RSV (Respiratory Syncytial Virus) – Φιλικός Οδηγός Ασθενών

🔬 Βασικά χαρακτηριστικά του RSV:

• Είναι μη τμηματοποιημένος RNA ιός με περίβλημα.
• Προκαλεί συγχώνευση κυττάρων (συγκύτια) στο αναπνευστικό επιθήλιο — εξ ου και η ονομασία του.
• Υπάρχουν δύο τύποι: RSV-A και RSV-B, που κυκλοφορούν συνήθως ταυτόχρονα.
• Είναι εποχικός ιός — εμφανίζεται κυρίως Νοέμβριο έως Μάρτιο στην Ελλάδα.

📊 Επιδημιολογικά δεδομένα:

• Κάθε χρόνο προκαλεί εκατομμύρια λοιμώξεις παγκοσμίως.
• Στα παιδιά κάτω των 5 ετών ευθύνεται για περίπου 30–40% των λοιμώξεων κατώτερου αναπνευστικού.
• Περίπου το 90% των παιδιών έχει εκτεθεί στον ιό έως την ηλικία των 2 ετών.
• Στους ηλικιωμένους, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή πνευμονία και επιδείνωση ΧΑΠ ή καρδιακής ανεπάρκειας.

👶 Πώς διαφέρει από άλλους ιούς;

• Σε αντίθεση με τη γρίπη ή τον SARS-CoV-2, ο RSV προκαλεί πιο παρατεταμένο βήχα και συχνά συριγμό.
• Σπάνια προκαλεί υψηλό πυρετό.
• Στα βρέφη, επηρεάζει κυρίως τους βρόγχους και όχι τόσο τον φάρυγγα.

⚠️ Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον RSV:

• Επειδή μπορεί να είναι απειλητικός για βρέφη, πρόωρα, ηλικιωμένους και ασθενείς με χρόνια νοσήματα.
• Η έγκαιρη διάγνωση βοηθά στην αποφυγή άσκοπων αντιβιοτικών και στη σωστή απομόνωση για την πρόληψη εξάπλωσης.
• Υπάρχουν πλέον προληπτικά μέτρα (μονοκλωνικά & εμβόλια) που μειώνουν τον κίνδυνο νόσησης.

🩺 Συνήθη συμπτώματα ήπιας λοίμωξης (ανώτερου αναπνευστικού):

• Καταρροή, ρινική συμφόρηση.
• Βήχας, φτάρνισμα, πονόλαιμος.
• Χαμηλός ή μέτριος πυρετός (σπάνια >38,5°C).
• Απώλεια όρεξης, κόπωση, ελαφρά μυαλγία.

👶 Στα βρέφη και τα μικρά παιδιά (βρογχιολίτιδα από RSV):

• Ταχύπνοια, εισολκές θώρακα, δυσκολία στη σίτιση ή κατάποση.
• Συριγμός (ήχος “σφυρίγματος”) στην αναπνοή.
• Απνοιές (παύσεις αναπνοής) στα πρόωρα βρέφη.
• Εκνευρισμός, υπνηλία ή μειωμένη ανταπόκριση.
• Περιστασιακά, πυρετός ή υποθερμία.

👵 Σε ενήλικες και ηλικιωμένους:

• Παρατεταμένος βήχας με ή χωρίς πυρετό.
• Επιδείνωση ΧΑΠ ή καρδιοπάθειας.
• Δύσπνοια, πόνος στο στήθος, αίσθημα κόπωσης.
• Πιθανή πνευμονία ή βρογχίτιδα.

⚠️ Επικίνδυνα σημεία που χρειάζονται άμεση ιατρική εκτίμηση:

• Γρήγορη ή δύσκολη αναπνοή (εισολκές θώρακα, φτερουγίσματα ρουθουνιών).
• Κυάνωση (μπλε χείλη ή νύχια).
• Αδυναμία σίτισης ή αφυδάτωση (λιγότερες βρεγμένες πάνες).
• Απνοιές ή υπνηλία σε βρέφη.
• Επιπλοκές όπως πνευμονία ή οξεία παρόξυνση ΧΑΠ.

📅 Διάρκεια και πορεία:

• Ήπια νόσος: 5–10 ημέρες.
• Σε βρέφη/ευπαθείς: έως 2 εβδομάδες ή περισσότερο.
• Ο βήχας και η συμφόρηση μπορεί να επιμείνουν 2–3 εβδομάδες.

