Τρανσαμινάσες (AST & ALT): Τι δείχνουν για το συκώτι σας και γιατί αυξάνονται.

May 21, 2025 by Παντελής Αναγνωστόπουλος

🧬 Τρανσαμινάσες (AST & ALT): Ενδογενή ένζυμα με σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του ήπατος

🔍 Εισαγωγή

Οι τρανσαμινάσες —ή αλλιώς αμινοτρανσφεράσες— είναι ένζυμα που συμμετέχουν ενεργά στον μεταβολισμό των αμινοξέων και αποτελούν αξιόπιστους βιοδείκτες της ηπατικής λειτουργίας. Οι δύο κυριότερες τρανσαμινάσες είναι:

- AST (Aspartate Aminotransferase) ή SGOT
- ALT (Alanine Aminotransferase) ή SGPT

Αν και τα ένζυμα αυτά εντοπίζονται σε πολλούς ιστούς του σώματος, η ALT είναι πιο ηπατοειδής, ενώ η AST ανευρίσκεται επίσης σε μυς, εγκέφαλο και καρδιά 🫀. Η μέτρηση τους μέσω αιματολογικών εξετάσεων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του ηπατικού ελέγχου, ειδικά για την ανίχνευση ηπατοκυτταρικής βλάβης.

Η αύξηση των τρανσαμινασών μπορεί να οφείλεται σε:

- - Οξείες ή χρόνιες ηπατίτιδες 🦠
  - Κατάχρηση αλκοόλ 🍷
  - Παρενέργειες φαρμάκων 💊
  - Μεταβολικά νοσήματα (π.χ. NAFLD)
  - Καρδιομυοπάθειες ή μυοπάθειες

Η ορθή ερμηνεία των τιμών ALT και AST απαιτεί συνδυασμό κλινικών δεδομένων, απεικονιστικών ευρημάτων και επιπλέον εργαστηριακών εξετάσεων.

⚙️ Φυσιολογία και Βιοχημικός Ρόλος

Οι τρανσαμινάσες καταλύουν την αναστρέψιμη μεταφορά μιας αμινομάδας (–NH₂) από ένα αμινοξύ σε ένα κετοξύ:

ALT: Αλανίνη + α-κετογλουταρικό → Πυροσταφυλικό + Γλουταμινικό
AST: Ασπαρτικό οξύ + α-κετογλουταρικό → Οξαλοξικό + Γλουταμινικό

Η ALT βρίσκεται κυρίως στο κυτταρόπλασμα των ηπατοκυττάρων, ενώ η AST βρίσκεται τόσο στο κυτταρόπλασμα όσο και στα μιτοχόνδρια, γεγονός που εξηγεί την αύξηση της AST σε σοβαρότερη κυτταρική βλάβη.

📈 Φυσιολογικές Τιμές AST και ALT

Ενζυμικός Δείκτης	Φυσιολογική Τιμή (U/L)
ALT (SGPT)	7 – 56
AST (SGOT)	10 – 40

Οι τιμές διαφέρουν ελαφρώς ανάλογα με το εργαστήριο και τη μέθοδο μέτρησης. Επίσης, παράγοντες όπως ηλικία, φύλο, φυσική δραστηριότητα και λήψη φαρμάκων επηρεάζουν τα επίπεδα αυτών των ενζύμων.

⚠️ Παθολογικές Καταστάσεις με Αυξημένες Τρανσαμινάσες

Η αύξηση των ALT και AST μπορεί να είναι είτε ήπια και παροδική, είτε σημαντική και παρατεταμένη, αντανακλώντας είτε ήπια δυσλειτουργία του ήπατος είτε σοβαρή ηπατοκυτταρική νέκρωση.

1️⃣ Οξείες Ιογενείς Ηπατίτιδες (Α, Β, C, D, E) 🦠

Η αύξηση των τρανσαμινασών είναι συνήθως >10 φορές πάνω από τα φυσιολογικά όρια (ALT > AST).
🧪 ALT: 400–1000 U/L ή περισσότερο
➡️ Συνοδεύεται από ίκτερο, κόπωση, ανορεξία.

2️⃣ Χρόνια Ιογενής Ηπατίτιδα

ALT: Συνήθως 1–3 φορές πάνω από τα όρια
Μπορεί να είναι ασυμπτωματική, διαγιγνώσκεται με έλεγχο ηπατικών ενζύμων και θετικά ορολογικά tests.

