25/Jun/2025

1. Ιστορική Αναδρομή & Εξέλιξη

Η πρώτη αναφορά σε ουσίες με αντιφλεγμονώδη δράση χρονολογείται από την αρχαία Μεσοποταμία, όπου εκχυλίσματα ιτιάς (πηγή σαλικυλικού οξέος) χρησιμοποιούνταν ως παυσίπονα.

1829: Ο Johann Buchner απομόνωσε τη σαλικυλίνη από τον φλοιό ιτιάς.
1897: Ο Felix Hoffmann στη Bayer σύνθεσε την ακετυλοσαλικυλική ανυδρίτη (ασπιρίνη).
1971: Ταυτοποιήθηκαν τα ένζυμα COX-1 και COX-2, αποσαφηνίζοντας τον μοριακό μηχανισμό των ΜΣΑΦ.
1999–2000: Κυκλοφορία των πρώτων εκλεκτικών αναστολέων COX-2 (σελεκοξίμπη, ροφεκοξίμπη).

Σήμερα, με την πρόοδο της μοριακής φαρμακολογίας και των φαρμακοτεχνικών μεθόδων, υπάρχουν δεκάδες σκευάσματα — από απλά δισκία μέχρι επιθέματα, γέλες και ενδοαρθρικές ενέσεις.

2. Φαρμακολογικός Μηχανισμός Δράσης

Τα ΜΣΑΦ αναστέλλουν τα ένζυμα κυκλοοξυγενάσες (COX), τα οποία καταλύουν τη μετατροπή του αραχιδονικού οξέος σε προσταγλανδίνες, θρομβοξάνες και λιποξίνες:

COX-1: εκφράζεται σταθερά σε πολλούς ιστούς, προστατεύει τον γαστρικό βλεννογόνο και συμμετέχει στην αιμόσταση.
COX-2: επάγεται σε φλεγμονώδεις ιστοτόπους, είναι υπεύθυνο για τον πόνο και το οίδημα.

Τι είναι τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Αναλγητικά;

Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη αναλγητικά (ΜΣΑΦ ή NSAIDs) είναι φάρμακα που:

Αναστέλλουν την δράση της κυκλοοξυγενάσης (COX-1 & COX-2)
Μειώνουν τη σύνθεση προσταγλανδινών, οι οποίες προκαλούν πόνο, φλεγμονή και πυρετό
Προσφέρουν αναλγητική, αντιφλεγμονώδη και αντιπυρετική δράση

Μηχανισμός Δράσης

COX-1: συμμετέχει στη διατήρηση φυσιολογικών λειτουργιών (γαστρική προστασία, αιμόσταση).
COX-2: επάγεται σε φλεγμονώδεις καταστάσεις.
Αναστολή COX-1 → ενδεχομένως γαστρεντερικές παρενέργειες
Αναστολή COX-2 → μειωμένη φλεγμονή και ανακούφιση από τον πόνο

Μη εκλεκτικοί ΜΣΑΦ (π.χ. ιβουπροφαίνη) αναστέλλουν και τα δύο ισοένζυμα.
Εκλεκτικοί COX-2 αναστολείς (π.χ. σελεκοξίμπη) στοχεύουν κυρίως το COX-2, μειώνοντας τις γαστρεντερικές παρενέργειες αλλά αυξάνοντας θρομβογόνους κινδύνους.

3. Ταξινόμηση σε Κατηγορίες

Κατηγορία	Παράδειγμα	Εκλεκτικότητα COX-2	Σχήμα χορήγησης
Σαλικυλικά	Ακετυλοσαλικυλικό οξύ	Χαμηλή	Δισκίο, υπόθετο
Προπιονικά οξέα	Ιβουπροφαίνη, Κετοπροφαίνη	Χαμηλή	Δισκίο, σιρόπι, κρέμα
Φαινοπροπιονικά οξέα	Ναπροξένη	Μέτρια	Δισκίο, παστίλι
Οξικά	Δικλοφενάκη	Μέτρια	Δισκίο, gel, ένεση
Ανιλινοπαραγώγων	Μεφεναμικό οξύ	Χαμηλή	Δισκίο, ενδοφλέβια χορήγηση
Εκλεκτικοί COX-2 αναστολείς	Σελεκοξίμπη, Ετορικοξίμπη	Υψηλή	Δισκίο
Διφωσφονικά (νεότερα)	Πιραξικαμάτη	Μέτρια	Δισκίο

.1 Σαλικυλικά

Ασπιρίνη: δόση 300–600 mg για αναλγητική χρήση· 75–100 mg για αντιαιμοπεταλιακή δράση.
Πλεονεκτήματα: καρδιοπροστατευτικά αποτελέσματα σε μικρές δόσεις.
Μειονεκτήματα: υψηλότερος γαστρικός κίνδυνος σε μεγαλύτερες δόσεις.

3.2 Προπιονικά Οξέα

Ιβουπροφαίνη: 200–400 mg κάθε 6–8 ώρες.
Κετοπροφαίνη: ισχυρότερη, αλλά με πιο συχνές γαστρεντερικές ανεπιθύμητες.

3.3 Φαινοπροπιονικά Οξέα

Ναπροξένη: 250–500 mg κάθε 12 ώρες.
Χρήση: μακροχρόνια σε ρευματοειδή αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα.

3.4 Οξικά

Δικλοφενάκη: 50 mg 2–3 φορές/ημέρα.
Απορρόφηση: ταχύτερη όταν λαμβάνεται με τροφή.

3.5 Ανιλινοπαραγώγων

Μεφεναμικό οξύ: 500 mg 3 φορές/ημέρα.
Ιδιαίτερα: έντονη γαστρεντερική δυσφορία, χρησιμοποιείται βραχυχρόνια.

3.6 Εκλεκτικοί COX-2

Σελεκοξίμπη: 100–200 mg/ημέρα.
Ετορικοξίμπη: 60–90 mg/ημέρα.
Προσοχή: άτομα με καρδιαγγειακό ιστορικό.

