Παντελής Αναγνωστόπουλος

22/Oct/2025

Σκληρόδερμα (Συστηματική Σκλήρυνση) – Φιλικός, αναλυτικός οδηγός για ασθενείς

📑 Περιεχόμενα

1️⃣ Τι είναι το σκληρόδερμα;
2️⃣ Τύποι: περιορισμένη & διάχυτη μορφή, εντοπισμένο (μορφέα)
3️⃣ Συμπτώματα & σημεία
4️⃣ Πότε να μιλήσω με γιατρό
5️⃣ Διάγνωση: εξετάσεις & έλεγχος οργάνων
6️⃣ Συχνές επιπλοκές
7️⃣ Θεραπευτικές επιλογές
8️⃣ Καθημερινότητα & τρόπος ζωής
9️⃣ Εργασία, ψυχολογία & υποστήριξη
🔟 Σκληρόδερμα & εγκυμοσύνη
1️⃣1️⃣ Συχνά λάθη & παρερμηνείες
1️⃣2️⃣ FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
1️⃣3️⃣ Κλείσιμο ραντεβού & εξετάσεις
1️⃣4️⃣ Βιβλιογραφία & Πηγές

1) Τι είναι το Σκληρόδερμα;

Το Σκληρόδερμα ή Συστηματική Σκλήρυνση είναι ένα
χρόνιο αυτοάνοσο νόσημα όπου το ανοσοποιητικό σύστημα
προκαλεί πάχυνση και σκλήρυνση του δέρματος και μερικές φορές
προσβάλλει εσωτερικά όργανα όπως πνεύμονες, καρδιά, νεφρούς και
γαστρεντερικό σύστημα.

Η νόσος χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές διεργασίες:

Αγγειοπάθεια: βλάβη στα μικρά αγγεία που οδηγεί σε
αγγειοσύσπαση, μειωμένη αιμάτωση και φαινόμενο Raynaud.
Ανοσολογική ενεργοποίηση: παραγωγή αυτοαντισωμάτων που
στοχεύουν ίδιους ιστούς.
Ίνωση: υπερβολική παραγωγή κολλαγόνου και σκλήρυνση
ιστών (δέρματος ή οργάνων).

🔹 Με μια ματιά: Το Σκληρόδερμα δεν είναι μεταδοτικό.
Η έγκαιρη διάγνωση και η παρακολούθηση από
ρευματολόγο μειώνουν σημαντικά τις επιπλοκές και βελτιώνουν
την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Η συχνότητα είναι περίπου 1–3 περιστατικά ανά 10.000 άτομα,
με μεγαλύτερη εμφάνιση στις γυναίκες (αναλογία περίπου 4:1) και ηλικίες
30–50 ετών. Αν και η αιτία παραμένει άγνωστη,
γενετικοί, ορμονικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες
φαίνεται να συμμετέχουν στην ανάπτυξη της νόσου.

2) Τύποι Σκληροδέρματος

Το σκληρόδερμα δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους.
Υπάρχουν διάφορες μορφές με διαφορετική βαρύτητα και πρόγνωση.
Οι κυριότερες κατηγορίες είναι οι παρακάτω:

2.1 Περιορισμένη δερματική μορφή (lcSSc)

Επηρεάζει κυρίως δάκτυλα, χέρια, πρόσωπο.
Συνδέεται συχνά με το φαινόμενο Raynaud για χρόνια πριν τη σκλήρυνση του δέρματος.
Χαρακτηριστικά αντισώματα: anti-centromere.
Κίνδυνος ανάπτυξης πνευμονικής αρτηριακής υπέρτασης μετά από χρόνια.

2.2 Διάχυτη δερματική μορφή (dcSSc)

Προσβάλλει εκτεταμένα το δέρμα (κορμός, βραχίονες, μηρούς).
Εμφανίζει πρώιμη συμμετοχή εσωτερικών οργάνων (πνεύμονες, νεφροί, καρδιά).
Συχνά αντισώματα: anti–Scl-70 (anti-topoisomerase I) ή anti–RNA polymerase III.
Πιο επιθετική μορφή, απαιτεί στενή ρευματολογική παρακολούθηση.

2.3 Εντοπισμένο Σκληρόδερμα (Μορφέα)

Περιορίζεται στο δέρμα χωρίς συμμετοχή εσωτερικών οργάνων.
Εμφανίζεται ως σκληρές πλάκες ή γραμμές σε περιοχές του σώματος.
Δεν εξελίσσεται σε συστηματική μορφή.

💡 Θυμηθείτε: Η περιορισμένη μορφή εξελίσσεται αργά και συνήθως έχει καλύτερη πρόγνωση.
Η διάχυτη μορφή χρειάζεται πιο εντατική παρακολούθηση λόγω κινδύνου προσβολής ζωτικών οργάνων.

3) Συμπτώματα & Κλινικές Εκδηλώσεις

Τα συμπτώματα του σκληροδέρματος διαφέρουν ανάλογα με τη μορφή της νόσου
και το ποια όργανα επηρεάζονται. Μπορεί να αναπτυχθούν σταδιακά μέσα σε
μήνες ή χρόνια.

3.1 Δέρμα

Πάχυνση και σκλήρυνση του δέρματος, αρχικά στα δάκτυλα και σταδιακά προς τα άνω άκρα και πρόσωπο.
Το δέρμα γίνεται γυαλιστερό και σφιχτό (sclerodactyly).
Μειωμένη έκφραση προσώπου και μικρό άνοιγμα στόματος (microstomia).
Ασβέστωση (calcinosis) και τελαγγειεκτασίες (μικρές κόκκινες φλέβες στο δέρμα).

3.2 Αγγεία

Φαινόμενο Raynaud: τα δάκτυλα γίνονται άσπρα, μπλε και κόκκινα με το κρύο ή το στρες.
Ψηφιακά έλκη και καθυστερημένη επούλωση λόγω μειωμένης κυκλοφορίας.

3.3 Πνεύμονες

Δύσπνοια και ξηρός βήχας λόγω διάμεσης πνευμονοπάθειας.
Πνευμονική αρτηριακή υπέρταση (ΠΑΥ) με κόπωση, λιποθυμικά επεισόδια, πρήξιμο ποδιών.

3.4 Καρδιά

Αρρυθμίες, περικαρδίτιδα, καρδιακή ανεπάρκεια.
Μπορεί να εμφανιστεί πνευμονική υπέρταση που επηρεάζει τη δεξιά κοιλία.

3.5 Νεφροί

Νεφρική κρίση σκληροδέρματος: αιφνίδια αύξηση πίεσης και νεφρική ανεπάρκεια — επείγουσα κατάσταση που απαιτεί άμεση αγωγή με ACE αναστολείς.

3.6 Γαστρεντερικό σύστημα

Δυσφαγία, καούρες και παλινδρόμηση (λόγω δυσκινησίας οισοφάγου).
Δυσαπορρόφηση, SIBO (βακτηριακή υπερανάπτυξη), φουσκώματα και απώλεια βάρους.

3.7 Γενικά συμπτώματα

Κόπωση, πόνοι αρθρώσεων και μυών, μειωμένη αντοχή.
Απώλεια όρεξης ή βάρους.
Αίσθημα ψυχρότητας στα άκρα.

ℹ️ Συμβουλή: Η παρουσία Raynaud, σκλήρυνσης δακτύλων ή
δυσφαγίας σε συνδυασμό με θετικά αυτοαντισώματα πρέπει να οδηγεί
σε άμεση αξιολόγηση από ρευματολόγο.

4) Πότε να Μιλήσω με Γιατρό

Η έγκαιρη διάγνωση του σκληροδέρματος είναι κρίσιμη, καθώς τα συμπτώματα
μπορεί να εξελιχθούν γρήγορα και να προκαλέσουν βλάβες στα όργανα.
Επικοινωνήστε με γιατρό αν εμφανίσετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω:

Επίμονο φαινόμενο Raynaud (δάκτυλα που αλλάζουν χρώμα με το κρύο ή το στρες).
Σκλήρυνση, σφίξιμο ή πάχυνση του δέρματος στα χέρια, πρόσωπο ή άλλα σημεία.
Νέα δύσπνοια, ξηρός βήχας ή εύκολη κόπωση.
Απότομη αύξηση της αρτηριακής πίεσης ή πονοκέφαλος που δεν υπήρχε πριν.
Εμφάνιση ψηφιακών ελκών (πληγές στα δάκτυλα) ή καθυστερημένη επούλωση.
Πόνος ή δυσκολία στην κατάποση, καούρες ή φούσκωμα μετά τα γεύματα.

⚠️ Προειδοποίηση: Αν η πίεση αυξηθεί απότομα ή νιώσετε
πονοκέφαλο, θολή όραση και αδυναμία, επικοινωνήστε άμεσα με
γιατρό ή εφημερεύον νοσοκομείο — μπορεί να πρόκειται για
νεφρική κρίση σκληροδέρματος.

Ο ρευματολόγος θα οργανώσει τον απαραίτητο έλεγχο με αιματολογικές,
απεικονιστικές και λειτουργικές εξετάσεις ώστε να επιβεβαιωθεί η διάγνωση
και να καθοριστεί η έκταση της νόσου.

5) Διάγνωση – Ποιες Εξετάσεις Χρειάζονται

Η διάγνωση του σκληροδέρματος βασίζεται στον συνδυασμό
κλινικών ευρημάτων (δέρμα, αγγεία, όργανα) και
εργαστηριακών εξετάσεων. Ο ρευματολόγος καθοδηγεί
εξατομικευμένα τον έλεγχο ανάλογα με τα συμπτώματα.

