Θέλετε να προγραμματίσετε εξέταση σχετική με βιολογικούς παράγοντες (π.χ. QuantiFERON-TB, HBV / HCV, CRP) ή να δείτε όλες τις διαθέσιμες εξετάσεις;
📞 +30-22310-66841 • Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30
1) Τι είναι οι βιολογικοί παράγοντες
💡 Σύντομη περίληψη:
Οι βιολογικοί παράγοντες είναι «στοχευμένα» φάρμακα που παράγονται με τεχνολογίες βιοτεχνολογίας (ανασυνδυασμένο DNA, μονοκλωνικά αντισώματα) και στοχεύουν συγκεκριμένα μόρια του ανοσοποιητικού.
Σε αντίθεση με τα κλασικά ανοσοκατασταλτικά, δεν καταστέλλουν το ανοσοποιητικό συνολικά, αλλά **τροποποιούν εκλεκτικά** τη φλεγμονώδη απόκριση.
Οι βιολογικοί παράγοντες είναι «στοχευμένα» φάρμακα που παράγονται με τεχνολογίες βιοτεχνολογίας (ανασυνδυασμένο DNA, μονοκλωνικά αντισώματα) και στοχεύουν συγκεκριμένα μόρια του ανοσοποιητικού.
Σε αντίθεση με τα κλασικά ανοσοκατασταλτικά, δεν καταστέλλουν το ανοσοποιητικό συνολικά, αλλά **τροποποιούν εκλεκτικά** τη φλεγμονώδη απόκριση.
Οι βιολογικοί παράγοντες (biologic DMARDs) είναι πρωτεΐνες ή αντισώματα που δρουν σε μοριακό επίπεδο. Αντιγράφουν φυσικές ουσίες του οργανισμού ή μπλοκάρουν υποδοχείς και κυτοκίνες που προκαλούν χρόνια φλεγμονή. Παράγονται σε κύτταρα μέσω γενετικής μηχανικής και υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο καθαρότητας και σταθερότητας.
🔬 Πώς δρουν
- Αναστέλλουν μόρια-«κλειδιά» της φλεγμονής όπως TNF-α, IL-6, IL-17 ή IL-23.
- Εμποδίζουν την ενεργοποίηση Β ή Τ λεμφοκυττάρων που προκαλούν αυτοανοσία.
- Μειώνουν σταδιακά πόνο, οίδημα, φλεγμονώδεις δείκτες (CRP, ΤΚΕ) και προστατεύουν τις αρθρώσεις και τα όργανα από καταστροφή.
📈 Πλεονεκτήματα έναντι των κλασικών ανοσοκατασταλτικών
- Μεγαλύτερη στοχευτικότητα → λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από κορτικοστεροειδή.
- Καλύτερη ανταπόκριση σε ασθενείς που δεν ελέγχονται με μεθοτρεξάτη ή αζαθειοπρίνη.
- Επιβραδύνουν ή σταματούν τη μόνιμη καταστροφή αρθρώσεων σε RA και PsA.
🧠 Παραδείγματα κυτοκινών-στόχων
| Κυτοκίνη | Ρόλος στη φλεγμονή | Φάρμακα που την αναστέλλουν |
|---|---|---|
| TNF-α | Κεντρική κυτοκίνη σε RA, Crohn, ψωρίαση | Infliximab, Adalimumab, Etanercept |
| IL-6 | Προάγει πυρετό, CRP, αρθρική φλεγμονή | Tocilizumab, Sarilumab |
| IL-17 / IL-23 | Κύρια οδός στην ψωρίαση και σπονδυλαρθρίτιδες | Secukinumab, Ixekizumab, Ustekinumab, Guselkumab |
📚 Χρήση σε διάφορες παθήσεις
Οι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιούνται στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, την ψωριασική αρθρίτιδα, την αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, τη νόσο Crohn, την ελκώδη κολίτιδα, αλλά και σε δερματολογικά ή σπανιότερα ενδοκρινολογικά νοσήματα. Κάθε κατηγορία στοχεύει διαφορετικό βιολογικό μονοπάτι, με διαφορετικό μηχανισμό δράσης και δοσολογία.
