Φιλικός Οδηγός: Διάγνωση Κοιλιοκάκης
Περιεχόμενα
1. Τι είναι η Κοιλιοκάκη (Εμπλουτισμένη Ενότητα)
Η κοιλιοκάκη είναι χρόνια αυτοάνοση πάθηση του λεπτού εντέρου, που προκαλείται από την αντίδραση του ανοσοποιητικού στη γλουτένη, πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη. Όταν άτομα με κοιλιοκάκη καταναλώνουν γλουτένη, το ανοσοποιητικό επιτίθεται στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, προκαλώντας ατροφία των λαχνών και δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών.
Η νόσος είναι αρκετά συχνή (1% του πληθυσμού), αλλά παραμένει υποδιαγνωσμένη. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, από τη βρεφική μέχρι την ενήλικη ζωή. Υπάρχει ισχυρή γενετική προδιάθεση μέσω των αντιγόνων HLA-DQ2 και HLA-DQ8.
Κύρια συμπτώματα:
- Χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα
- Φούσκωμα, μετεωρισμός, κοιλιακό άλγος
- Απώλεια βάρους ή στασιμότητα ανάπτυξης στα παιδιά
- Αναιμία (σιδηροπενική), κόπωση
- Οστεοπενία/οστεοπόρωση
- Εξωεντερικές εκδηλώσεις (δερματίτιδα herpetiformis, στοματικά έλκη, νευρολογικά συμπτώματα)
Η έγκαιρη διάγνωση και η δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη οδηγεί σε πλήρη ύφεση συμπτωμάτων και αποκατάσταση του εντερικού βλεννογόνου. Η καθυστέρηση στη διάγνωση αυξάνει τον κίνδυνο για επιπλοκές όπως σοβαρή αναιμία, υπογονιμότητα και αυξημένο κίνδυνο για ορισμένα νεοπλάσματα του εντέρου.
2. Πότε πρέπει να γίνει έλεγχος (Εμπλουτισμένη Ενότητα)
Ο έλεγχος για κοιλιοκάκη συνιστάται όταν υπάρχει είτε τυπική συμπτωματολογία είτε αυξημένος κίνδυνος λόγω οικογενειακού ή ιατρικού ιστορικού. Η έγκαιρη αναγνώριση επιτρέπει την αποφυγή μακροχρόνιων επιπλοκών.
Ενδείξεις για έλεγχο:
- Επίμονη διάρροια, μετεωρισμός, κοιλιακό άλγος, απώλεια βάρους
- Σιδηροπενική αναιμία χωρίς σαφή αιτία
- Καθυστέρηση ανάπτυξης ή χαμηλό βάρος σε παιδιά
- Οστεοπενία ή οστεοπόρωση σε νεαρή ηλικία
- Δερματίτιδα herpetiformis
- Συγγενείς πρώτου βαθμού με κοιλιοκάκη
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, θυρεοειδίτιδα Hashimoto, αυτοάνοση ηπατίτιδα
- Υπογονιμότητα, καθ’ έξιν αποβολές
Σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο προτείνεται περιοδικός έλεγχος ακόμη και αν είναι ασυμπτωματικοί. Ο έλεγχος περιλαμβάνει αιματολογικές εξετάσεις αντισωμάτων και, εφόσον χρειάζεται, ενδοσκόπηση με βιοψία.
3. Εξετάσεις Αίματος (Πολύ Εμπλουτισμένη Ενότητα)
Οι αιματολογικές εξετάσεις είναι το πρώτο βήμα στη διάγνωση της κοιλιοκάκης. Εντοπίζουν την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού στη γλουτένη και καθοδηγούν την ανάγκη για ενδοσκόπηση.
- Anti-tTG IgA (Αντισώματα κατά ιστικής τρανσγλουταμινάσης) – πρώτη επιλογή. Ευαισθησία >90%, ειδικότητα >95% όταν ο ασθενής καταναλώνει γλουτένη.
- EMA IgA (Αντισώματα κατά ενδομυΐου) – πολύ υψηλή ειδικότητα. Χρησιμοποιείται για επιβεβαίωση.
- Ολική IgA – για ανίχνευση ανεπάρκειας IgA, που αλλοιώνει τα αποτελέσματα των παραπάνω τεστ.
- Anti-DGP IgG/IgA (Αποδιαμυδωμένα πεπτίδια γλιαδίνης) – χρήσιμα σε παιδιά μικρής ηλικίας ή σε ασθενείς με ανεπάρκεια IgA.