5.1 Εργαστηριακές Εξετάσεις

Οι κύριες αιματολογικές και ανοσολογικές εξετάσεις περιλαμβάνουν:

↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα

Εξέταση	Τι δείχνει	Σχόλιο
ANA (Αντιπυρηνικά Αντισώματα)	Συνήθως θετικά στο >90% των ασθενών	Ο τίτλος και το μοτίβο καθοδηγούν τη διάγνωση
Anti–Centromere	Ειδικό για την περιορισμένη μορφή	Σχετίζεται με πνευμονική υπέρταση
Anti–Scl-70 (Topo I)	Συχνό στη διάχυτη μορφή	Συνδέεται με πνευμονική ίνωση
Anti–RNA Polymerase III	Εμφανίζεται σε επιθετική διάχυτη μορφή	Κίνδυνος νεφρικής κρίσης
ESR, CRP, Βιοχημικός έλεγχος	Δείκτες φλεγμονής και λειτουργίας οργάνων	Παρακολούθηση πορείας

5.2 Απεικονιστικός και Λειτουργικός Έλεγχος

Πνεύμονες: Αξονική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας (HRCT), σπιρομέτρηση και DLCO για διάμεση πνευμονοπάθεια.
Καρδιά: Triplex καρδιάς, NT-proBNP, έλεγχος για πνευμονική υπέρταση.
Νεφροί: Αρτηριακή πίεση, ουρία, κρεατινίνη, ανάλυση ούρων.
Γαστρεντερικό: Οισοφαγομανομετρία, PHmetry ή ενδοσκόπηση όπου χρειάζεται.
Δέρμα: Modified Rodnan Skin Score (βαθμός σκληρότητας), τριχοειδοσκόπηση νυχιών.

💡 Συμβουλή: Ο πλήρης έλεγχος γίνεται συνήθως
ετησίως ή συχνότερα αν υπάρχουν ενεργά συμπτώματα.
Οι εξετάσεις βοηθούν στην πρώιμη ανίχνευση επιπλοκών.

6) Επιπλοκές του Σκληροδέρματος

Οι επιπλοκές του σκληροδέρματος εξαρτώνται από το ποια όργανα επηρεάζονται.
Ορισμένες μπορεί να είναι ήπιες, ενώ άλλες σοβαρές και δυνητικά απειλητικές για τη ζωή.
Η πρόληψη και η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι κρίσιμες.

6.1 Πνευμονικές Επιπλοκές

Διάμεση Πνευμονοπάθεια (ILD): προκαλεί δύσπνοια, βήχα και μειωμένη αντοχή.
Αν δεν αντιμετωπιστεί, οδηγεί σε ίνωση.
Πνευμονική Αρτηριακή Υπέρταση (ΠΑΥ): αυξημένη πίεση στα αγγεία των πνευμόνων,
προκαλεί κόπωση και ζάλη.

6.2 Καρδιακές Επιπλοκές

Αρρυθμίες, περικαρδίτιδα και καρδιακή ανεπάρκεια λόγω ίνωσης του μυοκαρδίου.
Μείωση της απόδοσης της δεξιάς κοιλίας από πνευμονική υπέρταση.

6.3 Νεφρικές Επιπλοκές

Νεφρική Κρίση Σκληροδέρματος: αιφνίδια υπέρταση, κεφαλαλγία, θόλωση όρασης και νεφρική ανεπάρκεια.
Αντιμετωπίζεται επειγόντως με αναστολείς ACE.

6.4 Γαστρεντερικές Επιπλοκές

Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ) και δυσφαγία.
Δυσαπορρόφηση και απώλεια βάρους λόγω SIBO (βακτηριακής υπερανάπτυξης).
Χρόνια δυσκοιλιότητα ή διάρροια.

6.5 Δερματικές & Αγγειακές Επιπλοκές

Έλκη δακτύλων, ασβέστωση (calcinosis) και τελαγγειεκτασίες.
Μείωση κινητικότητας δακτύλων και αρθρώσεων λόγω σκλήρυνσης.

⚕️ Σημαντικό: Η συστηματική παρακολούθηση επιτρέπει τον
εντοπισμό επιπλοκών πριν προκαλέσουν σοβαρή βλάβη.
Ο ρευματολόγος συντονίζει συνήθως ομάδα ειδικών (πνευμονολόγο, καρδιολόγο, νεφρολόγο).

7) Θεραπεία του Σκληροδέρματος

Δεν υπάρχει μία οριστική θεραπεία που να «εξαλείφει» το σκληρόδερμα,
όμως υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες που
ελέγχουν τα συμπτώματα και προλαμβάνουν επιπλοκές.
Η αγωγή προσαρμόζεται ανάλογα με τα όργανα που έχουν προσβληθεί.

7.1 Αντιμετώπιση Αγγειακών Διαταραχών

Ανταγωνιστές ασβεστίου (π.χ. νιφεδιπίνη) για το φαινόμενο Raynaud.
PDE5 αναστολείς (σιλδεναφίλη, ταδαλαφίλη) και προστακυκλίνες σε επίμονες περιπτώσεις.
Αποφυγή κρύου, διακοπή καπνίσματος, προθέρμανση χεριών.

7.2 Πνευμονική Ίνωση

Ανοσοκατασταλτικά (π.χ. μυκοφαινολάτη, κυκλοφωσφαμίδη).
Αντιϊνωτικά φάρμακα (νιντεντανίμπη) σε προχωρημένες περιπτώσεις.
Τακτική σπιρομέτρηση και HRCT για παρακολούθηση.

7.3 Πνευμονική Αρτηριακή Υπέρταση (ΠΑΥ)

Εξειδικευμένη αγωγή με αναστολείς ενδοθηλίνης (bosentan), PDE5 αναστολείς ή αναλόγους προστακυκλίνης.
Παρακολούθηση σε εξειδικευμένο κέντρο ΠΑΥ.

7.4 Νεφρική Κρίση

Άμεση έναρξη ACE αναστολέων (π.χ. καπτοπρίλη) — θεραπεία εκλογής.
Αποφυγή υψηλών δόσεων κορτικοστεροειδών (αυξάνουν τον κίνδυνο).

7.5 Γαστρεντερικές Διαταραχές

Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPI) για παλινδρόμηση.
Προκινητικά φάρμακα και αντιμετώπιση SIBO (ριφαξιμίνη).
Διατροφικές προσαρμογές και μικρά, συχνά γεύματα.

7.6 Δέρμα και Μυοσκελετικό

Φυσικοθεραπεία και τακτικές διατάσεις για κινητικότητα δακτύλων και στόματος.
Αναλγητικά ή ΜΣΑΦ για πόνο.
Τοπικά ενυδατικά και φροντίδα ελκών.

✅ Στόχος της θεραπείας:
να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου,
να προληφθούν επιπλοκές και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής.
Απαραίτητη η συνεργασία πολλών ειδικοτήτων
(ρευματολόγος, πνευμονολόγος, καρδιολόγος, νεφρολόγος, φυσικοθεραπευτής).

8) Καθημερινότητα & Τρόπος Ζωής

Απλές καθημερινές παρεμβάσεις μειώνουν τα συμπτώματα και τον κίνδυνο επιπλοκών.

8.1 Θερμοκρασία & Raynaud

Ντύσιμο σε στρώσεις, θερμικά γάντια/κάλτσες, θερμαινόμενα επιθέματα χεριών.
Αποφυγή απότομων αλλαγών θερμοκρασίας και ψυχρών ροφημάτων.
Διακοπή καπνίσματος. Η νικοτίνη προκαλεί αγγειοσύσπαση.

8.2 Φροντίδα δέρματος & ελκών

Καθημερινή ενυδάτωση με παχύρρευστες κρέμες μετά το μπάνιο.
Ήπιο μασάζ και διατάσεις στα δάκτυλα για διατήρηση κινητικότητας.
Άμεση φροντίδα μικροτραυματισμών. Καθαριότητα, απολύμανση, αποφόρτιση πίεσης.
Αποφυγή σφιχτών δαχτυλιδιών/υποδημάτων. Προστασία από τον ήλιο (SPF).

8.3 Στόμα & γναθοπροσωπικές ασκήσεις

Ημερήσιες ασκήσεις διάτασης στόματος με ήπιο άνοιγμα–κράτημα 5–10 δευτ.
Οδοντιατρικός έλεγχος 2×/έτος. Μαλακή οδοντόβουρτσα, στοματικά διαλύματα χωρίς αλκοόλ.

8.4 Διατροφή & ΓΟΠΝ

Μικρά, συχνά γεύματα. Αποφυγή βαριών γευμάτων το βράδυ.
Ύψωση κεφαλής κρεβατιού 10–15 cm. Αποφυγή καφέ, αλκοόλ, πικάντικων, μέντας αν ενοχλούν.
Επαρκής ενυδάτωση. Διαιτολογική υποστήριξη σε απώλεια βάρους/δυσαπορρόφηση.

8.5 Άσκηση & φυσικοθεραπεία

Ήπια–μέτρια αερόβια άσκηση 120–150′/εβδομάδα αν είναι ανεκτή.
Καθημερινές διατάσεις άνω/κάτω άκρων και θωρακικής κινητοποίησης.
Αναπνευστικές ασκήσεις σε πνευμονική συμμετοχή.

8.6 Παρακολούθηση στο σπίτι

Μετρήσεις αρτηριακής πίεσης 2–3×/εβδομάδα, ειδικά σε διάχυτη μορφή.
Καταγραφή συμπτωμάτων αναπνοής, κόπωσης, νέων ελκών.

8.7 Εργασία & πρακτικές διευκολύνσεις

Θερμαινόμενοι χώροι, γάντια προστασίας σε ψυχρό περιβάλλον.
Συχνά μικρά διαλείμματα για κίνηση/διατάσεις χεριών.
Εργονομικά βοηθήματα για λαβή και πληκτρολόγηση.

8.8 Εμβολιασμοί & πρόληψη

Ετήσια γρίπη, αντιπνευμονιοκοκκικός, επικαιροποιημένος COVID-19 όπου ενδείκνυται.
Έλεγχος για οστεοπόρωση αν μακροχρόνια κορτικοθεραπεία.

Σύνοψη: Ζεστό περιβάλλον, ενυδάτωση δέρματος, σωστή διατροφή,
τακτική κίνηση, διακοπή καπνίσματος, συστηματική αυτο-παρακολούθηση.

9) Εργασία, Ψυχολογία & Υποστήριξη

Η χρόνια φύση του σκληροδέρματος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την
εργασία και την ψυχολογία του ασθενούς.
Η κατανόηση της νόσου και η προσαρμογή του τρόπου ζωής βοηθούν
στην καλύτερη ποιότητα ζωής.

9.1 Στον χώρο εργασίας

Ρυθμίστε τη θερμοκρασία του χώρου. Οι ασθενείς με Raynaud χρειάζονται
ζεστό περιβάλλον.
Χρησιμοποιήστε θερμαντικά γάντια και αποφύγετε
επαναλαμβανόμενες κινήσεις που προκαλούν μικροτραυματισμούς.
Ζητήστε εργονομική αξιολόγηση του χώρου από ιατρό εργασίας
ή φυσικοθεραπευτή για κατάλληλη προσαρμογή.
Ενημερώστε διακριτικά συναδέλφους για να μειωθούν παρεξηγήσεις
σε περιπτώσεις περιορισμένης κινητικότητας ή κόπωσης.

