Τι είναι η ουρία, ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές, γιατί αυξάνεται ή μειώνεται και πώς συνδέεται με τη νεφρική λειτουργία, τη διατροφή και την αφυδάτωση.
Γρήγορα: Η ουρία είναι προϊόν του μεταβολισμού των πρωτεϊνών. Παράγεται στο ήπαρ και αποβάλλεται από τους νεφρούς.
Χρησιμοποιείται ως δείκτης νεφρικής λειτουργίας αλλά και διατροφικής κατάστασης.
Η ουρία είναι μια χημική ένωση που σχηματίζεται στο ήπαρ από τη διάσπαση των πρωτεϊνών.
Αποτελεί τον βασικό τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός απομακρύνει το άζωτο που παράγεται κατά τον μεταβολισμό.
Αποβάλλεται κυρίως μέσω των νεφρών με τα ούρα.
2️⃣ Πώς παράγεται στον οργανισμό;
Η ουρία παράγεται στον λεγόμενο κύκλο της ουρίας, μια βιοχημική διαδικασία που λαμβάνει χώρα στο ήπαρ.
Κατά τη διάσπαση των πρωτεϊνών, απελευθερώνεται αμμωνία, η οποία είναι τοξική.
Η αμμωνία μετατρέπεται σε ουρία, η οποία είναι ασφαλέστερη και αποβάλλεται από τα νεφρά.
3️⃣ Ρόλος στην ιατρική διάγνωση
Η μέτρηση της ουρίας στο αίμα χρησιμοποιείται για:
Οι τιμές μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το εργαστήριο.
6️⃣ Αυξημένη Ουρία – Αιτίες
Αυξημένα επίπεδα ουρίας στο αίμα μπορεί να οφείλονται σε:
Χρόνια νεφρική νόσο ή νεφρική ανεπάρκεια.
Αφυδάτωση.
Υψηλή κατανάλωση πρωτεϊνών.
Αιμορραγία στο πεπτικό.
Χρήση φαρμάκων (π.χ. κορτικοστεροειδή, τετρακυκλίνες).
7️⃣ Χαμηλή Ουρία – Αιτίες
Χαμηλά επίπεδα ουρίας μπορεί να παρατηρηθούν σε:
Ηπατική νόσο (π.χ. κίρρωση).
Υποσιτισμό ή δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες.
Υπερενυδάτωση (υπερβολικά πολλά υγρά).
Σπάνια, σε εγκυμοσύνη λόγω αυξημένων αναγκών.
8️⃣ Ουρία και Κρεατινίνη
Η Κρεατινίνη είναι επίσης δείκτης νεφρικής λειτουργίας.
Ο συνδυασμός ουρίας και κρεατινίνης δίνει καλύτερη εικόνα για την κατάσταση των νεφρών.
Ο λόγος ουρίας/κρεατινίνης μπορεί να βοηθήσει στη διάκριση μεταξύ νεφρικής βλάβης και αφυδάτωσης.
9️⃣ Ουρία, Διατροφή & Αφυδάτωση
Η ουρία επηρεάζεται έντονα από τη διατροφή.
Υψηλή κατανάλωση πρωτεϊνών (π.χ. κρέας, συμπληρώματα) αυξάνει την ουρία, ενώ χαμηλή πρόσληψη την μειώνει.
Η αφυδάτωση μπορεί επίσης να αυξήσει τα επίπεδα ουρίας, καθώς τα νεφρά προσπαθούν να συγκρατήσουν υγρά.
🔟 Ουρία και Νεφρική Ανεπάρκεια
Η ουρία αποτελεί βασικό δείκτη για την παρακολούθηση της νεφρικής ανεπάρκειας.
Σε συνδυασμό με άλλες εξετάσεις, όπως η Γενική Αίματος και η Κρεατινίνη, βοηθά στον έλεγχο της πορείας της νόσου και στην προσαρμογή της θεραπείας.
1️⃣1️⃣ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
❓ Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές ουρίας;
👉 15 – 45 mg/dL στους ενήλικες.
❓ Τι σημαίνει υψηλή ουρία;
👉 Μπορεί να δείχνει νεφρική ανεπάρκεια, αφυδάτωση ή αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών.
❓ Τι σημαίνει χαμηλή ουρία;
👉 Μπορεί να σχετίζεται με ηπατική νόσο, υποσιτισμό ή υπερενυδάτωση.
❓ Χρειάζεται νηστεία για την εξέταση ουρίας;
👉 Όχι, η εξέταση γίνεται με απλή αιμοληψία.
❓ Είναι πιο αξιόπιστη από την κρεατινίνη;
👉 Όχι, γι’ αυτό ερμηνεύεται πάντα μαζί με την Κρεατινίνη.
1️⃣2️⃣ 📌 Σε 1 λεπτό – Τι να θυμάστε
Η ουρία είναι δείκτης νεφρικής λειτουργίας και μεταβολισμού πρωτεϊνών.
Η νεφρική λειτουργία περιγράφει το σύνολο των διεργασιών με τις οποίες οι νεφροί φιλτράρουν το αίμα, διατηρούν την οξεοβασική ισορροπία και την ομοιόσταση υγρών & ηλεκτρολυτών, αποβάλλουν ουραιμικές τοξίνες και
ρυθμίζουν κρίσιμες ορμονικές οδούς (π.χ. ερυθροποιητίνη, ρενοαγγειοτενσίνη-αλδοστερόνη, ενεργοποίηση βιταμίνης D). Η αξιολόγησή της αποτελεί βασικό πυλώνα της προληπτικής ιατρικής και
της διάγνωσης/παρακολούθησης πολλών νοσημάτων.
Η πρώιμη βλάβη των νεφρών μπορεί να είναι σιωπηρή. Γι’ αυτό συνιστώνται στοχευμένοι έλεγχοι σε ομάδες
υψηλού κινδύνου (π.χ. διαβητικοί, υπερτασικοί, ηλικιωμένοι, άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφροπάθειας ή
μακροχρόνια χρήση νεφροτοξικών φαρμάκων). Η σωστή ερμηνεία των εξετάσεων απαιτεί σύνθεση κλινικών,
εργαστηριακών και απεικονιστικών δεδομένων.
💡 Γιατί έχει σημασία;
Η έγκαιρη ανίχνευση δυσλειτουργίας επιτρέπει παρέμβαση στη αιτία (π.χ. γλυκαιμικός/πιεστικός έλεγχος),
προσαρμογή φαρμάκων (δοσολογίες με βάση eGFR), καθοδήγηση διατροφής και μείωση
του κινδύνου επιπλοκών (καρδιαγγειακός κίνδυνος, οστική νόσος, αναιμία).
Τι θα μάθετε σε αυτόν τον οδηγό:
Ανατομία & φυσιολογία των νεφρών με πρακτικό προσανατολισμό.
Όλες οι βασικές εξετάσεις αίματος & ούρων, με ερμηνεία για κλινική πράξη.
Κύριες παθήσεις: οξεία νεφρική βλάβη, χρόνια νεφρική νόσος, σπειραματοπάθειες κ.ά.
Θεραπευτικές προσεγγίσεις και συχνές ερωτήσεις με ξεκάθαρες απαντήσεις.
Σημείωση: Οι πληροφορίες είναι εκπαιδευτικές και δεν υποκαθιστούν εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή.
Για προσωπική αξιολόγηση, συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.
Ανατομία και Ρόλος των Νεφρών
Οι νεφροί είναι δύο οπισθοπεριτοναϊκά όργανα με σχήμα φασολιού, που βρίσκονται εκατέρωθεν της σπονδυλικής στήλης.
Κάθε νεφρός ζυγίζει ~120–160 g και περιβάλλεται από ινώδη κάψα, λιπώδη ιστό και περιτονία του Gerota.
Μακροσκοπικά διακρίνουμε φλοιό και μυελό (πυραμίδες, θηλές) που αποχετεύουν σε μείζονες/ελάσσονες κάλυκες, τη νεφρική πύελο και τον ουρητήρα.
