🔬 Τι είναι το JAK2;
Το JAK2 (Janus Kinase 2) είναι ένα γονίδιο που κωδικοποιεί για μια πρωτεΐνη κινάση, η οποία ανήκει στην οικογένεια των τυροσινικών κινασών. Το JAK2 συμμετέχει στο μονοπάτι JAK-STAT, που μεταδίδει σήματα από τους υποδοχείς κυτταροκινών στο εσωτερικό του κυττάρου, ενεργοποιώντας τη μεταγραφή γονιδίων που ρυθμίζουν την αιμοποίηση.
🧬 Μετάλλαξη JAK2 V617F
Η μετάλλαξη JAK2 V617F (Val617Phe) είναι σημειακή μετάλλαξη στο εξόνιο 14, που οδηγεί σε συνεχώς ενεργοποιημένο JAK2 μόριο, ανεξάρτητα από την παρουσία κυτταροκινών. Η μετάλλαξη αυτή ανιχνεύεται:
- Στο 95% των περιπτώσεων πολυκυτταραιμίας (PV)
- Στο 50-60% της ιδιοπαθούς θρομβοκυττάρωσης (ET)
- Στο 50-60% της μυελοϊνίδωσης (PMF)
Υπάρχουν και άλλες μεταλλάξεις στο JAK2, όπως αυτές στο εξόνιο 12, που σχετίζονται με PV χωρίς V617F.
🧪 Διαγνωστική Προσέγγιση
Οι οδηγίες NCCN, ELN και ESMO προτείνουν:
- Αρχικό έλεγχο για JAK2-V617F σε κάθε ύποπτο περιστατικό μυελοϋπερπλαστικού νεοπλάσματος.
- Σε αρνητικό αποτέλεσμα, ειδικά για PV, έλεγχο JAK2 εξονίου 12.
- Σε ET/MF, έλεγχος για CALR και MPL.
- Σε triple-negative περιπτώσεις, χρήση NGS για άλλα γονίδια (π.χ. ASXL1, EZH2).
🧾 Παθολογίες που σχετίζονται με JAK2
- Πολυκυτταραιμία vera (PV): αυξημένος αιματοκρίτης και Hb, σπληνομεγαλία, θρομβώσεις.
- Ιδιοπαθής θρομβοκυττάρωση (ET): αυξημένα αιμοπετάλια, κίνδυνος αγγειακών επεισοδίων.
- Πρωτοπαθής μυελοΐνωση (PMF): ίνωση μυελού, αναιμία, σπληνομεγαλία, B-συμπτώματα.
📊 Risk Stratification
- PV: ηλικία, ιστορικό θρόμβωσης → χαμηλού/υψηλού κινδύνου.
- ET: IPSET-Thrombosis score.
- PMF: IPSS / DIPSS / DIPSS-Plus → INT-1 έως υψηλού κινδύνου.
💊 Θεραπευτική Αντιμετώπιση
🔹 Πολυκυτταραιμία Vera
- Πρώτης γραμμής: υδροξυουρία ή ιντερφερόνη-α
- Ruxolitinib: σε αντοχή ή δυσανεξία στην υδροξυουρία (σύμφωνα με MAJIC-PV trial)
🔹 Ιδιοπαθής Θρομβοκυττάρωση
- Χαμηλού κινδύνου: μόνο ασπιρίνη
- Υψηλού κινδύνου: HU, INF-α ή αναστολείς JAK
🔹 Μυελοΐνωση
- Ruxolitinib (COMFORT trials): για INT-1 έως υψηλού κινδύνου MF
- Allogeneic HCT: μόνη δυνητικά θεραπευτική επιλογή σε νεαρούς ασθενείς υψηλού κινδύνου
🩸 Ruxolitinib
Είναι αναστολέας JAK1/2 με:
- Μείωση σπληνομεγαλίας και B-symptoms
- Βελτίωση ποιότητας ζωής
- Πιθανή παράταση επιβίωσης
- Παρενέργειες: αναιμία, θρομβοπενία, λοιμώξεις
📌 Παρακολούθηση & Monitoring
- Περιοδική CBC, LDH, φερριτίνη
- Αξιολόγηση συμπτωμάτων (MPN-SAF score)
- Μοριακή παρακολούθηση σε κλινικές δοκιμές ή allo-HCT
🤰 JAK2 στην Εγκυμοσύνη
Η παρουσία της μετάλλαξης αυξάνει τον θρομβωτικό κίνδυνο. Αντιμετώπιση:
- Χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνη
- Ασπιρίνη
- Παρακολούθηση εγκύου σε εξειδικευμένο κέντρο
❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
1. Είναι η μετάλλαξη JAK2 κληρονομική;
Όχι. Η V617F είναι σωματική μετάλλαξη που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της ζωής και δεν μεταδίδεται από τους γονείς στα παιδιά.