9.2 Ψυχολογική υποστήριξη

Το άγχος, η κατάθλιψη και η κοινωνική απομόνωση είναι συχνά.
Η ψυχοθεραπεία ή οι ομάδες υποστήριξης ασθενών
προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια.
Η τακτική επικοινωνία με τον ιατρό μειώνει τον φόβο και βελτιώνει
τη συμμόρφωση στη θεραπεία.

9.3 Κοινωνική & πρακτική βοήθεια

Σε προχωρημένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί πιστοποίηση
αναπηρίας για κοινωνική και οικονομική υποστήριξη.
Οικογένεια και φροντιστές πρέπει να ενημερώνονται για την κατάσταση
και τις ανάγκες του ασθενούς.

💬 Συνοψίζοντας:
Ο ενεργός ρόλος του ασθενούς, η ψυχολογική ενδυνάμωση και η σωστή
κοινωνική υποστήριξη βοηθούν σημαντικά στη διατήρηση ανεξαρτησίας και αισιοδοξίας.

10) Σκληρόδερμα & Εγκυμοσύνη

Η εγκυμοσύνη είναι εφικτή για πολλές γυναίκες με σκληρόδερμα, αλλά απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και στενή παρακολούθηση.

10.1 Πριν τη σύλληψη

Σταθερή νόσος για ≥6–12 μήνες πριν την προσπάθεια.
Εκτίμηση κινδύνου: πνεύμονες (σπιρομέτρηση/DLCO, HRCT αν ενδείκνυται), καρδιά (Triplex, ΠΑΥ), νεφροί (eGFR, ΑΠ), ΓΕΣ.
Αναθεώρηση φαρμάκων: διακοπή τερατογόνων (π.χ. μυκοφαινολάτη, μεθοτρεξάτη). Επιλογή ασφαλέστερων εναλλακτικών.
Συμβουλευτική από ρευματολόγο και ιατρείο κυήσεων υψηλού κινδύνου.

10.2 Κατά τη διάρκεια της κύησης

Παρακολούθηση ανά 4–8 εβδομάδες. Έλεγχος ΑΠ, συμπτωμάτων ΠΑΥ/ILD, νεφρικής λειτουργίας.
Raynaud/ΓΟΠΝ: μέτρα θερμοπροστασίας, PPI όταν χρειάζονται. Αποφυγή καπνίσματος.
Φάρμακα (ενδεικτικά): μπορεί να χρησιμοποιηθούν κατά περίπτωση νιφεδιπίνη, PPI, χαμηλή δόση ασπιρίνης αν ενδείκνυται. Αποφυγή νεότερων ανοσοκατασταλτικών εκτός ειδικής ένδειξης.
Νεφρική κρίση: σπάνια αλλά κρίσιμη. Άμεση αξιολόγηση αν ΑΠ ↑, κεφαλαλγία, θόλωση όρασης. ACE αναστολείς είναι αντενδείκνυοι στην κύηση· απαιτείται εξειδικευμένη διαχείριση.
Διατροφή: μικρά, συχνά γεύματα. Παρακολούθηση βάρους και αιμοσφαιρίνης.

10.3 Τοκετός και λοχεία

Τρόπος τοκετού μαιευτικά. Προγραμματισμός σε νοσοκομείο με ΜΕΘ/καρδιοπνευμονική υποστήριξη αν υπάρχει ΠΑΥ/ILD.
Μετά τον τοκετό: επανέναρξη/προσαρμογή αγωγής που ανεστάλη στην κύηση. Έλεγχος θηλασμού ως προς ασφάλεια φαρμάκων.

Σύνοψη: Προ-σύλληψης σχεδιασμός, σταθερή νόσος, τακτικοί έλεγχοι και εξατομικευμένη φαρμακευτική στρατηγική μειώνουν τον κίνδυνο για μητέρα και έμβρυο.

11) Συχνά Λάθη & Παρερμηνείες

Το σκληρόδερμα είναι πολύπλοκη νόσος και συχνά δημιουργεί παρεξηγήσεις. Η σωστή ενημέρωση αποτρέπει καθυστερήσεις στη διάγνωση και στην αντιμετώπιση.

❌ «Το σκληρόδερμα είναι μόνο δερματικό πρόβλημα»: Λάθος. Μπορεί να προσβάλει εσωτερικά όργανα (πνεύμονες, καρδιά, νεφρούς, γαστρεντερικό).
❌ «Είναι αλλεργική αντίδραση ή αποτέλεσμα στρες»: Δεν ισχύει. Είναι αυτοάνοσο νόσημα με πολυπαραγοντική παθογένεια.
❌ «Δεν υπάρχει τίποτα να κάνω»: Λανθασμένο. Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές που ελέγχουν τη νόσο και βελτιώνουν τη ζωή του ασθενούς.
❌ «Δεν χρειάζεται τακτικός έλεγχος»: Η νόσος μπορεί να παραμένει σιωπηλή ενώ εξελίσσεται· οι περιοδικοί έλεγχοι είναι ζωτικοί.
❌ «Αν είναι ήπια τώρα, θα μείνει έτσι»: Όχι πάντα. Η πορεία μπορεί να αλλάξει. Γι’ αυτό απαιτείται συστηματική παρακολούθηση.
❌ «Οι θεραπείες είναι ίδιες για όλους»: Κάθε ασθενής έχει διαφορετική μορφή, αντισώματα και ρυθμό εξέλιξης· η αγωγή είναι εξατομικευμένη.

✅ Ορθή προσέγγιση: Ενημέρωση, συνεργασία με εξειδικευμένο ρευματολόγο, παρακολούθηση οργάνων και προσαρμογή θεραπείας ανάλογα με την πορεία της νόσου.

12) FAQ – Συχνές Ερωτήσεις

🔹 Προκαλεί το σκληρόδερμα πόνο;

Ο πόνος δεν είναι πάντα κυρίαρχο σύμπτωμα, αλλά μπορεί να υπάρχει
σε αρθρώσεις, μύες ή έλκη στα δάκτυλα. Αντιμετωπίζεται με
φυσικοθεραπεία, ΜΣΑΦ και τοπική φροντίδα.

🔹 Είναι μεταδοτικό;

Όχι. Το σκληρόδερμα είναι αυτοάνοση πάθηση
και δεν μεταδίδεται με επαφή ή αίμα.

🔹 Μπορώ να ασκούμαι;

Ναι, με μέτρο. Ήπια αερόβια άσκηση (περπάτημα, ποδήλατο, κολύμβηση)
και διατάσεις βοηθούν στην κινητικότητα και την ψυχολογία.
Αποφύγετε ακραία κόπωση ή έκθεση σε κρύο.

🔹 Θεραπεύεται οριστικά;

Όχι πλήρως, αλλά υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες
που σταθεροποιούν τη νόσο και μειώνουν τα συμπτώματα.
Η έγκαιρη διάγνωση κάνει τη διαφορά.

🔹 Ποια αντισώματα είναι χαρακτηριστικά;

Τα πιο συχνά είναι ANA, anti–centromere,
anti–Scl-70 και anti–RNA polymerase III.
Κάθε τύπος σχετίζεται με διαφορετική μορφή και πρόγνωση.

🔹 Επηρεάζει την εγκυμοσύνη;

Μπορεί, αλλά με σταθερή νόσο και σωστό προγραμματισμό,
οι περισσότερες γυναίκες ολοκληρώνουν επιτυχώς την κύηση.
Απαιτείται συνεργασία ρευματολόγου και μαιευτήρα υψηλού κινδύνου.

🔹 Τι μπορώ να κάνω μόνος/η μου;

Ελέγχετε την πίεση, κρατάτε τα χέρια ζεστά, σταματήστε το κάπνισμα,
ενυδατώνετε το δέρμα, ασκείστε ήπια και παρακολουθείτε τα συμπτώματά σας.
Μικρές αλλαγές έχουν μεγάλο όφελος.

Συμβουλή: Καταγράψτε τα συμπτώματα και τις μετρήσεις σας
πριν από κάθε ραντεβού. Η συστηματική παρακολούθηση βοηθά τον γιατρό
να προσαρμόσει σωστά τη θεραπεία σας.

13) Κλείσιμο ραντεβού & εξετάσεις

Κλείστε εύκολα εξέταση σκληροδέρματος (ANA, anti-centromere, anti–Scl-70 κ.ά.) ή δείτε τον πλήρη κατάλογο:

📘 Κατάλογος Εξετάσεων
📅 Κλείστε Ραντεβού Τώρα

📞 +30-22310-66841 • Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30

14) Βιβλιογραφία & Πηγές

1. European League Against Rheumatism (EULAR).
Recommendations for the management of systemic sclerosis.
Ann Rheum Dis. 2023;82(5):563–575.
Διαθέσιμο online.
2. American College of Rheumatology (ACR).
Systemic sclerosis classification criteria and treatment updates.
www.rheumatology.org
3. Denton CP, Khanna D.
Systemic sclerosis. Lancet. 2017;390(10103):1685–1699.
PubMed
4. Allanore Y, et al.
Pathogenesis of systemic sclerosis: an update. J Autoimmun. 2021;125:102728.
PubMed
5. Επιστημονική Εταιρεία Ρευματολογίας Ελλάδος & Κύπρου (ΕΕΡΕ).
Κατευθυντήριες οδηγίες για τα αυτοάνοσα νοσήματα και τη συστηματική σκλήρυνση.
ere.gr
6. Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία.
Πρωτόκολλο παρακολούθησης ασθενών με διάμεση πνευμονοπάθεια λόγω σκληροδέρματος.
hts.org.gr
7. UpToDate.
Systemic sclerosis (scleroderma): Clinical manifestations, diagnosis, and treatment.
uptodate.com

Πηγή ενημέρωσης ασθενών:
Mikrobiologiko Lamia – Επιστημονική επιμέλεια: Dr. Παντελής Αναγνωστόπουλος, Ιατρός Μικροβιολόγος – Βιοπαθολόγος
(mikrobiologikolamia.gr)

Παντελής Αναγνωστόπουλος

08/Oct/2025

Θέλετε να προγραμματίσετε εξέταση σχετική με βιολογικούς παράγοντες (π.χ. QuantiFERON-TB, HBV / HCV, CRP) ή να δείτε όλες τις διαθέσιμες εξετάσεις;

📘 Κατάλογος Εξετάσεων
📅 Κλείστε Ραντεβού Τώρα

📞 +30-22310-66841 • Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30

1) Τι είναι οι βιολογικοί παράγοντες

💡 Σύντομη περίληψη:
Οι βιολογικοί παράγοντες είναι «στοχευμένα» φάρμακα που παράγονται με τεχνολογίες βιοτεχνολογίας (ανασυνδυασμένο DNA, μονοκλωνικά αντισώματα) και στοχεύουν συγκεκριμένα μόρια του ανοσοποιητικού.
Σε αντίθεση με τα κλασικά ανοσοκατασταλτικά, δεν καταστέλλουν το ανοσοποιητικό συνολικά, αλλά **τροποποιούν εκλεκτικά** τη φλεγμονώδη απόκριση.