3️⃣ Αλκοολική Ηπατοπάθεια 🍺

Χαρακτηριστικό ALT/AST < 1 (συνήθως ~0.6)
Η AST αυξάνεται περισσότερο από την ALT λόγω μιτοχονδριακής εντόπισης και της τοξικότητας του αλκοόλ σε αυτά.

4️⃣ Μη Αλκοολική Λιπώδης Νόσος Ήπατος (NAFLD)

ALT > AST (λόγος >1), αλλά και οι δύο ήπια αυξημένες (έως 4x)
➡️ Συχνή σε άτομα με μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

5️⃣ Αυτοάνοσες Ηπατοπάθειες 🧬

Συχνά παρατηρείται χρόνια αύξηση ALT/AST
➡️ Συνοδεύεται από θετικά αυτοαντισώματα (ANA, ASMA, anti-LKM)

6️⃣ Φαρμακοεπαγόμενη Ηπατοτοξικότητα 💊

Φάρμακα όπως παρακεταμόλη, αντιβιοτικά, στατίνες, αντιεπιληπτικά κ.ά.
Μπορεί να προκαλέσουν έντονη αύξηση ALT/AST
➡️ ALT > AST, ιδιαίτερα στην τοξικότητα από παρακεταμόλη

7️⃣ Ηπατοκυτταρικός Καρκίνος & Μεταστάσεις

Οι τρανσαμινάσες μπορεί να είναι αυξημένες, αλλά όχι εξαιρετικά υψηλές.
➡️ Χρήσιμη η παράλληλη μέτρηση AFP (άλφα-φετοπρωτεΐνης)

8️⃣ Μυοπάθειες ή Καρδιακές Βλάβες ❤️‍🩹

Αύξηση AST κυρίως (π.χ. μετά από έμφραγμα, ραβδομυόλυση, έντονη άσκηση)
➡️ ALT φυσιολογική ή ελάχιστα αυξημένη

⚖️ ALT/AST Λόγος: Ένα Κλινικό Εργαλείο

Ο λόγος ALT/AST (ή AST/ALT) χρησιμοποιείται για την ερμηνεία της αιτίας αύξησης των τρανσαμινασών. Παρακάτω δίνονται οι βασικοί οδηγοί:

ALT/AST Λόγος	Πιθανή Αιτία
>1	Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση (NAFLD), χρόνια ηπατίτιδα C
<1	Αλκοολική ηπατίτιδα, κίρρωση, τοξικές βλάβες
>>2	Έντονη αλκοολική βλάβη, φαρμακευτική ηπατοτοξικότητα
≈1	Μη ειδικό εύρημα, συνήθως σε ήπιες βλάβες ή πρώιμη νόσο

⚠️ Σημείωση: Ο λόγος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται απομονωμένα, αλλά σε συνδυασμό με:

Κλινική εικόνα
Υπερηχογράφημα ήπατος

Άλλους δείκτες (γ-GT, ALP, χολερυθρίνη, INR)

🧪 Διαγνωστική Προσέγγιση Αύξησης Τρανσαμινασών

Η αύξηση των ALT και AST δεν υποδηλώνει πάντοτε σοβαρή νόσο. Η προσεκτική αξιολόγηση του ιστορικού, η φυσική εξέταση και ο κατάλληλος εργαστηριακός έλεγχος καθορίζουν την περαιτέρω πορεία διερεύνησης.

📋 Βήμα 1: Ανασκόπηση Ιστορικού

🔎 Ερωτήσεις-κλειδιά:

Κατανάλωση αλκοόλ;
Πρόσφατη χρήση φαρμάκων (συμπεριλαμβανομένων βοτάνων και συμπληρωμάτων);
Προηγούμενες ιογενείς λοιμώξεις;
Παχυσαρκία/Διαβήτης/Δυσλιπιδαιμία;
Σεξουαλικές επαφές χωρίς προστασία / ενδοφλέβια χρήση ουσιών;
Ταξίδια σε ενδημικές περιοχές;

👩‍⚕️ Βήμα 2: Κλινική Εξέταση

Σημεία που μπορεί να συνοδεύουν τις αυξήσεις των τρανσαμινασών:

Ίκτερος (χολερυθρίνη↑) 🟡
Ηπατομεγαλία ή σπληνομεγαλία
Ασκίτης
Αραχνοειδή αγγειώματα, παλαμιαίο ερύθημα
Μυϊκή ευαισθησία (σε περίπτωση μυοπαθειών)

