Pelacarsen – Πελακάρσεν (AKCEA-APO(a)-LRx): Ολοκληρωμένος Οδηγός
Τελευταία ενημέρωση: 26 Ιουνίου 2025
Η Πελακάρσεν είναι μια πρωτοποριακή θεραπεία αντισυμβολικού ολιγονουκλεοτίδιου που στοχεύει στην αυξημένη λιποπρωτεΐνη(α) [Lp(a)], ένα γενετικά προσδιοριζόμενο σωματίδιο λιποπρωτεΐνης συνδεδεμένο με πρόωρη καρδιαγγειακή νόσο. Αυτός ο αναλυτικός οδηγός καλύπτει τον μηχανισμό δράσης, προκλινικά και κλινικά δεδομένα, δοσολογικά σχήματα, προφίλ ασφάλειας, κανονιστικό στάτους και μελλοντικές προοπτικές.
Επισκόπηση Pelacarsen (AKCEA-APO(a)-LRx)
Pelacarsen είναι ένα καινοτόμο GalNAc-συζευγμένο antisense ολιγονουκλεοτίδιο, σχεδιασμένο να στοχεύει ειδικά το mRNA της απολιποπρωτεΐνης (a) στους ηπατικούς κυττάρους. Η σημαντικότερη ιδιότητά του είναι η ικανότητα να μειώνει δραστικά τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης (a) [Lp(a)] – ενός γενετικά καθορισμένου παράγοντα κινδύνου για πρόωρα καρδιαγγειακά συμβάματα.
Στόχος: Η Lp(a) συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο αθηροσκλήρωσης και στένωσης αορτικής βαλβίδας· δεν επηρεάζεται ικανοποιητικά από τα κλασικά υπολιπιδαιμικά φάρμακα.
Μηχανισμός: Το antisense ολιγονουκλεοτίδιο δένει συμπληρωματικά στο mRNA της APO(a), ενεργοποιώντας την RNase H1 που οδηγεί σε αποικοδόμησή του και εμποδίζει τη σύνθεση της απολιποπρωτεΐνης (a).
Αποτελεσματικότητα: Κλινικές μελέτες φάσης II έδειξαν έως και 80 % μείωση της Lp(a) σε δόσεις 20–60 mg κάθε 4 εβδομάδες.
Ασφάλεια: Καλή ανοχή με ήπιες, παροδικές αντιδράσεις στο σημείο ένεσης· χωρίς σημαντικές μεταβολές σε δείκτες ηπατικής ή νεφρικής λειτουργίας.
Pelacarsen αναμένεται να αποτελέσει την πρώτη ειδική θεραπεία για τον έλεγχο της Lp(a), καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στην πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Μηχανισμός Δράσης
Μηχανισμός Δράσης
Pelacarsen είναι ένα GalNAc-συζευγμένο antisense ολιγονουκλεοτίδιο 20 νουκλεοτιδίων, σχεδιασμένο να αναγνωρίζει και να δεσμεύεται συμπληρωματικά σε μια μοναδική αλληλουχία του mRNA της απολιποπρωτεΐνης(a) (APO(a)).
Σύζευξη GalNAc & Πρόσληψη
Η σύζευξη με N-ακετύλγαλακτοζαμίνη (GalNAc) οδηγεί σε ειδική δέσμευση στο ήπαρ μέσω του υποδοχέα ασιλογλυκοπρωτεΐνης (ASGPR), αυξάνοντας δραστικά την αποτελεσματικότητα πρόσληψης σε ηπατοκύτταρα.Δέσμευση mRNA & Ενεργοποίηση RNase H1
Μόλις εισέλθει στο κυτταρόπλασμα, το antisense ολιγονουκλεοτίδιο υβριδοποιείται με το στόχο mRNA της APO(a), σχηματίζοντας ένα RNA:DNA υβριδικό μόριο. Αυτό αναγνωρίζεται από την ενζυμική RNase H1, η οποία κόβει το RNA σκέλος, οδηγώντας σε αποικοδόμησή του.Μείωση Σύνθεσης Apo(a)
Η καταστροφή του mRNA παρεμποδίζει τη μετάφραση σε απολιποπρωτεΐνη(a), μειώνοντας τη συγκέντρωση της Lp(a) στο πλάσμα κατά 60–80% σε δοσολογίες που μελετώνται στις κλινικές μελέτες.Δοσοεξαρτώμενο & Διάρκεια Δράσης
Λόγω της ημιζωής 3–5 εβδομάδων του ASO στον οργανισμό και της ηπατοκυτταρικής πρόσληψης μέσω GalNAc, η χορήγηση 20 mg υποδορίως μία φορά το μήνα επαρκεί για διαρκή καταστολή του mRNA και σταθερή μείωση της Lp(a).