2. Πότε πρέπει να γίνει έλεγχος για JAK2;
Όταν υπάρχει υποψία μυελοϋπερπλαστικού νεοπλάσματος όπως PV, ET ή PMF. Ενδείξεις: υψηλός αιματοκρίτης, αυξημένα αιμοπετάλια, σπληνομεγαλία ή θρομβώσεις.
3. Υπάρχουν άλλες μεταλλάξεις σχετικές με MPNs;
Ναι. CALR, MPL και άλλες όπως ASXL1, EZH2, IDH1/2, SRSF2. Είναι σημαντικές ιδίως όταν η JAK2 είναι αρνητική.
4. Μπορεί να θεραπευτεί η μετάλλαξη JAK2;
Η μετάλλαξη δεν εξαλείφεται, αλλά τα συμπτώματα και οι επιπλοκές της νόσου ελέγχονται με φάρμακα όπως το Ruxolitinib.
5. Μπορεί να συνυπάρχει με άλλες μεταλλάξεις;
Ναι. Συνύπαρξη με ASXL1, TET2, SRSF2, κ.ά., ιδίως σε μυελοΐνωση ή εξελιγμένα στάδια.
6. Ποια είναι η πρόγνωση για ασθενείς με JAK2 V617F;
Εξαρτάται από τον τύπο MPN, την ηλικία και τη συνοσηρότητα. Σε MF, η πρόγνωση είναι ενδιάμεση. Σε PV/ET, καλύτερη με θεραπεία.
7. Πώς γίνεται η εξέταση για JAK2;
Με PCR σε δείγμα αίματος ή μυελού. Χρησιμοποιείται ευρέως για τη διάγνωση MPNs.
8. Ποιοι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν Ruxolitinib;
Ασθενείς με PV ανθεκτική ή μη ανεκτή σε HU και ασθενείς με MF με συμπτωματολογία ή σπληνομεγαλία.
🧠 Συμπεράσματα
Η μετάλλαξη JAK2 V617F αποτελεί κρίσιμο βιοδείκτη για τη διάγνωση και θεραπεία των MPNs. Η στοχευμένη θεραπεία με αναστολείς JAK έχει αλλάξει την πρόγνωση πολλών ασθενών.
📚 Βιβλιογραφία
- NCCN Guidelines – Myeloproliferative Neoplasms (v2.2024)
- ESMO Clinical Practice Guidelines: Management of Myeloproliferative Neoplasms, 2023
- ELN Recommendations – European LeukemiaNet, 2021 Update
- Tefferi A. “Primary Myelofibrosis: 2021 Update on Diagnosis, Risk-Stratification and Management”. Blood Reviews. 2021;45:100737
- Vannucchi A.M. et al. “Ruxolitinib versus Standard Therapy for the Treatment of Polycythemia Vera”. NEJM. 2015;372:426–435
- Harrison C. et al. “JAK inhibition with ruxolitinib versus best available therapy for myelofibrosis (COMFORT-II): an open-label, randomised, phase 3 trial”. Lancet. 2012;378(9797):45–53
- Barbui T. et al. “Practice-relevant revision of IPSET-thrombosis based on 1019 patients with WHO-defined essential thrombocythemia”. Blood Cancer J. 2015;5:e369
- Cervantes F. et al. “Myelofibrosis: current and emerging treatment options”. Blood. 2022;139(26):3847–3859
- Griesshammer M. et al. “JAK2 inhibitors in MPNs: current data and future directions”. Leukemia. 2023;37(3):389–400