σύνθεση καλσιτριόλης σε ηλικιωμένους.
Λήψη κορτικοστεροειδών, αντιεπιληπτικών, αντιρετροϊκών.
Ηπατική ή νεφρική νόσος.
Γενετικές μεταλλάξεις σε υποδοχείς ή ένζυμα μετατροπής.

🧠 Βιολογικές Δράσεις & Ρόλοι της Βιταμίνης D στον Οργανισμό

Η βιταμίνη D είναι περισσότερο από μία «βιταμίνη για τα οστά». Πρόκειται για μία ουσία με εκτεταμένες επιδράσεις στον οργανισμό, επηρεάζοντας το ανοσοποιητικό, το μυοσκελετικό, το νευρικό και το καρδιαγγειακό σύστημα.

🦴 Ρόλος στην Ομοιόσταση Ασβεστίου & Οστική Υγεία

Αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου από το έντερο.
Ρυθμίζει την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά και την οστική αναδόμηση.
Μειώνει την έκκριση παραθορμόνης (PTH) όταν τα επίπεδα ασβεστίου είναι επαρκή.
Η χρόνια έλλειψη μπορεί να οδηγήσει σε οστεομαλακία (ενήλικες) ή ραχίτιδα (παιδιά).

🛡️ Επίδραση στο Ανοσοποιητικό Σύστημα

Διεγείρει την παραγωγή αντιμικροβιακών πεπτιδίων (cathelicidin, defensins).
Ρυθμίζει τη δραστηριότητα των Τ-λεμφοκυττάρων και των δενδριτικών κυττάρων.
Έχει ρόλο στην ανοσολογική ανεκτικότητα και μπορεί να μειώσει την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων.

🧠 Νευροψυχιατρικός Ρόλος

Υποδοχείς βιταμίνης D υπάρχουν στον εγκέφαλο – επηρεάζει νευροδιαβιβαστές (π.χ. σεροτονίνη).
Συσχετίζεται με κατάθλιψη, άνοια, ΣκΠ και άλλα νευρολογικά νοσήματα.

❤️ Καρδιομεταβολικές Δράσεις

Συνδέεται με μείωση της αρτηριακής πίεσης μέσω του συστήματος RAAS.
Χαμηλά επίπεδα έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, μεταβολικού συνδρόμου και καρδιοπάθειας.

🧬 Επιρροή σε Γονίδια & Κυτταρική Λειτουργία

Η καλσιτριόλη δρα μέσω του πυρηνικού υποδοχέα VDR (Vitamin D Receptor).
Ρυθμίζει την έκφραση πάνω από 200 γονιδίων.
Επηρεάζει κυτταρική διαφοροποίηση, απόπτωση, πολλαπλασιασμό και φλεγμονή.

📌 Συμπέρασμα: Η βιταμίνη D έχει πολυδιάστατο ρόλο στην ανθρώπινη φυσιολογία και η ανεπάρκειά της σχετίζεται με πληθώρα συστημικών επιπτώσεων.

🚫 Αιτίες Έλλειψης Βιταμίνης D

Η έλλειψη βιταμίνης D (hypovitaminosis D) είναι εξαιρετικά συχνή παγκοσμίως, ακόμα και σε ηλιόλουστες χώρες όπως η Ελλάδα. Οφείλεται σε πλήθος παραγόντων που αφορούν την παραγωγή, την απορρόφηση ή τον μεταβολισμό της βιταμίνης.

☀️ Ανεπαρκής Έκθεση στον Ήλιο

Καθιστικός τρόπος ζωής ή εργασία σε εσωτερικούς χώρους.
Χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας (SPF > 30).
Κάλυψη του δέρματος με ρούχα για πολιτιστικούς/θρησκευτικούς λόγους.
Ατμοσφαιρική ρύπανση, γεωγραφικό πλάτος (χειμερινοί μήνες).

🎯 Παράγοντες που επηρεάζουν τη Βιοδιαθεσιμότητα

Παχυσαρκία – συσσώρευση βιταμίνης D στον λιπώδη ιστό.
Γήρας – μειωμένη σύνθεση στο δέρμα και μειωμένη νεφρική λειτουργία.
Σκούρος φωτότυπος δέρματος – μικρότερη ικανότητα μετατροπής UVB σε D3.

🍽️ Μειωμένη Διατροφική Πρόσληψη

Χορτοφαγικές/vegan δίαιτες χωρίς επαρκείς ζωικές πηγές.
Ανεπαρκής κατανάλωση λιπαρών ψαριών, αυγών, εμπλουτισμένων τροφών.

