1. Εισαγωγή – Τι είναι η Φερριτίνη

Η φερριτίνη είναι μία πρωτεΐνη αποθήκευσης του σιδήρου, η οποία παίζει
καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας του σιδήρου στον οργανισμό.
Βρίσκεται κυρίως στο ήπαρ, στον σπλήνα, στον μυελό των οστών και στους μύες,
ενώ μικρές ποσότητες κυκλοφορούν στο αίμα.

Η μέτρηση της φερριτίνης στον ορό αποτελεί μία από τις πιο αξιόπιστες εξετάσεις
για την εκτίμηση των αποθηκών σιδήρου του οργανισμού.
Οι χαμηλές τιμές υποδηλώνουν έλλειψη σιδήρου, ενώ οι υψηλές τιμές μπορεί να
σχετίζονται με φλεγμονές, λοιμώξεις, ηπατικές νόσους ή υπερφόρτωση σιδήρου.

Η κατανόηση της φερριτίνης είναι κρίσιμη για τη διάγνωση και την παρακολούθηση
καταστάσεων όπως η σιδηροπενική αναιμία, η αιμοχρωμάτωση, αλλά
και χρόνιων φλεγμονωδών νοσημάτων. Στις επόμενες ενότητες θα αναλύσουμε
λεπτομερώς τις φυσιολογικές τιμές, τις αιτίες αποκλίσεων, αλλά και τις
θεραπευτικές στρατηγικές που σχετίζονται με τη φερριτίνη.

2. Φυσιολογικές Τιμές Φερριτίνης

Οι φυσιολογικές τιμές φερριτίνης στο αίμα διαφέρουν ανάλογα με το φύλο, την ηλικία
και την κατάσταση υγείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε εργαστήριο μπορεί να έχει
ελαφρώς διαφορετικά όρια αναφοράς, ανάλογα με τις μεθόδους μέτρησης που χρησιμοποιεί.

Οι τιμές αυτές ερμηνεύονται πάντα σε συνδυασμό με άλλες εξετάσεις σιδήρου
(φερριτίνη, σίδηρος ορού, τρανσφερρίνη, κορεσμός τρανσφερρίνης) και το
κλινικό ιστορικό του ασθενούς.

🔎 Σημαντικό: Η φερριτίνη λειτουργεί και ως δείκτης οξείας φάσης,
δηλαδή μπορεί να αυξηθεί σε φλεγμονές και λοιμώξεις ανεξάρτητα από τα αποθέματα σιδήρου.

3. Ρόλος της Φερριτίνης στον Οργανισμό

Η φερριτίνη είναι η κύρια πρωτεΐνη αποθήκευσης σιδήρου στον οργανισμό.
Αποτελείται από δύο τύπους υπομονάδων (H και L chains) που σχηματίζουν ένα «κέλυφος»
ικανό να αποθηκεύει έως και ~4.500 ιόντα σιδήρου σε αδρανή, μη τοξική μορφή (Fe³⁺).

3.1 Κύριες λειτουργίες

• Αποθήκευση σιδήρου: Δεσμεύει και αποθηκεύει σίδηρο με ασφάλεια στα ηπατοκύτταρα, τα μακροφάγα του σπλήνα/μυελού και τους μύες.
• Ρύθμιση διαθεσιμότητας σιδήρου: Απελευθερώνει σίδηρο όταν απαιτείται για αιμοποίηση, σύνθεση DNA, μιτοχονδριακή λειτουργία και ενζυμικές αντιδράσεις.
• Αντιοξειδωτική προστασία: Περιορίζει το «ελεύθερο» Fe²⁺ που καταλύει αντιδράσεις Fenton, μειώνοντας το οξειδωτικό στρες και την κυτταρική βλάβη.
• Απόκριση οξείας φάσης: Σε φλεγμονή/λοίμωξη, η αύξηση φερριτίνης συμβάλλει στη σιδηροκατακράτηση από τα μακροφάγα, στερώντας σίδηρο από παθογόνα.

3.2 Κυτταρικοί τύποι & ιστική κατανομή

• Ήπαρ (ηπατοκύτταρα): Κεντρική «αποθήκη» και ρυθμιστής ισοζυγίου σιδήρου.
• Δικτυοενδοθηλιακό σύστημα: Μακροφάγα σπλήνα/μυελού ανακυκλώνουν σίδηρο από γερασμένα ερυθρά αιμοσφαίρια.
• Μύες: Στήριξη ενεργειακών αναγκών και μυοσφαιρίνης.

3.3 Ορμονική/μοριακή ρύθμιση

• Hepcidin–Ferroportin άξονας: Η hepcidin (από το ήπαρ) αναστέλλει την ferroportin στα εντεροκύτταρα/μακροφάγα, μειώνοντας την έξοδο σιδήρου στο αίμα →
  αυξημένη ενδοκυττάρια φερριτίνη.
• Φλεγμονώδεις κυτταροκίνες (π.χ. IL-6): Αυξάνουν hepcidin και σύνθεση φερριτίνης (δείκτης οξείας φάσης).
• IRE/IRP σύστημα: Η ενδοκυττάρια έλλειψη/επάρκεια σιδήρου ρυθμίζει τη μετάφραση mRNA φερριτίνης.

3.4 Ορός vs ενδοκυττάρια φερριτίνη

• Ενδοκυττάρια: Λειτουργική αποθήκη/ασπίδα έναντι οξειδωτικού στρες.
• Φερριτίνη ορού: Αντανακλά κατά προσέγγιση τα αποθέματα σιδήρου, αλλά επηρεάζεται από φλεγμονή, ηπατοκυτταρική βλάβη, νεοπλασίες.

3.5 Κλινικά «pearls»

• Η χαμηλή φερριτίνη είναι σχεδόν παθογνωμονική για σιδηροπενία (εκτός σπάνιων περιπτώσεων).
• Η υψηλή φερριτίνη δεν σημαίνει πάντα υπερφόρτωση σιδήρου·
  συχνά οφείλεται σε φλεγμονή, ηπατίτιδα/στεάτωση, νεοπλασίες, σύνδρομα υπερσιδήρωσης.
• Η ταυτόχρονη αξιολόγηση με CRP/ΤΚΕ, τρανσαμινάσες, σίδηρο ορού, TIBC/τρανσφερρίνη, % κορεσμό βοηθά να διαχωριστεί
  σιδηροπενία από αναιμία χρονίας νόσου ή υπερσιδήρωση.

Συνοπτικά, η φερριτίνη ισορροπεί ανάμεσα στην ασφάλεια αποθήκευσης και στη διαθεσιμότητα του σιδήρου,
ενώ η συμπεριφορά της σε φλεγμονή εξηγεί γιατί η ερμηνεία της απαιτεί πάντα κλινικό πλαίσιο.

4. Χαμηλή Φερριτίνη (Αιτίες & Συμπτώματα)

Η χαμηλή φερριτίνη αποτελεί τον πιο αξιόπιστο δείκτη έλλειψης σιδήρου,
ακόμη και πριν εμφανιστεί αναιμία. Σε αντίθεση με άλλες εξετάσεις σιδήρου,
η φερριτίνη μειώνεται πολύ νωρίς όταν τα αποθέματα σιδήρου εξαντλούνται.

4.1 Αιτίες χαμηλής φερριτίνης

• Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου: Φτωχή διατροφή, vegan/vegetarian διατροφή χωρίς σωστό σχεδιασμό.
• Αυξημένες ανάγκες: Εγκυμοσύνη, γαλουχία, εφηβεία, αθλητές αντοχής.
• Απώλειες αίματος: Έντονη εμμηνορρυσία, πεπτικό έλκος, αιμορροΐδες, χρόνια γαστρεντερική αιμορραγία, δωρεές αίματος.
• Κακή απορρόφηση σιδήρου: Κοιλιοκάκη, φλεγμονώδεις νόσοι εντέρου, βαριατρικές επεμβάσεις, ατροφική γαστρίτιδα.
• Φαρμακευτικοί παράγοντες: Αντιόξινα, αναστολείς αντλίας πρωτονίων, ορισμένα αντιβιοτικά που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου.

4.2 Συμπτώματα χαμηλής φερριτίνης

Η χαμηλή φερριτίνη μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα που συχνά αποδίδονται σε άλλες αιτίες,
γι’ αυτό και συχνά διαφεύγει της διάγνωσης μέχρι να προκύψει αναιμία.

• Κόπωση & αδυναμία – έλλειψη ενέργειας.
• Ωχρότητα δέρματος – λόγω μειωμένης αιμοσφαιρίνης.
• Δύσπνοια στην κόπωση – μειωμένη μεταφορά οξυγόνου.
• Ταχυκαρδία / αίσθημα παλμών – προσαρμοστική αντίδραση.
• Τριχόπτωση & εύθραυστα νύχια – χαρακτηριστικά της σιδηροπενίας.
• Διαταραχές συγκέντρωσης & μνήμης – λόγω χαμηλής οξυγόνωσης εγκεφάλου.
• Syndrome Restless Legs – νευρολογικό σύμπτωμα συχνά σχετιζόμενο με χαμηλή φερριτίνη.
• Πικα (Pica): Παθολογική επιθυμία κατανάλωσης μη εδώδιμων ουσιών (χώμα, πάγος, χαρτί).