🔬 Βήμα 3: Εργαστηριακός Έλεγχος

📑 Γενικές Αιματολογικές Εξετάσεις

Γενική αίματος (αναιμία, λευκοπενία, θρομβοπενία)
CRP / ΤΚΕ (φλεγμονή)

🧪 Ειδικές Βιοχημικές Εξετάσεις

Εξέταση	Διαγνωστική Βοήθεια
ALT / AST	Τύπος τρανσαμινασικής διαταραχής
Γ-GT / ALP	Χολόσταση ή φαρμακοτοξικότητα
Χολερυθρίνη (ολική/άμεση)	Ίκτερος ή απορρύθμιση
INR	Συνθετική λειτουργία ήπατος
Αλβουμίνη	Χρόνια ηπατοπάθεια
Κρεατινική κινάση (CK)	Μυϊκή βλάβη

🧬 Βήμα 4: Ιολογικός Έλεγχος

HBV: HBsAg, anti-HBc, HBeAg
HCV: anti-HCV, HCV RNA
HAV/HEV: anti-HAV IgM, anti-HEV
HIV testing, όπου ενδείκνυται

🧫 Βήμα 5: Αυτοαντισώματα

ANA, ASMA, anti-LKM1 (αυτοάνοσες ηπατίτιδες)
Ceruloplasmin / χάλκινο φορτίο (νόσος Wilson)
Α1-αντιθρυψίνη (έλλειψη)

🖥️ Βήμα 6: Απεικονιστικός Έλεγχος

Υπερηχογράφημα άνω κοιλίας (εξέταση πρώτης γραμμής)
Triplex πυλαίας φλέβας (υποψία πυλαίας υπέρτασης)
CT / MRI ήπατος για εστιακές βλάβες ή ηπατικές μάζες
Ελαστογραφία ήπατος (FibroScan): εκτίμηση ίνωσης/κίρρωσης

💡 Πότε απαιτείται παραπομπή σε ηπατολόγο;

✅ Όταν:

AST ή ALT >5x του φυσιολογικού για >2 εβδομάδες
Παρουσία ίκτερου, συνθετικής δυσλειτουργίας (INR↑, λευκωματίνη↓)
Υποψία αυτοάνοσης ηπατίτιδας ή ηπατικής κακοήθειας
Ασαφής ή επίμονη τρανσαμινασαιμία

🥦 Διατροφή και Υποστήριξη της Ηπατικής Λειτουργίας

Η βελτίωση του τρόπου ζωής μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική ελάττωση των τρανσαμινασών ειδικά σε περιπτώσεις NAFLD, φαρμακευτικής ηπατοτοξικότητας ή μεταβολικού συνδρόμου. Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικές αρχές:

🥗 1. Μεσογειακή Διατροφή

Η μεσογειακή διατροφή θεωρείται η πιο ωφέλιμη για την ηπατική υγεία:

✅ Πλούσια σε ελαιόλαδο, λαχανικά, φρούτα, ψάρια και ξηρούς καρπούς
❌ Χαμηλή σε κορεσμένα λίπη, ζάχαρη, επεξεργασμένα τρόφιμα
📉 Βοηθά στη μείωση της ινσουλινοαντίστασης και της ηπατικής στεάτωσης

🍬 2. Μείωση της Ζάχαρης και Φρουκτόζης

Η υπερκατανάλωση ζάχαρης (ειδικά σε αναψυκτικά και γλυκά) ευθύνεται για:

↑ Λιπώδη διήθηση ήπατος (NAFLD)
↑ Τρανσαμινάσες ALT και AST
↑ Τριγλυκερίδια και ινσουλίνη

🎯 Προτείνεται κατάργηση αναψυκτικών και ελαχιστοποίηση γλυκών.

🍺 3. Αποφυγή Αλκοόλ

Η κατανάλωση αλκοόλ είναι άμεσα συνδεδεμένη με:

Αύξηση AST
Αναστροφή λόγου ALT/AST
Κίνδυνο εξέλιξης σε κίρρωση

❗Σε κάθε τρανσαμινασαιμία αγνώστου αιτιολογίας, συνιστάται αποχή από το αλκοόλ τουλάχιστον για 1 μήνα.