3.7 Διφωσφονικά

Πιραξικαμάτη: λιγότερο διαδεδομένη — φέρει ενισχυμένη αναλγητική δράση.

4. Φαρμακοκινητική & Φαρμακοδυναμική

4.1 Απορρόφηση

Καλή γαστρεντερική απορρόφηση (βιοδιαθεσιμότητα 80–100%).
Επιβράδυνση σε παρουσία τροφής (εναρμονισμένη με τη μείωση γαστρικού ερεθισμού).

4.2 Κατανομή

Συνδέονται σε υψηλό ποσοστό με τις λευκωματίνες πλάσματος (>95%).
Διέλευση στον ΕΝΥ και στις αρθρώσεις (κρίσιμη για αρθριτικές παθήσεις).

4.3 Μεταβολισμός

Ηπατικός (CYP2C9, CYP3A4) — προσοχή σε συγχορήγηση αναστολέων/επαγωγέων.
Βιομετατροπή σε ανενεργούς υδατοδιαλυτούς μεταβολίτες.

4.4 Απέκκριση

Νεφρική (70–90%) και χολική οδός.
Ηπατική δυσλειτουργία → επιμήκυνση ημίσειας ζωής.

Πίνακας ημίσειας ζωής και νεφρικής κάθαρσης

Σκεύασμα	Ημίσεια Ζωή (ώρες)	Νεφρική Κάθαρση (%)
Ιβουπροφαίνη	2–4	10–18
Ναπροξένη	12–17	1
Δικλοφενάκη	1.2–2.0	65
Σελεκοξίμπη	11	22
Μεφεναμικό οξύ	1.1–1.8	5–10

5. Κύριες Ενδείξεις

Οξύς Πόνος
- Κεφαλαλγία, πονοκέφαλος τάσης, ημικρανία
- Δοντιϊκός πόνος, μετεγχειρητικά άλγη
Χρόνιες Φλεγμονώδεις Παθήσεις
- Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Σπονδυλαρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα
Ενδομηνόρροια / Δυσμηνόρροια
- Ανακούφιση από βαριά περιόδους και κράμπες
Πυρετός
- Λοιμώξεις, μετα-εμβολιαστικά
Μυοσκελετικές Κακώσεις
- Μελανιές, θλάσεις, διαστρέμματα

Σύνδεση σε σχετικό άρθρο: Δυσμηνόρροια: Συμπτώματα & Θεραπεία

6. Δοσολογία & Κλινικά Πρωτόκολλα

6.1 Οξύς Πόνος

Ιβουπροφαίνη: 400 mg εφάπαξ, επανάληψη ανά 6 ώρες έως 1.200 mg/ημέρα.
Ναπροξένη: 500 mg αρχική δόση, 250 mg ανά 8–12 ώρες (μέγιστο 1.000 mg/ημέρα).

6.2 Χρόνια Χρήση σε Αρθρίτιδες

Δικλοφενάκη: 75 mg δισκίο × 2 φορές ημερησίως ή ενδοαρθρική έγχυση 25 mg/αρθρώσταση.
Σελεκοξίμπη: 100 mg × 2 φορές ή 200 mg × 1 φορά ημερησίως.

6.3 Πυρετός σε Παιδιά

Ιβουπροφαίνη σιρόπι: 5–10 mg/kg βάρους ανά δόση, κάθε 6–8 ώρες (μέγιστο 40 mg/kg/ημέρα).
Παρακεταμόλη: προσθήκη για επιπλέον πιθανή δράση.

6.4 Δυσμηνόρροια

Μεφεναμικό οξύ: 500 mg × 1 φορά, 250 mg κάθε 6 ώρες για 2–3 ημέρες.

Δοσολογία (ενήλικες):
400 mg, δισκίο, κάθε 6 ώρες (μέγιστο1200 mg/ημέρα)

7. Παρενέργειες & Διαχείριση

7.1 Γαστρεντερικές

Δυσπεψία: 20–30% χρηστών
Έλκη/Γαστρορραγία: 1–5% σε μακροχρόνια χρήση
Διαχείριση: προσθήκη PPIs (ομεπραζόλη 20 mg/ημέρα) ή H₂ αναστολέων

7.2 Νεφρικές

Οξεία νεφρική ανεπάρκεια: σε αφυδάτωση ή καρδιακή ανεπάρκεια
Διαχείριση: παρακολούθηση κρεατινίνης και ηλεκτρολυτών

7.3 Καρδιαγγειακές

Υπέρταση: άνοδος 5–10 mmHg στην ΑΠ
Θρομβωτικά επεισόδια: ιδιαίτερα με COX-2
Διαχείριση: εναλλακτικά ΜΣΑΦ ή μείωση δόσης

7.4 Αλλεργικές Αντιδράσεις

Άσθμα, αναφυλαξία, δερματικά εξανθήματα
Διαχείριση: άμεση διακοπή και χορήγηση αδρεναλίνης/αντιϊσταμινικών
Ναπροξένη SR: 500 mg × 1 φορά ημερησίως.