- Συνέχιση κατανάλωσης γλουτένης τουλάχιστον 6 εβδομάδες πριν τον έλεγχο.
- Αποφυγή δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν τις εξετάσεις για αποφυγή ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων.
- Σε υψηλούς τίτλους anti-tTG IgA (>10x ULN) και θετικά EMA IgA, σε παιδιά μπορεί να τεθεί διάγνωση χωρίς βιοψία.
- Η ερμηνεία πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο ιατρό, μαζί με το ιστορικό και την κλινική εικόνα.
Οι αιματολογικές εξετάσεις δεν είναι θεραπευτικές αλλά καθοδηγητικές. Θετικό αποτέλεσμα οδηγεί σε παραπομπή για ενδοσκόπηση με λήψη βιοψιών για επιβεβαίωση. Αρνητικό αποτέλεσμα δεν αποκλείει τη νόσο αν υπάρχει ισχυρή κλινική υποψία· σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτείται επανέλεγχος ή γενετικός έλεγχος HLA-DQ2/DQ8.
Η σωστή δειγματοληψία, η παραμονή στη γλουτένη και η επιλογή των κατάλληλων τεστ αυξάνουν σημαντικά την ακρίβεια της διάγνωσης.
4. Ενδοσκόπηση και Βιοψία (Εμπλουτισμένη Ενότητα)
Η γαστροσκόπηση με λήψη βιοψιών από το δωδεκαδάκτυλο αποτελεί το χρυσό πρότυπο για την επιβεβαίωση της κοιλιοκάκης. Η ενδοσκόπηση επιτρέπει την άμεση επισκόπηση του βλεννογόνου και τη λήψη δειγμάτων για ιστολογική ανάλυση.
Βασικά σημεία:
- Γίνεται μετά από θετικές αιματολογικές εξετάσεις για αντισώματα.
- Απαιτείται λήψη πολλαπλών βιοψιών από διαφορετικές περιοχές του δωδεκαδακτύλου.
- Ο ασθενής πρέπει να συνεχίζει κατανάλωση γλουτένης μέχρι την εξέταση.
- Η διαδικασία διαρκεί λίγα λεπτά και γίνεται με μέθη.
Η ιστολογική εικόνα αξιολογείται με την κλίμακα Marsh–Oberhuber (Marsh 0–3). Χαρακτηριστικά ευρήματα είναι υπερπλασία κρυπτών, αυξημένα ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα και ατροφία λαχνών. Ο συνδυασμός θετικών αντισωμάτων και συμβατής ιστολογίας επιβεβαιώνει τη διάγνωση.
Σε παιδιά με πολύ υψηλούς τίτλους αντισωμάτων (π.χ. anti-tTG IgA >10x ULN) και θετικά EMA IgA μπορεί να τεθεί διάγνωση χωρίς βιοψία, βάσει οδηγιών ESPGHAN, υπό την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα ερμηνεύονται από εξειδικευμένο γιατρό.
Μετά την επιβεβαίωση, συστήνεται άμεση έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη με παρακολούθηση από διαιτολόγο και περιοδικό έλεγχο αντισωμάτων για την εκτίμηση συμμόρφωσης.
5. Παιδιά και Εγκυμοσύνη (Εμπλουτισμένη Ενότητα)
Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία. Η διάγνωση στα παιδιά και στις εγκύους έχει ιδιαιτερότητες, γιατί η έγκαιρη παρέμβαση προλαμβάνει σοβαρές συνέπειες στην ανάπτυξη και στην κύηση.
Παιδιά:
- Συχνά παρουσιάζουν καθυστέρηση ανάπτυξης, χαμηλό βάρος, κοιλιακή διάταση, διάρροια ή αναιμία.
- Η διάγνωση βασίζεται σε αντισώματα (anti-tTG IgA) και, αν οι τίτλοι είναι >10x ULN και EMA IgA θετικά, μπορεί να τεθεί διάγνωση χωρίς βιοψία (ESPGHAN).
- Είναι σημαντική η έγκαιρη εφαρμογή δίαιτας χωρίς γλουτένη για φυσιολογική ανάπτυξη.
Εγκυμοσύνη:
- Η αδιάγνωστη κοιλιοκάκη σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αποβολών, πρόωρου τοκετού, χαμηλού βάρους γέννησης.
- Ο έλεγχος αντισωμάτων είναι ασφαλής κατά την κύηση.
- Η δίαιτα χωρίς γλουτένη μετά τη διάγνωση μειώνει τους κινδύνους και βελτιώνει την πρόγνωση.