🥩 4. Έλεγχος της Πρωτεΐνης & Λίπους

Προτίμηση σε άπαχη πρωτεΐνη (κοτόπουλο, ψάρι)
Αποφυγή επεξεργασμένων κρεάτων (λουκάνικα, σαλάμια) ❌
Μείωση τρανς και κορεσμένων λιπαρών (τηγανητά, fast food)

💧 5. Ενυδάτωση και Καφές

Πίνε αρκετό νερό καθημερινά για καλή λειτουργία του ήπατος
📚 Μελέτες δείχνουν ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ (2-3 φλιτζάνια/ημέρα) συσχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο ηπατικής ίνωσης

🚶‍♂️ Τρόπος Ζωής και ALT / AST

✅ 1. Σωματική Άσκηση

Αερόβια άσκηση (30–60 λεπτά, 5 ημέρες/εβδομάδα)
Συμβάλλει σε απώλεια βάρους και βελτίωση λιπώδους διήθησης
Μειώνει ALT/AST σε ασθενείς με NAFLD

⚖️ 2. Απώλεια Βάρους

Απώλεια ≥5% του σωματικού βάρους μπορεί να μειώσει ALT/AST
Σε NAFLD: απώλεια 7–10% συχνά οδηγεί σε αντιστροφή στεάτωσης

🛌 3. Ύπνος & Άγχος

Κακός ύπνος και χρόνιο στρες επιδρούν δυσμενώς στο ηπατικό προφίλ
Συνιστάται σταθερό πρόγραμμα ύπνου (7–8 ώρες/νύχτα)

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για τις Τρανσαμινάσες

1. 📈 ALT και AST είναι αυξημένες αλλά δεν έχω συμπτώματα. Πρέπει να ανησυχήσω;

Όχι απαραίτητα. Ήπιες αυξήσεις (έως 2-3 φορές το ανώτερο φυσιολογικό) είναι συχνές και συχνά παροδικές. Συνήθως οφείλονται σε:

Ήπια ηπατική διήθηση (π.χ. λιπώδης νόσος)
Φάρμακα ή συμπληρώματα
Πρόσφατη έντονη σωματική άσκηση

➡️ Συνιστάται επαναξιολόγηση σε 1–3 μήνες και έλεγχος παραγόντων κινδύνου.

2. 🍷 Πόσο αλκοόλ επηρεάζει τις τρανσαμινάσες;

Ακόμα και μικρή έως μέτρια κατανάλωση μπορεί να αυξήσει την AST (ειδικά σε ευαίσθητα άτομα).
Σε αλκοολική ηπατοπάθεια, AST είναι συνήθως >2x ALT.
➡️ Αποχή για 4–6 εβδομάδες συστήνεται σε περιπτώσεις αυξημένων ενζύμων.

3. 💊 Ποια φάρμακα μπορεί να αυξήσουν ALT και AST;

Παρακεταμόλη (υψηλές δόσεις ή υπέρβαση)
Στατίνες
Αντιβιοτικά (ειδικά ριφαμπικίνη, ισονιαζίδη)
Αντιεπιληπτικά (βαλπροϊκό, φαινυντοΐνη)
Αντισυλληπτικά χάπια (σε σπάνιες περιπτώσεις)

➡️ Πάντα να ενημερώνεις τον ιατρό σου πριν από τη λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου, ιδίως αν έχεις ιστορικό ηπατικής νόσου.

4. 🧬 Μπορεί να κρύβεται κάτι σοβαρό πίσω από τις τρανσαμινάσες;

Ναι, ιδίως αν οι τιμές είναι πολύ αυξημένες (>10x), αν συνοδεύονται από:

Ίκτερο
Αιμορραγική διάθεση
Κόπωση, ανορεξία
Ανορεξία, απώλεια βάρους

➡️ Απαιτείται πλήρης ηπατολογικός έλεγχος.

5. 🍽️ Ποια διατροφή “καθαρίζει” το συκώτι;

Καμία τροφή “δεν καθαρίζει” θαυματουργικά το συκώτι. Ωστόσο:

Η Μεσογειακή διατροφή είναι ιδανική.
Ο καφές έχει προστατευτική δράση.
Η αποχή από αλκοόλ και ζάχαρη είναι κρίσιμη.
Συμπληρώματα “αποτοξίνωσης” χωρίς ιατρική ένδειξη μπορεί να βλάψουν το ήπαρ ❌.