4.3 Κλινική σημασία

Η χαμηλή φερριτίνη είναι προειδοποιητικό σημάδι για επερχόμενη
σιδηροπενική αναιμία. Η έγκαιρη ανίχνευσή της επιτρέπει παρέμβαση με
διατροφικές αλλαγές ή συμπληρώματα σιδήρου, προτού εμφανιστούν σοβαρές
κλινικές επιπτώσεις.

5. Υψηλή Φερριτίνη (Αιτίες & Συμπτώματα)

Η υψηλή φερριτίνη μπορεί να οφείλεται σε υπερφόρτωση σιδήρου,
αλλά και σε καταστάσεις φλεγμονής ή ηπατικής δυσλειτουργίας.
Είναι σημαντικό να μην ερμηνεύεται απομονωμένα, αλλά σε συνδυασμό με
τον σίδηρο ορού, τον κορεσμό τρανσφερρίνης και δείκτες φλεγμονής (CRP, ΤΚΕ).

5.1 Αιτίες υψηλής φερριτίνης

• Υπερφόρτωση σιδήρου:
  • Κληρονομική αιμοχρωμάτωση (HFE μετάλλαξη)
  • Συχνές μεταγγίσεις (θαλασσαιμία, μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα)
  • Χρόνια υπερκατανάλωση σιδηρούχων συμπληρωμάτων
• Ηπατικές νόσοι: Ηπατίτιδα, αλκοολική ηπατοπάθεια, μη αλκοολική στεάτωση, κίρρωση.
• Φλεγμονώδεις καταστάσεις: Αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ΡΑ, ΣΕΛ), λοιμώξεις, χρόνιες φλεγμονές.
• Κακοήθειες: Λευχαιμίες, λέμφωμα, καρκίνοι ήπατος και άλλων οργάνων.
• Μεταβολικό σύνδρομο & παχυσαρκία: Συχνή αιτία ήπιας αύξησης φερριτίνης.
• Αλκοολισμός: Ο αλκοόλ αυξάνει την απελευθέρωση σιδήρου από το ήπαρ.
• Φαρμακευτικοί παράγοντες: Ορισμένα κυτταροστατικά και ανοσοκατασταλτικά.

5.2 Συμπτώματα υψηλής φερριτίνης

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την υποκείμενη αιτία. Σε υπερφόρτωση σιδήρου,
ο σίδηρος εναποτίθεται σε όργανα προκαλώντας βλάβη:

• Ήπαρ: Ηπατομεγαλία, αυξημένες τρανσαμινάσες, κίρρωση.
• Πάγκρεας: Σακχαρώδης διαβήτης (λόγω εναπόθεσης σιδήρου στα β-κύτταρα).
• Καρδιά: Αρρυθμίες, καρδιακή ανεπάρκεια.
• Δέρμα: Υπερχρωμάτωση (σκουρόχρωμο δέρμα, «bronze diabetes»).
• Αρθρώσεις: Αρθραλγίες, αρθρίτιδα.
• Γενικά: Κόπωση, αδυναμία, απώλεια βάρους.

5.3 Κλινική σημασία

Η αυξημένη φερριτίνη δεν είναι πάντα ένδειξη τοξικότητας από σίδηρο·
μπορεί να αποτελεί δείκτη φλεγμονής. Για τον διαχωρισμό απαιτείται
έλεγχος με σιδηροφυσιολογικό προφίλ (Fe ορού, TIBC, % κορεσμός τρανσφερρίνης)
και απεικονιστικές εξετάσεις (MRI ήπατος/καρδιάς για υπερφόρτωση σιδήρου).

6. Σχέση Φερριτίνης με τον Σίδηρο

Η φερριτίνη αντικατοπτρίζει τις αποθήκες σιδήρου του οργανισμού, ενώ ο σίδηρος ορού,
η τρανσφερρίνη και ο % κορεσμός τρανσφερρίνης αποτυπώνουν τη διαθεσιμότητα του σιδήρου για την
αιμοποίηση. Η σωστή ερμηνεία απαιτεί πάντα συνδυασμό δεικτών και κλινικού ιστορικού.

6.1 Πώς «δένουν» οι δείκτες μεταξύ τους

• Χαμηλή φερριτίνη → εξαντλημένες αποθήκες σιδήρου (σιδηροπενία), συχνά με χαμηλό Fe ορού, υψηλή TIBC και χαμηλό % κορεσμό.
• Φυσιολογική/υψηλή φερριτίνη με φλεγμονή → πιθανή «σιδηροπαγίδευση» (αναιμία χρονίας νόσου): χαμηλός Fe ορού, χαμηλή/φυσιολογική TIBC, χαμηλός % κορεσμού.
• Υψηλή φερριτίνη + υψηλός % κορεσμού → υποψία υπερφόρτωσης σιδήρου (π.χ. αιμοχρωμάτωση, μεταγγίσεις).

6.2 Χρήσιμα κατώφλια & «κανόνες» στην πράξη

• Φερριτίνη < 15 ng/mL: υψηλή ειδικότητα για σιδηροπενία σε απουσία φλεγμονής.
• Φερριτίνη < 30 ng/mL: αυξάνει την ευαισθησία για σιδηροπενία, συχνά κλινικά χρήσιμο cut-off.
• Φλεγμονή παρούσα (π.χ. ↑CRP): Φερριτίνη < 100 ng/mL υποστηρίζει σιδηροπενία (κατ’ εκτίμηση), ενώ 100–300 ng/mL απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
• % Κορεσμός τρανσφερρίνης:
  • <20% → πιθανή έλλειψη διαθέσιμου σιδήρου.
  • >45–50% → πιθανή υπερφόρτωση/αιμοχρωμάτωση (ιδίως με αυξημένη φερριτίνη).

6.3 Συμπληρωματικοί δείκτες που «ξεκλειδώνουν» την εικόνα

• sTfR (διαλυτός υποδοχέας τρανσφερρίνης): αυξάνεται στη σιδηροπενία, μένει συνήθως φυσιολογικός στην αναιμία χρονίας νόσου.
• Λόγος sTfR/Log Ferritin: βοηθά στη διάκριση καθαρής σιδηροπενίας από αναιμία χρονίας νόσου ή μικτή εικόνα.
• Hepcidin: υψηλή σε φλεγμονή (αναστέλλει την έξοδο σιδήρου), χαμηλή σε σιδηροπενία/αιμοχρωμάτωση.
• CRP/TKE: επιβεβαιώνουν ότι μια φυσιολογική ή αυξημένη φερριτίνη μπορεί να οφείλεται σε οξεία φάση.

6.4 Mini αλγόριθμος απόφασης (κλινική καθοδήγηση)

1. Μετρήστε φερριτίνη, Fe ορού, TIBC/τρανσφερρίνη, % κορεσμό και CRP.
2. Αν φερριτίνη < 30 ng/mL και CRP φυσιολογική → ισχυρή ένδειξη σιδηροπενίας.
3. Αν φερριτίνη 30–100 ng/mL με CRP αυξημένη → ελέγξτε sTfR ή επανεκτιμήστε μετά τη φλεγμονή.
4. Αν φερριτίνη αυξημένη + % κορεσμού >45–50% → διερεύνηση υπερφόρτωσης σιδήρου (γενετικός έλεγχος HFE, MRI ήπατος/καρδιάς).

Σημείωση: Τα παραπάνω αποτελούν γενικές κατευθύνσεις ερμηνείας εργαστηριακών ευρημάτων
και δεν υποκαθιστούν ιατρική αξιολόγηση. Η τελική διάγνωση/θεραπεία εξατομικεύεται.

7. Φερριτίνη και Αναιμία

Η αναιμία είναι η πιο συχνή παθολογική κατάσταση που συνδέεται με διαταραχές της φερριτίνης.
Η μέτρησή της είναι κρίσιμη για τη διαφορική διάγνωση μεταξύ σιδηροπενικής αναιμίας,
αναιμίας χρονίας νόσου και μικτών καταστάσεων.

7.1 Σιδηροπενική αναιμία

• Φερριτίνη: Χαμηλή (<15–30 ng/mL, ειδικά χωρίς φλεγμονή).
• Fe ορού: Χαμηλός.
• TIBC / Τρανσφερρίνη: Αυξημένη.
• % κορεσμός: Μειωμένος (<20%).
• Κλινικά: Κόπωση, δύσπνοια, τριχόπτωση, εύθραυστα νύχια, ωχρότητα.

7.2 Αναιμία χρονίας νόσου (ACD)

• Φερριτίνη: Φυσιολογική ή αυξημένη (λόγω φλεγμονής).
• Fe ορού: Χαμηλός.
• TIBC: Χαμηλό ή φυσιολογικό.
• % κορεσμός: Μειωμένος.
• Παθογένεια: Φλεγμονώδεις κυτταροκίνες ↑ hepcidin → παγιδεύεται ο σίδηρος στα μακροφάγα → μειώνεται η διαθεσιμότητα για αιμοποίηση.
• Κλινικά: Συνοδεύει ρευματοειδή αρθρίτιδα, χρόνιες λοιμώξεις, κακοήθειες.