🩺 Δυσαπορρόφηση ή Παθολογικές Καταστάσεις

Νόσος Crohn, κοιλιοκάκη, σύνδρομο βραχέος εντέρου.
Χρόνια ηπατική νόσος ή χολόσταση.
Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια – μειωμένη σύνθεση καλσιτριόλης.
Παγκρεατικές διαταραχές (π.χ. κυστική ίνωση).

💊 Φάρμακα που Επηρεάζουν το Μεταβολισμό

Κορτικοστεροειδή
Αντιεπιληπτικά (φαινυτοΐνη, φαινοβαρβιτάλη)
Αντιμυκητιασικά (κετοκοναζόλη)
Αντιρετροϊκά (HIV θεραπεία)
Ορισμένα διουρητικά

📌 Προσοχή: Η χρόνια έλλειψη βιταμίνης D είναι σιωπηλή – μπορεί να μη δώσει συμπτώματα για μεγάλο διάστημα και να εντοπιστεί μόνο με αιματολογικό έλεγχο.

⚠️ Συμπτώματα & Επιπτώσεις Χαμηλής Βιταμίνης D

Η έλλειψη βιταμίνης D μπορεί να είναι για μεγάλο χρονικό διάστημα ασυμπτωματική, αλλά σε βάθος χρόνου οδηγεί σε σημαντικές οργανικές επιπτώσεις. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη βαρύτητα και τη διάρκεια της ανεπάρκειας.

🦴 Μυοσκελετικά Συμπτώματα

Χρόνια κόπωση & μυϊκή αδυναμία
Οστικοί πόνοι (κυρίως στη λεκάνη, τα πλευρά και τη μέση)
Μειωμένη μυϊκή δύναμη & πτώσεις σε ηλικιωμένους
Οστεομαλακία (ενήλικες) ή ραχίτιδα (παιδιά)
Οστεοπόρωση και αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων

🧠 Νευροψυχιατρικά Συμπτώματα

Καταθλιπτική διάθεση ή μελαγχολία
Διαταραχές συγκέντρωσης και γνωστικής λειτουργίας
Αυξημένος κίνδυνος για άνοια (σε ηλικιωμένους)

🛡️ Εξασθένηση Ανοσοποιητικού

Συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού
Καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων
Πιθανή επιδείνωση αυτοάνοσων παθήσεων

❤️ Καρδιομεταβολικές Επιπτώσεις

Αυξημένη αρτηριακή πίεση
Αντίσταση στην ινσουλίνη & αυξημένος κίνδυνος διαβήτη τύπου 2
Μεταβολικό σύνδρομο & υπερτριγλυκεριδαιμία

🛑 Σημαντικό: Η παρατεταμένη σοβαρή έλλειψη μπορεί να αυξήσει τη θνητότητα, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους, ανοσοκατασταλμένους και ασθενείς με χρόνια νοσήματα.

🧒 Σε Παιδιά

Ραχίτιδα: καθυστέρηση ανάπτυξης, παραμορφώσεις οστών
Μυϊκή υποτονία
Καθυστερημένο κλείσιμο πηγών κρανίου

🔗 Σχέση της Βιταμίνης D με Άλλα Νοσήματα

Η βιταμίνη D έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει πολλαπλά οργανικά συστήματα και συνδέεται με την παθογένεια ή την πορεία πολλών νοσημάτων. Παρότι οι μηχανισμοί δεν είναι πάντα πλήρως κατανοητοί, οι συσχετίσεις είναι ισχυρές.

🧬 Αυτοάνοσα Νοσήματα

Σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ): Χαμηλά επίπεδα συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ή επιδείνωσης.
Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Δυνητικά αντιφλεγμονώδης δράση μέσω VDR υποδοχέων.
Λύκος, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (IBD), Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: Συχνά συνυπάρχει έλλειψη D.

🦠 Λοιμώξεις

Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συνδέονται με αυξημένη ευαισθησία σε λοιμώξεις, ειδικά του αναπνευστικού.
Μελέτες έδειξαν προστατευτικό ρόλο στην πρόληψη της γρίπης, της πνευμονίας και της COVID-19.

🧠 Νευροεκφυλιστικά Νοσήματα

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο άνοιας και Alzheimer.
Μπορεί να επηρεάζει τη γνωστική λειτουργία μέσω νευροπροστατευτικών μηχανισμών.

🧬 Ογκολογία (Καρκίνος)

Χαμηλά επίπεδα σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη.
Πιθανοί μηχανισμοί: ρύθμιση κυτταρικής διαίρεσης, απόπτωσης, αγγειογένεσης.
Η συμπληρωματική χορήγηση διερευνάται σε κλινικές μελέτες.