8. Αντενδείξεις & Προφυλάξεις

Ιστορικό Πεπτικού Έλκους / Γαστρορραγίας
Σοβαρή Καρδιακή Ανεπάρκεια (NYHA III–IV)
Σοβαρή Νεφρική / Ηπατική Ανεπάρκεια
Υπερευαισθησία σε ΜΣΑΦ ή Ασπιρίνη
Τρίτο Τρίμηνο Κύησης (κίνδυνος κλεισίματος αρτηριακού πόρου εμβρύου)

Internal link: Κύηση & Φάρμακα

9. Αλληλεπιδράσεις Φαρμάκων

Συνηθισμένη Συγχορήγηση	Επίδραση	Συστάσεις
ΜΣΑΦ + SSRIs	Αυξημένος γαστρεντερικός κίνδυνος	Προσθήκη PPI
ΜΣΑΦ + Αντιπηκτικά (Βαρφαρίνη)	Αυξημένη αιμορραγία	Συχνός έλεγχος INR
ΜΣΑΦ + ACEi/ARBs	Μείωση αντιυπερτασικής δράσης	Παρακολούθηση ΑΠ
ΜΣΑΦ + Λίθιο	Αυξημένη συγκέντρωση λίθιου	Έλεγχος επιπέδων λίθιου
ΜΣΑΦ + Μεθοτρεξάτη	Αυξημένη τοξικότητα μεθοτρεξάτης	Διακοπή ΜΣΑΦ ή μείωση δόσης μεθοτρεξάτης

10. Ειδικοί Πληθυσμοί

10.1 Παιδιά

Χρησιμοποιούμε κυρίως ιβουπροφαίνη σιρόπι και παρακεταμόλη.
Προσοχή σε σύνδρομο Reye (σε ασπιρίνη).

10.2 Έγκυες

1ο & 2ο τρίμηνο: προτιμάται ακεταμινοφαίνη/παρακεταμόλη.
3ο τρίμηνο: αποφυγή ΜΣΑΦ — κίνδυνος κλεισίματος αρτηριακού πόρου.

10.3 Ηλικιωμένοι

Αυξημένος κίνδυνος γαστρεντερικών και νεφρικών επιπλοκών.
Προστασία με PPIs, προτίμηση σε εκλεκτικούς COX-2.

10.4 Νεφρική & Ηπατική Νόσος

Μείωση δόσης ή αποφυγή ΜΣΑΦ σε GFR < 30 ml/min.
Σοβαρή ηπατική ανεπάρκεια: αποφυγή.

11. Συνδυαστική Χρήση με Άλλες Θεραπείες

ΜΣΑΦ + Παυσίπονα μη-ΜΣΑΦ (παρακεταμόλη): συνεργιστική αναλγησία
ΜΣΑΦ + Οπιοειδή: χρήση σε μετεγχειρητικό άλγος (μείωση δόσης οπιοειδών)
Τοπικά ΜΣΑΦ + Στομαχικά: κρέμες/gel (δικλοφενάκη gel 1%) για τοπικά άλγη
Ενδοαρθρικές Ενέσεις ΜΣΑΦ: πειραματικές θεραπείες σε οστεοαρθρίτιδα

12. Κλινικές Μελέτες & Τεκμηρίωση

12.1 Μετα-αναλύσεις

Μετα-ανάλυση 25 RCTs έδειξε μείωση πόνου κατά 30–50% σε οξεία οδοντιατρικά άλγη με ιβουπροφαίνη 400 mg vs placebo.
Συστηματική ανασκόπηση 40 μελετών σε ρευματοειδή αρθρίτιδα: ισοδύναμη αποτελεσματικότητα δικλοφενάκης vs ναπροξένη, με διαφορετικό προφίλ παρενεργειών.

12.2 Οδηγίες EULAR & ACR

Συνιστούν συνδυασμό ΜΣΑΦ με DMARDs (Methotrexate) σε πρώιμη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Οδηγίες ACR 2024: χρήση εκλεκτικών COX-2 σε ασθενείς με ιστορικό γαστρικού έλκους.

13. Σύγχρονες Εξελίξεις & Μελλοντικές Προοπτικές

Η έρευνα στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη αναλγητικά (ΜΣΑΦ) παραμένει ιδιαίτερα πλούσια και διεπιστημονική, με στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας και τη μείωση των ανεπιθύμητων ενεργειών. Ακολουθούν οι πιο πρόσφατες τάσεις και μελλοντικές κατευθύνσεις:

1. Νανοτεχνολογία & Συστήματα Φαρμακομεταφοράς

Λιποσωμιακά σωματίδια: Επιτρέπουν στοχευμένη απελευθέρωση του ΜΣΑΦ στην περιοχή φλεγμονής, περιορίζοντας τη συστηματική έκθεση και τις γαστρεντερικές παρενέργειες.
Νανοσύνθετα πολυμερή: Υλικά με ελεγχόμενη διάσπαση (π.χ. PLGA, chitosan) που απελευθερώνουν το φάρμακο σε παρατεταμένο χρονικό διάστημα.
Μεταλλικές νανοσωματίδες (χρυσού, σιδήρου): Συνδυάζουν διαγνωστική απεικόνιση (MRI) με θεραπεία (θερμοθεραπεία + ΜΣΑΦ) — ερευνητικό στάδιο.

2. Διπλοί Αναστολείς (Dual Inhibitors)

COX/5-LOX αναστολείς: Στόχευση τόσο της κυκλοοξυγενάσης όσο και της λιποξιγενάσης για μειωμένη σύνθεση προσταγλανδινών και λευκοτριενίων, με καλύτερο αντιφλεγμονώδες προφίλ.
COX-2/mPGES-1 αναστολείς: Επιλεκτική αναστολή της ενζυμικής σύνθεσης PGE₂, διατηρώντας προσταγλανδίνες με προστατευτικό ρόλο (π.χ. PGI₂).

3. Φαρμακογενετική & Βιοδείκτες

CYP2C9 πολυμορφισμοί: Γνωρίζοντας τον γονότυπο ενός ασθενούς, προσαρμόζεται η δόση (π.χ. μείωση σε ασθενείς με αργό μεταβολισμό).
Γενετικοί δείκτες πρόβλεψης γαστρικής τοξικότητας: Ανάπτυξη panel SNPs για εκτίμηση κινδύνου έλκους πριν από χορήγηση ΜΣΑΦ.
MiRNA signature: Κατευθύνει την επιλογή σκευάσματος και παρακολούθηση ανταπόκρισης στη θεραπεία.