Οι βιολογικοί παράγοντες (biologic DMARDs) είναι πρωτεΐνες ή αντισώματα που δρουν σε μοριακό επίπεδο. Αντιγράφουν φυσικές ουσίες του οργανισμού ή μπλοκάρουν υποδοχείς και κυτοκίνες που προκαλούν χρόνια φλεγμονή. Παράγονται σε κύτταρα μέσω γενετικής μηχανικής και υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο καθαρότητας και σταθερότητας.

🔬 Πώς δρουν

Αναστέλλουν μόρια-«κλειδιά» της φλεγμονής όπως TNF-α, IL-6, IL-17 ή IL-23.
Εμποδίζουν την ενεργοποίηση Β ή Τ λεμφοκυττάρων που προκαλούν αυτοανοσία.
Μειώνουν σταδιακά πόνο, οίδημα, φλεγμονώδεις δείκτες (CRP, ΤΚΕ) και προστατεύουν τις αρθρώσεις και τα όργανα από καταστροφή.

📈 Πλεονεκτήματα έναντι των κλασικών ανοσοκατασταλτικών

Μεγαλύτερη στοχευτικότητα → λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από κορτικοστεροειδή.
Καλύτερη ανταπόκριση σε ασθενείς που δεν ελέγχονται με μεθοτρεξάτη ή αζαθειοπρίνη.
Επιβραδύνουν ή σταματούν τη μόνιμη καταστροφή αρθρώσεων σε RA και PsA.

🧠 Παραδείγματα κυτοκινών-στόχων

Κυτοκίνη	Ρόλος στη φλεγμονή	Φάρμακα που την αναστέλλουν
TNF-α	Κεντρική κυτοκίνη σε RA, Crohn, ψωρίαση	Infliximab, Adalimumab, Etanercept
IL-6	Προάγει πυρετό, CRP, αρθρική φλεγμονή	Tocilizumab, Sarilumab
IL-17 / IL-23	Κύρια οδός στην ψωρίαση και σπονδυλαρθρίτιδες	Secukinumab, Ixekizumab, Ustekinumab, Guselkumab

📚 Χρήση σε διάφορες παθήσεις

Οι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιούνται στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, την ψωριασική αρθρίτιδα, την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, τη νόσο Crohn, την ελκώδη κολίτιδα, αλλά και σε δερματολογικά ή σπανιότερα ενδοκρινολογικά νοσήματα. Κάθε κατηγορία στοχεύει διαφορετικό βιολογικό μονοπάτι, με διαφορετικό μηχανισμό δράσης και δοσολογία.

Η επιλογή του κατάλληλου παράγοντα γίνεται αποκλειστικά από τον ειδικό ιατρό, μετά από εξατομικευμένη εκτίμηση και προληπτικό εργαστηριακό έλεγχο.

2) Κύριες Ενδείξεις

🎯 Περίληψη:
Οι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιούνται σε χρόνια φλεγμονώδη και αυτοάνοσα νοσήματα, όταν τα συμβατικά φάρμακα (μεθοτρεξάτη, κορτικοστεροειδή, αζαθειοπρίνη) δεν επαρκούν ή προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η επιλογή γίνεται βάσει κλινικών οδηγιών (EULAR, ACR, ECCO, ΕΡΕ, ΕΔΑΕ) και εξατομικεύεται ανάλογα με την πάθηση, το προφίλ ασθενούς και τις συννοσηρότητες.

🦴 Ρευματολογικές παθήσεις

Ρευματοειδής αρθρίτιδα (RA): Μείωση φλεγμονής, καθυστέρηση καταστροφής αρθρώσεων, βελτίωση λειτουργικότητας.
Ψωριασική αρθρίτιδα (PsA): Έλεγχος αρθρικών και δερματικών εκδηλώσεων, πρόληψη παραμορφώσεων.
Αξονική σπονδυλαρθρίτιδα / Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα (axSpA): Ανακούφιση από πόνο και δυσκαμψία, διατήρηση κινητικότητας σπονδυλικής στήλης.

🧴 Δερματολογικές παθήσεις

Ψωρίαση μέτρια–σοβαρή: Τα anti-IL-17, anti-IL-23 και anti-TNF εξαλείφουν πλάκες και βελτιώνουν ποιότητα ζωής.
Χρησιμοποιούνται όταν η τοπική θεραπεία ή η μεθοτρεξάτη αποτυγχάνει.
Χρόνια κνίδωση, ατοπική δερματίτιδα: Νεότερα βιολογικά (omalizumab, dupilumab) στοχεύουν IgE ή IL-4/13.

💩 Γαστρεντερολογικές παθήσεις

Νόσος Crohn & Ελκώδης κολίτιδα: Αναστολή TNF-α, IL-12/23 ή α4β7-ιντεγκρίνης (vedolizumab) οδηγεί σε ύφεση και επούλωση βλεννογόνου.
Οι βιολογικοί μειώνουν τα κορτικοειδή και τις υποτροπές.

🩸 Άλλες ενδείξεις (κατά περίπτωση)

Αγγειίτιδες: Rituximab για ANCA-αγγειίτιδες (Granulomatosis with polyangiitis, Microscopic polyangiitis).
Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ): Belimumab, anifrolumab για ενεργό νόσο.
Βρογχικό άσθμα / Ηωσινοφιλικό άσθμα: Anti-IgE (omalizumab), anti-IL-5 (mepolizumab, benralizumab).
Νευρολογικά: Anti-CD20 (ocrelizumab) για Πολλαπλή Σκλήρυνση.
Αιματολογικά: Eltrombopag, romiplostim για χρόνια ιδιοπαθή θρομβοπενία.

⚠️ Σημαντικό:
Η χορήγηση βιολογικού παράγοντα απαιτεί τεκμηριωμένη διάγνωση, προληπτικό έλεγχο λοιμώξεων και ιατρική παρακολούθηση. Δεν ξεκινά ποτέ χωρίς συνταγογράφηση από ειδικό (ρευματολόγο, δερματολόγο, γαστρεντερολόγο ή πνευμονολόγο).

mikrobiologikolamia.gr

3) Κατηγορίες & παραδείγματα

↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.

Κατηγορία	Στόχος	Ενδεικτικά φάρμακα	Συχνές ενδείξεις
Αντι-TNF	TNF-α	Infliximab, Adalimumab, Etanercept, Golimumab, Certolizumab	RA, PsA, AxSpA, Crohn, UC, ψωρίαση
Αντι-IL-6R	IL-6 υποδοχέας	Tocilizumab, Sarilumab	RA, γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα
Αντι-IL-17	IL-17A / υποδοχέας	Secukinumab, Ixekizumab, Brodalumab	Ψωρίαση, PsA, AxSpA
Αντι-IL-12/23 & Αντι-IL-23	p40 / p19	Ustekinumab, Guselkumab, Risankizumab, Tildrakizumab	Ψωρίαση, PsA, Crohn
Β-κύτταρα	CD20	Rituximab	RA, αγγειίτιδες
T-κυτταρική συνδιέγερση	CTLA-4 (CD80/86)	Abatacept	RA, PsA

4) Πριν την έναρξη: προληπτικός έλεγχος

Βασικός προ-θεραπευτικός έλεγχος

Φυματίωση: QuantiFERON-TB Gold ή Mantoux ± ακτινογραφία θώρακος.
Ιοί ήπατος: HBsAg, anti-HBc (ολικά/IgG), anti-HBs, anti-HCV. HBV DNA όπου ενδείκνυται.
HIV: έλεγχος κατά περίπτωση/κατευθυντήριες.
Αιματολογικός/βιοχημικός: Γενική αίματος, ΤΚΕ, CRP, AST/ALT, αλκαλική, χολερυθρίνη, κρεατινίνη/eGFR.
Κύηση: τεστ κύησης σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας εφόσον απαιτείται.
Εμβολιασμοί: επικαιροποίηση πριν την έναρξη (π.χ. γρίπη, πνευμονιόκοκκος, HBV, ανεμοβλογιά/έρπητας ζωστήρας με ανασυνδυασμένο εμβόλιο).
Baseline νόσου: δείκτες δραστηριότητας (π.χ. DAS28, PASI), φωτογραφικό αρχείο σε δερματολογικές ενδείξεις.

↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.

Εξέταση	Πότε	Τι ψάχνουμε / Ενέργεια
QuantiFERON ή Mantoux	Πριν την έναρξη	Λανθάνουσα TB → προφυλακτική αγωγή πριν/παράλληλα, έναρξη βιολογικού μετά από 3–4 εβδομάδες προφύλαξης (σύμφωνα με πρωτόκολλο).
HBsAg, anti-HBc, anti-HBs	Πριν την έναρξη	Αν HBsAg(+) ή/και anti-HBc(+): εκτίμηση HBV DNA και αντιική προφύλαξη (π.χ. εντεκαβίρη/τενοφοβίρη) κατά περίπτωση.
Anti-HCV ± HCV RNA	Πριν την έναρξη	Ενεργός HCV → ηπατολογική εκτίμηση/θεραπεία, εξατομίκευση ανοσοκαταστολής.
HIV Ag/Ab	Κατά περίπτωση	Συν-διαχείριση με λοιμωξιολόγο αν θετικό.
CBC, CRP/ΤΚΕ, AST/ALT, κρεατινίνη	Πριν και ανά 8–12 εβδομ.	Ασφάλεια/αποτελεσματικότητα, προσαρμογή δόσης ή διακοπή αν διαταραχές.
Εμβολιασμοί	Πριν την έναρξη	Αδρανοποιημένα επιτρέπονται. Ζώντες εξασθενημένοι ≥4 εβδομάδες πριν την ανοσοκαταστολή.