Νεφρική αιματική ροή: ~20–25% του καρδιακού παροχέτευματος (~1–1,2 L/min)
Μικροανατομία: ο Νεφρώνας
Η λειτουργική μονάδα είναι ο νεφρώνας, που αποτελείται από το σπείραμα (κάψα Bowman + τριχοειδικό σπείραμα),
τον εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο (PCT), την αγκύλη Henle (κατιούσα & ανιούσα μοίρα), το άπω εσπειραμένο σωληνάριο (DCT) και το αθροιστικό σωληνάριο.
Το παρακείμενο σπειραματικό σύμπλεγμα (JGA) (κοκκιώδη κύτταρα + macula densa) ρυθμίζει τη νεφρική αιμοδυναμική μέσω συστήματος RAAS.
Η νεφρική αρτηρία διακλαδίζεται σε τοξοειδείς/μεσολοβίδιες αρτηρίες → προσαγωγά αρτηρίδια → σπειραματικά τριχοειδή →
απαγωγά αρτηρίδια. Στους φλοιώδεις νεφρώνες το απαγωγό τροφοδοτεί το περιτοσοληναριακό δίκτυο, ενώ στους
παραμυελικούς σχηματίζει τις vasa recta που διατηρούν την ωσμωτική κλίση του μυελού.
🩺 Κλινικό νόημα
Η αρχιτεκτονική του νεφρώνα εξηγεί γιατί ορισμένα φάρμακα είναι νεφροτοξικά (π.χ. παχιά ανιούσα μοίρα, ισχαιμία μυελού),
γιατί αλλάζει η συμπύκνωση ούρων (ανεπάρκεια ADH/αντίσταση) και γιατί η αρτηριακή πίεση επηρεάζει άμεσα τον GFR (τόνος προσαγωγού/απαγωγού).
Φυσιολογία Νεφρικής Λειτουργίας
Η φυσιολογία των νεφρών εστιάζει στον τρόπο που ρυθμίζεται η διήθηση, η επαναρρόφηση,
η έκκριση και η απέκκριση ουσιών, ώστε να διατηρείται η ομοιόσταση υγρών, ηλεκτρολυτών και pH.
Ο κύριος δείκτης λειτουργικότητας είναι ο σπειραματικός ρυθμός διήθησης (GFR), που αντικατοπτρίζει το
πόσο πλάσμα διηθείται ανά λεπτό από τα σπειράματα.
Οι νεφροί διαθέτουν μηχανισμούς αυτορρύθμισης που διατηρούν σταθερό GFR και ροή αίματος
παρά τις διακυμάνσεις της αρτηριακής πίεσης (80–180 mmHg).
Οι δύο βασικοί μηχανισμοί είναι:
Η αγκύλη Henle και το σύστημα ανταλλαγής (vasa recta) δημιουργούν τη μυελική ωσμωτική κλίση.
Η ADH (αντιδιουρητική ορμόνη) ρυθμίζει την διαπερατότητα των αθροιστικών σωληναρίων →
ελέγχει την τελική συγκέντρωση των ούρων.
📐 Χρήσιμοι Υπολογισμοί
eGFR (CKD-EPI): βασισμένο σε κρεατινίνη, ηλικία, φύλο, φυλή.
Κλασματική απέκκριση ουρίας (FEUrea): χρήσιμη σε διουρητικά.
Ρύθμιση Οξέων–Βάσεων
Οι νεφροί είναι το κύριο όργανο μακροπρόθεσμης ρύθμισης pH.
Επαναρροφούν σχεδόν όλο το HCO₃⁻, εκκρίνουν H⁺ και παράγουν «νέο» HCO₃⁻ μέσω αμμωνιογένεσης.
Διαταραχές σε αυτούς τους μηχανισμούς οδηγούν σε μεταβολικές οξέσεις ή αλκάλωσεις.
Η μείωση eGFR μπορεί να προηγείται ετών πριν εμφανιστούν συμπτώματα.
Τακτικός έλεγχος σε διαβητικούς/υπερτασικούς μειώνει τον κίνδυνο καθυστερημένης διάγνωσης χρόνιας νεφρικής νόσου.
Εργαστηριακές Εξετάσεις Νεφρικής Λειτουργίας
Η αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας βασίζεται σε συνδυασμό δεικτών αίματος, υπολογιστικών εξισώσεων (eGFR), και εξετάσεων ούρων.
Κανένας δείκτης μόνος του δεν αρκεί∙ η σύνθεση των ευρημάτων με το κλινικό προφίλ είναι απαραίτητη.
🧪 Προ-αναλυτικοί Παράγοντες (σημαντικοί για σωστή ερμηνεία)
Μυϊκή μάζα & δραστηριότητα: Επηρεάζουν την κρεατινίνη (σκελετική μυϊκή προέλευση).
Φάρμακα/σκιαγραφικά: Νεφροτοξικά ή παρεμβατικά (π.χ. τριμεθοπρίμη ↑ κρεατινίνη χωρίς πραγματική μείωση GFR).
Αιμόλυση/λιπαιμία/ίκτερος δείγματος: Μπορούν να αλλοιώσουν μετρήσεις.
Χρονισμός δειγματοληψίας: Πρωινό δείγμα συνήθως προτιμητέο για επαναληψιμότητα.
5.1 Ουρία (BUN)
Η ουρία είναι προϊόν του καταβολισμού των πρωτεϊνών (κύκλος ουρίας στο ήπαρ) και αποβάλλεται από τους νεφρούς.
Επηρεάζεται έντονα από την πρόσληψη πρωτεΐνης, την ενυδάτωση και την ηπατική λειτουργία.
Επομένως είναι λιγότερο ειδική από την κρεατινίνη για GFR.
Η κρεατινίνη παράγεται σταθερά από τον μυϊκό ιστό και αποβάλλεται κυρίως με σπειραματική διήθηση.
Είναι πρακτικός δείκτης για GFR, αλλά επηρεάζεται από ηλικία, φύλο, φυλή, μυϊκή μάζα, δίαιτα.
Πληθυσμός
Τυπικά όρια (mg/dL)*
Σχόλιο
Ενήλικες άνδρες
~0.7–1.2
Υψηλότερη λόγω ↑ μυϊκής μάζας κατά μέσο όρο
Ενήλικες γυναίκες
~0.5–1.0
Μπορεί να είναι χαμηλότερη σε χαμηλή μυϊκή μάζα
Ηλικιωμένοι
Συχνά «φυσιολογική» με χαμηλό GFR
Η χαμηλή μυϊκή μάζα αποκρύπτει μείωση GFR → προτιμήστε eGFR
*Ενδεικτικά — προσαρμόστε στα όρια του εργαστηρίου σας.
🩺 Κλινικό σημείο: Μικρές απόλυτες μεταβολές στην κρεατινίνη μπορεί να αντιστοιχούν σε μεγάλη μεταβολή eGFR,
ειδικά όταν οι τιμές ξεκινούν χαμηλές (καμπύλη μη γραμμική).
5.3 eGFR (εκτιμώμενος GFR)
Ο eGFR υπολογίζεται από εξισώσεις που ενσωματώνουν κρεατινίνη (± κυστατίνη C), ηλικία και φύλο.
Συνιστάται η χρήση εξισώσεων χωρίς φυλετικούς συντελεστές (π.χ. CKD-EPI 2021).
CKD-EPI (κρεατινίνη + κυστατίνη C): ↑ ακρίβεια όταν η κρεατινίνη είναι αναξιόπιστη (π.χ. χαμηλή/υψηλή μυϊκή μάζα).
eGFR <60 mL/min/1,73 m² για ≥3 μήνες → ορισμός Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ), ανεξαρτήτως αιτίας.
Παθολογική αλβουμινουρία (ACR ≥30 mg/g) μπορεί να ορίζει ΧΝΝ ακόμα και με eGFR ≥60.