7.3 Μικτή αναιμία (σιδηροπενία + ACD)

• Φερριτίνη: Συχνά ενδιάμεση (30–100 ng/mL) → δύσκολη ερμηνεία.
• Χρήσιμοι δείκτες:
  • sTfR (διαλυτός υποδοχέας τρανσφερρίνης) → αυξάνεται σε σιδηροπενία.
  • Λόγος sTfR/Log Ferritin → καλύτερη διαγνωστική αξία σε μικτές καταστάσεις.
• Κλινικά: Συχνή σε ασθενείς με χρόνια φλεγμονή + αιμορραγικές απώλειες (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα + γαστρικό έλκος).

7.4 Διάγνωση με βάση τη φερριτίνη

Συμπερασματικά, η φερριτίνη είναι αναπόσπαστο εργαλείο στη διάγνωση της αναιμίας,
αλλά η σωστή της ερμηνεία απαιτεί συνυπολογισμό του φλεγμονώδους προφίλ και
εξειδικευμένων δεικτών όπου χρειάζεται.

7. Φερριτίνη και Αναιμία

Η αναιμία είναι η πιο συχνή παθολογική κατάσταση που συνδέεται με διαταραχές της φερριτίνης.
Η μέτρησή της είναι κρίσιμη για τη διαφορική διάγνωση μεταξύ σιδηροπενικής αναιμίας,
αναιμίας χρονίας νόσου και μικτών καταστάσεων.

7.1 Σιδηροπενική αναιμία

• Φερριτίνη: Χαμηλή (<15–30 ng/mL, ειδικά χωρίς φλεγμονή).
• Fe ορού: Χαμηλός.
• TIBC / Τρανσφερρίνη: Αυξημένη.
• % κορεσμός: Μειωμένος (<20%).
• Κλινικά: Κόπωση, δύσπνοια, τριχόπτωση, εύθραυστα νύχια, ωχρότητα.

7.2 Αναιμία χρονίας νόσου (ACD)

• Φερριτίνη: Φυσιολογική ή αυξημένη (λόγω φλεγμονής).
• Fe ορού: Χαμηλός.
• TIBC: Χαμηλό ή φυσιολογικό.
• % κορεσμός: Μειωμένος.
• Παθογένεια: Φλεγμονώδεις κυτταροκίνες ↑ hepcidin → παγιδεύεται ο σίδηρος στα μακροφάγα → μειώνεται η διαθεσιμότητα για αιμοποίηση.
• Κλινικά: Συνοδεύει ρευματοειδή αρθρίτιδα, χρόνιες λοιμώξεις, κακοήθειες.

7.3 Μικτή αναιμία (σιδηροπενία + ACD)

• Φερριτίνη: Συχνά ενδιάμεση (30–100 ng/mL) → δύσκολη ερμηνεία.
• Χρήσιμοι δείκτες:
  • sTfR (διαλυτός υποδοχέας τρανσφερρίνης) → αυξάνεται σε σιδηροπενία.
  • Λόγος sTfR/Log Ferritin → καλύτερη διαγνωστική αξία σε μικτές καταστάσεις.
• Κλινικά: Συχνή σε ασθενείς με χρόνια φλεγμονή + αιμορραγικές απώλειες (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα + γαστρικό έλκος).

7.4 Διάγνωση με βάση τη φερριτίνη

Συμπερασματικά, η φερριτίνη είναι αναπόσπαστο εργαλείο στη διάγνωση της αναιμίας,
αλλά η σωστή της ερμηνεία απαιτεί συνυπολογισμό του φλεγμονώδους προφίλ και
εξειδικευμένων δεικτών όπου χρειάζεται.

8. Φερριτίνη και Φλεγμονή

Η φερριτίνη είναι πρωτεΐνη οξείας φάσης. Σε φλεγμονή ή λοίμωξη, η παραγωγή της αυξάνεται υπό την
επίδραση κυτταροκινών (ιδίως IL-6), ενώ παράλληλα αυξάνεται η hepcidin, που μειώνει την έξοδο σιδήρου στο αίμα
(μέσω αναστολής της ferroportin). Το αποτέλεσμα είναι η «σιδηροπαγίδευση» στα μακροφάγα, με χαμηλό Fe ορού,
χαμηλή/Ν TIBC και χαμηλό % κορεσμού, παρότι η φερριτίνη φαίνεται φυσιολογική ή αυξημένη.

8.1 Μηχανισμός αύξησης στη φλεγμονή

• IL-6 → Hepcidin ↑: Αναστέλλει την ferroportin → μειώνεται η απελευθέρωση σιδήρου από εντεροκύτταρα/μακροφάγα.
• Σιδηροπαγίδευση: Ο σίδηρος παραμένει ενδοκυττάρια (μακροφάγα), ανεβάζοντας τη σύνθεση φερριτίνης.
• Αντιμικροβιακή στρατηγική: Ο οργανισμός «στερεί» σίδηρο από παθογόνα που τον χρειάζονται για πολλαπλασιασμό.

8.2 Ερμηνεία φερριτίνης όταν υπάρχει φλεγμονή

Συνδυάστε πάντοτε με CRP/ΤΚΕ, Fe ορού, TIBC και % κορεσμό:

8.3 Πότε η φερριτίνη «ξεφεύγει» πολύ;

• Σύνδρομο ενεργοποίησης μακροφάγων / HLH: Πολύ υψηλές τιμές (συχνά >10.000 ng/mL).
• Ενήβια νόσος Still / βαριά σήψη: Υπερφερριτιναιμία με έντονη συστηματική φλεγμονή.
• Σοβαρή ηπατική βλάβη: Αύξηση λόγω απελευθέρωσης από ηπατοκύτταρα.

8.4 Mini αλγόριθμος όταν η CRP είναι αυξημένη

1. Μετρήστε: Φερριτίνη, Fe ορού, TIBC, % κορεσμό, CRP (± ΤΚΕ).
2. Αν φερριτίνη <100 ng/mL με CRP ↑ → σκεφτείτε υποκείμενη σιδηροπενία (ειδικά αν % κορεσμού <20%).
3. Αν φερριτίνη 100–300 με CRP ↑ → εξετάστε sTfR ή λόγο sTfR/Log Ferritin για διάκριση μικτής εικόνας.
4. Αν % κορεσμού >45–50% με φερριτίνη ↑ → διερεύνηση υπερφόρτωσης σιδήρου (HFE, MRI ήπατος/καρδιάς).

8.5 Συχνά λάθη στην πράξη

• Ερμηνεία μόνο της φερριτίνης χωρίς CRP/Fe/TIBC/% κορεσμού.
• Παράβλεψη λήψης συμπληρωμάτων σιδήρου που μπορούν να ανεβάσουν παροδικά δείκτες.
• Μη επανεκτίμηση μετά την ύφεση της φλεγμονής.

Σημείωση: Η φερριτίνη επηρεάζεται από μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία και αλκοόλ.
Σε ήπιες αυξήσεις χωρίς σαφή φλεγμονή, αξιολογήστε ηπατικά ένζυμα και μεταβολικούς δείκτες.

9. Φερριτίνη στην Εγκυμοσύνη

Στην εγκυμοσύνη οι ανάγκες σε σίδηρο αυξάνονται σημαντικά λόγω της επέκτασης του όγκου αίματος,
της ανάπτυξης του πλακούντα και του εμβρύου. Η φερριτίνη αντανακλά τις αποθήκες σιδήρου
και αποτελεί βασικό δείκτη για πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση της σιδηροπενίας.

9.1 Φυσιολογικές μεταβολές & στόχοι

• Αιμοαραίωση: Από το 2ο τρίμηνο αυξάνεται το πλάσμα → «φυσιολογική» πτώση Hb· η φερριτίνη όμως παραμένει ο δείκτης αποθηκών.
• Ερμηνεία φερριτίνης:
  • < 15 ng/mL: ισχυρή ένδειξη σιδηροπενίας.
  • < 30 ng/mL: πρακτικό κατώφλι για «ανεπαρκείς αποθήκες» στην εγκυμοσύνη.
  • 30–70 ng/mL: οριακή επάρκεια· εξετάστε προφύλαξη/ήπια αναπλήρωση.
  • > 70–100 ng/mL: επαρκείς αποθήκες για τους περισσότερους.

9.2 Πότε να ελεγχθεί η φερριτίνη

• Πρώτη επίσκεψη κύησης (ιδανικά Α’ τριμήνου): Hb, φερριτίνη, Fe/TIBC/% κορεσμός.
• Επανέλεγχος στο Β’ τρίμηνο ή νωρίτερα αν υπάρχουν συμπτώματα/παράγοντες κινδύνου.
• Πριν τον τοκετό (Γ’ τρίμηνο): βεβαιωθείτε για επάρκεια.
• Λοχεία (4–8 εβδομάδες): επανεκτίμηση, ειδικά μετά από αιμορραγία.