Mini-αλγόριθμοι γρήγορης πράξης

TB θετική: ξεκινά προφύλαξη κατά TB, αναβάλλεται ο βιολογικός μέχρι να συμπληρωθεί ο ελάχιστος απαιτούμενος χρόνος προφύλαξης.
HBsAg(+)/ή anti-HBc(+): έλεγχος HBV DNA. Αν υψηλός κίνδυνος επανενεργοποίησης → αντιική προφύλαξη και στενή παρακολούθηση τρανσαμινασών/HBV DNA.
Εμβολιασμοί: γρίπη ετησίως, πνευμονιόκοκκος (PCV20 ή PCV15→PPSV23), HBV σειρά, ανασυνδυασμένο έρπητα ζωστήρα όπου ενδείκνυται.

Σημ.: Το ακριβές πρόγραμμα προφύλαξης/παρακολούθησης καθορίζεται από τον θεράποντα βάσει νόσου, φαρμάκου και συννοσηροτήτων.

mikrobiologikolamia.gr

5) Χορήγηση & παρακολούθηση

Οδοί: ενδοφλέβια έγχυση σε νοσηλευτικό χώρο ή υποδόριες ενέσεις στο σπίτι μετά από εκπαίδευση.
Συνδυασμοί: συχνά με μεθοτρεξάτη σε RA για μείωση ανοσογονικότητας και βελτίωση αποτελεσματικότητας.
Παρακολούθηση: CBC, ηπατικά ένζυμα, CRP/ΤΚΕ ανά 8–12 εβδομάδες, αξιολόγηση λοίμωξης σε κάθε επίσκεψη.

6) Πότε φαίνεται το αποτέλεσμα

⏱️ Περίληψη:
Η δράση των βιολογικών παραγόντων δεν είναι άμεση. Τα περισσότερα αρχίζουν να δρουν σταδιακά μέσα σε 4–12 εβδομάδες, ανάλογα με το είδος του φαρμάκου, την πάθηση και τη βαρύτητα της φλεγμονής.

📊 Ενδεικτικός χρόνος ανταπόκρισης ανά πάθηση

↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.

Νόσος / Κατηγορία	Τύπος βιολογικού παράγοντα	Μέσος χρόνος βελτίωσης	Δείκτες που βελτιώνονται
Ρευματοειδής αρθρίτιδα	Anti-TNF, Anti-IL-6R, Abatacept	6–12 εβδομάδες	CRP, ΤΚΕ, DAS28 score
Ψωρίαση / Ψωριασική αρθρίτιδα	Anti-IL-17, Anti-IL-23, Anti-TNF	4–10 εβδομάδες	PASI75, DLQI (ποιότητα ζωής)
Νόσος Crohn / Ελκώδης κολίτιδα	Anti-TNF, Anti-IL-12/23, Anti-Integrin	8–14 εβδομάδες	Καλπροτεκτίνη κοπράνων, CRP, ύφεση συμπτωμάτων
Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα	Anti-TNF, Anti-IL-17	6–12 εβδομάδες	ASDAS, BASDAI, CRP
Χρόνια ουρτικάρια / άσθμα	Anti-IgE, Anti-IL-5	2–8 εβδομάδες	Βήχας, δύσπνοια, εξανθήματα

📅 Τι να περιμένει ο ασθενής

Η βελτίωση είναι προοδευτική· τα συμπτώματα μειώνονται πρώτα, οι δείκτες φλεγμονής ακολουθούν.
Σε 1 στους 4 ασθενείς απαιτείται αλλαγή κατηγορίας μετά από 3–6 μήνες εάν δεν υπάρξει επαρκής ανταπόκριση.
Η μακροχρόνια συνέχιση (>1 έτος) σχετίζεται με σταθερή ύφεση και μικρότερη ανάγκη για κορτικοστεροειδή.

⚠️ Προσοχή:
Αν δεν παρατηρείται βελτίωση εντός 3–4 μηνών, ο θεράπων ιατρός επανεκτιμά τη δοσολογία, τη συμμόρφωση ή την αλλαγή φαρμάκου.
Η διακοπή από μόνη της χωρίς ιατρική καθοδήγηση μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή ή ανοσογονικότητα (αντισώματα έναντι του φαρμάκου).

Η συχνή παρακολούθηση με εξετάσεις όπως CRP, ΤΚΕ, καλπροτεκτίνη και επίπεδα φαρμάκου βοηθούν στη βέλτιστη προσαρμογή της θεραπείας.

7) Ανεπιθύμητες Ενέργειες & Διαχείριση

⚠️ Σημαντικό:
Οι βιολογικοί παράγοντες είναι γενικά καλά ανεκτοί, αλλά επειδή επηρεάζουν το ανοσοποιητικό, ενδέχεται να αυξήσουν την πιθανότητα ορισμένων λοιμώξεων ή εργαστηριακών διαταραχών.
Η στενή ιατρική παρακολούθηση και η έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων μειώνουν δραστικά τους κινδύνους.

🧬 Συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες

Τοπικές αντιδράσεις στη θέση ένεσης: ερυθρότητα, κνησμός ή ήπιο άλγος· συνήθως υποχωρούν εντός 24–48 ωρών.
Αντιδράσεις κατά τη διάρκεια έγχυσης (IV): πυρετός, ρίγος, κεφαλαλγία, ναυτία. Αντιμετωπίζονται με βραδύτερη έγχυση ή προθεραπεία με αντιισταμινικό.
Ήπιες λοιμώξεις: φαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα, έρπης, ουρολοιμώξεις· απαιτείται ενημέρωση του ιατρού αν ο πυρετός επιμένει.

🧫 Σοβαρότερες ή σπανιότερες επιπλοκές

Φυματίωση ή επανενεργοποίηση HBV: προκύπτει σε ανεπαρκή προέλεγχο ή διακοπή προφύλαξης.
→ Αντι-TNF φάρμακα έχουν τη μεγαλύτερη συσχέτιση.
Κυτταροπενίες: μείωση λευκών ή αιμοπεταλίων. Παρακολούθηση CBC ανά 8–12 εβδομάδες.
Αυξημένες τρανσαμινάσες: συνήθως παροδικές· απαιτείται διακοπή ή αλλαγή φαρμάκου αν υπερβούν 3× το ανώτερο φυσιολογικό.
Νευρολογικές επιπλοκές: πολύ σπάνιες απομυελινωτικές διαταραχές (οπτική νευρίτιδα, σκλήρυνση τύπου MS) κυρίως με anti-TNF.
Καρδιακή ανεπάρκεια: αντένδειξη για ορισμένα anti-TNF· ελέγχεται πριν την έναρξη.
Αναφυλακτικές αντιδράσεις: εξαιρετικά σπάνιες· συμβαίνουν κυρίως στην πρώτη ή δεύτερη έγχυση. Αντιμετωπίζονται άμεσα σε νοσοκομειακό περιβάλλον.

📋 Διαχείριση & παρακολούθηση

↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.

Κατηγορία παρενέργειας	Συχνότητα / Κίνδυνος	Διαχείριση
Τοπικές αντιδράσεις	1:10 ασθενείς	Ψύξη, παρακεταμόλη, συνέχιση θεραπείας αν ήπια.
Ήπιες λοιμώξεις	Συχνές	Προσωρινή διακοπή μέχρι ίαση. Επανέναρξη μετά από ιατρική έγκριση.
Σοβαρές λοιμώξεις / TB / HBV	Σπάνιες (0.5–1%)	Διακοπή, κατάλληλη αντιμικροβιακή αγωγή, αναφορά στο ΚΕΕΛΠΝΟ.
Ηπατοτοξικότητα	Παροδική σε 2–3%	Παρακολούθηση AST/ALT. Διακοπή αν >3× ULN.
Απομυελινωτικά συμβάματα	Πολύ σπάνια (<0.1%)	Άμεση διακοπή. Νευρολογική εκτίμηση.
Αναφυλαξία / Υπερευαισθησία	Εξαιρετικά σπάνια	Επείγουσα αντιμετώπιση (αδρεναλίνη, κορτικοειδή, παρακολούθηση).

💉 Εργαστηριακή παρακολούθηση

Ανά 8–12 εβδομάδες: Γενική αίματος, AST/ALT, CRP, ΤΚΕ.
Ετήσια επανεκτίμηση: Mantoux ή QuantiFERON σε υψηλού κινδύνου άτομα.
HBV DNA / HCV RNA: κάθε 6 μήνες σε φορείς ή θετικούς δείκτες.
Αντι-φαρμακευτικά αντισώματα: όπου διαθέσιμα (ιδίως σε anti-TNF) για αξιολόγηση ανοσογονικότητας.

✅ Συνοπτικά:

Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες και αναστρέψιμες.
Η έγκαιρη αναφορά συμπτωμάτων προλαμβάνει σοβαρές επιπλοκές.
Ο συνδυασμός ιατρικής παρακολούθησης + εργαστηριακού ελέγχου εξασφαλίζει τη μέγιστη ασφάλεια.

Επικοινωνήστε άμεσα με τον θεράποντα ιατρό σας σε περίπτωση πυρετού, βήχα που επιμένει, απώλειας βάρους, ίκτερου ή νέου εξανθήματος.

8) Ειδικοί πληθυσμοί

Κύηση/Γαλουχία: ορισμένοι παράγοντες μπορούν να συνεχιστούν μέχρι συγκεκριμένη εβδομάδα· εξατομίκευση με τον θεράποντα.
Ηλικιωμένοι: μεγαλύτερος κίνδυνος λοιμώξεων· στενή επιτήρηση.
Χρόνια HBV/HCV: έναρξη/αντιική προφύλαξη σύμφωνα με ηπατολογικές οδηγίες πριν την ανοσοκαταστολή.

9) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

1️⃣ Χρειάζονται πάντα εξετάσεις πριν την έναρξη;

Ναι. Ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει QuantiFERON ή Mantoux, HBV/HCV, HIV, γενική αίματος, ΤΚΕ, CRP, ηπατικά ένζυμα και εμβολιασμούς. Εξασφαλίζει την ασφάλεια της θεραπείας και την πρόληψη λανθανουσών λοιμώξεων.