Κατηγορία eGFR
Τιμή (mL/min/1,73 m²)
Ερμηνεία
G1
≥90
Φυσιολογικός/υψηλός (απαιτείται ACR για πλήρη εκτίμηση)
G2
60–89
Ήπια μείωση (ηλικιακή πτώση συχνή — δείτε ACR)
G3a
45–59
Ήπια-μέτρια μείωση
G3b
30–44
Μέτρια-σοβαρή μείωση
G4
15–29
Σοβαρή μείωση
G5
<15
Νεφρική ανεπάρκεια (υποψία ανάγκης υποκατάστασης)
⚠️ Όρια eGFR: Μη αξιόπιστος σε: εγκυμοσύνη, οξύτητα (οξεία νεφρική βλάβη), ακραίες τιμές BMI, καχεξία/ακρωμηγαλία,
ηπατική ανεπάρκεια, δίαιτα κετο/vegan, λήψη κρεατίνης, σοβαρή φλεγμονή (προτιμήστε κυστεατίνη C ή μεθόδους κάθαρσης).
5.4 Κυστατίνη C
Η κυστατίνη C είναι μικρή πρωτεΐνη που παράγεται σταθερά από όλα τα πυρηνούχα κύτταρα,
διηθείται ελεύθερα στο σπείραμα και καταβολίζεται πλήρως στα σωληνάρια (δεν επιστρέφει στο αίμα).
Λιγότερο επηρεάζεται από μυϊκή μάζα/δίαιτα σε σχέση με την κρεατινίνη.
Χρήσιμη όταν η κρεατινίνη είναι «ύποπτη» ή αντιφατική με την κλινική εικόνα.
eGFRcr-cys: ο συνδυασμός κρεατινίνης + κυστατίνης C βελτιώνει την ακρίβεια.
Περιορισμοί: επηρεάζεται από θυρεοειδοπάθειες, φλεγμονή, κορτικοστεροειδή.
5.5 Ηλεκτρολύτες & οξεοβασική ισορροπία
Οι ηλεκτρολύτες αντικατοπτρίζουν την ικανότητα των νεφρών να ρυθμίζουν Na⁺, K⁺, Cl⁻ και HCO₃⁻.
Οι διαταραχές συχνά είναι λειτουργικοί δείκτες σωληναριακής δυσλειτουργίας.
*Προσαρμόστε στα όρια του δικού σας αναλυτή/εργαστηρίου.
5.6 Ουρικό οξύ (προαιρετικά)
Το ουρικό οξύ αποβάλλεται κυρίως νεφρικά (διήθηση, επαναρρόφηση, έκκριση).
↑ επίπεδα συσχετίζονται με μεταβολικό σύνδρομο/υπέρταση και μπορεί να συνυπάρχουν με ΧΝΝ.
Δεν αποτελεί άμεσο δείκτη GFR, αλλά δίνει συνολικό μεταβολικό/νεφρικό στίγμα.
5.7 Συλλογή ούρων 24ώρου — Κάθαρση κρεατινίνης
Η κάθαρση κρεατινίνης από ούρα 24ώρου μπορεί να εκτιμήσει τον πραγματικό GFR,
αλλά είναι ευαίσθητη σε λάθη συλλογής. Προτιμάται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (κύηση, ακραίες σωματότυποι, φαρμακοδοσία με στενό θεραπευτικό εύρος).
Τύπος (mL/min):(Cr ούρων × όγκος 24h) / (Cr ορού × 1440) (προσαρμογή σε 1,73 m² για σύγκριση).
Οι εξετάσεις ούρων αποτελούν θεμέλιο στην αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας:
ανιχνεύουν αλβουμινουρία/πρωτεϊνουρία, αιματουρία, λοίμωξη, και παρέχουν ενδείξεις για σπειραματική ή σωληναριακή παθολογία μέσω του μικροσκοπικού ιζήματος.
🧪 Συλλογή δείγματος (κρίσιμο για αξιοπιστία)
Πρωινά ούρα μέσης ροής μετά από τοπικό καθαρισμό. Αποφύγετε τα πρώτα mL.
Για 24ωρα ούρα: απορρίψτε την πρώτη πρωινή ούρηση, συλλέξτε όλες τις επόμενες για 24 ώρες, συμπεριλάβετε την τελική πρωινή.
6.1 Γενική Ούρων (μακροσκοπικά & test strips)
Τα test strips παρέχουν ταχεία εκτίμηση για pH, ειδικό βάρος, λευκώματα, γλυκόζη, κετόνες, αίμα/αιμοσφαιρίνη,
νιτρώδη, λευκοκυτταρική εστεράση, ουροχολινογόνο/χολερυθρίνη. Τα παθολογικά ευρήματα πρέπει να επιβεβαιώνονται μικροσκοπικά και/ή με ποσοτικές μεθόδους.
Θετικά → υποψία UTI (ευαισθησία ειδικά σε Gram−, επιβεβαίωση με καλλιέργεια)
⚠️ Περιορισμοί strips: Η πρωτεΐνη «διαβάζει» κυρίως αλβουμίνη (λιγότερο ευαίσθητο για μη αλβουμινικές πρωτεΐνες).
Το pH >8 και η υψηλή πυκνότητα δίνουν ψευδώς (+) ή (−). Πάντα συνδυάζετε με μικροσκόπηση.
6.2 Αλβουμινουρία/Πρωτεϊνουρία — ACR & PCR
Η αλβουμινουρία είναι πρώιμος δείκτης σπειραματικής βλάβης και καρδιαγγειακού κινδύνου.
Προτιμάται ο λόγος αλβουμίνης/κρεατινίνης σε τυχαίο δείγμα (πρωινό) για τυποποίηση ως προς την αραίωση.
Επιβεβαίωση σε 2/3 δείγματα σε 3–6 μήνες, αντιμετώπιση ΑΠ/ΣΔ, ACEi/ARB κατά ένδειξη
A3
>300
Σοβαρή ↑
Επιθετική αντιμετώπιση κινδύνων, παραπομπή σε νεφρολόγο
PCR (mg/g): ολική πρωτεΐνη/κρεατινίνη — χρήσιμη όταν υπάρχουν μη αλβουμινικές πρωτεΐνες.
Επαναληψιμότητα: επιβεβαίωση ανωμαλίας σε ≥2 από 3 δείγματα (3–6 μήνες).
Παροδική πρωτεϊνουρία: πυρετός, έντονη άσκηση, αφυδάτωση, UTI — επαναλάβετε μετά την ύφεση.
Ορθοστατική πρωτεϊνουρία (νέοι): φυσιολογικό πρωινό δείγμα, ↑ σε όρθια θέση.
6.3 Μικροσκοπικό ίζημα
Η μικροσκόπηση αναδεικνύει ερυθρά, λευκά, κύλινδροι, κύτταρα και κρυστάλλους.
Παρέχει στοιχεία για σπειραματική (δυσμορφικά RBC, ερυθροκυτταρικοί κύλινδροι) ή σωληναριακή/διάμεση βλάβη (λευκοκυτταρικοί/κοκκώδεις κύλινδροι).
Αφρώδη ούρα δεν ισοδυναμούν με πρωτεϊνουρία — απαιτείται ποσοτικός έλεγχος.
Μόλυνση δείγματος: πολλά πλακώδη επιθηλιακά κύτταρα → επαναλάβετε με σωστή συλλογή.
6.4 Καλλιέργεια ούρων (UTI)
Ενδείκνυται όταν υπάρχουν συμπτώματα UTI ή θετικά strip (νιτρώδη/λευκ. εστεράση).
Απαιτείται σωστή συλλογή και ποσοτική εκτίμηση (cfu/mL) με ταυτόχρονη ευαισθησία αντιβιοτικών.
6.5 Spot vs 24ωρα ούρα — πότε τι;
Spot (πρωινό): προτιμητέο για ACR/PCR στην κλινική πράξη, συμμόρφωση ασθενούς, μικρό bias αραίωσης.
24ωρα: χρήσιμα για κάθαρση ή μεταβολικές λιθιάσεις (κιτρικά, οξαλικά, Ca, ουρικό, Na κ.ά.).