💨 Τρόποι μετάδοσης:

• Σταγονίδια αναπνοής: από βήχα, φτάρνισμα ή ομιλία.
• Άμεση επαφή: με εκκρίσεις από μολυσμένα χέρια ή αντικείμενα (π.χ. πιπίλες, ποτήρια).
• Έμμεση επαφή: ο ιός παραμένει για ώρες σε σκληρές επιφάνειες (τραπέζια, παιχνίδια).

🕒 Επώαση & περίοδος μεταδοτικότητας:

• Περίοδος επώασης: 2 έως 8 ημέρες (συνήθως 4–6).
• Τα συμπτώματα ξεκινούν ενώ το άτομο είναι ήδη μεταδοτικό.
• Η μεταδοτικότητα διαρκεί 3–8 ημέρες στους περισσότερους.
• Σε βρέφη και ανοσοκατεσταλμένους μπορεί να φτάσει τις 3–4 εβδομάδες.

🏫 Συχνά σημεία εξάπλωσης:

• Παιδικοί σταθμοί, σχολεία, παιδιατρικές κλινικές.
• Οίκοι ευγηρίας και μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων.
• Νοσοκομεία και κέντρα αποκατάστασης.
• Οικογενειακό περιβάλλον, ειδικά όταν υπάρχουν μικρά παιδιά.

⚠️ Εποχικότητα στην Ελλάδα:

• Η δραστηριότητα κορυφώνεται τους μήνες Νοέμβριο–Μάρτιο.
• Η κυκλοφορία RSV-A και RSV-B εναλλάσσεται ανά έτος ή συνυπάρχει.
• Μετά την πανδημία COVID-19, η εποχικότητα έγινε λιγότερο προβλέψιμη.

📋 Πρακτικές συμβουλές πρόληψης μετάδοσης:

• Πλύσιμο χεριών για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα.
• Αποφυγή στενής επαφής με άτομα που βήχουν ή φτερνίζονται.
• Κάλυψη στόματος/μύτης με χαρτομάντιλο ή αγκώνα.
• Καθαρισμός επιφανειών και αντικειμένων καθημερινά.
• Απομόνωση ασθενών παιδιών στο σπίτι μέχρι πλήρη ανάρρωση.

👶 Βρέφη και μικρά παιδιά:

• Παιδιά κάτω των 2 ετών και ιδιαίτερα βρέφη <6 μηνών.
• Πρόωρα βρέφη (<35 εβδομάδες κύησης).
• Βρέφη με χρόνια πνευμονοπάθεια ή συγγενείς καρδιοπάθειες.
• Νεογνά με ανοσοανεπάρκεια ή νευρολογικές διαταραχές.
• Παιδιά που δεν θηλάζουν ή εκτίθενται σε καπνό στο σπίτι.

👵 Ηλικιωμένοι (≥60 ετών):

• Ιδιαίτερα όσοι πάσχουν από ΧΑΠ, άσθμα ή καρδιοπάθεια.
• Άτομα με διαβήτη ή νεφρική ανεπάρκεια.
• Κατοικούντες σε γηροκομεία ή ιδρύματα φροντίδας.
• Με μειωμένο ανοσοποιητικό λόγω ηλικίας ή φαρμάκων (π.χ. κορτικοστεροειδή).

🧬 Ανοσοκατεσταλμένοι και ασθενείς με χρόνια νοσήματα:

• Άτομα που λαμβάνουν χημειοθεραπεία ή βιολογικούς παράγοντες.
• Μεταμοσχευμένοι (οργάνου, μυελού).
• Ασθενείς με HIV/AIDS ή συγγενή ανοσοανεπάρκεια.
• Ασθενείς με σοβαρή νευρολογική ή νευρομυϊκή νόσο.

⚠️ Ιδιαίτερες περιπτώσεις κινδύνου:

• Έγκυες γυναίκες με σοβαρή νόσηση μπορεί να παρουσιάσουν επιπλοκές, αλλά ο κίνδυνος για το έμβρυο είναι μικρός.
• Πρόσφατα εξιτηριασμένοι από ΜΕΘ νεογνών ή παιδιών.
• Άτομα με ανατομικές δυσπλασίες αεραγωγών.

💡 Συχνά λάθη:

• Η παρανόηση ότι ο RSV αφορά μόνο τα παιδιά.
  Στην πραγματικότητα προκαλεί σοβαρή νόσο και στους ηλικιωμένους.
• Η υποτίμηση της διάρκειας μεταδοτικότητας σε βρέφη και ανοσοκατεσταλμένους.
• Η καθυστέρηση στον εργαστηριακό έλεγχο σε ευπαθείς ομάδες.

