1) Τι είναι η Καλσιτονίνη;

Η Καλσιτονίνη είναι μία πεπτιδική ορμόνη που παράγεται από τα παραθυλακιώδη (C) κύτταρα του θυρεοειδούς αδένα.
Ο κύριος ρόλος της είναι η μείωση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα όταν αυτά αυξάνονται, αναστέλλοντας την απορρόφηση οστού από τους οστεοκλάστες και αυξάνοντας την αποβολή ασβεστίου από τα νεφρά.

Σε φυσιολογικές καταστάσεις η καλσιτονίνη παίζει επικουρικό ρόλο στη ρύθμιση του ασβεστίου· ωστόσο, σε παθολογικές καταστάσεις (π.χ. μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς), τα επίπεδά της στο αίμα μπορεί να αυξηθούν σημαντικά και να χρησιμοποιηθούν ως διαγνωστικός δείκτης.

Η γνώση των επιπέδων καλσιτονίνης είναι σημαντική τόσο για τη διάγνωση και παρακολούθηση παθήσεων του θυρεοειδούς όσο και για τη μελέτη μεταβολικών νοσημάτων των οστών.

2) Ρόλος & Λειτουργία στον Οργανισμό

Η Καλσιτονίνη εκκρίνεται από τα παραθυλακιώδη (C) κύτταρα του θυρεοειδούς όταν το ασβέστιο του αίματος αυξάνεται. Ο βασικός της ρόλος είναι να διατηρεί την ομοιόσταση του ασβεστίου σε συνεργασία με την παραθορμόνη (PTH) και τη βιταμίνη D.

Βασικές Δράσεις

• Στα οστά: Αναστέλλει τη δραστηριότητα των οστεοκλαστών, μειώνοντας την απελευθέρωση ασβεστίου από το οστικό απόθεμα.
• Στους νεφρούς: Αυξάνει την αποβολή ασβεστίου και φωσφόρου μέσω των ούρων.
• Στο έντερο: Έμμεσα επηρεάζει την απορρόφηση ασβεστίου περιορίζοντας την υπερφόρτωση.
• Ρόλος σε παθολογικές καταστάσεις: Υψηλά επίπεδα σε μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς, σε ορισμένα καρκινώματα πνεύμονα και σε υπερτροφία C-κυττάρων.

Η καλσιτονίνη λειτουργεί σαν «ασφάλεια» όταν υπάρχει υπερασβεστιαιμία, προστατεύοντας το σώμα από την αποδόμηση των οστών και συμβάλλοντας στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων ασβεστίου.

Κατανοώντας τον ρόλο της καλσιτονίνης, ο γιατρός σας μπορεί να ερμηνεύσει σωστά τα αποτελέσματα της εξέτασης και να εντοπίσει έγκαιρα τυχόν παθολογίες.

3) Πότε ζητείται η Εξέταση Καλσιτονίνης

Η εξέταση καλσιτονίνης στο αίμα συνιστάται όταν υπάρχει κλινική υποψία για καταστάσεις που αυξάνουν ή μειώνουν την παραγωγή της.
Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη ως δείκτης όγκου για το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς, αλλά και ως εργαλείο σε διαταραχές μεταβολισμού ασβεστίου.

Ενδείξεις για τη μέτρηση

• Υποψία μυελοειδούς καρκινώματος θυρεοειδούς (ιδιαίτερα σε ασθενείς με όζους θυρεοειδούς).
• Παρακολούθηση μετά από χειρουργική αφαίρεση μυελοειδούς καρκινώματος για έλεγχο υποτροπής.
• Έλεγχος συγγενών ασθενών με MEN 2 (πολλαπλή ενδοκρινική νεοπλασία τύπου 2).
• Διερεύνηση ανεξήγητης υπερασβεστιαιμίας ή διαταραχών μεταβολισμού ασβεστίου.
• Εργαστηριακή αξιολόγηση C-κυτταρικής υπερπλασίας σε ασθενείς υψηλού κινδύνου.

Με την εξέταση καλσιτονίνης ο γιατρός αποκτά πολύτιμη πληροφορία για το προφίλ κινδύνου του θυρεοειδούς σας και μπορεί να καθορίσει το κατάλληλο πλάνο παρακολούθησης ή θεραπείας.

4) Εξέταση Καλσιτονίνης στο Αίμα – Διαδικασία & Φυσιολογικές Τιμές

Η μέτρηση της καλσιτονίνης γίνεται στο αίμα και συνήθως δεν απαιτεί ειδική προετοιμασία.
Ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να αποφύγετε συγκεκριμένα φάρμακα ή εξετάσεις πριν την αιμοληψία, γιατί μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα.