2️⃣ Πώς γίνεται η χορήγηση των βιολογικών παραγόντων;

Ανάλογα με το φάρμακο, χορηγούνται ενδοφλεβίως (σε νοσηλευτικό χώρο) ή υποδορίως στο σπίτι μετά από εκπαίδευση. Τα διαστήματα κυμαίνονται από 1 έως 4 εβδομάδες.

3️⃣ Πόσο γρήγορα θα δω βελτίωση;

Η κλινική ανταπόκριση φαίνεται συνήθως μέσα στις 4–12 εβδομάδες. Σε ψωρίαση και ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορεί νωρίτερα, ενώ σε Crohn/ελκώδη κολίτιδα απαιτείται περισσότερος χρόνος.

4️⃣ Τι πρέπει να προσέχω κατά τη διάρκεια της θεραπείας;

Αποφύγετε επαφή με άτομα με λοιμώξεις, ενημερώστε τον ιατρό σε πυρετό ή βήχα, και αποφύγετε ζώντα εμβόλια. Επαναλαμβάνεται εργαστηριακός έλεγχος ανά 8–12 εβδομάδες.

5️⃣ Μπορώ να συνεχίσω τα υπόλοιπα φάρμακά μου;

Ναι, υπό ιατρική καθοδήγηση. Συχνός συνδυασμός με μεθοτρεξάτη ή χαμηλές δόσεις κορτικοστεροειδών για μείωση ανοσογονικότητας.

6️⃣ Ποιες είναι οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες;

Ήπιες αντιδράσεις στο σημείο ένεσης, πονοκέφαλος, καταρροή. Σπάνια σοβαρές λοιμώξεις (φυματίωση, ηπατίτιδα Β). Κάθε επίμονο σύμπτωμα αναφέρεται άμεσα.

7️⃣ Μπορώ να κάνω εμβόλια ενώ λαμβάνω βιολογικό παράγοντα;

Τα αδρανοποιημένα (π.χ. γρίπης, πνευμονιόκοκκου, HBV, COVID-19) επιτρέπονται. Τα ζώντα εξασθενημένα (MMR, ανεμοβλογιά) μόνο πριν την έναρξη ή μετά τη διακοπή.

8️⃣ Επιτρέπεται η εγκυμοσύνη κατά τη θεραπεία;

Εξαρτάται από το φάρμακο. Certolizumab θεωρείται ασφαλέστερο στην κύηση. Απαιτείται προγραμματισμός με τον ιατρό.

9️⃣ Τι γίνεται αν κολλήσω λοίμωξη;

Η θεραπεία διακόπτεται προσωρινά έως την πλήρη ανάρρωση. Επανέναρξη μόνο μετά από ιατρική εκτίμηση. Σε σοβαρές λοιμώξεις ή σήψη, διακοπή οριστική.

🔟 Αν δεν ανταποκρίνομαι, τι επιλογές υπάρχουν;

Ο ιατρός μπορεί να μετρήσει επίπεδα φαρμάκου και αντισώματα. Αν υπάρχει αντοχή ή μη ανταπόκριση, εξετάζεται αλλαγή κατηγορίας ή προσθήκη άλλου DMARD.

10) Κλείσιμο ραντεβού για προληπτικό έλεγχο

Κλείστε εύκολα εξέταση σχετική με βιολογικούς παράγοντες ή δείτε τον πλήρη κατάλογο:

📘 Κατάλογος Εξετάσεων
📅 Κλείστε Ραντεβού Τώρα

📞 +30-22310-66841 • Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30

11) Βιβλιογραφία & Πηγές

1. Singh JA, Saag KG, et al.
2021 American College of Rheumatology Guideline for the Treatment of Rheumatoid Arthritis.
Arthritis Care & Research 2021;73(7):924–939.
PubMed
2. Galloway JB, et al.
Risk of infection with anti-TNF therapy in rheumatoid arthritis, psoriasis, and inflammatory bowel disease.
Rheumatology (Oxford). 2011;50(8):1460–1466.
PubMed
3. Smolen JS, Landewé RBM, et al.
EULAR recommendations for the management of rheumatoid arthritis with synthetic and biological DMARDs: 2022 update.
Ann Rheum Dis 2023;82(1):48–64.
EULAR Official
4. European Crohn’s and Colitis Organisation (ECCO).
ECCO Guidelines on Therapeutics in Crohn’s Disease and Ulcerative Colitis.
ECCO Official Site
5. Gisondi P, Geat D, et al.
Biologic Therapies and the Risk of Infection in Psoriasis: A Systematic Review and Meta-analysis.
JAMA Dermatology 2023;159(2):196–210.
PubMed
6. Furer V, Rondaan C, et al.
EULAR recommendations for vaccination in adult patients with autoimmune inflammatory rheumatic diseases.
Ann Rheum Dis 2020;79(1):39–52.
EULAR Vaccination Guidelines
7. Winthrop KL, Mariette X.
Immunosuppression and infectious risk in the treatment of rheumatoid arthritis.
Best Pract Res Clin Rheumatol 2020;34(4):101500.
PubMed
8. Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία & Επαγγελματική Ένωση Ρευματολόγων Ελλάδος (ΕΡΕ-ΕΠΕΡΕ).
Οδηγίες για τη χρήση βιολογικών παραγόντων στα ρευματικά νοσήματα.
ere.gr
9. Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία.
Συστάσεις για χρήση βιολογικών παραγόντων σε Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους Εντέρου.
hsg.gr
10. Ελληνική Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία (ΕΔΑΕ).
Θεραπευτικές οδηγίες για τη μέτρια-σοβαρή ψωρίαση με βιολογικούς παράγοντες.
edae.gr
11. Williams Textbook of Endocrinology, 15th Edition.
Elsevier; 2024. Κεφάλαιο: «Cytokines and Biological Therapies in Autoimmune Disorders».
12. National Institute for Health and Care Excellence (NICE).
Biologic therapies for rheumatoid arthritis, psoriasis and inflammatory bowel disease.
NICE Guidelines
13. ClinicalKey – Biologic DMARDs Monographs (Infliximab, Adalimumab, Tocilizumab, Ustekinumab).
ClinicalKey

Οι ανωτέρω πηγές συνδυάζουν διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες (EULAR, ECCO, ACR, NICE) και ελληνικές ιατρικές εταιρείες (ΕΡΕ, ΕΔΑΕ, ΕΓΕ), παρέχοντας τεκμηριωμένες πληροφορίες για τη σωστή, ασφαλή και εξατομικευμένη χρήση των βιολογικών παραγόντων.

🧠 Επιστημονική Σημείωση (σύνοψη πρόσφατων δεδομένων)

Λοιμώξεις: Οι βιολογικοί αυξάνουν κυρίως τον κίνδυνο κοινών λοιμώξεων· ο σχετικός κίνδυνος σοβαρών λοιμώξεων είναι μέτριος και εξαρτάται από ηλικία, συννοσηρότητες, κορτικοειδή και τύπο παράγοντα. Anti-TNF συνδέονται περισσότερο με TB/HBV επανενεργοποίηση· απαιτείται συστηματικός προέλεγχος και, όπου δει, προφύλαξη [1–2,7].
IBD/Ψωρίαση: Anti-IL-12/23 και καθαροί anti-IL-23 δείχνουν υψηλά ποσοστά ύφεσης με ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας· anti-IL-17 αποτελεσματικοί σε ψωρίαση και σπονδυλαρθρίτιδες [4–5].
RA στρατηγικές: Οι ενημερωμένες EULAR/ACR συστήνουν «treat-to-target» με χρήση βιολογικών ή στοχευμένων συνθετικών DMARDs όταν αποτυγχάνει η μεθοτρεξάτη· συνδυασμός με MTX μειώνει ανοσογονικότητα σε anti-TNF [1,3].
Εμβολιασμοί: Αδρανοποιημένα εμβόλια συνιστώνται κανονικά· ζώντα εξασθενημένα μόνο πριν την ανοσοκαταστολή. Προτεραιότητα σε γρίπη, πνευμονιόκοκκο, HBV, COVID-19, έρπητα ζωστήρα (ανασυνδυασμένο) [6].
Κύηση/Γαλουχία: Δεδομένα υποδεικνύουν καλύτερο προφίλ για certolizumab λόγω ελάχιστης διαπλακουντιακής μεταφοράς· απαιτείται εξατομίκευση χρονοδιαγράμματος διακοπής/συνέχισης ανά παράγοντα [1,3,12].
Therapeutic Drug Monitoring (TDM): Μέτρηση επιπέδων και αντισωμάτων έναντι φαρμάκου βοηθά στη διάκριση φαρμακοκινητικής/φαρμακοδυναμικής αστοχίας και στην έγκαιρη αλλαγή κατηγορίας [4,7].
Μακροχρόνια ασφάλεια: Η συνολική θνητότητα δεν αυξάνει· κίνδυνος κακοηθειών γενικά ουδέτερος, με προσοχή σε ειδικούς πληθυσμούς και ιστορικό νεοπλασίας [1–3,7].

Ενδεικτικές πηγές αντιστοίχισης: [1] ACR 2021, [2] Galloway 2011, [3] EULAR 2022, [4] ECCO, [5] JAMA Derm 2023, [6] EULAR Vaccination 2020, [7] Winthrop & Mariette 2020, [12] NICE.

mikrobiologikolamia.gr

Παντελής Αναγνωστόπουλος

14/Jun/2025

🔍 Τι είναι τα Anti-CCP;

Τα αντισώματα anti-CCP (Anti-Cyclic Citrullinated Peptide) είναι αυτοαντισώματα που στρέφονται ενάντια σε κιτρουλλινωμένα πεπτίδια, δηλαδή πρωτεΐνες που έχουν υποστεί μετα-μεταφραστική τροποποίηση της αργινίνης σε κιτρουλλίνη. Αυτή η αλλαγή μπορεί να συμβεί σε καταστάσεις φλεγμονής και το ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ) αναγνωρίζει λανθασμένα αυτές τις πρωτεΐνες ως “ξένες”, προκαλώντας αυτοάνοση αντίδραση.

📌 Anti-CCP και Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (ΡΑ)

Το anti-CCP θεωρείται ισχυρός δείκτης ειδικότητας για την πρώιμη διάγνωση της ΡΑ. Η παρουσία αυτών των αντισωμάτων, μαζί με τον ρευματοειδή παράγοντα (RF), αυξάνει την πιθανότητα ορθής διάγνωσης και σχετίζεται με πιο επιθετική πορεία της νόσου.