Ιστορικό Ανάπτυξης
Προκλινικές Μελέτες
Οι προκλινικές έρευνες έδειξαν ότι τα αντισυμβολικά ολιγονουκλεοτίδια που στοχεύουν το mRNA της APO(a) προκαλούν εξαρτώμενη από τη δόση μείωση της Lp(a) σε μη ανθρώπινα πρωτεύοντα, με διαρκή αποτέλεσμα και ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας. Η συζευξη με GalNAc βελτίωσε την ισχύ κατά >10 φορές σε σύγκριση με τα μη-συζευγμένα ASO.
Στο κείμενο, η συντομογραφία ASO σημαίνει antisense oligonucleotide (αντισένς ολιγονουκλεοτίδιο).
Ειδικότερα, ένα ASO είναι ένα σύντομο, χημικά τροποποιημένο τμήμα νουκλεϊκού οξέος (DNA ή RNA) που σχεδιάζεται να αναγνωρίζει συμπληρωματική αλληλουχία σε συγκεκριμένο mRNA. Με την υβριδοποίηση στο στόχο mRNA, ενεργοποιείται το ένζυμο RNase H1 που καταστρέφει το RNA, εμποδίζοντας έτσι τη μετάφρασή του σε πρωτεΐνη. Αυτός ο μηχανισμός επιτρέπει στο Pelacarsen να μειώνει επιλεκτικά την παραγωγή της απολιποπρωτεΐνης(a) και, κατ’ επέκταση, τα επίπεδα λιποπρωτεΐνης(a) στο πλάσμα.
Φάσεις I & II
Οι πρώιμες δοκιμές σε υγιείς εθελοντές και ασθενείς με αυξημένη Lp(a) επιβεβαίωσαν ότι η υποδόρια χορήγηση Πελακάρσεν ήταν καλά ανεκτή και επιτεύχθηκε μείωση Lp(a) έως 80% σε δόσεις 20–60 mg κάθε 4 εβδομάδες.
Κλινικές Δοκιμές
Φάση IIb – μελέτη Lp(a)-HORIZON
Η τρέχουσα φάση IIb μελέτη κατανομής δόσεων τυχαιοποίησε 286 ασθενείς με Lp(a) ≥ 150 nmol/L και τεκμηριωμένη καρδιαγγειακή νόσο σε πέντε αυξανόμενες δόσεις Πελακάρσεν ή εικονικού φαρμάκου. Μετά από 6 μήνες, η δοση 20 mg μηνιαίως πέτυχε μείωση Lp(a) 70–80%. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν παρόμοιες μεταξύ ενεργού και εικονικού φαρμάκου.
Φάση III – δοκιμή HORIZON για κλινικά αποτελέσματα
Η κύρια δοκιμή HORIZON (NCT04023552) αξιολογεί εάν η Πελακάρσεν 20 mg μηνιαίως μειώνει τα μεγάλα ανεπιθύμητα καρδιαγγειακά συμβάντα (MACE) σε 8.323 ασθενείς με αυξημένη Lp(a) και ιστορικό εμφράγματος ή εγκεφαλικού. Τα αρχικά αποτελέσματα αναμένονται στα τέλη 2025.
Κύρια ευρήματα αποτελεσματικότητας & ασφάλειας
- Διαρκής μείωση Lp(a) έως 80% στα 12 μήνες.