📌 Take-home:
Για διαλογή και παρακολούθηση ΧΝΝ, συνδυάστε eGFR με uACR.
Επιβεβαιώστε τις ανωμαλίες σε επαναληπτικό δείγμα και αιτιολογήστε με μικροσκόπηση/καλλιέργεια όταν ενδείκνυται.
Κύριες Παθήσεις που Επηρεάζουν τη Νεφρική Λειτουργία
Οι διαταραχές της νεφρικής λειτουργίας ταξινομούνται χονδρικά σε οξείες (ΑΚΙ) και χρόνιες (ΧΝΝ), ενώ ειδικές οντότητες (σπειραματοπάθειες, διαμεσοσωληναριακές νεφρίτιδες,
αποφρακτική ουροπάθεια, λοιμώξεις) απαιτούν στοχευμένη διερεύνηση και θεραπεία.
Red flags για βιοψία/παραπομπή: ταχεία επιδείνωση, ενεργό ίζημα (RBC casts), νεφρωσικό σύνδρομο, συστηματικά σημεία αγγειίτιδας.
7.1 Οξεία Νεφρική Βλάβη (AKI)
Η AKI ορίζεται από οξεία επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας εντός ωρών–ημερών και σχετίζεται με αυξημένη θνητότητα.
Συνήθεις κατηγορίες αιτίων: προνεφρικά (υποογκαιμία/καρδιακή ανεπάρκεια), ενδονεφρικά
(οξεία σωληναριακή νέκρωση, σπειραματονεφρίτιδα, διαμεσοσωληναριακή νεφρίτιδα) και μετανεφρικά (απόφραξη).
KDIGO Ορισμός
Κριτήρια
Διάγνωση AKI
↑ κρεατινίνης ορού ≥0,3 mg/dL σε 48 ώρες ή ≥1,5× από τη γραμμή βάσης εντός 7 ημερών ή ολιγουρία <0,5 mL/kg/h για ≥6 ώρες.
Στάδιο
Κρεατινίνη
Ουροπαραγωγή
1
1,5–1,9× από baseline ή ↑ ≥0,3 mg/dL
<0,5 mL/kg/h για 6–12 ώρες
2
2,0–2,9× από baseline
<0,5 mL/kg/h ≥12 ώρες
3
≥3× από baseline ή Cr ≥4,0 mg/dL ή έναρξη υποκατάστασης
Δράστε στην αιτία: υγρά/αιμοδυναμική, διακοπή νεφροτοξικών, αποσυμφόρηση/αντιμετώπιση απόφραξης.
Δόσεις φαρμάκων βάσει eGFR/ουροπαραγωγής.
Διαχείριση Κ⁺, υπερφόρτωσης υγρών, οξέωσης. Σκεφτείτε υποκατάσταση αν ενδείκνυται.
7.2 Χρόνια Νεφρική Νόσος (CKD/ΧΝΝ)
Η ΧΝΝ ορίζεται ως ανωμαλία δομής/λειτουργίας των νεφρών με επιπτώσεις στην υγεία, που
διαρκεί ≥3 μήνες — π.χ. eGFR <60 mL/min/1,73 m² ή επίμονα παθολογική αλβουμινουρία,
ή απεικονιστικές/ιστολογικές ανωμαλίες.
🟩 Συνδυασμός G (eGFR) + A (ACR): Ο κίνδυνος προόδου/επιπλοκών αυξάνει από G1A1 (χαμηλός) → G5A3 (πολύ υψηλός).
Χρησιμοποιήστε τον συνδυασμό για παραπομπή, συχνότητα παρακολούθησης και στόχους παρέμβασης.
🩺 Διαχείριση-πυλώνες (σύνοψη):
Αρτηριακή πίεση: στόχος εξατομικευμένος· ACEi/ARB σε αλβουμινουρία.
ΣΔ/μεταβολικό: SGLT2i για eGFR κατάλληλο, έλεγχος γλυκαιμίας/βάρους/λιπιδίων.
Οι σπειραματοπάθειες εκδηλώνονται ως νεφριτικό (αιματουρία, RBC casts, οίδημα, υπέρταση, ↓GFR)
ή νεφρωσικό σύνδρομο (πρωτεϊνουρία >3,5 g/24h, υποαλβουμιναιμία, οίδημα, υπερλιπιδαιμία).
Συχνές οντότητες: IgA νεφροπάθεια, ANCA-αγγειίτιδα, anti-GBM, μεμβρανώδης, ελάχιστων αλλοιώσεων.
🔬 Πότε συστήνεται βιοψία νεφρού;
Νεφριτικό σύνδρομο ή επίμονη αιματουρία με παθολογικό ίζημα (RBC casts).
Νεφρωσικό σύνδρομο ενηλίκων.
Ταχεία επιδείνωση νεφρικής λειτουργίας χωρίς εμφανή αιτία.
Ανεξήγητη πρωτεϊνουρία >1 g/ημέρα.
🧪 Στοχευμένες εξετάσεις:
ANA, anti-dsDNA, C3/C4, ANCA, anti-GBM, HBsAg/anti-HCV, HIV, ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών/ελεύθερων ελαφρών αλύσεων,
καθώς και uACR/PCR, ίζημα ούρων.
7.4 Διαμεσοσωληναριακή Νεφρίτιδα (AIN/TIN)
Η AIN είναι φλεγμονώδης βλάβη του διάμεσου και των σωληναρίων, συχνά φαρμακευτικής αιτιολογίας
(β-λακτάμες, NSAIDs (ΜΣΑΦ), PPIs, σουλφοναμίδες, ριφαμπικίνη κ.ά.). Άλλα αίτια: λοιμώξεις, αυτοάνοσα (π.χ. Sjögren).
Εκδηλώνεται με πυρετό, άλγος οσφύος/πλευρικό, ρίγος, ναυτία/έμετο.
Στη Γενική Ούρων: πυουρία, νιτρώδη/λευκ. εστεράση· στην καλλιέργεια >105 cfu/mL (ή >104 με συμπτώματα).
Σημεία επιπλοκής/εισαγωγής: εγκυμοσύνη, ΧΝΝ, ουρολογική απόφραξη/λιθίαση, σηπτική εικόνα, σακχαρώδης διαβήτης,
αποτυχία από του στόματος θεραπείας, ανοσοκαταστολή.
7.6 Αποφρακτική Ουροπάθεια (Μετανεφρική ΑΚΙ)
Προκαλείται από απόφραξη ροής ούρων (προστάτης, ουρητηρικοί λίθοι, όγκοι, νευρογενής κύστη).
Ο υπέρηχος δείχνει υδρονέφρωση. Η έγκαιρη αποσυμφόρηση (καθετηριασμός/νεφροσωληνίσκος/ουρητηρικός καθετήρας)
είναι κρίσιμη για αποφυγή μόνιμης βλάβης.
📌 Take-home:
Σε οξεία επιδείνωση → σκεφτείτε πάντα υποάρδευση, νεφροτοξικά, απόφραξη.
Στη χρόνια βλάβη → ταξινομήστε με G (eGFR) & A (ACR), στοχεύστε παράγοντες κινδύνου.
Ενεργό ίζημα ή νεφρωσικό/νεφριτικό πρότυπο → συζήτηση για βιοψία/εξειδικευμένο έλεγχο.
Σημείωση: Οι παραπάνω πληροφορίες είναι εκπαιδευτικές και δεν υποκαθιστούν ιατρική συμβουλή. Εφαρμόζονται με κλινική κρίση.
Παράγοντες Κινδύνου & Προληπτικός Έλεγχος
Η νεφρική δυσλειτουργία αναπτύσσεται συχνά σιωπηλά. Ο εντοπισμός των παραγόντων κινδύνου και ο τακτικός προληπτικός έλεγχος (eGFR + uACR)
αποτελούν κλειδί για την έγκαιρη διάγνωση και την πρόληψη επιπλοκών.