Η επιλογή του κατάλληλου παράγοντα γίνεται αποκλειστικά από τον ειδικό ιατρό, μετά από εξατομικευμένη εκτίμηση και προληπτικό εργαστηριακό έλεγχο.
2) Κύριες Ενδείξεις
🎯 Περίληψη:
Οι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιούνται σε χρόνια φλεγμονώδη και αυτοάνοσα νοσήματα, όταν τα συμβατικά φάρμακα (μεθοτρεξάτη, κορτικοστεροειδή, αζαθειοπρίνη) δεν επαρκούν ή προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η επιλογή γίνεται βάσει κλινικών οδηγιών (EULAR, ACR, ECCO, ΕΡΕ, ΕΔΑΕ) και εξατομικεύεται ανάλογα με την πάθηση, το προφίλ ασθενούς και τις συννοσηρότητες.
Οι βιολογικοί παράγοντες χρησιμοποιούνται σε χρόνια φλεγμονώδη και αυτοάνοσα νοσήματα, όταν τα συμβατικά φάρμακα (μεθοτρεξάτη, κορτικοστεροειδή, αζαθειοπρίνη) δεν επαρκούν ή προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Η επιλογή γίνεται βάσει κλινικών οδηγιών (EULAR, ACR, ECCO, ΕΡΕ, ΕΔΑΕ) και εξατομικεύεται ανάλογα με την πάθηση, το προφίλ ασθενούς και τις συννοσηρότητες.
🦴 Ρευματολογικές παθήσεις
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα (RA): Μείωση φλεγμονής, καθυστέρηση καταστροφής αρθρώσεων, βελτίωση λειτουργικότητας.
- Ψωριασική αρθρίτιδα (PsA): Έλεγχος αρθρικών και δερματικών εκδηλώσεων, πρόληψη παραμορφώσεων.
- Αξονική σπονδυλαρθρίτιδα / Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα (axSpA): Ανακούφιση από πόνο και δυσκαμψία, διατήρηση κινητικότητας σπονδυλικής στήλης.
🧴 Δερματολογικές παθήσεις
- Ψωρίαση μέτρια–σοβαρή: Τα anti-IL-17, anti-IL-23 και anti-TNF εξαλείφουν πλάκες και βελτιώνουν ποιότητα ζωής.
Χρησιμοποιούνται όταν η τοπική θεραπεία ή η μεθοτρεξάτη αποτυγχάνει. - Χρόνια κνίδωση, ατοπική δερματίτιδα: Νεότερα βιολογικά (omalizumab, dupilumab) στοχεύουν IgE ή IL-4/13.
💩 Γαστρεντερολογικές παθήσεις
- Νόσος Crohn & Ελκώδης κολίτιδα: Αναστολή TNF-α, IL-12/23 ή α4β7-ιντεγκρίνης (vedolizumab) οδηγεί σε ύφεση και επούλωση βλεννογόνου.
Οι βιολογικοί μειώνουν τα κορτικοειδή και τις υποτροπές.
🩸 Άλλες ενδείξεις (κατά περίπτωση)
- Αγγειίτιδες: Rituximab για ANCA-αγγειίτιδες (Granulomatosis with polyangiitis, Microscopic polyangiitis).
- Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ): Belimumab, anifrolumab για ενεργό νόσο.
- Βρογχικό άσθμα / Ηωσινοφιλικό άσθμα: Anti-IgE (omalizumab), anti-IL-5 (mepolizumab, benralizumab).
- Νευρολογικά: Anti-CD20 (ocrelizumab) για Πολλαπλή Σκλήρυνση.
- Αιματολογικά: Eltrombopag, romiplostim για χρόνια ιδιοπαθή θρομβοπενία.
⚠️ Σημαντικό:
Η χορήγηση βιολογικού παράγοντα απαιτεί τεκμηριωμένη διάγνωση, προληπτικό έλεγχο λοιμώξεων και ιατρική παρακολούθηση. Δεν ξεκινά ποτέ χωρίς συνταγογράφηση από ειδικό (ρευματολόγο, δερματολόγο, γαστρεντερολόγο ή πνευμονολόγο).