9.3 Παράγοντες κινδύνου για σιδηροπενία στην κύηση

• Πολύδυμη κύηση, εφηβική εγκυμοσύνη, μικρό μεσοδιάστημα κυήσεων.
• Ιστορικό βαριάς εμμηνορρυσίας/σιδηροπενίας, φυτοφαγικές δίαιτες χωρίς σχεδιασμό.
• Γαστρεντερικές παθήσεις/δυσαπορρόφηση (π.χ. κοιλιοκάκη, IBD, βαριατρική χειρουργική).

9.4 Επιπτώσεις χαμηλής φερριτίνης

• Μητέρα: Κόπωση, μειωμένη αντοχή, υψηλότερος κίνδυνος μεταγγίσεων στον τοκετό/λοχεία.
• Έμβρυο/νεογνό: Πρόωρος τοκετός, χαμηλό βάρος γέννησης, πιθανή επίδραση στη νευροανάπτυξη.

9.5 Διατροφή φιλική στον σίδηρο (μικρός οδηγός)

*Το συκώτι είναι πλούσιο σε βιταμίνη A· αποφύγετε υπερβολική κατανάλωση στην κύηση.
Ρωτήστε τον ιατρό σας για εξατομίκευση.

9.6 Συμπληρώματα σιδήρου στην εγκυμοσύνη

• Προφύλαξη: συχνά 30–60 mg στοιχειακού σιδήρου/ημέρα (π.χ. θειϊκός/φουμαρικός σίδηρος), σε συνδυασμό με φυλλικό οξύ.
• Θεραπεία σιδηροπενίας: 60–100 mg στοιχειακού σιδήρου/ημέρα ή ανάλογα με την έλλειψη και την ανοχή.
• Χρονισμός λήψης: άδειο στομάχι για μέγιστη απορρόφηση· αν δεν είναι ανεκτό, μαζί με μικρό γεύμα.
• Αποφύγετε ταυτόχρονα: καφέ/τσάι/γαλακτοκομικά/αντιόξινα 2 ώρες γύρω από τη δόση.
• Παρενέργειες: ναυτία/δυσκοιλιότητα· βοηθά εναλλάξ ημέρες ή χαμηλότερη δόση με σταδιακή αύξηση.

9.7 Πότε να σκεφτώ ενδοφλέβιο (IV) σίδηρο;

• Μη ανοχή/αποτυχία από του στόματος σιδήρου.
• Μεγάλη έλλειψη προς το Γ’ τρίμηνο ή επιτακτική ανάγκη ταχείας αναπλήρωσης.
• Δυσαπορρόφηση/μετεγχειρητικοί λόγοι (π.χ. βαριατρική).

9.8 Παρακολούθηση & στόχοι θεραπείας

• Επανέλεγχος Hb σε 2–4 εβδομάδες και φερριτίνης σε 6–8 εβδομάδες από την έναρξη θεραπείας.
• Συνέχιση σιδήρου για 2–3 μήνες μετά την ομαλοποίηση της Hb ώστε να αναπληρωθούν οι αποθήκες.
• Στόχος: φερριτίνη συνήθως > 30–50 ng/mL (εξατομικεύστε με τον ιατρό).

9.9 Λοχεία & γαλουχία

• Μετά από αιμορραγικό τοκετό/καισαρική: ελέγξτε Hb/φερριτίνη 4–8 εβδομάδες.
• Συνέχιση από του στόματος σιδήρου αν οι αποθήκες είναι ανεπαρκείς.
• Ο σίδηρος περνά ελάχιστα στο μητρικό γάλα· συνήθως είναι ασφαλής στη γαλουχία (συζητήστε με τον ιατρό).

9.10 Mini αλγόριθμος (κύηση)

1. Screening: Hb, φερριτίνη, Fe/TIBC/% κορεσμός στο Α’ τρίμηνο.
2. Αν φερριτίνη < 30 ng/mL → ξεκινήστε προφύλαξη/θεραπεία ανάλογα με Hb και συμπτώματα.
3. Αν CRP αυξημένη με φερριτίνη 30–100 → ελέγξτε % κορεσμού (<20% υποδηλώνει έλλειψη διαθέσιμου σιδήρου).
4. Ανεπαρκής ανταπόκριση ή μη ανοχή → αξιολογήστε IV σίδηρο στο Β’/Γ’ τρίμηνο.
5. Επανεκτίμηση στο Β’ και Γ’ τρίμηνο· προγραμματίστε επάρκεια πριν τον τοκετό.

Σημείωση: Τα όρια και οι δόσεις εξατομικεύονται από τον θεράποντα μαιευτήρα/παθολόγο/αιματολόγο λαμβάνοντας υπόψη
το ιστορικό, τα συνυπάρχοντα νοσήματα και τις εργαστηριακές τιμές.

10. Πότε Ζητείται Εξέταση Φερριτίνης

Η φερριτίνη ζητείται για την εκτίμηση των αποθηκών σιδήρου και τη διαφορική διάγνωση αναιμίας.
Είναι χρήσιμη τόσο στη διάγνωση όσο και στην παρακολούθηση θεραπείας σιδήρου.

10.1 Κλινικά συμπτώματα/σημεία που εγείρουν έλεγχο

• Κόπωση, αδυναμία, μειωμένη αντοχή στην άσκηση.
• Ωχρότητα, δύσπνοια στην κόπωση, ταχυκαρδία/αίσθημα παλμών.
• Τριχόπτωση, εύθραυστα νύχια, γλωσσίτιδα, στοματίτιδα.
• Διαταραχές συγκέντρωσης/ύπνου, κεφαλαλγία.
• Restless Legs Syndrome (ιδίως αν φερριτίνη πιθανόν χαμηλή).

10.2 Ομάδες αυξημένου κινδύνου

• Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με βαριά εμμηνορρυσία.
• Κύηση/λοχεία (baseline στο Α’ τρίμηνο, επανέλεγχος Β’–Γ’).
• Έφηβοι/ταχεία ανάπτυξη, παιδιά με επιλεκτική διατροφή.
• Αθλητές αντοχής, συχνοί αιμοδότες.
• Γαστρεντερικά νοσήματα/δυσαπορρόφηση (κοιλιοκάκη, IBD, μετά βαριατρική).
• Χρόνια νοσήματα/φλεγμονή (ΡΑ, ΧΝΝ, κακοήθειες) — συχνός έλεγχος για μικτή αναιμία.
• Ηπατοπάθεια, μεταβολικό σύνδρομο (υψηλή φερριτίνη πιθανή).

10.3 Πριν ξεκινήσει θεραπεία σιδήρου

• Τεκμηρίωση σιδηροπενίας πριν τη χορήγηση συμπληρωμάτων/IV σιδήρου.
• Αποφυγή άσκοπης χορήγησης όταν η φερριτίνη είναι ήδη επαρκής ή αυξημένη λόγω φλεγμονής.

10.4 Μετά την έναρξη θεραπείας/παρακολούθηση

• Hb σε 2–4 εβδομάδες για πρώιμη ανταπόκριση, φερριτίνη σε 6–8 εβδομάδες.
• Συνέχιση από του στόματος σιδήρου για 2–3 μήνες μετά την ομαλοποίηση Hb ώστε να αναπληρωθούν οι αποθήκες.

10.5 Πότε να ΜΗ βασιστώ μόνο στη φερριτίνη

• Όταν υπάρχει φλεγμονή/λοίμωξη (↑CRP/TKE) — μπορεί να είναι ψευδώς φυσιολογική/αυξημένη.
• Σε ηπατική βλάβη ή μεταβολικό σύνδρομο/αλκοόλ — ήπιες αυξήσεις χωρίς υπερφόρτωση σιδήρου.
• Σε υποψία υπερσιδήρωσης — απαιτείται και % κορεσμός τρανσφερρίνης.

10.6 Ποιο «panel» να ζητήσω μαζί;

10.7 Mini αλγόριθμος παραγγελίας

1. Έλεγχος συμπτωμάτων/κινδύνου → υποψία έλλειψης ή υπερσιδήρωσης;
2. Παράγγειλε Φερριτίνη + Fe ορού + TIBC/Τρανσφερρίνη + %Κορεσμού (+ CRP).
3. Αν φερριτίνη <30 και CRP Ν → σιδηροπενία πολύ πιθανή.
4. Αν CRP ↑ με φερριτίνη 30–100 → σκέψου sTfR ή επανέλεγχο μετά την ύφεση.
5. Αν φερριτίνη ↑ + %Κορεσμού >45–50% → διερεύνηση υπερσιδήρωσης (HFE, MRI).

11. Πώς Γίνεται η Εξέταση

11.1 Τι δείγμα χρειάζεται

• Τύπος δείγματος: Ορός (SST/κόκκινο καπάκι). Αποδεκτό σε αρκετά εργαστήρια και πλάσμα (Li-heparin/EDTA) ανάλογα με τη μέθοδο.
• Όγκος: 1–2 mL ορού επαρκούν για τις περισσότερες μεθόδους.
• Λήψη: Τυπική φλεβοκέντηση (βραχίονας). Κατάλληλη αιμόσταση μετά την αιμοληψία.
• Χρονισμός: Οποιαδήποτε ώρα· συχνά συνδυάζεται με «σιδηροφυσιολογικό προφίλ» που παραγγέλλεται πρωινές ώρες.