4. Προσωποποιημένη Δοσολογία & Βελτιστοποίηση

AI-driven αλγόριθμοι: Μοντέλα μηχανικής μάθησης που προβλέπουν την ιδανική δόση για κάθε ασθενή βάσει κλινικών, εργαστηριακών και δημογραφικών δεδομένων.
Ψηφιακές εφαρμογές: Mobile apps που υπενθυμίζουν δόσεις, καταγράφουν συμπτωματολογία και ειδοποιούν τον ιατρό σε απόκλιση από την προβλεπόμενη πορεία.

5. Νέοι Μη–COX Στόχοι

EP₂/EP₄ υποδοχείς: Ανταγωνιστές υποδοχέα PGE₂ που δρουν χωρίς να επηρεάζουν COX, ελαχιστοποιώντας γαστρεντερική τοξικότητα.
TRP κανάλια (π.χ. TRPV₁): Ρυθμίζονται για μείωση νευρογενούς φλεγμονής.
NLRP₃ inflammasome: Στόχευση μοριακών συμπλόκων που ενεργοποιούν φλεγμονώδεις κασπάσες.

6. Τοπικές & Βιοδιασπώμενες Φορμά

Ενδοαρθρικές μικροσφαίρες: Μακράς απελευθέρωσης εμφυτεύματα σε αρθρώσεις με οστεοαρθρίτιδα.
Δερματικά αυτοδιαλυόμενα επιθέματα: Patch με βιοδιασπώμενα υλικά που απελευθερώνουν το φάρμακο ελεγχόμενα, χωρίς μεταφορά συστηματικά.

7. Συνδυαστικές & Υβριδικές Θεραπείες

ΜΣΑΦ + Βιολογικοί Παράγοντες: Συνεργιστική μείωση φλεγμονής σε ρευματοειδή αρθρίτιδα, με ελαττωμένο φορτίο βιολογικού παράγοντα.
Φαρμακολογικός επαναπροσδιορισμός (drug repurposing): Δοκιμές πειραματικών συνδυασμών ΜΣΑΦ με αντιιικά ή αντικαρκινικά φάρμακα για αντιφλεγμονώδη δράση στον καρκίνο.

8. Κλινικές Δοκιμές & Μετάφραση στην Πράξη

Φάση II/III μελετών για νέα COX-2/mPGES-1 διπλά μόρια αναμένεται να ολοκληρωθούν έως το 2026.
Διεθνείς συνέργειες (EU Horizon Europe) για ανάπτυξη βιοδείκτών πρόβλεψης τοξικότητας σε πραγματικό χρόνο.

9. Μελλοντικές Προοπτικές

Πλήρως εξατομικευμένες θεραπείες με ενσωμάτωση γενετικών, μεταβολομικών και ψηφιακών δεδομένων.
«Έξυπνα» εμφυτεύματα που χορηγούν ΜΣΑΦ σε απόκριση σε βιοσήματα φλεγμονής (π.χ. pH, οξεοβασικά επίπεδα).
Σταυροειδή πρωτόκολλα όπου ΜΣΑΦ λειτουργούν ως adjuvant (ενίσχυση) σε ανοσοθεραπείες καρκίνου και φλεγμονωδών νόσων.
Ολιστική διαχείριση πόνου: συνδυασμός ΜΣΑΦ, φυσικοθεραπείας, ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων και wearables για παρακολούθηση κινητικότητας.

Η διεπιστημονική συνεργασία φαρμακολόγων, γενετιστών, μηχανικών υλικών και κλινικών γιατρών υπόσχεται ότι η επόμενη γενιά ΜΣΑΦ θα είναι πιο αποτελεσματική, πιο ασφαλής και τελικά προσαρμοσμένη στις ανάγκες του κάθε ασθενή.

14. Κατευθυντήριες Οδηγίες Επιστημονικών Εταιρειών

Κατευθυντήριες Οδηγίες Επιστημονικών Εταιρειών

Παρακάτω παρατίθενται οι κύριες συστάσεις των σημαντικότερων εθνικών και διεθνών επιστημονικών εταιρειών σχετικά με τη χρήση των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών αναλγητικών (ΜΣΑΦ).

1. EULAR (European League Against Rheumatism) – 2023

Πλαίσιο: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα, σπονδυλαρθρίτιδα
Συστάσεις:
- Χρήση ΜΣΑΦ ως πρόσθετη θεραπεία για συμπτωματική ανακούφιση του πόνου, σε χαμηλότερες δόσεις και συντομότερη διάρκεια.
- Σε ασθενείς υψηλού γαστρεντερικού κινδύνου, συνύπαρξη PPI ή επιλογή εκλεκτικών COX-2.
- Τακτική επανεκτίμηση κινδύνου καρδιαγγειακών και νεφρικών επιπλοκών κάθε 3–6 μήνες.
- Αποφυγή ταυτόχρονης χρήσης δύο ή περισσότερων ΜΣΑΦ για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

2. ACR (American College of Rheumatology) – 2024

Πλαίσιο: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα γόνατος/ισχίου
Συστάσεις:
- ΜΣΑΦ πρώτης γραμμής μόνο για επεισοδιακή ανακούφιση πόνου, χωρίς διαγνωσμένη καρδιακή ανεπάρκεια ή σοβαρή νεφρική βλάβη.
- Σε οστεοαρθρίτιδα γόνατος/ισχίου, προτίμηση τοπικών ΜΣΑΦ (gel, κρέμες) πριν από τη συστηματική χορήγηση.
- Συνδυασμός ΜΣΑΦ με DMARDs (π.χ. μεθοτρεξάτη) σε ρευματοειδή αρθρίτιδα, με λήψη γαστρικής προστασίας σε ασθενείς με ιστορικό έλκους.
- Σύσταση μη-χρονικής συνεχούς αλλά «κατά απαίτηση» (on-demand) χορήγησης για μείωση συστηματικής τοξικότητας.