Χρόνια φλεγμονώδη/αυτοάνοσα: ΣΕΛ, αγγειίτιδες, ρευματοειδής αρθρίτιδα.
8.1 Προτεινόμενος Προληπτικός Έλεγχος
Οι διεθνείς οδηγίες (KDIGO, ADA, ESH) προτείνουν συνδυασμό eGFR & uACR για έλεγχο σε ομάδες κινδύνου. Η συχνότητα προσαρμόζεται ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς:
Σωματικό βάρος & άσκηση: μείωση κινδύνου ΧΝΝ και καρδιαγγειακών επιπλοκών.
Εμβολιασμοί: γρίπη, πνευμονιόκοκκος, ηπατίτιδα Β (ειδικά σε στάδια ΧΝΝ).
📌 Take-home:
Ο συστηματικός έλεγχος eGFR + uACR σε ομάδες υψηλού κινδύνου είναι η πιο αποδοτική στρατηγική για έγκαιρη διάγνωση.
Οι παράγοντες κινδύνου είναι συχνοί, αλλά η έγκαιρη παρέμβαση επιβραδύνει ή αποτρέπει την εξέλιξη σε ΧΝΝ.
Διατροφή & Νεφρική Υγεία
Η διατροφή αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα στη διατήρηση της υγείας των νεφρών και στη διαχείριση της χρόνιας νεφρικής νόσου (ΧΝΝ). Οι σωστές διατροφικές επιλογές
συμβάλλουν στη μείωση της εξέλιξης της βλάβης, στον έλεγχο των ηλεκτρολυτών, στην πρόληψη
επιπλοκών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
🥦 Βασικές Αρχές Διατροφής στη Νεφρική Υγεία
Ισορροπία πρωτεΐνης: επαρκής για να καλύπτονται οι ανάγκες, χωρίς υπερβολική φόρτιση.
Μείωση φωσφόρου (P): για πρόληψη CKD-MBD (οστική/μεταβολική νόσος).
Επαρκής ενυδάτωση: προσαρμογή ανάλογα με την κατάσταση καρδιάς/νεφρών.
Μεσογειακή διατροφή: ευνοεί την καρδιαγγειακή και νεφρική προστασία.
9.1 Πρωτεΐνη
Η πρόσληψη πρωτεΐνης πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Σε υγιείς ενήλικες ~0,8 g/kg/ημέρα είναι επαρκής.
Στη ΧΝΝ, ο περιορισμός πρωτεΐνης (0,6–0,8 g/kg/ημέρα) μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη,
αρκεί να εξασφαλίζεται καλή θερμιδική πρόσληψη. Στην αιμοκάθαρση απαιτείται ↑ πρόσληψη (~1,2 g/kg/ημέρα).
Το Na⁺ συμβάλλει στην υπέρταση, οιδήματα και υπερφόρτωση υγρών.
Στόχος: <2 g Na⁺/ημέρα (~5 g αλάτι).
Αποφύγετε επεξεργασμένα τρόφιμα, fast food, αλλαντικά, έτοιμες σάλτσες.
Σε ΧΝΝ G4–G5 υπάρχει κίνδυνος υπερκαλιαιμίας.
Περιορίστε τροφές με πολύ Κ⁺ (μπανάνες, πορτοκάλια, πατάτες, ντομάτες).
Τεχνική: «έκπλυση λαχανικών» (κομμένα, βρασμένα σε άφθονο νερό) μειώνει το Κ⁺.
Η υπερφωσφαταιμία συνδέεται με CKD-MBD και αυξημένη θνησιμότητα.
Περιορίστε τροφές με ανόργανα φωσφορικά (αναψυκτικά τύπου cola, επεξεργασμένα τρόφιμα) και
ζωικές πρωτεΐνες. Προτιμήστε φυτικές πηγές (δεσμεύονται λιγότερο).
9.5 Υγρά
Στα πρώιμα στάδια ΧΝΝ → ελεύθερη ενυδάτωση (2–2,5 L/ημέρα εκτός αν υπάρχει αντένδειξη).
Σε προχωρημένα στάδια ή αιμοκάθαρση → περιορισμός (συνήθως <1 L/ημέρα) ανάλογα με τα ούρα/κλινική εικόνα.
Εχθροί: υπερβολικό αλάτι, αναψυκτικά με φωσφορικά, επεξεργασμένα κρέατα, fast food, υπερβολικό κόκκινο κρέας.
Συμπληρώματα: μόνο υπό ιατρική καθοδήγηση (πολλά «φυτικά» είναι νεφροτοξικά).
9.6 Μεσογειακή Διατροφή & Νεφροπροστασία
Πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια, ελαιόλαδο και χαμηλή σε κόκκινο κρέας/αλάτι.
Μελέτες δείχνουν ότι μειώνει την εμφάνιση ΧΝΝ και επιβραδύνει την εξέλιξή της.
Επιπλέον, μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, που είναι ο κυριότερος θάνατος σε ΧΝΝ.
📌 Take-home:
Η διατροφή είναι «θεραπεία» για τους νεφρούς. Εξατομικευμένη προσέγγιση (σε συνεργασία με νεφρολόγο & κλινικό διαιτολόγο) είναι απαραίτητη σε κάθε στάδιο ΧΝΝ.
Νεφρική Λειτουργία στην Εγκυμοσύνη
Η κύηση συνοδεύεται από σημαντικές φυσιολογικές αλλαγές στη νεφρική λειτουργία που
επηρεάζουν την ερμηνεία εξετάσεων και τη φαρμακοθεραπεία. Η κατανόηση αυτών των αλλαγών είναι κρίσιμη για την έγκαιρη διάγνωση παθολογικών καταστάσεων (π.χ. προεκλαμψία) και τη σωστή παρακολούθηση εγκύων με προϋπάρχουσα ΧΝΝ.
🔄 Φυσιολογικές αλλαγές (κύηση)
↑ RBF (νεφρική αιματική ροή) & ↑ GFR κατά ~40–50% (από 1ο τρίμηνο).
↓ κρεατινίνη ορού (τυπικά χαμηλότερη από μη έγκυες, π.χ. ~0,4–0,7 mg/dL).
Φυσιολογική ήπια πρωτεϊνουρία μπορεί να αυξηθεί (αλλά όχι νεφρωσικού εύρους).
↑ διούρηση, συχνουρία, ήπια υδρονέφρωση της κύησης (μηχανική/ορμονική).
↑ μπορεί να σημαίνει αφυδάτωση/↓RBF/πρωτεϊνική φόρτιση
Πρωτεΐνη ούρων 24ώρου
Φυσιολογικά <300 mg/24h
≥300 mg/24h = παθολογικό (π.χ. προεκλαμψία/CKD)
uACR (mg/g)
Φυσιολογικά <30
≥30 = παθολογική αλβουμινουρία
*Τα «φυσιολογικά» κυήσεως ποικίλλουν· να ερμηνεύονται πάντα στο κλινικό πλαίσιο.
10.2 Προεκλαμψία & υπερτασικές διαταραχές κύησης
Η προεκλαμψία χαρακτηρίζεται από νέο-εμφανιζόμενη υπέρταση μετά την 20η εβδομάδα
(≥140/90 mmHg) και ενδείξεις βλάβης οργάνων-στόχων (π.χ. νεφροπάθεια με πρωτεϊνουρία
≥300 mg/24h ή uACR ≥30 mg/g). Μπορεί να υπάρξει και χωρίς πρωτεϊνουρία αν υπάρχουν άλλα σημεία βλάβης.
Η προϋπάρχουσα ΧΝΝ αυξάνει τον κίνδυνο προεκλαμψίας, πρόωρου τοκετού και IUGR.
Ο κίνδυνος σχετίζεται με το στάδιο G και την αλβουμινουρία προ της σύλληψης.
Απαιτείται προ-συλληπτικός έλεγχος και στενή μαιευτική-νεφρολογική παρακολούθηση.
Οξεία λιπώδης διήθηση ήπατος κύησης: ηπατο-νεφρική δυσλειτουργία στο 3ο τρίμηνο.