❤️ Καρδιομεταβολικά Νοσήματα

Υπέρταση: Δράση μέσω του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης (RAAS).
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2: Συσχέτιση με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση.
Αθηροσκλήρωση: Δυνητική αντιφλεγμονώδης δράση.

🧠 Ψυχική Υγεία

Σχετίζεται με κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD).
Ρυθμίζει τη σύνθεση σεροτονίνης μέσω ενζυμικών μηχανισμών.

🔬 Συμπέρασμα: Αν και η αιτιώδης σχέση είναι ακόμη υπό μελέτη, η έλλειψη βιταμίνης D συνδέεται σταθερά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ή επιδείνωσης χρόνιων παθήσεων.

🧪 Εξετάσεις Βιταμίνης D – Πότε και Πώς Γίνεται ο Έλεγχος

Η εξέταση της βιταμίνης D πραγματοποιείται με αιμοληψία και μέτρηση της μορφής 25-υδροξυβιταμίνης D [25(OH)D], η οποία αντικατοπτρίζει τα συνολικά αποθέματα βιταμίνης D στον οργανισμό.

🔍 Τι ακριβώς μετράμε;

25(OH)D: Η κύρια μορφή αποθήκευσης της βιταμίνης D στο αίμα.
Δεν επηρεάζεται άμεσα από την πρόσφατη λήψη βιταμίνης D (όπως η 1,25(OH)₂D).
Έχει μεγαλύτερο χρόνο ημιζωής (~2–3 εβδομάδες), άρα πιο αξιόπιστη ένδειξη.

📅 Πότε συνιστάται η εξέταση;

Συμπτώματα όπως κόπωση, οστικοί πόνοι, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις.
Ασθενείς με οστεοπόρωση ή μετά από κάταγμα χαμηλής ενέργειας.
Ασθενείς με χρόνια νεφρική ή ηπατική νόσο.
Ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα που επηρεάζουν τη βιταμίνη D.
Ηλικιωμένοι, παχύσαρκοι, άτομα με περιορισμένη έκθεση στον ήλιο.
Έγκυες γυναίκες και θηλάζουσες μητέρες.
Ασθενείς με αυτοάνοσα, ΣΚΠ, καρκίνο, διαβήτη τύπου 2.

🩸 Πώς γίνεται η εξέταση;

Απλή αιμοληψία (δεν απαιτείται νηστεία).
Αξιολογείται με ανοσοχημικές μεθόδους ή LC-MS/MS (υψηλή ακρίβεια).
Τα αποτελέσματα δίνονται συνήθως σε ng/mL ή nmol/L.

ℹ️ Tip: Η 1,25-διυδροξυβιταμίνη D (ενεργή μορφή) μετράται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις (π.χ. νεφρική ανεπάρκεια, υπερπαραθυρεοειδισμός) και όχι για τον γενικό έλεγχο.

📍 Πού μπορεί να γίνει η εξέταση;

Σε όλα τα μικροβιολογικά εργαστήρια – όπως το Μικροβιολογικό Λαμίας.
Είναι εξέταση που καλύπτεται σε ειδικές περιπτώσεις από τον ΕΟΠΥΥ με παραπεμπτικό.

📊 Τιμές Αναφοράς & Ερμηνεία Αποτελεσμάτων Βιταμίνης D

Τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα αξιολογούνται με βάση τη 25(OH)D. Οι μονάδες μέτρησης είναι είτε ng/mL (Ελλάδα, ΗΠΑ) είτε nmol/L (Ευρώπη, Καναδάς).

📏 Μετατροπή μονάδων:

1 ng/mL = 2.5 nmol/L

💡 Τιμές Αναφοράς (25(OH)D):

Επίπεδο	ng/mL	nmol/L	Ερμηνεία
Σοβαρή Έλλειψη	<10	<25	Υψηλός κίνδυνος ραχίτιδας/οστεομαλακίας
Έλλειψη	10–20	25–50	Ανεπάρκεια – χρειάζεται θεραπεία
Υποβέλτιστο	21–29	51–74	Οριακά χαμηλό – συνιστάται ενίσχυση
Επαρκές	30–50	75–125	Φυσιολογικά επίπεδα
Υψηλό	51–100	126–250	Ασφαλές όριο σε επιλεγμένες περιπτώσεις
Τοξικότητα	>100	>250	Κίνδυνος υπερασβεστιαιμίας, ναυτία, καρδιακές αρρυθμίες

🧬 Εξατομίκευση αναγκών:

Ηλικιωμένοι, ασθενείς με χρόνια νοσήματα ή παχυσαρκία μπορεί να χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα (π.χ. 40–60 ng/mL).
Σε οστεοπόρωση ή ανοσοκαταστολή, επιδιώκουμε συχνά επίπεδα >40 ng/mL.