11.2 Μέθοδος μέτρησης

Η φερριτίνη μετράται κυρίως με ανοσοχημικές μεθόδους (π.χ. CLIA, ECLIA, CMIA, ELFA).
Τα όρια αναφοράς μπορεί να διαφέρουν ανά αναλυτή/εργαστήριο και πρέπει να αναφέρονται πάντα μαζί με το αποτέλεσμα.

11.3 Χρόνος αποτελέσματος & παράδοση

• Χρόνος εκτέλεσης: Συνήθως την ίδια ημέρα ή εντός 24 ωρών.
• Συνδυασμός εξετάσεων: Συχνά μαζί με σίδηρο ορού, TIBC/τρανσφερρίνη, % κορεσμό και CRP.

11.4 Παράγοντες που επηρεάζουν/παρεμποδίζουν

11.5 Πότε συνδυάζεται με άλλες εξετάσεις

• Σιδηροπενία/αναιμία: Fe ορού, TIBC/τρανσφερρίνη, % κορεσμού, ± sTfR, ± CRP.
• Υψηλή φερριτίνη: % κορεσμού, τρανσαμινάσες, γλυκαιμικό/λιπιδαιμικό προφίλ, ± HFE γονιδιακός έλεγχος, ± MRI ήπατος/καρδιάς.

11.6 Σταθερότητα & αποθήκευση δείγματος

• Στον ορό 2–8°C: συνήθως σταθερή για ~5–7 ημέρες.
• Παρατεταμένη φύλαξη: κατάψυξη στους −20°C (σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές της μεθόδου).

11.7 Πότε να επαναλάβω την εξέταση

• Μετά την έναρξη από του στόματος σιδήρου: επανεκτίμηση φερριτίνης σε 6–8 εβδομάδες.
• Μετά από οξεία φλεγμονή: επανέλεγχος 2–4 εβδομάδες μετά την ύφεση.
• Μετά από IV σίδηρο: αξιολογήστε σε συμφωνημένο διάστημα (π.χ. 4–8 εβδομάδες) για ρεαλιστική εικόνα αποθηκών.

Σημείωση: Οι ακριβείς χρόνοι/πρωτόκολλα μπορεί να διαφέρουν ανά εργαστήριο και κλινικό πλαίσιο·
ακολουθήστε την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού.

12. Προετοιμασία πριν την Εξέταση

Η μέτρηση της φερριτίνης δεν απαιτεί αυστηρή νηστεία, ωστόσο ορισμένες συνήθειες και παράγοντες
μπορούν να επηρεάσουν την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Με τη σωστή προετοιμασία εξασφαλίζετε πιο αξιόπιστη εικόνα.

12.1 Checklist προετοιμασίας (για τον ασθενή)

• 📍 Ρίξτε μια ματιά στα φάρμακα/συμπληρώματα που λαμβάνετε (ιδίως σίδηρο, πολυβιταμίνες με σίδηρο, βιταμίνη C, βιοτίνη).
• 🕗 Κλείστε πρωινό ραντεβού αν θα γίνουν και Fe/TIBC/% κορεσμού.
• ☕ Αποφύγετε καφέ/τσάι/γαλακτοκομικά γύρω από τη δόση σιδήρου· μπορούν να επηρεάσουν την απορρόφηση (σημαντικό για διαχρονική παρακολούθηση).
• 🏃 Αποφύγετε έντονη άσκηση 24 ώρες πριν (ήπια επίδραση σε δείκτες φλεγμονής/τρανσαμινάσες).
• 🤒 Αν είστε άρρωστος/η (πυρετός, οξεία λοίμωξη), συζητήστε αναβολή γιατί η φερριτίνη αυξάνεται ως δείκτης οξείας φάσης.
• 💉 Μετά από IV σίδηρο ή μετάγγιση: ρωτήστε πότε είναι καλύτερο να επανελεγχθεί (συχνά 4–8 εβδομάδες).

12.2 «Do & Don’t» πριν το τεστ

12.3 Φάρμακα & συμπληρώματα – τι να ξέρω

• Σίδηρος από το στόμα: αποφύγετε λήψη 24 ώρες πριν την αιμοληψία όταν γίνεται και Fe/TIBC (για αποφυγή παροδικών αλλοιώσεων).
• Βιοτίνη (>5–10 mg/ημ.): ιδανικά διακόψτε 24–48 ώρες πριν (ανά μέθοδο).
• Αντιόξινα/PPIs: επηρεάζουν απορρόφηση σιδήρου· ενημερώστε για να αξιολογηθεί το ιστορικό λήψης.
• Πολυβιταμίνες με σίδηρο/βιταμίνη C: μπορούν να τροποποιήσουν τη διαθεσιμότητα σιδήρου βραχυπρόθεσμα.
• IV σίδηρος/μεταγγίσεις: συμφωνήστε με ιατρό τον κατάλληλο χρόνο επανελέγχου (συνήθως εβδομάδες).

12.4 Ειδικές καταστάσεις

• Έμμηνος ρύση: για διαχρονική σύγκριση προτιμήστε δειγματοληψία εκτός ημέρων έντονης αιμορραγίας.
• Κύηση/λοχεία: ακολουθήστε τα πρωτόκολλα ελέγχου (βλ. Ενότητα 9).
• Παιδιά: ενημερώστε για τυχόν συμπληρώματα/σιρόπια σιδήρου.
• Ηλικιωμένοι/ΧΝΝ: συχνά συνυπάρχει φλεγμονή· χρήσιμη η συνεκτίμηση CRP/sTfR.
• Αθλητές αντοχής: αποφύγετε έντονη προπόνηση 24 ώρες πριν.

12.5 Πότε να αναβάλω την εξέταση

• Οξεία λοίμωξη/πυρετός ή παρόξυνση φλεγμονώδους νόσου.
• Πολύ πρόσφατη δόση IV σιδήρου ή μετάγγιση.
• Λήψη μεγάλης δόσης βιοτίνης την προηγούμενη ημέρα (ανά μέθοδο).

Σημείωση: Οι λεπτομέρειες προετοιμασίας μπορεί να διαφέρουν ελαφρά μεταξύ εργαστηρίων και αναλυτών· ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες του δικού σας εργαστηρίου.

13. Ερμηνεία Αποτελεσμάτων

Η ερμηνεία της φερριτίνης πρέπει να γίνεται στο κλινικό πλαίσιο και σε συνδυασμό με
Fe ορού, TIBC/Τρανσφερρίνη, % κορεσμού και CRP/ΤΚΕ. Ακολουθούν πρακτικά κατώφλια και σενάρια.

13.1 Decision tree (γρήγορη κλινική προσέγγιση)

1. Μετρήστε: Φερριτίνη, Fe ορού, TIBC/Τρανσφερρίνη, %Κορεσμού, CRP.
2. Αν CRP φυσιολογική:
   • Φερριτίνη <30 → σιδηροπενία πιθανή/πιθανότατη.
   • Φερριτίνη 30–100 → δείτε %Κορεσμού (<20% υπέρ έλλειψης διαθέσιμου Fe).
   • Φερριτίνη >300 + %Κορεσμού >45–50% → υπερφόρτωση σιδήρου → HFE/MRI.
3. Αν CRP αυξημένη:
   • Φερριτίνη <100 → σκεφτείτε υποκείμενη σιδηροπενία (ιδίως αν %Κορεσμού <20%).
   • Φερριτίνη 100–300 → πιθανή ACD ή μικτή εικόνα: εξετάστε sTfR ή sTfR/Log Ferritin.
   • %Κορεσμού >45–50% με φερριτίνη ↑ → διερεύνηση υπερφόρτωσης.

13.2 Τι σημαίνει «διάσταση» φερριτίνης – κλινικές παγίδες

• Υψηλή φερριτίνη + χαμηλός %Κορεσμού → φλεγμονή/ACD/ηπατοπάθεια, όχι απαραίτητα περίσσεια σιδήρου.
• Φυσιολογική φερριτίνη με συμπτώματα σιδηροπενίας → ελέγξτε CRP, sTfR· πιθανή «σιδηροπαγίδευση».
• Αιφνίδια άνοδος μετά IV σίδηρο/μετάγγιση → επανεκτίμηση μετά εβδομάδες.
• Βιοτίνη/ετερόφιλα Ab → σπάνιες παρεμβολές· επικοινωνήστε με το εργαστήριο.

13.3 Πότε παραπέμπω

• Φερριτίνη > 1000 ng/mL ή πολύ υψηλές τιμές με συστηματικά συμπτώματα → επείγουσα αξιολόγηση (φλεγμονώδη σύνδρομα/HLH/σοβαρή ηπατική νόσος).
• Υψηλή φερριτίνη + %Κορεσμού >45–50% → αιματολόγος/ηπατολόγος (γενετικός έλεγχος HFE, MRI).
• Επίμονη σιδηροπενία παρά θεραπεία → διερεύνηση απωλειών/δυσαπορρόφησης (γαστρεντερολόγος).