Η χορήγηση βιολογικού παράγοντα απαιτεί τεκμηριωμένη διάγνωση, προληπτικό έλεγχο λοιμώξεων και ιατρική παρακολούθηση. Δεν ξεκινά ποτέ χωρίς συνταγογράφηση από ειδικό (ρευματολόγο, δερματολόγο, γαστρεντερολόγο ή πνευμονολόγο).
mikrobiologikolamia.gr
3) Κατηγορίες & παραδείγματα
↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.
| Κατηγορία | Στόχος | Ενδεικτικά φάρμακα | Συχνές ενδείξεις |
|---|---|---|---|
| Αντι-TNF | TNF-α | Infliximab, Adalimumab, Etanercept, Golimumab, Certolizumab | RA, PsA, AxSpA, Crohn, UC, ψωρίαση |
| Αντι-IL-6R | IL-6 υποδοχέας | Tocilizumab, Sarilumab | RA, γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα |
| Αντι-IL-17 | IL-17A / υποδοχέας | Secukinumab, Ixekizumab, Brodalumab | Ψωρίαση, PsA, AxSpA |
| Αντι-IL-12/23 & Αντι-IL-23 | p40 / p19 | Ustekinumab, Guselkumab, Risankizumab, Tildrakizumab | Ψωρίαση, PsA, Crohn |
| Β-κύτταρα | CD20 | Rituximab | RA, αγγειίτιδες |
| T-κυτταρική συνδιέγερση | CTLA-4 (CD80/86) | Abatacept | RA, PsA |
4) Πριν την έναρξη: προληπτικός έλεγχος
Βασικός προ-θεραπευτικός έλεγχος
- Φυματίωση: QuantiFERON-TB Gold ή Mantoux ± ακτινογραφία θώρακος.
- Ιοί ήπατος: HBsAg, anti-HBc (ολικά/IgG), anti-HBs, anti-HCV. HBV DNA όπου ενδείκνυται.
- HIV: έλεγχος κατά περίπτωση/κατευθυντήριες.
- Αιματολογικός/βιοχημικός: Γενική αίματος, ΤΚΕ, CRP, AST/ALT, αλκαλική, χολερυθρίνη, κρεατινίνη/eGFR.
- Κύηση: τεστ κύησης σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας εφόσον απαιτείται.
- Εμβολιασμοί: επικαιροποίηση πριν την έναρξη (π.χ. γρίπη, πνευμονιόκοκκος, HBV, ανεμοβλογιά/έρπητας ζωστήρας με ανασυνδυασμένο εμβόλιο).
- Baseline νόσου: δείκτες δραστηριότητας (π.χ. DAS28, PASI), φωτογραφικό αρχείο σε δερματολογικές ενδείξεις.
↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.
| Εξέταση | Πότε | Τι ψάχνουμε / Ενέργεια |
|---|---|---|
| QuantiFERON ή Mantoux | Πριν την έναρξη | Λανθάνουσα TB → προφυλακτική αγωγή πριν/παράλληλα, έναρξη βιολογικού μετά από 3–4 εβδομάδες προφύλαξης (σύμφωνα με πρωτόκολλο). |
| HBsAg, anti-HBc, anti-HBs | Πριν την έναρξη | Αν HBsAg(+) ή/και anti-HBc(+): εκτίμηση HBV DNA και αντιική προφύλαξη (π.χ. εντεκαβίρη/τενοφοβίρη) κατά περίπτωση. |
| Anti-HCV ± HCV RNA | Πριν την έναρξη | Ενεργός HCV → ηπατολογική εκτίμηση/θεραπεία, εξατομίκευση ανοσοκαταστολής. |
| HIV Ag/Ab | Κατά περίπτωση | Συν-διαχείριση με λοιμωξιολόγο αν θετικό. |
| CBC, CRP/ΤΚΕ, AST/ALT, κρεατινίνη | Πριν και ανά 8–12 εβδομ. | Ασφάλεια/αποτελεσματικότητα, προσαρμογή δόσης ή διακοπή αν διαταραχές. |
| Εμβολιασμοί | Πριν την έναρξη | Αδρανοποιημένα επιτρέπονται. Ζώντες εξασθενημένοι ≥4 εβδομάδες πριν την ανοσοκαταστολή. |
Mini-αλγόριθμοι γρήγορης πράξης
- TB θετική: ξεκινά προφύλαξη κατά TB, αναβάλλεται ο βιολογικός μέχρι να συμπληρωθεί ο ελάχιστος απαιτούμενος χρόνος προφύλαξης.