🧬 Παθογένεση – Τι είναι η κιτρουλλίνωση;

Η κιτρουλλίνωση είναι μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε καταστάσεις φλεγμονής, όπου το ένζυμο PAD (Peptidyl Arginine Deiminase) μετατρέπει την αργινίνη σε κιτρουλλίνη. Αυτό αλλάζει τη δομή των πρωτεϊνών και ενδέχεται να πυροδοτήσει αυτοάνοσες αντιδράσεις σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα.

🩸 Εξέταση Anti-CCP: Τι πρέπει να γνωρίζετε

Τύπος δείγματος:

Φλεβικό αίμα

Μέθοδος:

ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay)

Ενδείξεις για την εξέταση:

Πρωινή δυσκαμψία >30 λεπτά
Πόνος και πρήξιμο σε μικρές αρθρώσεις
Θετικός ρευματοειδής παράγοντας (RF)
Υποψία για πρώιμη ΡΑ

📊 Ερμηνεία αποτελεσμάτων

Τιμή Anti-CCP	Ερμηνεία
< 20 U/mL	Αρνητικό
20–60 U/mL	Χαμηλά θετικό – πιθανή ΡΑ
> 60 U/mL	Ισχυρά θετικό – υψηλή πιθανότητα ΡΑ

⚠️ Η παρουσία υψηλών τίτλων anti-CCP σχετίζεται με πιο σοβαρή νόσο και αρθρική διάβρωση.

🧠 Anti-CCP vs Ρευματοειδής Παράγοντας (RF)

Χαρακτηριστικό	Anti-CCP	Ρευματοειδής Παράγοντας
Ειδικότητα για ΡΑ	~95%	~70%
Ευαισθησία	~70–80%	~70–75%
Εμφάνιση πριν τη νόσο	Ναι	Όχι πάντα
Ψευδώς θετικά σε άλλες νόσους	Σπάνια	Συχνά (π.χ. ΣΕΛ, HCV)

👉 Συμπέρασμα: Η ανίχνευση anti-CCP θεωρείται πιο ειδική για ΡΑ από τον RF.

🧪 Σύγκριση Anti-CCP με Άλλα Αυτοαντισώματα

🧬 Anti-CCP vs Ρευματοειδής Παράγοντας (RF)

Χαρακτηριστικό	Anti-CCP	Ρευματοειδής Παράγοντας (RF)
Ειδικότητα για ΡΑ	✅ ~95%	❌ ~70%
Ψευδώς θετικά	Σπάνια	Συχνά (ΣΕΛ, HCV, Σύνδρομο Sjögren)
Εμφάνιση πριν την κλινική νόσο	✅ Συχνά	❌ Όχι πάντα
Συσχέτιση με πρόγνωση	✅ Κακή πρόγνωση σε υψηλούς τίτλους	Ναι, αλλά λιγότερο
Μέθοδος μέτρησης	ELISA	Nephelometry/ELISA

📌 Τα ANA είναι πολύ πιο “γενικός” δείκτης. Το anti-CCP είναι πιο στοχευμένο για ρευματοειδή αρθρίτιδα.

🧬 Anti-CCP vs Anti-dsDNA

Χαρακτηριστικό	Anti-CCP	Anti-dsDNA

Νόσος-στόχος

Ρευματοειδής Αρθρίτιδα

Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ)

Ειδικότητα

✅ Υψηλή για ΡΑ

✅ Υψηλή για ΣΕΛ

Διαγνωστική χρήση

Ναι – πρώιμη διάγνωση

Ναι – κρίσιμο για διάγνωση ΣΕΛ

Προγνωστική χρήση

Πορεία και διάβρωση ΡΑ

Νεφρική προσβολή στον ΣΕΛ

Μέθοδος

ELISA

Farr assay ή ELISA

📌 Τα anti-dsDNA είναι χαρακτηριστικά του ΣΕΛ και δεν σχετίζονται με ΡΑ. Το anti-CCP είναι ειδικό για ΡΑ.

🤰 Anti-CCP και Εγκυμοσύνη

Οι γυναίκες με anti-CCP θετική ρευματοειδή αρθρίτιδα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά κατά την κύηση:

📉 Πολλές παρουσιάζουν ύφεση συμπτωμάτων στο 2ο τρίμηνο
⚠️ Υψηλοί τίτλοι anti-CCP σχετίζονται με ενεργή νόσο μετά τον τοκετό
🔄 Φαρμακευτική αγωγή (π.χ. anti-TNF) μπορεί να χρειαστεί ρύθμιση

👩‍⚕️ Συστήνεται στενή συνεργασία μεταξύ ρευματολόγου, γυναικολόγου και νεογνολόγου

🥗 Διατροφή & Anti-CCP Θετικότητα

Αν και η διατροφή δεν επηρεάζει άμεσα την τιμή anti-CCP, έχει ισχυρή επίδραση στη φλεγμονή και στη διαχείριση της ΡΑ.

✅ Συνιστώμενες τροφές:

🐟 Λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλα) – πλούσια σε Ω-3
🫒 Ελαιόλαδο – αντιφλεγμονώδες
🥦 Λαχανικά & φρούτα – πλούσια σε αντιοξειδωτικά
🫘 Όσπρια και δημητριακά ολικής

❌ Να αποφεύγονται:

🍞 Επεξεργασμένα σιτηρά & γλουτένη (σε ευαίσθητα άτομα)
🍔 Υπερβολικά κορεσμένα λίπη και trans λιπαρά
🍬 Υπερβολική ζάχαρη

🧪 Anti-CCP σε Άλλες Καταστάσεις

Αν και θεωρείται ειδικό για ΡΑ, έχει αναφερθεί θετικότητα σε:

- Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) – σπάνια
- Σύνδρομο Sjögren – ήπια θετικότητα
- Φλεγμονώδη νοσήματα εντέρου – πολύ σπάνια
- Ιογενείς λοιμώξεις – σχεδόν ποτέ
  🧠 Συνδυασμός Αυτοαντισωμάτων στη Διάγνωση Ρευματοπαθειών
  Η σωστή ερμηνεία των αυτοαντισωμάτων είναι θεμελιώδης στη διάγνωση των συστηματικών αυτοάνοσων νοσημάτων, και ειδικά στη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ). Ο συνδυασμός πολλών δεικτών αυξάνει ευαισθησία και ειδικότητα, βοηθώντας στον πρώιμο εντοπισμό και τη διαφοροδιάγνωση.

Κλινική εικόνα	Συνδυασμός αντισωμάτων	Πιθανή διάγνωση
Πρωινή δυσκαμψία, πολυαρθρίτιδα χεριών	Anti-CCP (+), RF (+)	ΡΑ (ιδιαίτερα αν είναι υψηλοί τίτλοι)
Πολυαρθρίτιδα + εξανθήματα, φωτοευαισθησία	ANA (+), anti-dsDNA (+)	ΣΕΛ (Λύκος)
Ξηροστομία, ξηροφθαλμία	ANA (+), anti-Ro/SSA (+), RF (+)	Σύνδρομο Sjögren
Σκληροδερμία, Raynaud, δύσπνοια	ANA (+), anti-Scl70 (+)	Συστηματική σκλήρυνση
Περιφερική αρθρίτιδα + φλεγμονώδης διάρροια	ANA (-), anti-CCP (-), HLA-B27 (+)	Σπονδυλαρθροπάθειες / IBD

🔧 Διαγνωστική Στρατηγική

Anti-CCP (+): Εξετάζεται συνυπάρχουσα RF και συμβατότητα με ΡΑ.
ANA (+): Χρήσιμο ως screening test, απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση με anti-dsDNA, ENA panel, anti-Ro/La.
RF (+) χωρίς anti-CCP: Λιγότερο ειδικό – χρειάζεται διάκριση από άλλες ρευματοπάθειες ή ιογενείς αιτίες.
Όλα αρνητικά με συμβατή κλινική εικόνα: Πιθανή οροαρνητική ΡΑ, επαναληπτικός έλεγχος προτείνεται.

📌 Κλινική Συμβουλή:

❗ Η συνύπαρξη anti-CCP και RF σε υψηλούς τίτλους προσφέρει προγνωστική βεβαιότητα για σοβαρή ΡΑ, ενώ τα ANA είναι πιο χρήσιμα για την κατεύθυνση προς άλλες αυτοάνοσες νόσους.
💊 Θεραπείες σε Anti-CCP Θετική Ρευματοειδή Αρθρίτιδα
Η παρουσία θετικών anti-CCP αντισωμάτων αποτελεί ένδειξη για πιο επιθετική, διαβρωτική νόσο, επομένως απαιτεί πρώιμη, στοχευμένη θεραπευτική παρέμβαση.
1. 🩺 DMARDs (Disease-Modifying Anti-Rheumatic Drugs)
🔹 Μεθοτρεξάτη (MTX)
Πρώτη επιλογή – αντιφλεγμονώδης και ανοσοκατασταλτική δράση
Συνδυάζεται με φολινικό οξύ
Χρήση ακόμη και στην εγκυμοσύνη αντικρούεται
🔹 Λεφλουνομίδη (Leflunomide)
Εναλλακτικό της μεθοτρεξάτης
Μακρύς χρόνος ημίσειας ζωής – απαιτεί προσοχή σε εγκυμοσύνη
🔹 Σουλφασαλαζίνη / Υδροξυχλωροκίνη
Ήπια ή σε συνδυαστική θεραπεία
Ασφαλέστερα σε εγκύους
2. 💉 Βιολογικοί Παράγοντες (Biologics)
Κατάλληλοι όταν:
Υπάρχει ανεπαρκής απάντηση στα DMARDs
Η anti-CCP είναι πολύ υψηλή → αυξημένος κίνδυνος για βλάβες
✅ Anti-TNF agents
Adalimumab
Etanercept
Infliximab
Certolizumab
Golimumab
📌 Πολύ αποτελεσματικοί, αλλά αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμώξεων.
✅ Anti-IL6 (Tocilizumab)
Για ασθενείς με υψηλή CRP και έντονη φλεγμονή
✅ Anti-CD20 (Rituximab)
Για οροθετικούς ασθενείς (RF/anti-CCP) με σοβαρή νόσο
Ειδικά χρήσιμο σε ανθεκτικά περιστατικά
✅ JAK αναστολείς (Tofacitinib, Baricitinib κ.ά.)
Στοχευμένη ανοσορύθμιση μέσω ενδοκυττάριων μονοπατιών
Λαμβάνονται από το στόμα
3. 🧘 Συνοδευτική Μη Φαρμακευτική Αντιμετώπιση
🧠 Ψυχολογική υποστήριξη
🏋️ Φυσικοθεραπεία – ενίσχυση κινητικότητας
🥗 Αντιφλεγμονώδης διατροφή
🚭 Διακοπή καπνίσματος – αποδεδειγμένη βελτίωση της πορείας
👩‍🍼 Ειδικά στην Εγκυμοσύνη
Φάρμακο Ασφάλεια στην εγκυμοσύνη
Μεθοτρεξάτη ❌ Απαγορεύεται – τερατογόνος
Υδροξυχλωροκίνη ✅ Συνιστάται
Anti-TNF (π.χ. Certolizumab) ✅ Ασφαλής ως 2ο τρίμηνο
Leflunomide ❌ Αντενδείκνυται

📌 Η εγκυμοσύνη απαιτεί στενή παρακολούθηση και προγεννητικό σχεδιασμό.