Υποτροπιάζουσες UTI/πυελονεφρίτιδα: συχνότερες στην κύηση — χαμηλό κατώφλι για καλλιέργεια/θεραπεία.
10.5 Παρακολούθηση εγκύου (checklist)
ΑΠ σε κάθε επίσκεψη, πρωτεΐνη ούρων (uACR/24h) κατά ένδειξη.
Κρεατινίνη/eGFR (με προσοχή στην ερμηνεία), ηλεκτρολύτες, Hb, φερριτίνη/TSAT.
Έλεγχος βάρους/οιδημάτων, εμβρυϊκή ανάπτυξη (υπερηχογραφικά).
Εκπαίδευση για συμπτώματα προεκλαμψίας & πότε να αναζητηθεί βοήθεια.
📌 Take-home:
Οι φυσιολογικές αλλαγές της κύησης μειώνουν την κρεατινίνη και αυξάνουν τον GFR.
Κάθε απόκλιση από το «αναμενόμενο» πλαίσιο πρέπει να εγείρει υποψία για επιπλοκές (π.χ. προεκλαμψία) ή υποκείμενη ΧΝΝ.
Θεραπευτικές Προσεγγίσεις στη Νεφρική Δυσλειτουργία
Η θεραπευτική στρατηγική εξαρτάται από την αιτία, το στάδιο και την κλινική εικόνα (οξεία ή χρόνια βλάβη). Στόχος είναι η αντιμετώπιση της αιτίας,
η σταθεροποίηση της νεφρικής λειτουργίας, και η πρόληψη επιπλοκών.
🩺 Γενικές Αρχές
Διάγνωση και αντιμετώπιση αναστρέψιμων αιτιών (αφυδάτωση, φάρμακα, απόφραξη).
Προσαρμογή φαρμάκων ανά eGFR.
Έλεγχος αρτηριακής πίεσης και γλυκαιμίας.
Πρόληψη και διαχείριση ηλεκτρολυτικών διαταραχών και οξεοβασικών.
Παρακολούθηση για αναιμία, CKD-MBD, καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Η θεραπεία της νεφρικής δυσλειτουργίας είναι πολυπαραγοντική.
Συνδυάζει απομάκρυνση αιτιών, τροποποίηση τρόπου ζωής και φαρμακοθεραπεία.
Η προσαρμογή δόσεων φαρμάκων στο eGFR είναι ζωτικής σημασίας.
Η RRT εφαρμόζεται με κλινικά κριτήρια, όχι μόνο με βάση αριθμούς.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
❓ Τι σημαίνει «νεφρική λειτουργία» στις εξετάσεις;
Αναφέρεται στην ικανότητα των νεφρών να φιλτράρουν το αίμα, να
απομακρύνουν άχρηστες ουσίες (ουρία, κρεατινίνη), να ρυθμίζουν ηλεκτρολύτες και οξεοβασική ισορροπία.
Συνήθως αξιολογείται με ουρία, κρεατινίνη, eGFR και ανάλυση ούρων.
❓ Ποια είναι τα πρώτα σημάδια νεφρικής ανεπάρκειας;
Στα αρχικά στάδια ΧΝΝ μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα.
Όταν εμφανιστούν, συχνά περιλαμβάνουν: κόπωση, οίδημα αστραγάλων, συχνουρία νύχτας, αφρώδη ούρα.
Γι’ αυτό η προληπτική εξέταση είναι ζωτικής σημασίας.
Ουρία → λιγότερο ειδική, επηρεάζεται από διατροφή/ενυδάτωση.
Ανάλυση ούρων (ACR, πρωτεϊνουρία, ίζημα).
Ηλεκτρολύτες & HCO₃⁻ για σωληναριακή λειτουργία.
❓ Πότε πρέπει να ελέγχω τα νεφρά μου;
Προληπτικά κάθε 2–3 χρόνια αν είστε υγιής <60 ετών.
Ετησίως σε διαβήτη, υπέρταση, οικογενειακό ιστορικό, ηλικία >65.
Συχνότερα (ανά 3–6 μήνες) σε ΧΝΝ G3+ ή αλβουμινουρία.
❓ Είναι φυσιολογικό η κρεατινίνη να είναι χαμηλή στην εγκυμοσύνη;
Ναι. Στην κύηση ο GFR αυξάνεται → η κρεατινίνη μειώνεται.
Τιμή ≥0,9–1,0 mg/dL μπορεί να είναι ύποπτη για παθολογία στην έγκυο.
❓ Μπορεί η διατροφή να βοηθήσει τα νεφρά;
Ναι. Η μεσογειακή διατροφή με χαμηλό αλάτι και ισορροπημένη πρωτεΐνη προστατεύει.
Σε προχωρημένα στάδια απαιτείται εξατομίκευση (πρωτεΐνη, Κ⁺, P, υγρά).
Πάντα σε συνεργασία με διαιτολόγο/νεφρολόγο.
❓ Τι είναι το eGFR και ποιο είναι το φυσιολογικό;
Ο eGFR είναι υπολογισμένος ρυθμός σπειραματικής διήθησης.
Φυσιολογικό: >90 mL/min/1,73m².
Τιμές <60 για ≥3 μήνες → ΧΝΝ. Η ηλικία μειώνει φυσιολογικά το eGFR.
❓ Μπορώ να παίρνω παυσίπονα αν έχω πρόβλημα στα νεφρά;
Αποφύγετε NSAIDs ΜΣΑΦ (ιβουπροφαίνη, δικλοφενάκη, νιμεσουλίδη).
Εναλλακτικά: παρακεταμόλη (με προσοχή σε υπερδοσολογία).
Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν από κάθε φάρμακο.
❓ Πότε χρειάζεται αιμοκάθαρση;
Όχι μόνο με βάση την κρεατινίνη. Ενδείξεις: ουραιμία (σύγχυση, περικαρδίτιδα), υπερκαλιαιμία ανθεκτική, πνευμονικό οίδημα, σοβαρή οξέωση ή κάθαρση τοξικών ουσιών.
❓ Μπορεί η νεφρική νόσος να θεραπευτεί;
Η οξεία βλάβη μπορεί να είναι πλήρως αναστρέψιμη.
Η χρόνια συνήθως όχι, αλλά η εξέλιξή της μπορεί να επιβραδυνθεί
με κατάλληλη αγωγή (ACEi/ARB, SGLT2i, ρύθμιση ΑΠ/ΣΔ, διατροφή).
❓ Ποιοι εμβολιασμοί χρειάζονται σε ΧΝΝ;
Γρίπη ετησίως, πνευμονιόκοκκος, ηπατίτιδα Β (ιδίως πριν την αιμοκάθαρση).
Ο εμβολιασμός μειώνει λοιμώξεις που μπορούν να επιβαρύνουν περαιτέρω τους νεφρούς.
❓ Τι πρέπει να προσέξω αν έχω ΧΝΝ και χρειάζομαι σκιαγραφικό;
Απαραίτητη ενυδάτωση, χρήση χαμηλής δόσης ισο-οσμωτικού σκιαγραφικού,
αποφυγή ταυτόχρονης χρήσης NSAIDs/νεφροτοξικών. Σε υψηλό κίνδυνο → εναλλακτική απεικόνιση.
Συμπεράσματα
Η νεφρική λειτουργία αποτελεί κρίσιμο δείκτη υγείας και επηρεάζει πολλαπλά συστήματα του οργανισμού.
Η έγκαιρη αναγνώριση διαταραχών μέσω εξετάσεων αίματος και ούρων (κρεατινίνη, eGFR, ουρία, uACR)
δίνει τη δυνατότητα πρόληψης επιπλοκών και καθυστέρησης της εξέλιξης της Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ).
Οι παράγοντες κινδύνου (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, παχυσαρκία, οικογενειακό ιστορικό, νεφροτοξικά φάρμακα)
απαιτούν τακτικό προληπτικό έλεγχο και εξατομικευμένη στρατηγική παρέμβασης.