📚 Βιβλιογραφία – Πηγές Τεκμηρίωσης

Pratt DS, Kaplan MM. Evaluation of Abnormal Liver-Enzyme Results in Asymptomatic Patients. N Engl J Med. 2000;342:1266-1271.
Chalasani N, Younossi Z, Lavine JE, et al. The diagnosis and management of non-alcoholic fatty liver disease. Hepatology. 2018;67(1):328-357.
European Association for the Study of the Liver (EASL). Clinical Practice Guidelines: Management of alcohol-related liver disease. J Hepatol. 2018.
Mayo Clinic. Liver function tests. Available at: www.mayoclinic.org
American College of Gastroenterology (ACG). Guidelines on Evaluation of Abnormal Liver Chemistry Tests.
Kim WR, Flamm SL, Di Bisceglie AM, Bodenheimer HC Jr. Serum activity of ALT as an indicator of health and disease. Hepatology. 2008;47(4):1363-1370.
WHO. Noncommunicable diseases and liver health.
NIH LiverTox Database. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK547852/
Targher G, Byrne CD. Clinical Review: Nonalcoholic Fatty Liver Disease and Type 2 Diabetes. Diabetes Care. 2017;40(6): 747-756.
Coffee and liver health: systematic review – Clin Gastroenterol Hepatol. 2014

🧬 Τρανσαμινάσες (AST & ALT): Ενδογενή ένζυμα με σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του ήπατος

🔍 Εισαγωγή

⚙️ Φυσιολογία και Βιοχημικός Ρόλος

📈 Φυσιολογικές Τιμές AST και ALT

⚠️ Παθολογικές Καταστάσεις με Αυξημένες Τρανσαμινάσες

1️⃣ Οξείες Ιογενείς Ηπατίτιδες (Α, Β, C, D, E) 🦠

2️⃣ Χρόνια Ιογενής Ηπατίτιδα

3️⃣ Αλκοολική Ηπατοπάθεια 🍺

4️⃣ Μη Αλκοολική Λιπώδης Νόσος Ήπατος (NAFLD)

5️⃣ Αυτοάνοσες Ηπατοπάθειες 🧬

6️⃣ Φαρμακοεπαγόμενη Ηπατοτοξικότητα 💊

7️⃣ Ηπατοκυτταρικός Καρκίνος & Μεταστάσεις

8️⃣ Μυοπάθειες ή Καρδιακές Βλάβες ❤️‍🩹

⚖️ ALT/AST Λόγος: Ένα Κλινικό Εργαλείο

🧪 Διαγνωστική Προσέγγιση Αύξησης Τρανσαμινασών

📋 Βήμα 1: Ανασκόπηση Ιστορικού

👩‍⚕️ Βήμα 2: Κλινική Εξέταση

🔬 Βήμα 3: Εργαστηριακός Έλεγχος

📑 Γενικές Αιματολογικές Εξετάσεις

🧪 Ειδικές Βιοχημικές Εξετάσεις

🧬 Βήμα 4: Ιολογικός Έλεγχος

🧫 Βήμα 5: Αυτοαντισώματα

🖥️ Βήμα 6: Απεικονιστικός Έλεγχος

💡 Πότε απαιτείται παραπομπή σε ηπατολόγο;

🥦 Διατροφή και Υποστήριξη της Ηπατικής Λειτουργίας

🥗 1. Μεσογειακή Διατροφή

🍬 2. Μείωση της Ζάχαρης και Φρουκτόζης

🍺 3. Αποφυγή Αλκοόλ

🥩 4. Έλεγχος της Πρωτεΐνης & Λίπους

💧 5. Ενυδάτωση και Καφές

🚶‍♂️ Τρόπος Ζωής και ALT / AST

✅ 1. Σωματική Άσκηση

⚖️ 2. Απώλεια Βάρους

🛌 3. Ύπνος & Άγχος

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για τις Τρανσαμινάσες

1. 📈 ALT και AST είναι αυξημένες αλλά δεν έχω συμπτώματα. Πρέπει να ανησυχήσω;

2. 🍷 Πόσο αλκοόλ επηρεάζει τις τρανσαμινάσες;

3. 💊 Ποια φάρμακα μπορεί να αυξήσουν ALT και AST;

4. 🧬 Μπορεί να κρύβεται κάτι σοβαρό πίσω από τις τρανσαμινάσες;

5. 🍽️ Ποια διατροφή “καθαρίζει” το συκώτι;

📚 Βιβλιογραφία – Πηγές Τεκμηρίωσης

Παντελής Αναγνωστόπουλος

nextΓ-Γλουταμυλοτρανσφεράση (γ-GT): Ο Απόλυτος Οδηγός