3. NICE (National Institute for Health and Care Excellence, Ηνωμένο Βασίλειο) – 2022

Πλαίσιο: Οστεοαρθρίτιδα, οξύς μυοσκελετικός πόνος
Συστάσεις:
- Τοπικά ΜΣΑΦ (δικλοφενάκη gel ή ναπροξένη κρέμα) ως πρώτη επιλογή για οστεοαρθρίτιδα γόνατος/χεριού.
- Αν τα τοπικά αποτύχουν, στοματικά ΜΣΑΦ με παράλληλη χορήγηση PPIs σε ασθενείς άνω των 65 ετών ή με ιστορικό γαστρικού έλκους.
- Ενημέρωση ασθενούς για συμπτώματα εγκαίρως (μελάνιασμα κοπράνων, δυσπεψία) και ενθάρρυνση αναφοράς σε φροντιστή υγείας.

4. ASAS (Assessment of SpondyloArthritis international Society) – 2021

Πλαίσιο: Αξιακή σπονδυλαρθρίτιδα (ankylosing spondylitis)
Συστάσεις:
- ΜΣΑΦ πρώτης γραμμής για ανακούφιση από τον άλγος οσφυϊκής μοίρας.
- Συνεχής vs On-demand: επιλογή «on-demand» σε ήπια συμπτωματολογία, «συνεχή» σε ενεργές φλεγμονώδεις περιόδους, πάντα με περιοδική εκτίμηση νεφρικής λειτουργίας.

5. WHO (World Health Organization) – Pain Relief Ladder

Πλαίσιο: Γενικά οξύ και χρόνιο άλγος πέραν των 12 ετών
Συστάσεις:
- Step 1: ΜΣΑΦ (ή παρακεταμόλη) για ήπιο πόνο.
- Step 2–3: Προσθήκη ήπιας/ισχυρής οπιοειδούς αγωγής πάντα σε συνδυασμό με ΜΣΑΦ για συνεργιστική δράση, με έλεγχο αναπνευστικής λειτουργίας.
- Σε παιδιά και ηλικιωμένους, προτίμηση παρακεταμόλης λόγω μειωμένου προφίλ τοξικότητας.

Συνοπτικά, οι κύριες κατευθυντήριες:

Χαμηλότερες δόσεις για τη συντομότερη διάρκεια
Προστασία γαστρικού βλεννογόνου σε επιβαρυμένους ασθενείς
Προτιμήστε τοπικά ΜΣΑΦ όπου είναι εφικτό
Τακτική παρακολούθηση νεφρικής, καρδιαγγειακής λειτουργίας και συμπτωμάτων γαστρορραγίας
Αποφυγή χορήγησης >1 ΜΣΑΦ ταυτόχρονα

Με την εφαρμογή αυτών των οδηγιών, διασφαλίζουμε βέλτιστη θεραπευτική αποτελεσματικότητα και ελαχιστοποίηση των κινδύνων στους ασθενείς.

15. Κλινικά Παραδείγματα

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά αντιπροσωπευτικά κλινικά σενάρια που απεικονίζουν την ορθή χρήση των Μη Στεροειδών Αντιφλεγμονωδών Αναλγητικών (ΜΣΑΦ) σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις.

Case 1: Οξύς οδοντιατρικός πόνος

Άτομο: Γυναίκα, 32 ετών
Ιστορικό: Εξαγωγή γομφίου χωρίς επιπλοκές
Σχήμα θεραπείας:
- Ιβουπροφαίνη 400 mg από το στόμα, 1 δισκίο, κάθε 6 ώρες για 48 ώρες
- Εναλλακτικά παράλληλα: Παρακεταμόλη 1 g κάθε 8 ώρες (αν εμφανιστεί έντονος πόνος)
Αποτέλεσμα:
- Έντονη μείωση του άλγους ήδη 30’ μετά τη λήψη
- Μηδενικές γαστρεντερικές ενοχλήσεις λόγω λήψης μαζί με τροφή
Σημείωση: Η θεραπεία διακόπηκε μετά 2 ημέρες, καθώς η φλεγμονή υποχώρησε πλήρως.

Case 2: Οστεοαρθρίτιδα γονάτου

Άτομο: Άνδρας, 58 ετών
Ιστορικό: Χρόνια οστεοαρθρίτιδα γονάτων (Grade II–III), χωρίς έλκη στομάχου
Σχήμα θεραπείας:
- Δικλοφενάκη 50 mg × 2 φορές/ημέρα για 3 μήνες
- Προστασία γαστρικού βλεννογόνου με ομεπραζόλη 20 mg × 1 φορά/ημέρα
- Παράλληλη φυσιοθεραπεία 2 φορές/εβδομάδα
Αποτέλεσμα:
- Μείωση πόνου κατά 60–70% (VAS από 7/10 σε 2–3/10)
- Βελτίωση κινητικότητας και ποιότητας ζωής
Παρακολούθηση:
- Μηνιαίος έλεγχος κρεατινίνης και ηπατικών ενζύμων
- Καμία νεφρική ή γαστρική επιπλοκή παρατηρήθηκε

Case 3: Οξύς μυϊκός σπασμός στη μέση

Άτομο: Γυναίκα, 45 ετών, γραφική εργασία
Ιστορικό: Οξύς πόνος στη μέση μετά από μακρά ορθοστασία
Σχήμα θεραπείας:
- Ναπροξένη 500 mg αρχική δόση, 250 mg μετά από 12 ώρες επί ανάγκης, έως 48 ώρες
- Τοπική εφαρμογή γέλης Δικλοφενάκης 1% δύο φορές/ημέρα
Αποτέλεσμα:
- Άμεση ανακούφιση από τον σπασμό (μέσα σε 1 ώρα)
- Μείωση τοπικού οιδήματος
Σημείωση: Συνιστάται ενίσχυση με ήπια διατάσεις και θερμικές εφαρμογές.