✅ Tip: Η σωστή ερμηνεία πρέπει πάντα να γίνεται από ιατρό, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό, τα συνοδά νοσήματα και τη φαρμακευτική αγωγή.

💊 Δοσολογία Συμπληρωμάτων Βιταμίνης D & Τοξικότητα

Η λήψη βιταμίνης D σε μορφή συμπληρώματος είναι συχνή και πολλές φορές απαραίτητη, ειδικά σε ομάδες υψηλού κινδύνου ή κατά τους χειμερινούς μήνες. Ωστόσο, η δοσολογία πρέπει να εξατομικεύεται και να παρακολουθείται από ιατρό.

📦 Διαθέσιμες μορφές

Cholecalciferol (D3): η προτιμώμενη μορφή – δισκία, σταγόνες, κάψουλες, αναβράζοντα.
Ergocalciferol (D2): λιγότερο χρησιμοποιούμενη, κυρίως σε φυτικά σκευάσματα.
Συνδυαστικά σκευάσματα με ασβέστιο ή βιταμίνη K2.

🧮 Γενικές συστάσεις (σύμφωνα με διεθνείς οδηγίες):

Ηλικιακή Ομάδα	Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (IU)	Μέγιστο Ασφαλές Όριο (UL)
Βρέφη (0–12 μηνών)	400 IU	1,000 IU
Παιδιά (1–18 ετών)	600–1,000 IU	2,000–4,000 IU
Ενήλικες (18–70 ετών)	800–2,000 IU	4,000 IU
Ηλικιωμένοι (>70 ετών)	800–2,000 IU	4,000 IU
Έγκυες / Θηλάζουσες	800–2,000 IU	4,000 IU

⚠️ Τοξικότητα – Πότε είναι επικίνδυνη η βιταμίνη D;

Η υπερδοσολογία (συνήθως >10,000 IU/ημέρα για πολλούς μήνες) μπορεί να προκαλέσει υπερασβεστιαιμία.
Συμπτώματα τοξικότητας: ναυτία, έμετος, πολυουρία, αδυναμία, καρδιακές αρρυθμίες.
Σοβαρές περιπτώσεις: νεφρολιθίαση, νεφρική ανεπάρκεια, ασβεστώσεις ιστών.

🧨 Προσοχή: Δεν είναι “όσο περισσότερο, τόσο καλύτερα”. Η ανεξέλεγκτη χρήση συμπληρωμάτων μπορεί να είναι επικίνδυνη. Απαιτείται ιατρική παρακολούθηση και περιοδικός έλεγχος 25(OH)D και ασβεστίου.

👨‍👩‍👧‍👦 Βιταμίνη D σε Ειδικές Ομάδες: Εγκυμοσύνη, Παιδιά, Ηλικιωμένοι

Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες έχουν αυξημένες ανάγκες ή αυξημένο κίνδυνο έλλειψης βιταμίνης D. Η πρόληψη και η παρακολούθηση είναι καθοριστικής σημασίας σε αυτές τις περιπτώσεις.

🤰 Εγκυμοσύνη & Θηλασμός

Η έλλειψη βιταμίνης D στην εγκυμοσύνη σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο προεκλαμψίας, διαβήτη κύησης, χαμηλό βάρος γέννησης και ραχίτιδα στο νεογνό.
Η ΕΕΜΑ (Ελληνική Εταιρεία Μαιευτικής & Γυναικολογίας) συστήνει επίπεδα ≥30 ng/mL.
Η δοσολογία κυμαίνεται συνήθως στις 1.000–2.000 IU/ημέρα, ανάλογα με τα επίπεδα.
Στον θηλασμό, τα βρέφη χρειάζονται συμπληρωματική βιταμίνη D (400 IU/ημέρα) εάν η μητέρα δεν λαμβάνει υψηλές δόσεις.

🧒 Παιδιά & Έφηβοι

Η βιταμίνη D είναι καθοριστική για τη σωστή ανάπτυξη των οστών και των δοντιών.
Η έλλειψη οδηγεί σε ραχίτιδα, χαμηλό ανάστημα και καθυστερημένη σκελετική ωρίμανση.
Η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία προτείνει 400–1.000 IU/ημέρα, ανάλογα με την ηλικία.
Σε παιδιά με παχυσαρκία ή χρόνιες παθήσεις (π.χ. νεφροπάθειες) απαιτείται προσαρμογή της δόσης.