Σημείωση: Τα κατώφλια είναι ενδεικτικά και προσαρμόζονται στο ιστορικό, την ηλικία, το φύλο και τη συνύπαρξη νοσημάτων.

14. Διατροφή και Φερριτίνη

Η διατροφή επηρεάζει άμεσα τη διαθεσιμότητα σιδήρου και έμμεσα τα επίπεδα φερριτίνης.
Ο σίδηρος στα τρόφιμα υπάρχει σε δύο μορφές: heme (ζωικά) με υψηλή απορρόφηση και non-heme (φυτικά)
με χαμηλότερη αλλά τροποποιήσιμη απορρόφηση. Η σωστή συνδυαστική διατροφή μπορεί να αυξήσει
σημαντικά την αξιοποίηση του σιδήρου και να υποστηρίξει την ανάκαμψη των αποθηκών.

14.1 Πηγές σιδήρου: heme vs non-heme

*Το συκώτι περιέχει πολλή βιταμίνη A· αποφύγετε υπερκατανάλωση, ιδίως στην κύηση.

14.2 Τι ενισχύει και τι αναστέλλει την απορρόφηση

14.3 Έξυπνοι συνδυασμοί γευμάτων (παραδείγματα)

• Φακές λεμονάτες + σαλάτα ντομάτα-πιπεριά + ολικής με μούλιασμα → βιταμίνη C & λιγότερα φυτικά οξέα.
• Ρεβίθια με ταχίνι-λεμόνι (χούμους) + πιτούλα → σίδηρος + C + οργανικά οξέα.
• Σαρδέλα/γόπα με σαλάτα λάχανο-καρότο-λεμόνι → heme σίδηρος + βιταμίνη C.
• Μοσχαρίσιο φιλέτο (μικρή μερίδα) + σπανάκι σωτέ με λεμόνι → heme + non-heme ενισχυμένος.
• Βρώμη (overnight oats) με αποξηρ. βερίκοκα + πορτοκάλι στο πρωινό → σταθερή πρόσληψη.

14.4 Mini οδηγός για vegan/vegetarian

• Στο κάθε γεύμα: προσθέστε πηγή βιταμίνης C (λεμόνι/εσπεριδοειδή/πιπεριά/ακτινίδιο).
• Μουλιάστε/φυτρώστε όσπρια & δημητριακά (8–12 ώρες)· προτιμήστε sourdough ψωμί.
• Ενισχύστε με εμπλουτισμένα δημητριακά/ροφήματα· χρησιμοποιήστε cast-iron σκεύη.
• Συνδυάστε ταχίνι/ξηρούς καρπούς/σπόρους με φρούτα πλούσια σε C.
• Αποφύγετε καφέ/τσάι 30–60’ πριν/μετά από γεύματα πλούσια σε σίδηρο.

14.5 Πρακτικό ημερήσιο πλάνο (υπόδειγμα)

14.6 Σίδηρος & συμπληρώματα – χρονισμός με γεύματα

• Στόμαχος/ανεκτικότητα: Αν ο σίδηρος ενοχλεί, πάρτε τον με μικρό γεύμα (δέχεστε ελαφρώς χαμηλότερη απορρόφηση).
• Αποφύγετε γαλακτοκομικά/καφέ/τσάι 1–2 ώρες γύρω από τη δόση.
• Η δίαιτα δεν αντικαθιστά την θεραπεία όταν υπάρχει τεκμηριωμένη σιδηροπενία.

14.7 Συχνά λάθη

• Πολύ σπανάκι/πίτουρο χωρίς προετοιμασία → υψηλά φυτικά οξέα, χαμηλή απορρόφηση.
• Καφές/τσάι μαζί με γεύμα πλούσιο σε σίδηρο.
• Συνδυασμός σιδήρου με μεγάλες δόσεις ασβεστίου στο ίδιο γεύμα/ώρα.
• Παράβλεψη βιταμίνης C στους φυτικούς συνδυασμούς.

Note: Η πραγματική περιεκτικότητα/απορρόφηση ποικίλλει ανάλογα με ποικιλία τροφίμου, μαγείρεμα και ατομικές ανάγκες.
Συμβουλευτείτε διαιτολόγο/ιατρό για εξατομίκευση (κύηση, ΧΝΝ, φλεγμονώδη νοσήματα).

15. Συμπληρώματα Σιδήρου & Φερριτίνη

Η τεκμηριωμένη σιδηροπενία (με χαμηλή φερριτίνη) αντιμετωπίζεται συνήθως με συμπληρώματα σιδήρου.
Η επιλογή σκευάσματος, η δόση και ο χρονισμός επηρεάζουν την απορρόφηση, την ανοχή και την ταχύτητα αναπλήρωσης των
αποθηκών (φερριτίνης).

15.1 Από του στόματος (per os) σίδηρος – μορφές & στοιχειακός σίδηρος

*Οι τιμές είναι ενδεικτικές· ελέγξτε την ετικέτα για τον ακριβή στοιχειακό σίδηρο.

15.2 Δοσολογία & χρονισμός

• Τυπική θεραπευτική δόση: 40–65 mg στοιχειακού Fe ανά δόση.
• Σχήματα:
  • Καθημερινά: 40–65 mg 1×/ημ. (ή 2×/ημ. εφόσον ανεκτό).
  • Μέρα παρά μέρα (alternate-day): 60–100 mg · συχνά καλύτερη απορρόφηση/ανεκτικότητα λόγω χαμηλότερης επαγωγής hepcidin.
• Κύηση: προφύλαξη 30–60 mg/ημ. · θεραπεία 60–100 mg/ημ. (εξατομίκευση, βλ. Ενότητα 9).
• Χρονισμός: ιδανικά νηστικοί ή μακριά από καφέ/τσάι/γαλακτοκομικά 1–2 ώρες.
• Βιταμίνη C: 100–200 mg μαζί με τη δόση μπορεί να ενισχύσει την απορρόφηση (προαιρετικό).

15.3 Παρενέργειες & πώς τις χειρίζομαι

• Ναυτία/επιγαστραλγία, δυσκοιλιότητα/διάρροια, μετεωρισμός, μεταλλική γεύση.
• Σκούρα κόπρανα: αναμενόμενο και αβλαβές.
• Διαχείριση:
  • Μείωση δόσης/συχνότητας (π.χ. εναλλάξ ημέρες).
  • Αλλαγή άλατος (π.χ. γλυκονικός ↔ θειϊκός) ή σκευάσματος.
  • Λήψη με μικρό γεύμα· αποφυγή ταυτόχρονου ασβεστίου/καφέ/τσαγιού.
  • Ήπια καθαρτικά/ίνες για δυσκοιλιότητα (σε συνεννόηση με ιατρό).

15.4 Αλληλεπιδράσεις

• Μειώνουν απορρόφηση Fe: ασβέστιο, αντιόξινα/PPIs, τσάι/καφές/κακάο, φυτικά οξέα/πίτουρα.
• Fe μειώνει απορρόφηση: τετρακυκλίνες, κινολόνες, θυροξίνη (LT4), διφωσφονικά → κρατήστε διαστήματα 2–4 ωρών.
• Βιοτίνη: δεν επηρεάζει την απορρόφηση, αλλά μπορεί να παρεμποδίσει μετρήσεις (βλ. Ενότητα 11/12).

15.5 Πότε προτιμώ ενδοφλέβιο (IV) σίδηρο;

• Αποτυχία/μη ανοχή από του στόματος σιδήρου.
• Βαριά έλλειψη με ανάγκη ταχείας αναπλήρωσης (π.χ. κοντά σε χειρουργείο/τοκετό).
• Δυσαπορρόφηση (IBD, κοιλιοκάκη, βαριατρική χειρουργική).
• Χρόνια νεφρική νόσος (ιδίως αιμοκαθαιρόμενοι) ή ενεργή φλεγμονή όπου po σίδηρος αποτυγχάνει.

Συχνά χρησιμοποιούμενα IV σκευάσματα (ενδεικτικά)

15.6 Πόσο σίδηρο χρειάζομαι συνολικά; (τύπος Ganzoni)

Ολική έλλειψη Fe (mg) = ΣΒ (kg) × (Hb-στόχος − Hb-τρέχουσα) (g/dL) × 2.4 + 500 mg (για αποθήκες)
Παράδειγμα: 70 kg, Hb 9 g/dL, στόχος 13 g/dL → 70 × (13−9) × 2.4 = 672 mg + 500 ≈ ~1170 mg συνολικά.

15.7 Παρακολούθηση & στόχοι

• Κλινικά: βελτίωση συμπτωμάτων σε 1–2 εβδομάδες.
• Αίμα: Hb ↑ σε 2–4 εβδομάδες, φερριτίνη επανεκτίμηση σε 6–8 εβδομάδες.
• Διάρκεια: συνέχιση 2–3 μήνες μετά την ομαλοποίηση Hb για αναπλήρωση αποθηκών.
• Στόχοι φερριτίνης: συνήθως >30–50 ng/mL (RLS συχνά στοχεύει ≥50–75 ng/mL – εξατομίκευση).