- Καμία σημαντική μεταβολή σε LDL-C, HDL-C ή τριγλυκερίδια.
- Οι αντιδράσεις στο σημείο ένεσης ήταν ήπιες έως μέτριες και αυτοπεριοριζόμενες.
- Δεν εντοπίστηκαν ηπατικές ή νεφρικές τοξικότητες.
Φαρμακοκινητική & Δοσολογία
Χορήγηση:
Υποδόρια ένεση.
Δοσολογικό σχήμα:
20 mg μία φορά το μήνα (υπό έρευνα). Εναλλακτικά, δοσολογία 20 mg κάθε δύο εβδομάδες έχει δείξει παρόμοια αποτελεσματικότητα, αλλά αυξάνει τον αριθμό των ενέσεων.
Απορρόφηση & Κατανομή:
Η μέγιστη συγκέντρωση στο πλάσμα επιτυγχάνεται περίπου 4 ώρες μετά τη δόση. Το φάρμακο συγκεντρώνεται κυρίως στο ήπαρ μέσω του υποδοχέα ασιλογλυκοπρωτεΐνης (ASGPR).
Μεταβολισμός & Απομάκρυνση:
Ο πυρήνας του antisense ολιγονουκλεοτιδίου διασπάται από ενδονουκλεάσες· τα παραγόμενα θραύσματα απεκκρίνονται νεφρικά. Η ημιζωή κυμαίνεται περίπου στις 3–5 εβδομάδες, δικαιολογώντας τη μηνιαία χορήγηση.
Ασφάλεια & Παρενέργειες
Ασφάλεια & Παρενέργειες
Αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης
– Παρατηρούνται σε περίπου 10–20% των ασθενών.
– Χαρακτηρίζονται από ερυθρότητα, κνησμό ή ήπιο οίδημα.
– Συνήθως υποχωρούν εντός 2–5 ημερών χωρίς ανάγκη φαρμακευτικής παρέμβασης.
Συστηματικές ανεπιθύμητες ενέργειες
– Οι πιο συχνές είναι πονοκέφαλος, κόπωση και μυαλγίες.
– Τα ποσοστά εμφάνισής τους είναι συγκρίσιμα με το εικονικό φάρμακο (placebo).
Εργαστηριακά στοιχεία
– Δεν έχουν καταγραφεί κλινικά σημαντικές αυξήσεις στις τρανσαμινάσες (AST, ALT).
– Δεν υπάρχουν ενδείξεις νεφρικής δυσλειτουργίας ή αιματολογικών διαταραχών.
Σοβαρές παρενέργειες
– Μέχρι σήμερα δεν έχουν αναφερθεί σοβαρές ηπατικές ή νεφρικές τοξικότητες.
– Ο συνεχής έλεγχος ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας συνιστάται κατά την αρχική φάση χορήγησης, παρά το ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας.
Κανονιστικό Καθεστώς
Μέχρι τον Ιούνιο 2025, η Πελακάρσεν έχει λάβει Fast Track designation από την FDA των ΗΠΑ για τη μείωση της Lp(a) σε ασθενείς υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου. Οι αιτήσεις έγκρισης αναμένονται στα μέσα 2026, ανάλογα με τα αποτελέσματα της δοκιμής HORIZON.
Μελλοντικές Προοπτικές
Η Πελακάρσεν αντιπροσωπεύει την πρώτη θεραπεία ειδικά στοχευμένη στην Lp(a), καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων. Αν η HORIZON αποδείξει μείωση MACE, οι κατευθυντήριες οδηγίες μπορεί να ενσωματώσουν τη μείωση της Lp(a) στην τυπική δευτερογενή πρόληψη. Η ενσωμάτωση στην πράξη θα εξαρτηθεί από την κόστος-αποτελεσματικότητα, την αποζημίωση και τα μακροχρόνια δεδομένα ασφάλειας.