🧪 Ενδείξεις για έλεγχο RSV:

• Βρέφος με δύσπνοια, συριγμό ή κακή σίτιση.
• Παιδί ή ενήλικας με παρατεταμένο βήχα ή πυρετό χωρίς σαφή αιτία.
• Ασθενής που χρειάζεται νοσηλεία για λοίμωξη αναπνευστικού.
• Ανοσοκατεσταλμένοι ή ηλικιωμένοι με πνευμονία αγνώστου αιτιολογίας.
• Διαφορική διάγνωση από γρίπη, COVID-19, παραγρίπη ή ρινοϊούς.

📍 Πότε έχει μεγαλύτερη αξία το τεστ:

• Στην αρχή των συμπτωμάτων (τις πρώτες 3–5 ημέρες).
• Κατά την περίοδο έξαρσης RSV (Νοέμβριο–Μάρτιο).
• Σε παιδιά με υποψία βρογχιολίτιδας ή πνευμονίας.
• Σε άτομα υψηλού κινδύνου, όπου το θετικό αποτέλεσμα οδηγεί σε απομόνωση ή στοχευμένη φροντίδα.

🏥 Σε ποιους συνιστάται εργαστηριακή επιβεβαίωση:

• Νοσηλευόμενα βρέφη και μικρά παιδιά.
• Ασθενείς σε μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ).
• Ασθενείς σε οίκους ευγηρίας ή ιδρύματα, για αποτροπή επιδημιών.
• Ανοσοκατεσταλμένοι με πνευμονία ή σοβαρά συμπτώματα.

⚠️ Δεν είναι απαραίτητο το τεστ:

• Σε υγιή άτομα με ήπια κρυολογήματα, όπου η διάγνωση δεν αλλάζει τη διαχείριση.
• Όταν η επιβεβαίωση RSV δεν θα επηρεάσει θεραπευτικά ή προληπτικά μέτρα.

💡 Συνοπτικά:

• Το τεστ RSV γίνεται με ρινικό ή ρινοφαρυγγικό δείγμα.
• Η PCR είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος.
• Τα γρήγορα τεστ αντιγόνου είναι χρήσιμα σε παιδιά και επιδημικά περιβάλλοντα.

🔬 Ερμηνεία αποτελεσμάτων:

• Θετικό αποτέλεσμα: Ενεργός λοίμωξη RSV, επιβεβαιώνει την αιτία των συμπτωμάτων.
• Αρνητικό αποτέλεσμα: Δεν ανιχνεύθηκε RSV, αλλά δεν αποκλείει 100% την παρουσία του (ειδικά σε αρχικά στάδια).
• Σε αμφίβολες περιπτώσεις: Συνιστάται επιβεβαίωση με PCR.

⚠️ Συχνά λάθη στη διάγνωση:

• Λανθασμένη λήψη δείγματος (ρηχό επίχρισμα ή ακατάλληλο δείγμα).
• Καθυστέρηση μεταφοράς δείγματος στο εργαστήριο.
• Χρήση rapid test σε ενήλικες εκτός επιδημικής περιόδου.

🏠 Οδηγίες φροντίδας στο σπίτι:

• Εξασφαλίστε ξεκούραση και καλή ενυδάτωση (νερό, γάλα, σούπες).
• Χρησιμοποιήστε αντιπυρετικά για πυρετό ή δυσφορία (παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη, σύμφωνα με ιατρικές οδηγίες).
• Διατηρήστε το δωμάτιο καλά αεριζόμενο και χωρίς καπνό.
• Ρινοπλύσεις με φυσιολογικό ορό 0.9% για βρέφη και μικρά παιδιά.
• Αποφύγετε την άσκοπη χρήση αντιβιοτικών — δεν βοηθούν σε ιογενείς λοιμώξεις.
• Χρησιμοποιήστε υγραντήρα για να μειωθεί ο ερεθισμός της αναπνευστικής οδού.

👶 Φροντίδα για βρέφη και μικρά παιδιά:

• Συχνές ρινικές καθαριότητες και ήπιες αναρροφήσεις εκκρίσεων.
• Παρακολούθηση σίτισης: μειωμένη πρόσληψη μπορεί να υποδεικνύει δυσκολία στην αναπνοή.
• Αποφυγή ξαπλώματος αμέσως μετά το γεύμα.
• Μικρά, συχνά γεύματα και συχνός έλεγχος για πυρετό ή εισολκές.