Σε όλες τις ηλικίες η διάγνωση πρέπει να γίνεται ενώ ο ασθενής καταναλώνει γλουτένη. Μετά την επιβεβαίωση, απαιτείται στενή παρακολούθηση και εκπαίδευση για σωστή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
6. Συχνές Ερωτήσεις (FAQ – Πλήρως Εμπλουτισμένη Ενότητα)
Πρέπει να σταματήσω τη γλουτένη πριν από τις εξετάσεις;
Όχι. Η κατανάλωση γλουτένης είναι απαραίτητη τουλάχιστον 6 εβδομάδες πριν και κατά τη διάρκεια του ελέγχου. Διακοπή μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.
Πόσο αξιόπιστες είναι οι αιματολογικές εξετάσεις;
Τα αντισώματα anti-tTG IgA έχουν ευαισθησία >90% και ειδικότητα >95% όταν λαμβάνονται σωστά. Ο συνδυασμός με EMA IgA αυξάνει ακόμη περισσότερο την ακρίβεια.
Πότε χρειάζεται βιοψία;
Στους περισσότερους ενήλικες μετά από θετικές εξετάσεις αντισωμάτων απαιτείται ενδοσκόπηση με πολλαπλές βιοψίες. Στα παιδιά μπορεί να παραλειφθεί εφόσον πληρούνται τα κριτήρια ESPGHAN (τίτλοι anti-tTG IgA >10x ULN και θετικά EMA IgA).
Τι είναι το γενετικό τεστ HLA-DQ2/DQ8;
Αν είναι αρνητικό αποκλείει σχεδόν πλήρως την κοιλιοκάκη. Αν είναι θετικό δεν επιβεβαιώνει τη νόσο, δείχνει μόνο προδιάθεση. Δεν χρησιμοποιείται μόνο του για διάγνωση.
Πόσο συχνός είναι ο έλεγχος σε συγγενείς;
Σε συγγενείς πρώτου βαθμού συστήνεται έλεγχος ακόμη και αν δεν έχουν συμπτώματα. Αν είναι αρνητικός και παραμένουν ασυμπτωματικοί, επαναλαμβάνεται περιοδικά ανά 2–3 έτη.
Ποιες είναι οι εξωεντερικές εκδηλώσεις της νόσου;
Αναιμία, οστεοπόρωση, δερματίτιδα herpetiformis, στοματικά έλκη, νευρολογικά συμπτώματα, υπογονιμότητα, ηπατικές διαταραχές.
Μετά τη διάγνωση πώς παρακολουθούμαι;
Με επανέλεγχο αντισωμάτων anti-tTG κάθε 6–12 μήνες για συμμόρφωση στη δίαιτα, έλεγχο θρεπτικών ελλείψεων (σίδηρο, φερριτίνη, βιταμίνη D, φυλλικό), και περιοδική εκτίμηση από γαστρεντερολόγο/διαιτολόγο.
Πότε βλέπω βελτίωση;
Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν υποχώρηση συμπτωμάτων σε εβδομάδες. Η πλήρης αποκατάσταση των λαχνών μπορεί να απαιτήσει μήνες έως χρόνια, ιδιαίτερα στους ενήλικες.
Υπάρχουν νέες θεραπείες;
Η μόνη εγκεκριμένη θεραπεία είναι η αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη. Κλινικές δοκιμές για φάρμακα ή εμβόλια βρίσκονται σε εξέλιξη αλλά δεν έχουν ακόμη εγκριθεί.
7. Κλείστε Εξέταση
📞 Για να προγραμματίσετε έλεγχο για κοιλιοκάκη ή να δείτε όλες τις διαθέσιμες εξετάσεις:
Δείτε Όλες τις Εξετάσεις
Κλείστε Ραντεβού Τώρα
📞 +30-22310-66841
Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30
mikrobiologikolamia.gr
8. Βιβλιογραφία
- ESPGHAN – Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διάγνωση της Κοιλιοκάκης στα Παιδιά (2020)
- BSG – Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διάγνωση και Διαχείριση της Κοιλιοκάκης στους Ενήλικες
- Celiac Disease Foundation – Έλεγχος & Διάγνωση (αγγλική πηγή)
- Celiac Disease: Diagnosis and Management – Ανασκόπηση στο PubMed (αγγλική πηγή)
- Medscape: Κλινική Εικόνα & Έλεγχος της Κοιλιοκάκης (αγγλική πηγή)
- ΕΟΔΥ – Πληροφορίες για Κοιλιοκάκη (Ελληνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας)
- Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση – Άρθρο για Κοιλιοκάκη (ελληνική πηγή)