🔄 Παρακολούθηση

📉 Παρακολούθηση δραστηριότητας νόσου (DAS28, CRP, ESR)
📷 Απεικονιστικός έλεγχος (MRI, US) για έγκαιρη ανίχνευση διάβρωσης
🔁 Επανεκτίμηση φαρμακευτικής αγωγής κάθε 3–6 μήνες
🌿 Συμπληρωματικές & Φυσικές Παρεμβάσεις στη Θετικότητα Anti-CCP και Ρευματοειδή Αρθρίτιδα
Αν και δεν αντικαθιστούν την ιατρική αγωγή, ορισμένες φυσικές ή συμπληρωματικές θεραπείες μπορούν να ενισχύσουν την αντιφλεγμονώδη δράση, να μειώσουν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν τη ποιότητα ζωής.
1. 🐟 Ω-3 Λιπαρά Οξέα
- Προέρχονται από λιπαρά ψάρια (σολομός, σκουμπρί, σαρδέλες) ή συμπληρώματα
- Μειώνουν την παραγωγή προσταγλανδινών και κυτοκινών
- Μπορεί να μειώσουν την ανάγκη για ΜΣΑΦ
📌 Δοσολογία: 2–3 g EPA/DHA ημερησίως
2. 🟠 Κουρκουμίνη (Curcumin)
- Το δραστικό συστατικό του κουρκουμά
- Αναστέλλει NF-κB και άλλες προ-φλεγμονώδεις οδούς
- Μπορεί να μειώσει πόνο και δυσκαμψία
📌 Ιδανικά σε μορφή με βιοδιαθεσιμότητα (με πιπερίνη ή λιποσωμικά)
3. 🌿 Boswellia Serrata (Ινδικό λιβάνι)
- Ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες
- Αναστέλλει την 5-LOX και τη φλεγμονή των αρθρώσεων
- Φυσική εναλλακτική στα ΜΣΑΦ για ήπια συμπτώματα
4. ☀️ Βιταμίνη D
- Η ανεπάρκεια της σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα αυτοάνοσων νοσημάτων
- Ενισχύει τη ρύθμιση των Τ-λεμφοκυττάρων και μειώνει την αυτοανοσία
- Προτείνεται έλεγχος και συμπλήρωση εφόσον χρειάζεται
📌 Στόχος επιπέδων: >30 ng/mL
5. 🍵 Πράσινο Τσάι (EGCG)
- Περιέχει πολυφαινόλες με αντιοξειδωτική και ανοσορρυθμιστική δράση
- Μειώνει TNF-α και IL-1
- Βοηθά στη γενική αντιφλεγμονώδη υποστήριξη
6. ⚖️ Διαχείριση Στρες
Το χρόνιο στρες ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό και ενισχύει τη φλεγμονή. Συνιστώνται:
- 🧘 Γιόγκα, mindfulness, διαλογισμός
- 🛌 Ύπνος >7 ώρες
- 🧠 Ψυχολογική υποστήριξη ή θεραπεία
7. 🚭 Διακοπή Καπνίσματος
Το κάπνισμα συνδέεται άμεσα με αύξηση του anti-CCP, καθώς και με την έναρξη και επιβάρυνση της ΡΑ.
🔎 Προσοχή:
- 🔴 Πολλά “συμπληρώματα” δεν έχουν επαρκή τεκμηρίωση
- ⚠️ Πάντα να ενημερώνεται ο ιατρός πριν από οποιοδήποτε σκεύασμα
- ⚖️ Οι φυσικές θεραπείες είναι υποστηρικτικές – δεν αντικαθιστούν DMARDs ή βιολογικά

📚 Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) – Anti-CCP

🧪 Τι είναι τα αντισώματα anti-CCP;

Είναι αυτοαντισώματα που στρέφονται κατά κιτρουλλινωμένων πεπτιδίων. Αποτελούν ισχυρό δείκτη για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ), με υψηλή ειδικότητα (~95%).

🔬 Πότε πρέπει να γίνει η εξέταση anti-CCP;

Όταν υπάρχει υποψία ρευματοειδούς αρθρίτιδας, ιδιαίτερα σε ασθενείς με πόνο και πρήξιμο σε μικρές αρθρώσεις, δυσκαμψία, ή θετικό ρευματοειδή παράγοντα (RF).

📉 Τι σημαίνει αν το anti-CCP είναι θετικό;

Αυξημένος κίνδυνος για ΡΑ. Σε υψηλούς τίτλους, σχετίζεται με πιο επιθετική και διαβρωτική νόσο. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει ενεργή νόσος, ειδικά χωρίς συμπτώματα.

🧪 Ποια είναι η φυσιολογική τιμή του anti-CCP;

Τιμές <20 U/mL θεωρούνται αρνητικές. Τιμές >20 U/mL είναι θετικές. Πάνω από 60 U/mL υποδηλώνουν ισχυρή συσχέτιση με ΡΑ.

⚖️ Ποια είναι η διαφορά μεταξύ anti-CCP και RF;

Το anti-CCP έχει υψηλότερη ειδικότητα για ΡΑ και σπανιότερα είναι θετικό σε άλλες παθήσεις. Ο RF μπορεί να είναι θετικός σε πολλές φλεγμονώδεις ή ιογενείς καταστάσεις.

👶 Μπορεί να γίνει η εξέταση σε παιδιά;

Ναι, ιδιαίτερα αν υπάρχει υποψία για νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα ή οικογενειακό ιστορικό ΡΑ. Ωστόσο, είναι σπάνια θετικό στην παιδική ηλικία.

🤰 Τι σημαίνει το anti-CCP στην εγκυμοσύνη;

Η παρουσία του συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ενεργού νόσου μετά τον τοκετό. Κατά την κύηση συχνά υπάρχει ύφεση, αλλά απαιτείται στενή παρακολούθηση.

🍽️ Μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τα επίπεδα anti-CCP;

Όχι άμεσα. Ωστόσο, μια αντιφλεγμονώδης διατροφή μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της ΡΑ και να βελτιώσει τη συνολική ανοσολογική ισορροπία.

💊 Πώς αντιμετωπίζεται η θετικότητα anti-CCP χωρίς συμπτώματα;

Συνήθως απαιτεί μόνο παρακολούθηση. Αν αναπτυχθούν συμπτώματα, τότε εξετάζεται φαρμακευτική παρέμβαση με DMARDs ή βιολογικούς παράγοντες.

📆 Μπορεί το anti-CCP να αλλάξει με τον χρόνο;

Σπάνια γίνεται αρνητικό. Συνήθως παραμένει σταθερό, ακόμη και με αγωγή. Οι τιμές όμως δεν χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης.

📚 Εκτεταμένη Βιβλιογραφία – Anti-CCP Αντισώματα

🔬 Διεθνείς Πηγές – PubMed, Journals

van Venrooij WJ, van Beers JJ, Pruijn GJ.
Anti-CCP Antibody, a Marker for the Early Detection of Rheumatoid Arthritis.
Ann N Y Acad Sci. 2008;1143:268–285.
https://doi.org/10.1196/annals.1443.012
Nishimura K, Sugiyama D, Kogata Y, et al.
Meta-analysis: Diagnostic Accuracy of Anti–Cyclic Citrullinated Peptide Antibody and Rheumatoid Factor for Rheumatoid Arthritis.
Ann Intern Med. 2007;146(11):797–808.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17548409/
Aletaha D, Neogi T, Silman AJ, et al.
2010 Rheumatoid Arthritis Classification Criteria: An American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism Collaborative Initiative.
Arthritis Rheum. 2010;62(9):2569–2581.
https://doi.org/10.1002/art.27584
Rantapää-Dahlqvist S, de Jong BA, Berglin E, et al.
Antibodies Against Cyclic Citrullinated Peptide and IgA Rheumatoid Factor Predict the Development of Rheumatoid Arthritis.
Arthritis Rheum. 2003;48(10):2741–2749.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14558078/
Avouac J, Gossec L, Dougados M.
Diagnostic and predictive value of anti-cyclic citrullinated protein antibodies in rheumatoid arthritis: a systematic literature review.
Ann Rheum Dis. 2006;65(7):845–851.
https://ard.bmj.com/content/65/7/845

🇬🇷 Ελληνικές Πηγές

Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία (ΕΡΕ)
Οδηγίες για τη διάγνωση και διαχείριση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
https://ere.gr
ΕΟΔΥ – Αυτοάνοσα νοσήματα και διαγνωστικές εξετάσεις
https://eody.gov.gr
Λ. Σπύρου, Α. Παναγιώτου.
Ρευματοειδής αρθρίτιδα: σύγχρονη προσέγγιση διάγνωσης και αντιμετώπισης.
Ελληνική Επιθεώρηση Ρευματολογίας, 2021.
- ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!
  https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/

Το ιατρείο μας από το 2004 παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διαθέτοντας άρτιο και σύγχρονο εξοπλισμό καθώς επίσης έμπειρο,υπεύθυνο και ανθρώπινο προσωπικό.Προτεραιότητα μας ο ΑΣΘΕΝΗΣ…

Φάρμακο	Ασφάλεια στην εγκυμοσύνη
Μεθοτρεξάτη	❌ Απαγορεύεται – τερατογόνος
Υδροξυχλωροκίνη	✅ Συνιστάται
Anti-TNF (π.χ. Certolizumab)	✅ Ασφαλής ως 2ο τρίμηνο
Leflunomide	❌ Αντενδείκνυται