🏥 Πότε χρειάζεται νοσηλεία:

• Αναπνευστική δυσχέρεια (εισολκές, ταχύπνοια, άπνοιες).
• Κορεσμός οξυγόνου κάτω από 92%.
• Αδυναμία σίτισης ή έντονη αφυδάτωση.
• Πρόωρα βρέφη ή ασθενείς με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα.

⚠️ Αντιιική θεραπεία:

• Ριμπαβιρίνη: χρησιμοποιείται σπάνια και μόνο σε νοσοκομειακό περιβάλλον για βαριά ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.
• Δεν υπάρχουν προς το παρόν εγκεκριμένα αντιιικά για χρήση στην κοινότητα.

💡 Συμβουλές για ταχύτερη ανάρρωση:

• Αναπαυθείτε επαρκώς και αποφύγετε έντονη δραστηριότητα τις πρώτες ημέρες.
• Αποφύγετε την έκθεση σε καπνό, σκόνη και έντονες οσμές.
• Χρησιμοποιήστε φυσιολογικό ορό για καθαρισμό μύτης και λαιμού.
• Προτιμήστε ζεστά ροφήματα και ήπια διατροφή.

🧼 Καθημερινά μέτρα πρόληψης:

• Συχνό πλύσιμο χεριών με σαπούνι ή αντισηπτικό.
• Αποφυγή στενής επαφής με άτομα που έχουν συμπτώματα κρυολογήματος.
• Κάλυψη στόματος/μύτης κατά τον βήχα ή το φτέρνισμα.
• Καθαρισμός και απολύμανση επιφανειών (τραπέζια, παιχνίδια, κινητά).
• Παραμονή στο σπίτι μέχρι πλήρη ανάρρωση για αποφυγή διασποράς.

👶 Προφύλαξη σε βρέφη – Nirsevimab:

• Το nirsevimab είναι μονοκλωνικό αντίσωμα που προσφέρει προστασία για 5–6 μήνες με μία δόση.
• Χορηγείται σε όλα τα βρέφη κατά τη διάρκεια της περιόδου RSV, ανεξάρτητα από κύηση ή πρόωροτητα.
• Ενδείκνυται κυρίως για βρέφη κάτω του 1 έτους και πρόωρα έως 35 εβδομάδων.
• Μειώνει σημαντικά τις νοσηλείες και τα σοβαρά περιστατικά βρογχιολίτιδας.

🤰 Εμβολιασμός εγκύων:

• Εμβόλιο RSV για εγκύους μπορεί να χορηγηθεί στο 3ο τρίμηνο.
• Προστατεύει το νεογνό τους πρώτους μήνες ζωής μέσω παθητικής ανοσίας.
• Η χορήγηση γίνεται σύμφωνα με εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες.

👵 Εμβολιασμός ενηλίκων & ηλικιωμένων:

• Από το 2023 είναι διαθέσιμα εμβόλια RSV για ενήλικες ≥60 ετών.
• Συνιστώνται για ηλικιωμένους και άτομα με χρόνια νοσήματα (ΧΑΠ, καρδιοπάθεια, διαβήτη).
• Προσφέρουν ανοσία διάρκειας τουλάχιστον 1 έτους.

⚠️ Δεν υπάρχει “παραδοσιακό” εμβόλιο για βρέφη:

Τα εμβόλια RSV που κυκλοφορούν είναι για εγκύους και ενήλικες.
Τα βρέφη προστατεύονται με το nirsevimab (μονοκλωνικό αντίσωμα), όχι με εμβολιασμό.

💡 Πρόσθετες συμβουλές πρόληψης:

• Αποφύγετε την έκθεση βρεφών σε πολυσύχναστους χώρους κατά την περίοδο έξαρσης.
• Ενθαρρύνετε τον θηλασμό — ενισχύει την ανοσία του βρέφους.
• Ελέγξτε τακτικά την υγρασία και θερμοκρασία του σπιτιού.
• Ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του παιδιάτρου ή του πνευμονολόγου σας.

👶 Τυπικά συμπτώματα στα βρέφη:

• Βήχας, ρινική καταρροή, δυσκολία στη σίτιση.
• Ταχύπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή (εισολκές, ρουθούνισμα).
• Συριγμός (σφύριγμα κατά την αναπνοή).
• Απνοιές, ειδικά σε πρόωρα νεογνά.
• Πυρετός ή, σε μικρά νεογνά, υποθερμία.