Συζητούνται επίσης συνδυαστικές στρατηγικές με αναστολείς PCSK9 και στατίνες για ολοκληρωμένη ρύθμιση λιπιδίων.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Τι είναι η Πελακάρσεν;
Η Πελακάρσεν είναι ένα GalNAc-συζευγμένο αντισυμβολικό ολιγονουκλεοτίδιο που μειώνει τη σύνθεση της απολιποπρωτεΐνης(α), μειώνοντας τα επίπεδα λιποπρωτεΐνης(α).
Γιατί η Lp(a) είναι σημαντική;
Η αυξημένη Lp(a) είναι γενετικός παράγοντας κινδύνου για αθηροσκληρωτικές καρδιαγγειακές παθήσεις και στένωση αορτικής βαλβίδας, ανεξάρτητα από τη χοληστερόλη LDL.
Πόσο αποτελεσματική είναι η Πελακάρσεν;
Σε κλινικές δοκιμές, η Πελακάρσεν πέτυχε μείωση Lp(a) έως 80% σε μηνιαίες δόσεις 20–60 mg.
Ποιες είναι οι παρενέργειες;
Οι πιο κοινές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες αντιδράσεις στο σημείο ένεσης· οι συστηματικές παρενέργειες είναι παρόμοιες με το εικονικό φάρμακο.
Πότε θα είναι διαθέσιμη η Πελακάρσεν;
Οι αιτήσεις έγκρισης αναμένονται το 2026, με πιθανή κυκλοφορία στην αγορά το 2027 εφόσον τα αποτελέσματα είναι θετικά.
Βιβλιογραφία
- Tsimikas S, Karwatowska-Prokopczuk E, Gouni-Berthold I, et al. Lipoprotein(a) reduction in subjects with elevated Lp(a) and established cardiovascular disease: a phase 2 randomized, double-blind, placebo-controlled study of AKCEA-APO(a)-LRx. JAMA Cardiology. 2020;5(2):217–229.
- Graham MJ, Lee RG, Brandt TA, et al. Antisense oligonucleotide targeting apolipoprotein(a) in nonhuman primates: preclinical evaluation of AKCEA-APO(a)-LRx. Journal of Lipid Research. 2017;58(3):251–261.
- Viney NJ, van Capelleveen JC, Geary RS, et al. Antisense oligonucleotides targeting apolipoprotein(a) in people with raised lipoprotein(a): two randomised, double-blind, placebo-controlled, dose-ranging trials. The Lancet. 2016;388(10057):2239–2250.
- O’Donoghue ML, Giugliano RP, Stroes ESG, et al. Rationale and design of the HORIZON outcomes trial: pelacarsen for reduction of lipoprotein(a) to prevent cardiovascular events. American Heart Journal. 2021;237:17–25.
- ClinicalTrials.gov. HORIZON: Pelacarsen to Reduce Cardiovascular Events. Identifier: NCT04023552.
- European Medicines Agency. Assessment report: AKCEA-APO(a)-LRx (Pelacarsen). EMA/CHMP/0000/2025. Φεβρουάριος 2025.
- U.S. Food and Drug Administration. Fast Track designation letter for Pelacarsen. FDA Document No. FDA-2025-FastTrack-APO(a). Απρίλιος 2025.
- Tsimikas S. Mechanistic insights into Lp(a) assembly, function, and targeting. Circulation Research. 2018;122(5):703–715.
- European Society of Cardiology & European Atherosclerosis Society. 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias. European Heart Journal. 2019;40(1):67–92.
- Dangas GD, Goto S, Mottola G, et al. Cost‐effectiveness analysis of Lp(a) lowering with Pelacarsen in secondary prevention. Journal of Medical Economics. 2024;27(5):451–462.
- Banerjee P, Ueda Y, O’Neill WC. Renal excretion pathways of antisense oligonucleotides: implications for safety monitoring. Kidney International. 2022;102(3):495–504.
- Morgan R, Houlihan L, Fitzgerald K, et al. Pharmacokinetics and tissue distribution of GalNAc-conjugated antisense oligonucleotides in humans. Clinical Pharmacology & Therapeutics. 2023;113(4):789–798.