- HBsAg(+)/ή anti-HBc(+): έλεγχος HBV DNA. Αν υψηλός κίνδυνος επανενεργοποίησης → αντιική προφύλαξη και στενή παρακολούθηση τρανσαμινασών/HBV DNA.
- Εμβολιασμοί: γρίπη ετησίως, πνευμονιόκοκκος (PCV20 ή PCV15→PPSV23), HBV σειρά, ανασυνδυασμένο έρπητα ζωστήρα όπου ενδείκνυται.
Σημ.: Το ακριβές πρόγραμμα προφύλαξης/παρακολούθησης καθορίζεται από τον θεράποντα βάσει νόσου, φαρμάκου και συννοσηροτήτων.
mikrobiologikolamia.gr
5) Χορήγηση & παρακολούθηση
- Οδοί: ενδοφλέβια έγχυση σε νοσηλευτικό χώρο ή υποδόριες ενέσεις στο σπίτι μετά από εκπαίδευση.
- Συνδυασμοί: συχνά με μεθοτρεξάτη σε RA για μείωση ανοσογονικότητας και βελτίωση αποτελεσματικότητας.
- Παρακολούθηση: CBC, ηπατικά ένζυμα, CRP/ΤΚΕ ανά 8–12 εβδομάδες, αξιολόγηση λοίμωξης σε κάθε επίσκεψη.
6) Πότε φαίνεται το αποτέλεσμα
⏱️ Περίληψη:
Η δράση των βιολογικών παραγόντων δεν είναι άμεση. Τα περισσότερα αρχίζουν να δρουν σταδιακά μέσα σε 4–12 εβδομάδες, ανάλογα με το είδος του φαρμάκου, την πάθηση και τη βαρύτητα της φλεγμονής.
Η δράση των βιολογικών παραγόντων δεν είναι άμεση. Τα περισσότερα αρχίζουν να δρουν σταδιακά μέσα σε 4–12 εβδομάδες, ανάλογα με το είδος του φαρμάκου, την πάθηση και τη βαρύτητα της φλεγμονής.
📊 Ενδεικτικός χρόνος ανταπόκρισης ανά πάθηση
↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.
| Νόσος / Κατηγορία | Τύπος βιολογικού παράγοντα | Μέσος χρόνος βελτίωσης | Δείκτες που βελτιώνονται |
|---|---|---|---|
| Ρευματοειδής αρθρίτιδα | Anti-TNF, Anti-IL-6R, Abatacept | 6–12 εβδομάδες | CRP, ΤΚΕ, DAS28 score |
| Ψωρίαση / Ψωριασική αρθρίτιδα | Anti-IL-17, Anti-IL-23, Anti-TNF | 4–10 εβδομάδες | PASI75, DLQI (ποιότητα ζωής) |
| Νόσος Crohn / Ελκώδης κολίτιδα | Anti-TNF, Anti-IL-12/23, Anti-Integrin | 8–14 εβδομάδες | Καλπροτεκτίνη κοπράνων, CRP, ύφεση συμπτωμάτων |
| Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα | Anti-TNF, Anti-IL-17 | 6–12 εβδομάδες | ASDAS, BASDAI, CRP |
| Χρόνια ουρτικάρια / άσθμα | Anti-IgE, Anti-IL-5 | 2–8 εβδομάδες | Βήχας, δύσπνοια, εξανθήματα |
📅 Τι να περιμένει ο ασθενής
- Η βελτίωση είναι προοδευτική· τα συμπτώματα μειώνονται πρώτα, οι δείκτες φλεγμονής ακολουθούν.