👵 Ηλικιωμένοι

Παρουσιάζουν μειωμένη σύνθεση βιταμίνης D από το δέρμα και συχνά μειωμένη διατροφική πρόσληψη.
Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο πτώσεων, καταγμάτων, μυϊκής αδυναμίας και γνωστικής έκπτωσης.
Συστήνονται 800–2.000 IU/ημέρα (σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 4.000 IU).
Συχνά απαιτείται συνδυασμός με ασβέστιο και βιταμίνη K2 για μέγιστη αποτελεσματικότητα.

💡 Συμπέρασμα: Η βιταμίνη D πρέπει να προσεγγίζεται εξατομικευμένα σε αυτές τις ομάδες, με βάση τις ιδιαιτερότητες, τις εξετάσεις και τις ανάγκες κάθε ατόμου.

🍽️ Τροφές Πλούσιες σε Βιταμίνη D & Διατροφικές Συμβουλές

Η διατροφή αποτελεί σημαντική πηγή βιταμίνης D, ιδιαίτερα όταν η έκθεση στον ήλιο είναι περιορισμένη. Ωστόσο, λίγα τρόφιμα περιέχουν φυσικά υψηλές ποσότητες, γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι βασίζονται σε εμπλουτισμένα προϊόντα ή συμπληρώματα.

🥇 Τρόφιμα Πλούσια σε Βιταμίνη D (Φυσικές Πηγές)

Τρόφιμο	Περιεκτικότητα σε D (IU / 100g)	Σχόλιο
Μουρουνέλαιο	10.000–15.000	Πολύ ισχυρή πηγή – χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα
Σολομός (άγριος)	600–1.000	Από τις καλύτερες φυσικές πηγές D3
Σκουμπρί / Ρέγγα / Σαρδέλες	200–500	Πλούσιες σε ω-3 και D
Κρόκος αυγού	20–40	Περιέχει D3 – ποικίλλει ανάλογα με τη διατροφή της κότας
Συκώτι (μοσχαρίσιο)	40–50	Περιέχει και βιταμίνη Α
Μανιτάρια UVB (π.χ. shiitake, portobello)	300–600 (D2)	Αποτελεσματική φυτική πηγή για vegans

🥛 Εμπλουτισμένα Προϊόντα

Γάλα & γιαούρτια
Μαργαρίνες
Δημητριακά πρωινού
Φυτικά ροφήματα (π.χ. σόγιας, αμυγδάλου, βρώμης)
Χυμοί πορτοκαλιού

📋 Διατροφικές Συμβουλές

Ενσωματώστε λιπαρά ψάρια 2–3 φορές την εβδομάδα.
Καταναλώστε εμπλουτισμένα τρόφιμα εφόσον δεν εκτίθεστε συχνά στον ήλιο.
Προτιμήστε μαγειρικές τεχνικές που δεν καταστρέφουν τη βιταμίνη D (π.χ. ψήσιμο στον φούρνο).
Συνοδεύετε τα γεύματα με λίγο καλό λίπος (ελαιόλαδο, ξηροί καρποί) για καλύτερη απορρόφηση.

🥦 Σημαντικό: Η διατροφή από μόνη της σπάνια επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών, ιδιαίτερα το χειμώνα. Ο συνδυασμός με ηλιοθεραπεία ή/και συμπλήρωμα είναι πιο αποτελεσματικός.

🔄 Αλληλεπιδράσεις Βιταμίνης D με Άλλα Θρεπτικά Συστατικά

Η βιταμίνη D δεν δρα απομονωμένα. Για να είναι αποτελεσματική και ασφαλής, πρέπει να συνεργάζεται με άλλα θρεπτικά συστατικά που παίζουν ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού ασβεστίου και στην οστική υγεία.

🦴 Βιταμίνη D & Ασβέστιο

Η βιταμίνη D αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο έως και 30–40%.
Η επαρκής λήψη ασβεστίου (1.000–1.200 mg/ημέρα) είναι απαραίτητη για να δράσει αποτελεσματικά η βιταμίνη D.
Σε έλλειψη ασβεστίου, ακόμα και υψηλά επίπεδα D δεν οδηγούν σε σωστή εναπόθεση στα οστά.
Τα συμπληρώματα ασβεστίου (CaCO₃ ή CaCitrate) συχνά χορηγούνται παράλληλα με D3, κυρίως σε οστεοπόρωση.

🧬 Βιταμίνη D & Βιταμίνη K2

Η K2 (μενακινόνη) βοηθά στη σωστή κατεύθυνση του ασβεστίου προς τα οστά και όχι προς τις αρτηρίες.
Δρα μέσω της ενεργοποίησης των πρωτεϊνών osteocalcin και MGP (matrix Gla protein).
Η ταυτόχρονη λήψη D3 + K2 θεωρείται ασφαλής και πιθανώς πιο αποτελεσματική.
Συχνές πηγές K2: natto, σκληρά τυριά, αυγά, παραδοσιακά ζυμωμένα προϊόντα.