15.8 Ειδικοί πληθυσμοί

• Χρόνια Νεφρική Νόσος: συχνά απαιτείται IV σίδηρος· παρακολούθηση με φερριτίνη και TSAT.
• Φλεγμονώδη νοσήματα (IBD, ρευματοειδή): αυξημένη hepcidin → μειωμένη απορρόφηση per os· συχνά IV.
• Κύηση/λοχεία: βλ. Ενότητα 9 για στόχους/σχήματα.
• Αθλητές/φυτοφάγοι: έμφαση σε διατροφή/συνδυασμούς και ήπια, ανεκτά σχήματα.

16. Φερριτίνη και Χρόνια Νοσήματα (καρκίνος, λοιμώξεις, αυτοάνοσα κ.ά.)

Η φερριτίνη επηρεάζεται έντονα από χρόνιες παθήσεις τόσο ως πρωτεΐνη οξείας φάσης όσο και ως
δείκτης αποθηκών σιδήρου. Η αυξημένη τιμή δεν ισοδυναμεί πάντα με υπερφόρτωση σιδήρου· συχνά αντανακλά
φλεγμονή, ηπατική βλάβη ή μεταβολικές διαταραχές. Η ερμηνεία απαιτεί συνεκτίμηση
Fe ορού, TIBC/τρανσφερρίνης, % κορεσμού,
CRP, ηπατικών ενζύμων και κλινικού ιστορικού.

16.1 Συνοπτικός χάρτης αιτιών

16.2 Αυτοάνοσα & φλεγμονώδη

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα, ΣΕΛ, ΙΒD: συχνά φερριτίνη Ν–↑ με χαμηλό % κορεσμού → αναιμία χρονίας νόσου.
  Χρήσιμοι δείκτες: sTfR, sTfR/Log Ferritin για εντοπισμό συνυπάρχουσας σιδηροπενίας.
• Ενήβια νόσος Still/σύνδρομα υπερφλεγμονής: επίμονη πυρετική κίνηση, εξάνθημα, αρθραλγίες, τρανσαμινάσες ↑·
  συχνά πολύ υψηλή φερριτίνη.

16.3 Λοιμώξεις (οξείες/χρόνιες)

Η φερριτίνη αυξάνεται ως μέρος της έμφυτης ανοσίας. Σε βαριές λοιμώξεις/σήψη μπορεί να ανέβει πολύ.
Σε χρόνιες λοιμώξεις (π.χ. ιογενείς ηπατίτιδες) συνυπάρχει ηπατική συμμετοχή.

16.4 Ηπατικές νόσοι

• Μη αλκοολική λιπώδης νόσος (NAFLD)/αλκοολική: συνήθως ήπια–μέτρια ↑ φερριτίνης, % κορεσμού συχνά Ν.
• Κίρρωση/οξεία ηπατική βλάβη: έντονες αυξήσεις λόγω κυτταρικής λύσης· απαιτείται πλήρης ηπατολογικός έλεγχος.

16.5 Μεταβολικό σύνδρομο

Η δυσμεταβολική υπερφερριτιναιμία χαρακτηρίζεται από ήπια–μέτρια αύξηση χωρίς αναγκαστικά υψηλό % κορεσμού.
Συσχέτιση με ινσουλινοαντίσταση και λιπώδη διήθηση ήπατος. Η παρέμβαση εστιάζει σε βάρος, διατροφή, αλκοόλ.

16.6 Υπερφόρτωση σιδήρου

• Κληρονομική αιμοχρωμάτωση (HFE): φερριτίνη ↑, % κορεσμού συνήθως >45–50%. Θεραπεία: αφαιμάξεις·
  έλεγχος συγγενών όπου ενδείκνυται.
• Μεταγγισιοεξαρτώμενες καταστάσεις (θαλασσαιμία, ΜΔΣ): προοδευτική αύξηση φερριτίνης· % κορεσμού ↑.
  Θεραπεία: αποσιδήρωση (δεφεροξαμίνη, δεφεριπρόνη, δεφερασιρόξη) και παρακολούθηση με MRI LIC.

16.7 Αιματολογικά/κακοήθειες

Λευχαιμίες/λεμφώματα και συμπαγείς όγκοι μπορεί να συνοδεύονται από αυξημένη φερριτίνη λόγω φλεγμονής, νέκρωσης
ή συνυπάρχουσας ηπατικής διήθησης. Συχνά συντρέχουν κυτταροπενίες, απώλεια βάρους, νυχτερινοί ιδρώτες.

16.8 Ειδικό: Όταν η φερριτίνη είναι > 5.000 ng/mL

• Σύνδρομο ενεργοποίησης μακροφάγων / HLH (δευτεροπαθές ή πρωτοπαθές):
  πυρετός, σπληνομεγαλία, κυτταροπενίες, υπερτριγλυκεριδαιμία/υποφιβρινογοναιμία, φερριτίνη πολύ ↑.
• Βαριά σήψη/σηπτικό shock: πολυοργανική δυσλειτουργία, CRP/προκαλσιτονίνη ↑.
• Ενήβια νόσος Still, καταιγίδα κυτταροκινών, σοβαρές ηπατίτιδες/οξεία ηπατική ανεπάρκεια.
• Αιματολογικές κακοήθειες: ιδίως λεμφώματα που πυροδοτούν HLH.
• Μεταγγισιακή/φαρμακευτική υπερσιδήρωση: σπανιότερα τόσο υψηλές τιμές χωρίς τα παραπάνω κλινικά στοιχεία.

Σημειώσεις: Σε υποψία HLH/MAS αξιολογούνται κριτήρια (π.χ. πυρετός, σπληνομεγαλία, κυτταροπενίες, TG ↑, ινωδογόνο ↓,
διαλυτός υποδοχέας IL-2, αιμοφαγοκυττάρωση σε μυελό/ιστούς). Η διαγνωστική/θεραπευτική προσέγγιση γίνεται από εξειδικευμένη ομάδα.

16.9 Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) & καρδιομεταβολικά

• ΧΝΝ: συχνά φερριτίνη ↑ λόγω φλεγμονής· η εκτίμηση σιδηροπενίας βασίζεται συνδυαστικά σε
  φερριτίνη και TSAT (π.χ. χαμηλό % κορεσμού).
• Καρδιακή ανεπάρκεια/χρόνια νόσος: λειτουργική έλλειψη διαθέσιμου σιδήρου παρά επαρκείς αποθήκες (φερριτίνη Ν–↑, % κορεσμού ↓).

16.10 Πρακτικός αλγόριθμος για επίμονη υπερφερριτιναιμία

1. Επιβεβαίωση: επανάληψη μέτρησης, έλεγχος CRP/TKE.
2. Διαχωρισμός: Αν % κορεσμού >45–50% → έλεγχος υπερφόρτωσης (HFE, MRI). Αν όχι, αναζητώ φλεγμονή/ηπατοπάθεια/μεταβολικούς.
3. Στοχευμένος έλεγχος: ηπατικά ένζυμα, γλυκαιμικό/λιπιδαιμικό, ιολογικός/ανοσολογικός έλεγχος.
4. Red flags: Ferritin >1000–2000 χωρίς εξήγηση, ή >5000 με συστηματικά συμπτώματα → εξειδικευμένη παραπομπή.

Υπενθύμιση: Η αντιμετώπιση της υπερφερριτιναιμίας κατευθύνεται από την υποκείμενη αιτία
(μείωση φλεγμονής, έλεγχος μεταβολικών παραγόντων, θεραπεία ηπατοπάθειας, αποσιδήρωση/αφαίμαξη όπου ενδείκνυται).

17. Θεραπευτικές Παρεμβάσεις

Η αντιμετώπιση των διαταραχών της φερριτίνης στοχεύει είτε στην αναπλήρωση (όταν είναι χαμηλή)
είτε στον έλεγχο της αιτίας (όταν είναι υψηλή). Η παρέμβαση επιλέγεται βάσει % κορεσμού τρανσφερρίνης (TSAT),
CRP/φλεγμονής, ηπατικών ενζύμων και του κλινικού πλαισίου.

17.1 Στόχοι αντιμετώπισης

• Αποκατάσταση αποθηκών σιδήρου (συνήθως φερριτίνη > 30–50 ng/mL· ειδικοί στόχοι ανά νόσο).
• Αντιμετώπιση συμπτωμάτων (κόπωση, δύσπνοια, RLS κ.ά.).
• Πρόληψη βλάβης οργάνων σε υπερφόρτωση σιδήρου (ήπαρ, καρδιά, πάγκρεας).
• Έλεγχος/ύφεση της υποκείμενης φλεγμονής όταν αυτή οδηγεί σε αυξημένη φερριτίνη.