Η διατροφή (μεσογειακή δίαιτα, περιορισμός Na⁺/P, έλεγχος πρωτεΐνης) και η τροποποίηση τρόπου ζωής
είναι θεμέλιοι λίθοι πρόληψης και θεραπείας.
Στην οξεία νεφρική βλάβη, η έγκαιρη αντιμετώπιση αιτιών (υγρά, απομάκρυνση νεφροτοξικών, αποσυμφόρηση απόφραξης)
μπορεί να αποκαταστήσει πλήρως τη λειτουργία. Στη χρόνια, η πρόοδος μπορεί να επιβραδυνθεί
με ACEi/ARB, SGLT2i, έλεγχο ΑΠ & ΣΔ, ενώ η υποκατάσταση εφαρμόζεται σε προχωρημένα στάδια.
📌 Κεντρικό μήνυμα:
Η διατήρηση της νεφρικής υγείας απαιτεί συστηματικό έλεγχο, υγιεινή ζωή
και στενή συνεργασία με τον ιατρό. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αλλάξει την πορεία της νόσου.
Βιβλιογραφία
KDIGO 2022 Clinical Practice Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Kidney Disease. Kidney Int. 2022.
Levey AS, Coresh J. Chronic kidney disease. Lancet. 2012;379:165–180. PubMed
Jha V, et al. Chronic kidney disease: global dimension and perspectives. Lancet. 2013;382:260–272. PubMed
Η ουρία και η κρεατινίνη είναι δύο βασικοί βιοδείκτες που εξετάζονται συχνά μέσω αιματολογικών και ουρολογικών εξετάσεων, για την αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας. Αποτελούν τα προϊόντα του μεταβολισμού των πρωτεϊνών και της κρεατίνης αντίστοιχα, και αποβάλλονται κυρίως μέσω των νεφρών.
🔬 Ουρία Η ουρία είναι ένα αζωτούχο προϊόν που παράγεται στο ήπαρ κατά την αποδόμηση των πρωτεϊνών. Ο οργανισμός την αποβάλλει κυρίως μέσω των ούρων. Είναι ο πιο κοινός δείκτης αζωτούχου κατακράτησης (azotemia).
🔬 Κρεατινίνη Η κρεατινίνη είναι προϊόν διάσπασης της φωσφοκρεατίνης στους μυς και θεωρείται πιο σταθερός δείκτης της νεφρικής λειτουργίας γιατί επηρεάζεται λιγότερο από εξωγενείς παράγοντες όπως η διατροφή ή η αφυδάτωση.
🧠 Ποιος είναι ο ρόλος των νεφρών στη ρύθμιση της ουρίας και της κρεατινίνης;
Οι νεφροί είναι υπεύθυνοι για την αποβολή των μεταβολικών αποβλήτων μέσω της ούρησης. Η ουρία και η κρεατινίνη:
Φιλτράρονται από το σπείραμα των νεφρών
Η κρεατινίνη αποβάλλεται κυρίως με διήθηση, χωρίς σημαντική επαναρρόφηση
Η ουρία επαναρροφάται μερικώς, ανάλογα με την ενυδάτωση και την αιματική ροή στους νεφρούς
Μια αύξηση αυτών των ουσιών στο αίμα μπορεί να υποδεικνύει νεφρική δυσλειτουργία, αλλά και άλλες καταστάσεις.
🔎 Φυσιολογικές Τιμές
Δείκτης
Τιμή (σε ενήλικες)
Μονάδα
Σημείωση
Ουρία
15–50
mg/dL
Επηρεάζεται από διατροφή
Κρεατινίνη (άνδρες)
0.7–1.3
mg/dL
Εξαρτάται από μυϊκή μάζα
Κρεατινίνη (γυναίκες)
0.6–1.1
mg/dL
Συνήθως χαμηλότερη
📌 Οι τιμές μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το εργαστήριο.
🚨 Αυξημένες Τιμές Ουρίας και Κρεατινίνης: Τι Σημαίνουν;
Η αύξηση της ουρίας ή/και της κρεατινίνης στο αίμα συνδέεται με επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας, αλλά και με άλλους παράγοντες που πρέπει να αξιολογηθούν κλινικά.
Αυξημένη μυϊκή μάζα ή χρήση κρεατίνης (συμπληρώματα)
Καταστάσεις με μυϊκή καταστροφή (τραύματα, σπασμοί, εγκαύματα)
📊 Πίνακας Σύγκρισης: Ουρία vs Κρεατινίνη
Χαρακτηριστικό
Ουρία
Κρεατινίνη
Προέλευση
Μεταβολισμός πρωτεϊνών
Διάσπαση φωσφοκρεατίνης (μυς)
Επηρεάζεται από διατροφή;
Ναι (π.χ. υψηλή πρωτεΐνη)
Όχι σημαντικά
Καλή ένδειξη GFR;
Μέτρια
Ναι
Επαναρρόφηση από νεφρά;
Ναι (παθητική επαναρρόφηση)
Όχι
Επίδραση από ενυδάτωση;
Σημαντική
Μικρή
Σταθερότητα επιπέδων
Μεταβλητή
Σταθερή
🧬 Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) και οι Δείκτες Ουρίας & Κρεατινίνης
Η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) είναι μία προοδευτική, μη αναστρέψιμη κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μείωση της σπειραματικής διήθησης (GFR) και λειτουργικής επιδείνωσης των νεφρών για περίοδο άνω των 3 μηνών.
Οι δείκτες ουρίας και κρεατινίνης είναι κομβικοί στην παρακολούθηση και τη διάγνωση της ΧΝΝ.
📉 Στάδια ΧΝΝ και Επίπεδα Κρεατινίνης/Ουρίας
Η ΧΝΝ κατατάσσεται σε 5 στάδια ανάλογα με το GFR (Glomerular Filtration Rate). Η κρεατινίνη χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του GFR με τον τύπο CKD-EPI ή MDRD.
Στάδιο ΧΝΝ
Εκτιμώμενο GFR (mL/min/1.73m²)
Χαρακτηριστικά
Πιθανά επίπεδα κρεατινίνης
Στάδιο 1
>90
Φυσιολογικό GFR, με βλάβη νεφρού
Φυσιολογική
Στάδιο 2
60–89
Ήπια μείωση GFR
1.0–1.3 mg/dL
Στάδιο 3α
45–59
Ήπια προς μέτρια μείωση
1.3–2.0 mg/dL
Στάδιο 3β
30–44
Μέτρια μείωση
2.0–3.0 mg/dL
Στάδιο 4
15–29
Σοβαρή μείωση
3.0–6.0 mg/dL
Στάδιο 5
<15
Νεφρική ανεπάρκεια / Τελικού σταδίου (ESRD)
>6.0 mg/dL
📌 Η ουρία συνήθως αυξάνεται επίσης στα προχωρημένα στάδια (π.χ. >100 mg/dL στο Στάδιο 4–5).
🧪 Πότε ξεκινάει η παρακολούθηση;
Ανιχνεύεται πρώιμα με αύξηση της κρεατινίνης και ανάλυση της καθαρότητας κρεατινίνης στα ούρα. Ελέγχεται επίσης η αλβουμινουρία, ειδικά στους διαβητικούς.
🧬 Σχέση GFR – Κρεατινίνη
Η κρεατινίνη ορού αυξάνεται όταν μειώνεται η GFR. Ωστόσο, μια “φυσιολογική” τιμή κρεατινίνης σε ηλικιωμένο ή αδύναμο άτομο μπορεί να κρύβει σημαντική μείωση του GFR!
🥦 Διατροφή για Υψηλή Ουρία και Κρεατινίνη: Ο Ρόλος της Νεφροπροστασίας
Η σωστή διατροφή είναι καθοριστική για τη διατήρηση της νεφρικής λειτουργίας και τον έλεγχο των επιπέδων ουρίας και κρεατινίνης. Ιδιαίτερα σε άτομα με Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ), μια εξατομικευμένη δίαιτα μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη της νόσου.