⚡ Βιταμίνη D & Μαγνήσιο

Το μαγνήσιο είναι συμπαράγοντας ενζύμων που εμπλέκονται στον μεταβολισμό της βιταμίνης D.
Η έλλειψη μαγνησίου μπορεί να εμποδίζει την ενεργοποίηση της βιταμίνης D στο ήπαρ και στους νεφρούς.
Χρήσιμη η παράλληλη λήψη 200–400 mg/ημέρα (ανάλογα με τις ανάγκες και το ιστορικό).

💊 Συμπληρωματικά Tips

Αποφύγετε τη μακροχρόνια λήψη D3 χωρίς έλεγχο ασβεστίου, PTH και φωσφόρου.
Σε περιπτώσεις υπερασβεστιαιμίας ή χρόνιας νεφρικής νόσου, ο ιατρός μπορεί να περιορίσει τη λήψη Ca ή D.
Ιδανική ισορροπία: D3 + K2 + Ca + Mg, σε ασφαλείς δόσεις και υπό παρακολούθηση.

🧩 Συμπέρασμα: Η αποτελεσματικότητα της βιταμίνης D εξαρτάται σημαντικά από τη συνολική διατροφική κατάσταση. Η σωστή ισορροπία με K2, Ca και Mg προστατεύει από ανεπιθύμητες ενέργειες και ενισχύει τη δράση της.

🦠 Βιταμίνη D και COVID-19

Από την έναρξη της πανδημίας COVID-19, η βιταμίνη D βρέθηκε στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας. Πολλές μελέτες παρατήρησης και μετα-αναλύσεις ερεύνησαν αν τα επίπεδά της συσχετίζονται με τη σοβαρότητα της λοίμωξης, τη θνητότητα ή ακόμα και την πρόληψη μόλυνσης.

🔍 Τι έδειξαν οι μελέτες;

Άτομα με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D (<20 ng/mL) είχαν αυξημένο κίνδυνο νοσηλείας και σοβαρής νόσου.
Ορισμένες μελέτες έδειξαν ότι η συμπληρωματική χορήγηση D3 (1.000–5.000 IU/ημέρα) σχετίστηκε με ηπιότερη πορεία COVID-19.
Η βιταμίνη D φαίνεται να ενισχύει την παραγωγή αντιμικροβιακών πεπτιδίων και να ρυθμίζει την φλεγμονώδη απάντηση.
Δεν τεκμηριώθηκε ισχυρή αιτιώδης σχέση – οι περισσότερες μελέτες ήταν παρατηρησιακές και όχι τυχαιοποιημένες.

🧬 Πιθανοί Μηχανισμοί Δράσης

Ρύθμιση του ACE2 – υποδοχέα εισόδου του ιού στα κύτταρα.
Μείωση της «καταιγίδας κυτταροκινών» μέσω ανοσορρύθμισης.
Ενίσχυση της έμφυτης και επίκτητης ανοσίας.

📌 Συστάσεις

Δεν υποκαθιστά το εμβόλιο ή τα μέτρα προστασίας.
Συνιστάται η διατήρηση επαρκών επιπέδων (≥30 ng/mL) για γενική ανοσολογική ενίσχυση.
Η συμπληρωματική λήψη μπορεί να είναι χρήσιμη σε ηλικιωμένους, ανοσοκατασταλμένους και παχύσαρκους.

🧠 Συμπέρασμα: Παρόλο που η βιταμίνη D δεν αποτελεί θεραπεία για την COVID-19, τα επαρκή επίπεδά της σχετίζονται με καλύτερη έκβαση και ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού.

🧠 Βιταμίνη D και Ψυχική Υγεία (Κατάθλιψη, Άνοια)

Η σχέση της βιταμίνης D με την ψυχική και γνωστική υγεία έχει προσελκύσει αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Ο εγκέφαλος περιέχει υποδοχείς βιταμίνης D, και υπάρχουν στοιχεία ότι επηρεάζει νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη.

😔 Βιταμίνη D και Κατάθλιψη

Πολλές μελέτες παρατήρησης έχουν βρει ότι χαμηλά επίπεδα D σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καταθλιπτικής διαταραχής.
Η βιταμίνη D ρυθμίζει ένζυμα που εμπλέκονται στη σύνθεση σεροτονίνης.
Ορισμένες κλινικές μελέτες έδειξαν βελτίωση συμπτωμάτων κατάθλιψης με συμπληρωματική χορήγηση D3 (2.000–5.000 IU/ημέρα).
Η επίδραση είναι πιθανώς ισχυρότερη σε άτομα με έλλειψη.