17.2 Όταν η φερριτίνη είναι ΧΑΜΗΛΗ (σιδηροπενία)

• Διατροφή: Ενίσχυση heme/non-heme πηγών, βιταμίνη C, αποφυγή αναστολέων στο ίδιο γεύμα (βλ. Ενότητα 14).
• Από του στόματος σίδηρος: 40–65 mg στοιχειακού Fe ανά δόση· καθημερινά ή μέρα παρά μέρα για καλύτερη ανεκτικότητα/απορρόφηση (βλ. Ενότητα 15).
• Ενδοφλέβιος (IV) σίδηρος: αν υπάρχει αποτυχία/μη ανοχή po, δυσαπορρόφηση ή επείγουσα ανάγκη ταχείας αναπλήρωσης.
• Διερεύνηση αιτίας απώλειας: γυναικολογική αιμορραγία, ΓΕΣ αίτια, δωρεές αίματος, φάρμακα (NSAIDs/PPIs).

17.3 Όταν η φερριτίνη είναι ΥΨΗΛΗ χωρίς υπερφόρτωση σιδήρου

Συχνότερα σε φλεγμονή, ηπατοπάθεια, μεταβολικό σύνδρομο, αλκοόλ. Συνήθως ο TSAT είναι Ν/χαμηλός.

• Φλεγμονή/ACD: θεραπεία υποκείμενης νόσου· σίδηρος μόνο αν τεκμηριωμένα υπάρχει έλλειψη διαθέσιμου σιδήρου και κλινική ανάγκη.
• Ηπατοπάθεια/αλκοόλ: μείωση/αποχή από αλκοόλ, ηπατολογική διερεύνηση, έλεγχος τρανσαμινασών.
• Μεταβολικό σύνδρομο: απώλεια βάρους, άσκηση, βελτίωση ινσουλινοαντίστασης, μεσογειακή διατροφή.
• Φάρμακα/IV σίδηρος πρόσφατα: αναμονή/επαναξιολόγηση σε 4–8 εβδομάδες.

17.4 Υπερφόρτωση σιδήρου (TSAT > 45–50%)

17.5 Επείγοντα & ειδικές καταστάσεις (πολύ υψηλή φερριτίνη)

• Ferritin > 5.000–10.000 ng/mL με πυρετό/συστηματικά συμπτώματα → υποψία υπερφλεγμονώδους συνδρόμου (HLH/MAS), βαριάς σήψης ή οξείας ηπατικής βλάβης.
  Άμεση εξειδικευμένη αξιολόγηση (αιματολογία/ΜΕΘ/ηπατολογία).
• Στήριξη: έλεγχος λοίμωξης, αιμοδυναμική σταθεροποίηση, εργαστηριακός έλεγχος (TG, ινωδογόνο, D-dimers, LDH, CRP, ηπατικά).

17.6 Παρακολούθηση μετά την παρέμβαση

17.7 Τροποποίηση τρόπου ζωής

• Μεσογειακή διατροφή, επαρκής πρωτεΐνη, έλεγχος βάρους.
• Μείωση/αποχή αλκοόλ όταν η φερριτίνη είναι υψηλή ή υπάρχει ηπατική συμμετοχή.
• Άσκηση 150–300’/εβδομάδα (ανεκτά)· αποφυγή υπερβολών σε οξεία φλεγμονή.
• Έλεγχος φαρμάκων/συμπληρωμάτων (ιδίως βιοτίνη, μεγάλα δόσεις βιταμίνης C σε υπερφόρτωση).

17.8 Πότε παραπέμπω/ζητώ βοήθεια

• Ferritin >1000–2000 ng/mL χωρίς σαφή εξήγηση, ή >5000 με συστηματικά συμπτώματα.
• Υψηλή φερριτίνη με TSAT >45–50% → διερεύνηση υπερφόρτωσης (HFE, MRI, αιματολόγος/ηπατολόγος).
• Επίμονη σιδηροπενία παρά συμμόρφωση στη θεραπεία → γαστρεντερολογική διερεύνηση απωλειών/δυσαπορρόφησης.
• Κύηση, ΧΝΝ, IBD, ογκολογικοί ασθενείς → εξατομικευμένα πρωτόκολλα με ειδικούς.

18. Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Παρακάτω θα βρεις ένα εμπλουτισμένο FAQ με collapsible ενότητες για γρήγορη πλοήγηση σε κινητό.
Οι απαντήσεις είναι σύντομες και πρακτικές· για εξατομίκευση απευθύνσου στον θεράποντα ιατρό.

19. Συμπεράσματα

Η φερριτίνη είναι ο πιο χρήσιμος δείκτης για τις αποθήκες σιδήρου, αλλά επηρεάζεται και από τη φλεγμονή.
Η σωστή ερμηνεία της απαιτεί πάντα συνδυασμό με Fe ορού, TIBC/τρανσφερρίνη,
% κορεσμό (TSAT) και CRP, μέσα στο κλινικό πλαίσιο του ασθενούς.

19.1 Γρήγορη πορεία δράσης

1. Μετρήστε φερριτίνη + Fe ορού + TIBC/τρανσφερρίνη + TSAT + CRP (± sTfR).
2. Αν CRP φυσιολογική:
   • Ferritin <30 → αντιμετώπιση σιδηροπενίας (διατροφή/σίδηρος po ή IV όπου ενδείκνυται).
   • Ferritin >300 + TSAT >45–50% → διερεύνηση/θεραπεία υπερφόρτωσης (HFE, MRI).
3. Αν CRP αυξημένη:
   • Ferritin <100 → συχνά ταυτόχρονη σιδηροπενία.
   • Ferritin 100–300 → πιθανή ACD/μικτή εικόνα· βοηθά sTfR ή λόγος sTfR/Log Ferritin.
4. Επανέλεγχος: Hb σε 2–4 εβδ., φερριτίνη σε 6–8 εβδ. και συνέχιση θεραπείας έως αναπλήρωση αποθηκών.

19.2 Τι να κάνω/Τι να αποφύγω

19.3 Πότε να ζητήσω βοήθεια

• Επιμένουσα σιδηροπενία παρά θεραπεία ή άγνωστη πηγή απωλειών.
• Υψηλή φερριτίνη με TSAT >45–50% ή τιμές >1000–2000 χωρίς σαφή αιτία.
• Ferritin >5.000 με πυρετό/συστηματικά συμπτώματα.
• Σύνθετες καταστάσεις: κύηση, ΧΝΝ, IBD, κακοήθειες → εξειδικευμένη καθοδήγηση.

Τελικό μήνυμα: Η φερριτίνη είναι πολύτιμη όταν εντάσσεται στη συνολική εικόνα.
Με στοχευμένο έλεγχο, εξατομικευμένη θεραπεία και τακτική παρακολούθηση, οι περισσότεροι ασθενείς
επιτυγχάνουν ασφαλή και αποτελεσματική διόρθωση των αποθηκών σιδήρου.

20. Βιβλιογραφία

Επιλεγμένες κατευθυντήριες οδηγίες, ανασκοπήσεις και βασικές μελέτες. Τα links ανοίγουν σε νέα καρτέλα.

21. Παράρτημα

Γρήγορα ευρετήρια, σύντομες λίστες και πρακτικά mini-αλγόριθμοι για χρήση σε κινητό.

21.1 Συντομογραφίες (A–Ω)

21.2 «Cheat Sheets» (γρήγορες αναφορές)

21.3 Mini αλγόριθμοι

21.4 Δοσολογικοί οδηγοί (γρήγορα)

• Per os σίδηρος (ενήλικες): 40–65 mg στοιχειακού Fe/δόση · 1×/ημ. ή μέρα παρά μέρα (συχνά καλύτερη ανεκτικότητα/απορρόφηση).
• Χρονισμός: κατά προτίμηση νηστικοί · αποφυγή καφέ/τσάι/γαλακτοκομικών ±1–2 ώρες.
• Βιταμίνη C: 100–200 mg προαιρετικά μαζί.
• IV σίδηρος: επανέλεγχος ferritin/TSAT συνήθως σε 4–8 εβδομάδες.
• Συνέχιση: 2–3 μήνες μετά την ομαλοποίηση Hb για πλήρη αναπλήρωση αποθηκών.

21.5 Τύπος Ganzoni (συνολική ανάγκη σε Fe)

21.6 Red Flags (άμεση παραπομπή)

• Ferritin >1000–2000 χωρίς εξήγηση ή >5000 με συστηματικά συμπτώματα.
• Υψηλή ferritin + TSAT >45–50% (υποψία υπερφόρτωσης).
• Επίμονη σιδηροπενία παρά τεκμηριωμένη θεραπεία/συμμόρφωση.
• Σημεία αιμορραγίας ΓΕΣ, σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία, ύποπτη κακοήθεια.

⬆️ Επιστροφή στην Εισαγωγή • Μετάβαση στο FAQ

22. Συγγραφέας • Ιατρική επιμέλεια • Ημερομηνία

Δήλωση: Το περιεχόμενο είναι ενημερωτικό και δεν υποκαθιστά ιατρική συμβουλή.
Σύγκρουση συμφερόντων: [Καμία / Περιγράψτε].

23. Εκτύπωση / Λήψη PDF & Γρήγορα εργαλεία

Συμβουλή προσβασιμότητας: Χρησιμοποίησε το «🌓 High-contrast» για καλύτερη αναγνωσιμότητα πριν την εκτύπωση.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!

https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/