Διαδικασία

• Απλή αιμοληψία από φλέβα (συνήθως πρωινές ώρες).
• Το δείγμα αποστέλλεται στο εργαστήριο για ανοσοενζυμική μέτρηση καλσιτονίνης.
• Αποτελέσματα διαθέσιμα συνήθως μέσα σε 1–2 εργάσιμες ημέρες.
• Σε αμφίβολες περιπτώσεις μπορεί να γίνει δοκιμασία διέγερσης (stimulated test) με ένεση ασβεστίου ή πενταγαστρίνης για να εκτιμηθεί η απάντηση της καλσιτονίνης.

Τι επηρεάζει τα αποτελέσματα;

• Πρόσφατη λήψη φαρμάκων (π.χ. PPI, αναστολείς αντλίας πρωτονίων).
• Νεφρική ανεπάρκεια (μπορεί να αυξήσει ψευδώς τα επίπεδα).
• Εγκυμοσύνη (μικρές αυξήσεις).
• Οξεία νόσος ή φλεγμονή.

Η εξέταση καλσιτονίνης είναι ανώδυνη και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την υγεία του θυρεοειδούς και τον μεταβολισμό του ασβεστίου.

5) Αιτίες Αυξημένων Επιπέδων Καλσιτονίνης

Η αύξηση της καλσιτονίνης στο αίμα αποτελεί κυρίως βιοδείκτη για το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς, αλλά μπορεί να παρατηρηθεί και σε άλλες παθολογικές ή φυσιολογικές καταστάσεις.
Ο γιατρός συνεκτιμά την κλινική εικόνα, το υπερηχογράφημα θυρεοειδούς και άλλους δείκτες για τη διάγνωση.

Συχνότερες Αιτίες Αυξημένων Επιπέδων

• Μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς (MTC): Η πιο σημαντική αιτία. Πολύ υψηλά επίπεδα (>100 pg/mL) είναι σχεδόν παθογνωμονικά.
• Υπερπλασία C-κυττάρων: Πρόδρομη κατάσταση MTC, συχνά σε φορείς MEN2.
• Άλλοι νευροενδοκρινικοί όγκοι: π.χ. καρκίνωμα πνεύμονα, παγκρεατικά νεοπλάσματα, φαιοχρωμοκύτωμα.
• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια: Μπορεί να προκαλέσει μέτρια αύξηση.
• Φλεγμονώδεις/αυτοάνοσες παθήσεις θυρεοειδούς: π.χ. θυρεοειδίτιδα Hashimoto.
• Λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων: Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPI), γλυκαγόνη, κ.ά.
• Εγκυμοσύνη: Μικρές αυξήσεις θεωρούνται φυσιολογικές.
• Οξεία υπερασβεστιαιμία: Μπορεί να διεγείρει την έκκριση καλσιτονίνης.

Τα επίπεδα καλσιτονίνης πρέπει πάντα να ερμηνεύονται από εξειδικευμένο γιατρό, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, το φύλο, το ιστορικό, τα συμπτώματα και τα ευρήματα από απεικονιστικές εξετάσεις.

6) Αιτίες Χαμηλών Επιπέδων Καλσιτονίνης

Η μείωση της καλσιτονίνης στο αίμα είναι συχνότερη σε καταστάσεις όπου έχει αφαιρεθεί ή κατασταλεί ο θυρεοειδής,
ή σε φυσιολογικές μεταβολές της ορμόνης. Σε αντίθεση με την αύξηση, τα χαμηλά επίπεδα σπάνια σχετίζονται με σοβαρή νόσο.

Συχνότερες Αιτίες Χαμηλών Επιπέδων

• Μετά από θυρεοειδεκτομή: Η αφαίρεση του θυρεοειδούς οδηγεί σε μηδενικά επίπεδα καλσιτονίνης.
• Μετά από επιτυχή θεραπεία μυελοειδούς καρκινώματος: Τα χαμηλά επίπεδα επιβεβαιώνουν την επιτυχία της θεραπείας.
• Φυσιολογικά χαμηλά επίπεδα: Ιδίως στις γυναίκες και στα παιδιά η καλσιτονίνη είναι φυσιολογικά χαμηλότερη.
• Υπολειτουργία ή καταστολή C-κυττάρων: Σε ορισμένες σπάνιες παθήσεις του θυρεοειδούς.
• Λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων: Που μειώνουν την έκκριση ή επηρεάζουν τη μέτρηση της καλσιτονίνης.

Τα χαμηλά επίπεδα καλσιτονίνης, εφόσον δεν υπάρχουν συμπτώματα,
θεωρούνται γενικά καλοήθη εύρημα και δεν απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση εκτός αν το συστήσει ο γιατρός σας.

7) Καλσιτονίνη & Καρκίνος Θυρεοειδούς

Το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς (MTC) είναι ένας νευροενδοκρινικός όγκος που προέρχεται από τα C-κύτταρα του θυρεοειδούς, δηλαδή τα ίδια κύτταρα που παράγουν την καλσιτονίνη.
Γι’ αυτό η ορμόνη αυτή αποτελεί τον πιο αξιόπιστο ογκολογικό δείκτη για τη διάγνωση και την παρακολούθησή του.