🧓 Βιταμίνη D και Άνοια / Νόσος Alzheimer

Χαμηλή 25(OH)D σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης, άνοιας και Alzheimer στους ηλικιωμένους.
Η βιταμίνη D επηρεάζει τη νευροπροστασία, την απομάκρυνση των β-αμυλοειδών και τη μείωση της νευροφλεγμονής.
Η υποκατάσταση σε άτομα με χαμηλά επίπεδα μπορεί να επιβραδύνει τη γνωστική πτώση (σύμφωνα με κάποιες μικρές μελέτες).

🧠 Άλλες Νευροψυχιατρικές Συσχετίσεις

Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (Seasonal Affective Disorder – SAD)
Αγχώδεις διαταραχές και ευερεθιστότητα
Σχέση με Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ) – αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα

📌 Συμπέρασμα: Η επάρκεια βιταμίνης D φαίνεται να παίζει ρόλο στην ψυχική ευεξία και νευρογνωστική σταθερότητα. Η συμπληρωματική χορήγηση σε άτομα με έλλειψη μπορεί να βοηθήσει ως μέρος μιας συνολικής θεραπευτικής προσέγγισης.

❗ Συχνά Λάθη & Μύθοι για τη Βιταμίνη D

Παρόλο που η βιταμίνη D είναι εξαιρετικά σημαντική, κυκλοφορούν πολλοί μύθοι και παρανοήσεις που οδηγούν σε υπερβολές ή παραλείψεις. Παρακάτω παρατίθενται μερικά από τα πιο συχνά λάθη που πρέπει να αποφεύγονται.

❌ «Αν ζω σε ηλιόλουστη χώρα, δεν χρειάζομαι βιταμίνη D»

Λάθος. Ακόμα και στην Ελλάδα, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ανεπάρκεια D το χειμώνα.
Η ζωή σε εσωτερικούς χώρους, η χρήση αντηλιακού και ο φωτότυπος επηρεάζουν έντονα την παραγωγή.

❌ «Όσο περισσότερη βιταμίνη D, τόσο το καλύτερο»

Λάθος. Υψηλές δόσεις μπορούν να οδηγήσουν σε τοξικότητα, υπερασβεστιαιμία και νεφρικές βλάβες.
Η βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή και αποθηκεύεται – δεν αποβάλλεται εύκολα.

❌ «Η εξέταση 1,25(OH)₂D είναι καλύτερη από την 25(OH)D»

Λάθος. Η 25(OH)D αντικατοπτρίζει καλύτερα τη συνολική κατάσταση βιταμίνης D.
Η 1,25 μορφή έχει μικρό χρόνο ημιζωής και επηρεάζεται από PTH και ασβέστιο.

❌ «Αρκεί να παίρνω βιταμίνη D χωρίς να κοιτάζω το ασβέστιο»

Μερικώς σωστό. Η D βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου, αλλά εάν το ασβέστιο είναι χαμηλό, δεν υπάρχει επαρκής οστική δράση.
Επίσης, χωρίς K2 και μαγνήσιο μπορεί να διαταραχθεί η ισορροπία.

❌ «Η βιταμίνη D προκαλεί πέτρες στα νεφρά»

Μόνο αν λαμβάνεται σε πολύ μεγάλες δόσεις χωρίς παρακολούθηση ή μαζί με υπερβολικό ασβέστιο.
Η κανονική χρήση (έως 2.000 IU/ημ.) θεωρείται ασφαλής για τους περισσότερους ανθρώπους.

✅ Συμβουλή: Να εμπιστεύεστε πάντα τον γιατρό ή τον κλινικό διαιτολόγο σας για εξατομικευμένες οδηγίες. Η αυτοδιάγνωση και η ανεξέλεγκτη χρήση είναι οι πιο συνηθισμένες πηγές προβλημάτων.

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

🔎 Ποια είναι η ιδανική τιμή βιταμίνης D;

Σύμφωνα με τις περισσότερες ιατρικές εταιρείες, τα επίπεδα 25(OH)D ≥ 30 ng/mL θεωρούνται επαρκή. Σε ορισμένες καταστάσεις (οστεοπόρωση, αυτοάνοσα, διαβήτης) στοχεύουμε επίπεδα 40–60 ng/mL.

💊 Πότε να πάρω συμπλήρωμα βιταμίνης D;

Εφόσον η εξέταση δείξει έλλειψη ή εάν ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου (ηλικιωμένοι, παχύσαρκοι, εγκυμοσύνη, αυτοάνοσα). Η χορήγηση πρέπει να γίνεται με ιατρική καθοδήγηση.