Case 4: Δυσμηνόρροια με χρόνια συμπτωματολογία

Άτομο: Γυναίκα, 28 ετών
Ιστορικό: Έντονοι μηνιαίοι πόνοι εμμηνόρροιας για πάνω από 5 χρόνια
Σχήμα θεραπείας:
- Μεφεναμικό οξύ 500 mg × 1 φορά με την έναρξη των συμπτωμάτων
- Συνεχής λήψη 250 mg κάθε 6 ώρες για 2–3 ημέρες
Αποτέλεσμα:
- Άμεση και σημαντική μείωση των κράμπων (VAS από 8/10 σε 3/10)
- Βελτιωμένη καθημερινή λειτουργικότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου
Παρατήρηση:
- Εάν ο πόνος παραμένει, συνιστάται υπερηχογράφημα πυέλου για αποκλεισμό δευτεροπαθών αιτιών.

Case 5: Οξύς μετεγχειρητικός πόνος μετά από αρθροσκόπηση γόνατος

Άτομο: Άνδρας, 50 ετών
Ιστορικό: Αρθροσκοπική αποκατάσταση μηνίσκου
Σχήμα θεραπείας:
- Σελεκοξίμπη 200 mg × 1 φορά ημερησίως, για 5 ημέρες
- Προσθήκη παρακεταμόλης 1 g × 4 φορές/ημέρα
Αποτέλεσμα:
- Επαρκής αναλγησία χωρίς οπιοειδή
- Ελάχιστες γαστρεντερικές ενοχλήσεις λόγω εκλεκτικότητας COX-2
Συχνοί έλεγχοι:
- Παρακολούθηση αρθρικού οιδήματος και λειτουργικής αποκατάστασης

Κάθε ένα από τα παραπάνω παραδείγματα αναδεικνύει τη σημασία της εξατομίκευσης της θεραπείας με ΜΣΑΦ, της σωστής δοσολογίας, και της τακτικής παρακολούθησης για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων και τη μεγιστοποίηση του οφέλους του ασθενούς.

Κύριοι Τύποι & Παραδείγματα

Ομάδα	Παράδειγμα	Τυπική Δόση (Ενήλικες)
Προπιονικά οξέα	Ιβουπροφαίνη (Ibuprofen)	200–400 mg κάθε 4–6 ώρες
Φαινοπροπιονικά οξέα	Ναπροξένη (Naproxen)	250–500 mg κάθε 8–12 ώρες
Οξικά	Δικλοφενάκη (Diclofenac)	50 mg 2–3 φορές/ημέρα
Ανιλινοπαραγενούς	Μεφεναμικό οξύ (Mefenamic)	500 mg 3 φορές/ημέρα
Στεροειδείς COX-2 εκλεκτικοί	Σελεκοξίμπη (Celecoxib)	100–200 mg/ημέρα

16. Ενδείξεις & Δοσολογία

Οξύς πόνος: κεφαλαλγία, μυοσκελετικός πόνος, δοντιϊκός πόνος
Χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις: οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα
Πυρετός: σε λοιμώξεις ή μετά από εμβολιασμό
Δυσμηνόρροια: συχνή ένδειξη για ΜΣΑΦ

Γενικές οδηγίες δοσολογίας

Ξεκινήστε με τη χαμηλότερη αποτελεσματική δόση.
Μην υπερβαίνετε τη μέγιστη ημερήσια δόση του εκάστοτε φαρμάκου.
Πάρτε το φάρμακο με τροφή για να μειώσετε το γαστρεντερικό ερεθισμό.

17. Παρενέργειες & Κίνδυνοι

Γαστρεντερικές ενοχλήσεις
- Δυσπεψία, έλκη στομάχου–12δακτύλου, γαστρορραγία
Νεφρική δυσλειτουργία
- Οξεία νεφρική ανεπάρκεια σε ευπαθείς ασθενείς
Καρδιαγγειακός κίνδυνος
- Αυξημένος κίνδυνος θρομβώσεων (ειδικά με COX-2 εκλεκτικούς)
Υπέρταση & Κατακράτηση Υγρών
Αλλεργικές αντιδράσεις
- Ασθματική κρίση, δερματικά εξανθήματα

18. Αντενδείξεις

Ιστορικό γαστρεντερικών ελκών ή σοβαρών αιμορραγιών
Σοβαρή καρδιακή, ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια
Υπερευαισθησία σε ΜΣΑΦ ή ασπιρίνη
Τρίτο τρίμηνο κύησης (κίνδυνος κλεισίματος αρτηριακού πόρου εμβρύου)

19. Αλληλεπιδράσεις με Άλλα Φάρμακα

Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ ΜΣΑΦ και άλλων φαρμάκων μπορεί να είναι φαρμακοκινητικές (επηρεάζουν την απορρόφηση, κατανομή, μεταβολισμό ή απέκκριση) ή φαρμακοδυναμικές (συνεργικές/ανταγωνιστικές επιδράσεις στην ίδια φυσιοπαθολογική διαδρομή). Παρακάτω παρουσιάζονται οι σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις, ο μηχανισμός τους και πρακτικές συμβουλές διαχείρισης:

1. Αντιπηκτικά & Αντιαιμοπεταλιακά

Φάρμακο	Επίδραση	Μηχανισμός	Διαχείριση
Βαρφαρίνη	↑ Κίνδυνος αιμορραγίας	ΜΣΑΦ εξασθενίζουν τον πλακουντιακό φραγμό μέσω COX-1	Παρακολούθηση INR, χρήση PPI, ελαφρύτερη δόση ΜΣΑΦ
Ασπιρίνη (χαμηλή δόση)	↓ Αντιθρομβωτική δράση/ ↑ Γαστρικός κίνδυνος	Αθροιστική αναστολή COX-1	Αποφυγή ταυτόχρονης μεγάλης δόσης ΜΣΑΦ, ενίσχυση γαστρικής προστασίας