🏠 Φροντίδα στο σπίτι:

• Διατηρήστε το παιδί ενυδατωμένο και παρακολουθήστε την πρόσληψη τροφής.
• Κάνετε ρινικές πλύσεις με φυσιολογικό ορό αρκετές φορές την ημέρα.
• Χρησιμοποιήστε αναρροφητήρα εκκρίσεων με ήπια πίεση.
• Αποφύγετε την έκθεση σε καπνό και αρωματικά χώρου.
• Ελέγχετε τη θερμοκρασία δωματίου (18–22°C).

🧠 Πότε χρειάζεται επίσκεψη σε ιατρό ή νοσοκομείο:

• Δύσπνοια, εισολκές θώρακα ή ταχύπνοια >60 αναπνοές/λεπτό.
• Κυάνωση χειλιών ή νυχιών.
• Άρνηση σίτισης ή λιγότερες από 3 βρεγμένες πάνες/24ωρο.
• Υπερβολική υπνηλία ή λήθαργος.
• Πυρετός >38°C σε βρέφος κάτω των 3 μηνών.

⚠️ Κίνδυνοι και επιπλοκές:

• Βρογχιολίτιδα με υποξαιμία ή αναπνευστική δυσχέρεια.
• Πνευμονία.
• Απνοιές (κυρίως σε πρόωρα).
• Δευτερογενής βακτηριακή λοίμωξη.
• Μακροχρόνια επιρρέπεια σε συριγμό ή άσθμα.

💡 Πρόληψη για γονείς:

• Πλύσιμο χεριών πριν το τάισμα ή το άγγιγμα του βρέφους.
• Περιορίστε επισκέψεις και εκθέσεις σε άτομα με βήχα/καταρροή.
• Μην καπνίζετε στον ίδιο χώρο με το παιδί.
• Συζητήστε με τον παιδίατρο για χορήγηση nirsevimab κατά την περίοδο έξαρσης.

👵 Γιατί οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι:

• Το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί με την ηλικία (ανοσογήρανση).
• Υπάρχουν συχνά χρόνια αναπνευστικά ή καρδιακά νοσήματα.
• Η αναπνευστική λειτουργία μειώνεται φυσιολογικά με την πάροδο των ετών.
• Η παραμονή σε γηροκομεία ή ιδρύματα αυξάνει την πιθανότητα έκθεσης.

🩺 Κλινική εικόνα σε ηλικιωμένους:

• Πυρετός, βήχας, δύσπνοια, καταβολή.
• Συχνά παρόξυνση ΧΑΠ ή καρδιακής ανεπάρκειας.
• Πιθανή πνευμονία από RSV με παρατεταμένο πυρετό και υποξαιμία.
• Ενίοτε ήπια συμπτώματα που καθυστερούν τη διάγνωση.

🏥 Επιπτώσεις και επιπλοκές:

• Πνευμονία και ανάγκη για οξυγονοθεραπεία.
• Νοσηλεία σε ΜΕΘ σε σοβαρά περιστατικά.
• Αύξηση καρδιαγγειακών συμβαμάτων λόγω φλεγμονής.
• Παρατεταμένη ανάρρωση και λειτουργική επιβάρυνση.

⚠️ Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρής νόσου:

• Ηλικία >75 ετών.
• Χρόνια καρδιοπάθεια ή ΧΑΠ.
• Νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια.
• Σακχαρώδης διαβήτης ή παχυσαρκία.
• Κακοήθειες, χημειοθεραπεία, ανοσοκαταστολή.

💉 Πρόληψη και προστασία:

• Εμβολιασμός με RSV εμβόλιο ενηλίκων (διαθέσιμο για ≥60 ετών).
• Ετήσιος εμβολιασμός κατά της γρίπης και COVID-19.
• Αποφυγή συγχρωτισμού σε περιόδους έξαρσης.
• Συχνό πλύσιμο χεριών και χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους.

🏡 Συμβουλές για φροντιστές:

• Απολυμάνετε τακτικά επιφάνειες και αντικείμενα που αγγίζονται συχνά.
• Αερίζετε καθημερινά τον χώρο.
• Αποφύγετε επισκέπτες με συμπτώματα αναπνευστικής λοίμωξης.
• Φροντίστε για επαρκή ενυδάτωση και διατροφή του ηλικιωμένου.