✅ Γενικές Διατροφικές Αρχές
Περιορισμός πρωτεΐνης (0.6–0.8 g/kg/ημέρα)
Μείωση του φορτίου μεταβολικών προϊόντων όπως η ουρία
Προτιμούνται φυτικές πηγές πρωτεΐνης (φακές, φασόλια με μέτρο)
Έλεγχος καλίου (K⁺)
Ειδικά σε ΧΝΝ σταδίου 3–5 όπου παρατηρείται υπερκαλιαιμία
Αποφυγή μπανάνας, ντομάτας, πατάτας, αβοκάντο
Περιορισμός φωσφόρου (P)
Εντοπίζεται σε τυριά, γαλακτοκομικά, αναψυκτικά τύπου cola
Υψηλός φωσφόρος = επιπλοκές στα οστά και καρδιά
Μείωση νατρίου (Na⁺)
<2g/ημέρα (≈5g αλάτι)
Για έλεγχο της πίεσης και αποφυγή κατακράτησης
Επαρκής υδάτωση 💧
Εκτός αν υπάρχει περιορισμός λόγω οιδήματος ή καρδιακής ανεπάρκειας
Αποφυγή τοξικών ουσιών για τους νεφρούς
Καφεΐνη, αλκοόλ, συμπληρώματα κρεατίνης ή πρωτεΐνης
ΜΣΑΦ (φάρμακα όπως ιβουπροφαίνη)
📌 Προτεινόμενα Τρόφιμα
✅ Επιτρέπονται
❌ Αποφεύγονται
Μήλα, αχλάδια, μύρτιλα
Μπανάνες, πορτοκάλια, ακτινίδια
Κολοκύθα, κολοκύθι, καρότο
Πατάτα, ντομάτα, σπανάκι
Ρύζι, ζυμαρικά χωρίς αυγό
Οσπρια σε υπερβολή, κινόα
Αυγό (1 την ημέρα)
Τυριά, αλλαντικά, κονσέρβες
Νερό, αφέψημα
Καφέδες, αναψυκτικά
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
🧪 Τι είναι η ουρία και γιατί μετριέται;
Η ουρία είναι ένα αζωτούχο απόβλητο που προέρχεται από το μεταβολισμό των πρωτεϊνών στο ήπαρ. Αποβάλλεται από τα νεφρά και η μέτρησή της βοηθά στην αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας, της ενυδάτωσης και του μεταβολισμού.
🔬 Ποιος είναι ο φυσιολογικός ρόλος της κρεατινίνης στον οργανισμό;
Η κρεατινίνη είναι προϊόν διάσπασης της κρεατίνης των μυών. Παράγεται με σταθερό ρυθμό και αποβάλλεται κυρίως μέσω της σπειραματικής διήθησης. Η συγκέντρωσή της στο αίμα αντανακλά τη λειτουργία των νεφρών.
📊 Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ουρίας και κρεατινίνης;
Η ουρία επηρεάζεται από διατροφή, ενυδάτωση και καταβολισμό πρωτεϊνών, ενώ η κρεατινίνη είναι πιο σταθερή και αντανακλά ακριβέστερα τη νεφρική λειτουργία. Η κρεατινίνη είναι προτιμώμενος δείκτης GFR.
💉 Πώς γίνεται η εξέταση της ουρίας και της κρεατινίνης;
Με απλή αιμοληψία. Μπορεί να συνδυάζεται με μέτρηση κρεατινίνης στα ούρα για τον υπολογισμό της κάθαρσης κρεατινίνης ή της GFR.
📈 Τι σημαίνει αυξημένη κρεατινίνη;
Μπορεί να υποδεικνύει νεφρική δυσλειτουργία, αφυδάτωση, μυϊκή καταστροφή ή λήψη φαρμάκων. Σε τιμές >1.3 mg/dL συνιστάται διερεύνηση από νεφρολόγο.
📉 Τι σημαίνει χαμηλή ουρία ή κρεατινίνη;
Χαμηλή ουρία μπορεί να παρατηρηθεί σε ηπατική ανεπάρκεια ή χαμηλή πρόσληψη πρωτεϊνών. Χαμηλή κρεατινίνη συνήθως δεν έχει κλινική σημασία, εκτός σε περιπτώσεις μειωμένης μυϊκής μάζας.
🧮 Ποιος είναι ο «λόγος ουρίας/κρεατινίνης»;
Είναι ένας δείκτης που βοηθά στη διάκριση μεταξύ προνεφρικών και ενδονεφρικών αιτίων νεφρικής δυσλειτουργίας. Τυπικά: – Προνεφρικά αίτια → λόγος >20 – Νεφρικά αίτια → λόγος ~10
🍽 Ποια δίαιτα βοηθά στη μείωση της ουρίας και της κρεατινίνης;
Μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης (0.6–0.8 g/kg/ημέρα), περιορισμός καλίου, φωσφόρου και νατρίου, επαρκής ενυδάτωση, αποφυγή επεξεργασμένων τροφών, καφεΐνης, αλκοόλ και συμπληρωμάτων με κρεατίνη.
🩺 Πότε πρέπει να δω νεφρολόγο;
Αν έχετε επίμονη αύξηση της κρεατινίνης, μειωμένη GFR, πρωτεϊνουρία ή αιματουρία, ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου (π.χ. διαβήτης, υπέρταση), ή αν έχετε συμπτώματα όπως κόπωση, οίδημα, δύσπνοια.
💊 Ποια φάρμακα επηρεάζουν την κρεατινίνη ή την ουρία;
– ΜΣΑΦ (ιβουπροφαίνη, κετοπροφαίνη) – Αντιβιοτικά (αμινογλυκοσίδες) – Αντιυπερτασικά (ACE-i, ARB) – Ιωδιούχα σκιαγραφικά – Διουρητικά Όλα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή σε νεφροπαθείς.
🧊 Μπορεί η αφυδάτωση να προκαλέσει υψηλή ουρία/κρεατινίνη;
Ναι. Η προνεφρική αιτιολογία όπως η αφυδάτωση αυξάνει τη συγκέντρωση της ουρίας περισσότερο από την κρεατινίνη, αυξάνοντας τον λόγο ουρίας/κρεατινίνης.
🧬 Τι είναι η καθαρότητα κρεατινίνης (creatinine clearance);
Είναι ο ρυθμός με τον οποίο οι νεφροί απομακρύνουν την κρεατινίνη από το πλάσμα. Υπολογίζεται με συνδυασμό αιμοληψίας και 24ώρης συλλογής ούρων.
👨⚕️ Μπορεί κάποιος να έχει «φυσιολογική» κρεατινίνη αλλά μειωμένη νεφρική λειτουργία;
Ναι, ειδικά σε ηλικιωμένους ή άτομα με χαμηλή μυϊκή μάζα. Εκεί χρειάζεται υπολογισμός GFR ή άλλες εξετάσεις για ακριβέστερη εικόνα.
📚 Βιβλιογραφία
National Kidney Foundation (NKF). KDOQI Clinical Practice Guidelines for Chronic Kidney Disease: Evaluation, Classification, and Stratification. https://www.kidney.org/professionals/guidelines
Levey AS, Stevens LA, et al. A new equation to estimate glomerular filtration rate. Ann Intern Med. 2009;150(9):604-12. DOI: 10.7326/0003-4819-150-9-200905050-00006
Smith HW. The Kidney: Structure and Function in Health and Disease. New York: Oxford University Press; 1951.
European Renal Best Practice (ERBP) Guidelines on the Management of CKD Stages 1–5. https://www.era-online.org
Guder WG, Narayanan S, Wisser H, Zawta B. Samples: From the Patient to the Laboratory. 3rd ed. Wiley-VCH; 2009.
Το ιατρείο μας από το 2004 παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διαθέτοντας άρτιο και σύγχρονο εξοπλισμό καθώς επίσης έμπειρο,υπεύθυνο και ανθρώπινο προσωπικό.Προτεραιότητα μας ο ΑΣΘΕΝΗΣ…