Ρόλος της Καλσιτονίνης στο Μυελοειδές Καρκίνωμα

• Διάγνωση: Πολύ υψηλές τιμές (>100 pg/mL) είναι σχεδόν παθογνωμονικές για MTC.
• Σταδιοποίηση: Τα επίπεδα καλσιτονίνης σχετίζονται με την έκταση της νόσου και τη μεταστατική διασπορά.
• Παρακολούθηση: Μετά από χειρουργείο, η πτώση της καλσιτονίνης σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα δηλώνει επιτυχή αφαίρεση του όγκου.
• Οικογενειακός έλεγχος: Σε φορείς του συνδρόμου MEN 2 η προληπτική μέτρηση καλσιτονίνης βοηθά στην έγκαιρη διάγνωση.

Η μέτρηση καλσιτονίνης αποτελεί βασικό εργαλείο για τον εντοπισμό και την παρακολούθηση του μυελοειδούς καρκινώματος, βοηθώντας τους γιατρούς να σχεδιάσουν την κατάλληλη θεραπευτική στρατηγική και να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπής.

8) Καλσιτονίνη & Εγκυμοσύνη

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, το σώμα της γυναίκας χρειάζεται να ρυθμίσει διαφορετικά το μεταβολισμό του ασβεστίου ώστε να καλύψει τις ανάγκες του εμβρύου.
Η καλσιτονίνη μπορεί να παρουσιάσει μικρές αυξήσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει παθολογία.

Τι γνωρίζουμε σήμερα

• Η καλσιτονίνη συμβάλλει στη διατήρηση επαρκών αποθεμάτων ασβεστίου για το έμβρυο.
• Μικρές αυξήσεις στα επίπεδά της θεωρούνται φυσιολογική προσαρμογή της εγκυμοσύνης.
• Σε γυναίκες με υποψία μυελοειδούς καρκινώματος, η μέτρηση καλσιτονίνης μπορεί να συνεχιστεί και στην εγκυμοσύνη με προσοχή.
• Μετά τον τοκετό τα επίπεδα επανέρχονται στα προ της εγκυμοσύνης.

Η κατανόηση του πώς μεταβάλλεται η καλσιτονίνη στην εγκυμοσύνη βοηθά στη σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων και αποτρέπει άσκοπες ανησυχίες.

9) Πρόληψη & Συμβουλές Τρόπου Ζωής

Η καλσιτονίνη από μόνη της δεν προκαλεί ασθένεια· είναι ένας δείκτης για άλλες καταστάσεις, κυρίως του θυρεοειδούς.
Επομένως η πρόληψη επικεντρώνεται στο να εντοπίζονται έγκαιρα οι παθήσεις που επηρεάζουν την παραγωγή της και στη διατήρηση γενικά υγιούς θυρεοειδούς.

Πρακτικές Συμβουλές

• Κάνετε τακτικό έλεγχο θυρεοειδούς (υπερηχογράφημα, ορμονικές εξετάσεις) ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.
• Ενημερώστε τον γιατρό σας για όζους θυρεοειδούς ή αλλαγές στον λαιμό.
• Ακολουθήστε ισορροπημένη διατροφή με επαρκή πρόσληψη ιωδίου για υγιή θυρεοειδή λειτουργία.
• Διακόψτε το κάπνισμα και μειώστε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ που επηρεάζουν τον μεταβολισμό των ορμονών.
• Αποφύγετε την άσκοπη λήψη φαρμάκων που μπορεί να επηρεάσουν τα επίπεδα καλσιτονίνης χωρίς ιατρική καθοδήγηση.

Σε Ομάδες Υψηλού Κινδύνου

• Αν υπάρχει MEN 2 στο οικογενειακό ιστορικό, συζητήστε για προληπτικό έλεγχο καλσιτονίνης και γενετικό έλεγχο.
• Μετά από θεραπεία μυελοειδούς καρκινώματος, κάνετε τακτικές μετρήσεις καλσιτονίνης όπως σας έχει συστήσει ο γιατρός.

Με απλές καθημερινές συνήθειες και προληπτικό έλεγχο μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο επιπλοκών από παθήσεις του θυρεοειδούς που σχετίζονται με την καλσιτονίνη.

11) Βιβλιογραφία

• National Center for Biotechnology Information – Calcitonin Physiology (StatPearls)
  
• American Thyroid Association – Medullary Thyroid Cancer and Calcitonin Testing
  
• Pacini F. et al. “Serum calcitonin in thyroid nodules: clinical significance and current recommendations”
  
• Endocrine Society – Medullary Thyroid Cancer
  
• Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) – Ορμονικές Εξετάσεις Θυρεοειδούς
  
• Μικροβιολογικό Εργαστήριο Λαμίας – Κατάλογος Εξετάσεων