☀️ Πόσο ήλιο χρειάζομαι για επαρκή βιταμίνη D;

10–30 λεπτά έκθεσης 2–3 φορές/εβδομάδα σε πρόσωπο, χέρια και πόδια χωρίς αντηλιακό είναι συνήθως επαρκή το καλοκαίρι. Τον χειμώνα απαιτείται συχνά συμπλήρωμα.

🧒 Πρέπει να δίνουμε βιταμίνη D στα παιδιά;

Ναι. Συνιστάται 400 IU/ημέρα για βρέφη και 600–1.000 IU για παιδιά/εφήβους, ιδιαίτερα τον χειμώνα ή σε περίπτωση μειωμένης έκθεσης στον ήλιο.

🩸 Πρέπει να κάνω εξέταση πριν πάρω συμπλήρωμα;

Ναι, είναι καλό να ελέγχετε τα επίπεδα 25(OH)D με αιματολογική εξέταση. Σε περιπτώσεις απλής προληπτικής λήψης (π.χ. 800 IU/ημέρα), ο έλεγχος μπορεί να γίνει ανά 3–6 μήνες.

⚠️ Τι συμβαίνει αν πάρω πολλή βιταμίνη D;

Η υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει υπερασβεστιαιμία, ναυτία, νεφρικές βλάβες, αδυναμία, ακόμη και καρδιακές αρρυθμίες. Ασφαλές ανώτατο όριο: 4.000 IU/ημ. για υγιείς ενήλικες.

🍊 Ποιες τροφές έχουν φυσικά βιταμίνη D;

Μουρουνέλαιο, σολομός, σαρδέλες, σκουμπρί, αυγά, συκώτι, UV-μανιτάρια. Επίσης εμπλουτισμένα τρόφιμα (γάλα, δημητριακά, μαργαρίνες).

🤝 Πρέπει να συνδυάζω βιταμίνη D με άλλες ουσίες;

Ναι. Ιδανικά με ασβέστιο, μαγνήσιο και βιταμίνη K2. Ο συνδυασμός ενισχύει τη δράση και μειώνει τον κίνδυνο αγγειακής ασβεστοποίησης.

🏥 Πού μπορώ να κάνω την εξέταση βιταμίνης D;

Σε όλα τα μικροβιολογικά εργαστήρια – όπως το Μικροβιολογικό Λαμίας. Ειδικές περιπτώσεις καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ με παραπεμπτικό.

🕒 Πότε είναι καλύτερο να παίρνω το συμπλήρωμα βιταμίνης D;

Κατά προτίμηση με γεύμα που περιέχει λίπος (μεσημέρι ή βράδυ) για καλύτερη απορρόφηση, λόγω της λιποδιαλυτής φύσης της.

📚 Βιβλιογραφία

- Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία (ΕΕΕ). https://www.endo.gr
- Ελληνική Εταιρεία Μαιευτικής και Γυναικολογίας (ΕΕΜΓ). Κατευθυντήριες οδηγίες για βιταμίνη D στην εγκυμοσύνη. https://hsog.gr
- Ινστιτούτο Διατροφικών Μελετών (ΕΛΙΓΑΣΤ). https://eligast.gr
- Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία. Προληπτικός έλεγχος παιδιών. https://epe.gr

Holick MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med. 2007;357(3):266–281. DOI
Mangin M, Sinha R, Fincher K. Inflammation and vitamin D: the infection connection. Inflamm Res. 2014;63(10):803–819. DOI
Pereira-Santos M et al. Vitamin D deficiency and COVID-19: A systematic review. Clin Med Res. 2020;18(3–4):81–87. DOI
Pludowski P et al. Vitamin D supplementation guidelines. Front Endocrinol (Lausanne). 2018;9:710. DOI
EFSA Panel on Dietetic Products. Scientific opinion on the tolerable upper intake level of vitamin D. EFSA
NIH Office of Dietary Supplements – Vitamin D Fact Sheet. https://ods.od.nih.gov
Institute of Medicine (IOM). Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. IOM Report

🔗 Αναφορά άρθρου:
Μικροβιολογικό Λαμίας – Ιατρικά Άρθρα. Βιταμίνη D – Πλήρης Οδηγός.
Διαθέσιμο στο: mikrobiologikolamia.gr

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!

https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/

Older Posts

Το ιατρείο μας από το 2004 παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διαθέτοντας άρτιο και σύγχρονο εξοπλισμό καθώς επίσης έμπειρο,υπεύθυνο και ανθρώπινο προσωπικό.Προτεραιότητα μας ο ΑΣΘΕΝΗΣ…