2. Αντιυπερτασικά & Καρδιολογικά

Φάρμακο	Επίδραση	Μηχανισμός	Διαχείριση
ACE αναστολείς (π.χ. εναλαπρίλη)	↓ Αντιυπερτασική δράση	ΜΣΑΦ μειώνουν παραγωγή προσταγλανδινών → αγγειοσύσπαση νεφρικών αγγείων	Έλεγχος ΑΠ, χρήση εναλλακτικού παυσίπονου
ARBs (π.χ. λοσαρτάνη)	↓ Αντιυπερτασική δράση	Παρόμοιο με ACEi	Τακτικός έλεγχος νεφρικής λειτουργίας
Διουρητικά (π.χ. φουροσεμίδη)	↓ Διουρητική δράση	Αναστολή προσταγλανδινών → κατακράτηση νατρίου	Παρακολούθηση βάρους, ηλεκτρολυτών

3. Ψυχιατρικά φάρμακα

Φάρμακο	Επίδραση	Μηχανισμός	Διαχείριση
SSRIs (π.χ. σερτραλίνη)	↑ Γαστρεντερικός κίνδυνος	Συνδυασμός → μειωμένη αιμόσταση βλεννογόνου	Προσθήκη PPI, παρακολούθηση συμπτωμάτων
Λίθιο	↑ Επίπεδα λίθιου → τοξικότητα	ΜΣΑΦ μειώνουν νεφρική κάθαρση λίθιου	Συχνός έλεγχος επιπέδων λίθιου, προσαρμογή δόσης

4. Ρευματολογικά & Ανοσοκατασταλτικά

Φάρμακο	Επίδραση	Μηχανισμός	Διαχείριση
Μεθοτρεξάτη	↑ Τοξικότητα μεθοτρεξάτης	Μειωμένη νεφρική απέκκριση	Μείωση δόσης μεθοτρεξάτης, έλεγχος ηπατικών/αιμοποιητικών δεικτών
Κορτικοστεροειδή	↑ Κίνδυνος γαστρικών ελκών	Συνδυαστική πρόκληση βλεννογονικής βλάβης	Προστασία με PPIs, παρακολούθηση για έλκη

5. Οπιοειδή

Συνδυασμός ΜΣΑΦ + Οπιοειδών
- Ωφέλεια: συνεργιστική αναλγησία → δυνατότητα μείωσης δοσολογίας οπιοειδών
- Κίνδυνος: αυξημένη καταστολή ΚΝΣ / αναπνοής (κυρίως με ισχυρά οπιοειδή)
- Διαχείριση: σταδιακή τήρηση δόσεων, έλεγχος αναπνευστικού ρυθμού

6. Μη Στεροειδή Παυσίπονα (Παρακεταμόλη)

Παρακεταμόλη + ΜΣΑΦ
- Ωφέλεια: συμπληρωματική δράση, ασφαλέστερη για στομάχι
- Κίνδυνος: τοξικότητα ήπατος (παρακεταμόλη) σε υπερδοσολογία
- Διαχείριση: τήρηση ορίων δοσολογίας (παρακεταμόλη ≤4 g/ημέρα)

7. Φαρμακευτικά Σκευάσματα με Λήψη μέσω Διαδερμικών Εφαρμογών

ΜΣΑΦ gel/patch + από του στόματος
- Ωφέλεια: ενισχυμένη τοπική δράση, χαμηλότερη συστηματική δόση
- Κίνδυνος: ερεθισμός δέρματος, αθροιστική συστηματική απορρόφηση
- Διαχείριση: εναλλαγή θέσης εφαρμογής, περιορισμένη διάρκεια χρήσης

8. Βιταμίνες & Συμπληρώματα

Ω3 λιπαρά οξέα: ενδεχομένως υποστηρικτική αντιφλεγμονώδης δράση — δεν παρατηρούνται κλινικά σημαντικές αλληλεπιδράσεις με ΜΣΑΦ.
Βιταμίνη Ε / Ginkgo biloba: αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας σε συνδυασμό με ΜΣΑΦ — παρακολούθηση αιμορραγικών δεικτών.

20. Οδηγίες Διαχείρισης & Συμβουλές

Έλεγχος Ιστορικού
- Πάντα να ελέγχετε το πλήρες φαρμακευτικό ιστορικό του ασθενούς για πιθανές αλληλεπιδράσεις.
Αντικατάσταση ή Προσαρμογή Δόσης
- Σε υψηλού κινδύνου συνδυασμούς, προτιμήστε εναλλακτικά αναλγητικά ή μειώστε τη δόση ΜΣΑΦ.
Χρήση PPIs / H₂ Αναστολέων
- Προστατέψτε τον γαστρικό βλεννογόνο όταν συνδυάζονται ΜΣΑΦ με αντιπηκτικά, SSRIs, κορτικοστεροειδή.
Παρακολούθηση Εργαστηριακών Δεικτών
- INR σε αντιπηκτικά, κρεατινίνη/ ηλεκτρολύτες σε νεφρικούς κινδύνους, ηπατικά ένζυμα σε μεθοτρεξάτη.
Ενημέρωση Ασθενούς
- Δώστε σαφείς οδηγίες για συμπτώματα κινδύνου (μαύρα κόπρανα, δύσπνοια, έντονος πονοκέφαλος) και πότε να ζητήσει ιατρική βοήθεια.

Με την προσεκτική διαχείριση των αλληλεπιδράσεων, εξασφαλίζουμε ότι τα ΜΣΑΦ θα παραμείνουν ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία, χωρίς απρόσμενες επιπλοκές.

21. Συμβουλές Ασφαλούς Χρήσης

Χρήση για τη συντομότερη δυνατή περίοδο.
Ελέγξτε τη νεφρική λειτουργία σε μακροχρόνια χορήγηση.
Μη συνδυάζετε ταυτόχρονα διαφορετικά ΜΣΑΦ χωρίς ιατρική οδηγία.
Αποφύγετε την υπέρβαση της συνιστώμενης δόσης.
Συμβουλευτείτε ιατρό αν έχετε υποκείμενα νοσήματα ή λαμβάνετε άλλα φάρμακα.

22. Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

1. Μπορώ να παίρνω ΜΣΑΦ καθημερινά;

Δεν συνιστάται η καθημερινή μακροχρόνια χρήση χωρίς ιατρική παρακολούθηση. Η παρατεταμένη χορήγηση αυξάνει τον κίνδυνο γαστρεντερικών ελκών, νεφρικής βλάβης και καρδιαγγειακών επιπλοκών.

2. Ποιο ΜΣΑΦ είναι πιο ασφαλές για το στομάχι;

Οι εκλεκτικοί αναστολείς COX-2 (π.χ. σελεκοξίμπη) έχουν χαμηλότερο γαστρεντερικό κίνδυνο, αλλά απαιτούν συνοδεία γαστρικής προστασίας (π.χ. PPI) σε ασθενείς με ιστορικό έλκους.

3. Μπορώ να συνδυάσω διαφορετικά ΜΣΑΦ;

Δεν συνιστάται—ο συνδυασμός αυξάνει την τοξικότητα και τις παρενέργειες. Επιλέξτε ένα ΜΣΑΦ και προσαρμόστε τη δοσολογία του.

4. ΜΣΑΦ και αλκοόλ: τι πρέπει να γνωρίζω;

Ο συνδυασμός αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο γαστρικής αιμορραγίας. Αποφύγετε το αλκοόλ ή περιορίστε το στο ελάχιστο κατά τη διάρκεια λήψης ΜΣΑΦ.

5. Μπορούν τα ΜΣΑΦ να επηρεάσουν την αρτηριακή πίεση;

Ναι, μπορεί να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση λόγω κατακράτησης νατρίου-υγρών και αγγειοσύσπασης. Σε υπερτασικούς ασθενείς, απαιτείται τακτική παρακολούθηση.

6. Τι να κάνω σε περίπτωση υπερδοσολογίας ΜΣΑΦ;

Αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, κοιλιακό πόνο, αιμορραγία ή νεφρική δυσλειτουργία.

7. ΜΣΑΦ κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης;

Αποφύγετε τα ΜΣΑΦ στο τρίτο τρίμηνο (κίνδυνος κλεισίματος αρτηριακού πόρου). Στα πρώτα δύο τρίμηνα, προτιμήστε παρακεταμόλη και συμβουλευτείτε γυναικολόγο.

8. Υπάρχει εναλλακτική σε περίπτωση αντένδειξης;

Η παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη) είναι η ασφαλέστερη εναλλακτική για αναλγησία/αντιπυρετική δράση χωρίς αντιφλεγμονώδη ιδιότητα.

Συμπέρασμα
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη αναλγητικά είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά στην ανακούφιση του πόνου, της φλεγμονής και του πυρετού. Ωστόσο, η σωστή χρήση, η προσεκτική παρακολούθηση για παρενέργειες και η γνώση των αντενδείξεων είναι κρίσιμες για την ασφάλεια του ασθενούς.

Διαβάστε επίσης:
Οδηγός για την Οστεοαρθρίτιδα
Πώς να Προστατέψετε το Στομάχι σας όταν παίρνετε ΜΣΑΦ
«Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα» – Βικιπαίδεια
Αναλυτική σελίδα με βασικές πληροφορίες για δραστικά μόρια, μηχανισμό δράσης, ενδείξεις και ιστορικό των ΜΣΑΦ.
► https://el.wikipedia.org/wiki/Μη_στεροειδή_αντιφλεγμονώδη_φάρμακα el.wikipedia.org
Therapia.gr – «Μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)»
Εκτενές άρθρο με περιγραφή φαρμακοδυναμικής, χρήσεων, δοσολογιών και παρενεργειών.
► https://www.therapia.gr/mi-steroeidi-antiflegmonodi-farmaka-msaf/ therapia.gr
PharmaManage.gr – «Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε για τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη»
Ενημερωτικό άρθρο φαρμακευτικής επιμέλειας, με έμφαση σε κατηγορίες, ιδιότητες COX-1/COX-2 και πρακτικές συμβουλές.
► https://www.pharmamanage.gr/ta-mi-steroeidi-antiflegmonodi-msaf-sto-farmakeio/ pharmamanage.gr
Galinos.gr – Συνταγολογικό Κεφάλαιο «10.02 Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη»
Επίσημο ηλεκτρονικό φαρμακευτικό συνταγολόγιο με αντενδείξεις, προειδοποιήσεις και αλληλεπιδράσεις.
► https://www.galinos.gr/web/drugs/main/nomcodes/10.02 galinos.gr
Pfizer – Φύλλο Οδηγιών Χρήσης «ADVIL® 200 mg (Ιβουπροφαίνη)»
Επίσημο PDF με αναλυτικές πληροφορίες δοσολογίας, ασφάλειας και οδηγιών για τον χρήστη.
► https://labeling.pfizer.com/ShowLabeling.aspx?id=10305 labeling.pfizer.com
Arthritis Australia (GRE) – «Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (NSAIDs)»
Ελληνική μετάφραση ενημερωτικού φυλλαδίου για τη ρευματολογική κοινότητα, με οδηγίες χρήσης και κλινικές συστάσεις.
► https://arthritisaustralia.com.au/wordpress/wp-content/uploads/2017/09/Greek-NSAIDs.pdf arthritisaustralia.com.au
ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!
https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα ή έχετε απορίες, αφήστε ένα σχόλιο ή επικοινωνήστε με τον ιατρό/φαρμακοποιό σας.

Το ιατρείο μας από το 2004 παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διαθέτοντας άρτιο και σύγχρονο εξοπλισμό καθώς επίσης έμπειρο,υπεύθυνο και ανθρώπινο προσωπικό.Προτεραιότητα μας ο ΑΣΘΕΝΗΣ…