- Σε 1 στους 4 ασθενείς απαιτείται αλλαγή κατηγορίας μετά από 3–6 μήνες εάν δεν υπάρξει επαρκής ανταπόκριση.
- Η μακροχρόνια συνέχιση (>1 έτος) σχετίζεται με σταθερή ύφεση και μικρότερη ανάγκη για κορτικοστεροειδή.
⚠️ Προσοχή:
Αν δεν παρατηρείται βελτίωση εντός 3–4 μηνών, ο θεράπων ιατρός επανεκτιμά τη δοσολογία, τη συμμόρφωση ή την αλλαγή φαρμάκου.
Η διακοπή από μόνη της χωρίς ιατρική καθοδήγηση μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή ή ανοσογονικότητα (αντισώματα έναντι του φαρμάκου).
Αν δεν παρατηρείται βελτίωση εντός 3–4 μηνών, ο θεράπων ιατρός επανεκτιμά τη δοσολογία, τη συμμόρφωση ή την αλλαγή φαρμάκου.
Η διακοπή από μόνη της χωρίς ιατρική καθοδήγηση μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή ή ανοσογονικότητα (αντισώματα έναντι του φαρμάκου).
Η συχνή παρακολούθηση με εξετάσεις όπως CRP, ΤΚΕ, καλπροτεκτίνη και επίπεδα φαρμάκου βοηθούν στη βέλτιστη προσαρμογή της θεραπείας.
7) Ανεπιθύμητες Ενέργειες & Διαχείριση
⚠️ Σημαντικό:
Οι βιολογικοί παράγοντες είναι γενικά καλά ανεκτοί, αλλά επειδή επηρεάζουν το ανοσοποιητικό, ενδέχεται να αυξήσουν την πιθανότητα ορισμένων λοιμώξεων ή εργαστηριακών διαταραχών.
Η στενή ιατρική παρακολούθηση και η έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων μειώνουν δραστικά τους κινδύνους.
Οι βιολογικοί παράγοντες είναι γενικά καλά ανεκτοί, αλλά επειδή επηρεάζουν το ανοσοποιητικό, ενδέχεται να αυξήσουν την πιθανότητα ορισμένων λοιμώξεων ή εργαστηριακών διαταραχών.
Η στενή ιατρική παρακολούθηση και η έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων μειώνουν δραστικά τους κινδύνους.
🧬 Συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες
- Τοπικές αντιδράσεις στη θέση ένεσης: ερυθρότητα, κνησμός ή ήπιο άλγος· συνήθως υποχωρούν εντός 24–48 ωρών.
- Αντιδράσεις κατά τη διάρκεια έγχυσης (IV): πυρετός, ρίγος, κεφαλαλγία, ναυτία. Αντιμετωπίζονται με βραδύτερη έγχυση ή προθεραπεία με αντιισταμινικό.
- Ήπιες λοιμώξεις: φαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα, έρπης, ουρολοιμώξεις· απαιτείται ενημέρωση του ιατρού αν ο πυρετός επιμένει.
🧫 Σοβαρότερες ή σπανιότερες επιπλοκές
- Φυματίωση ή επανενεργοποίηση HBV: προκύπτει σε ανεπαρκή προέλεγχο ή διακοπή προφύλαξης.
→ Αντι-TNF φάρμακα έχουν τη μεγαλύτερη συσχέτιση. - Κυτταροπενίες: μείωση λευκών ή αιμοπεταλίων. Παρακολούθηση CBC ανά 8–12 εβδομάδες.
- Αυξημένες τρανσαμινάσες: συνήθως παροδικές· απαιτείται διακοπή ή αλλαγή φαρμάκου αν υπερβούν 3× το ανώτερο φυσιολογικό.
- Νευρολογικές επιπλοκές: πολύ σπάνιες απομυελινωτικές διαταραχές (οπτική νευρίτιδα, σκλήρυνση τύπου MS) κυρίως με anti-TNF.
- Καρδιακή ανεπάρκεια: αντένδειξη για ορισμένα anti-TNF· ελέγχεται πριν την έναρξη.
- Αναφυλακτικές αντιδράσεις: εξαιρετικά σπάνιες· συμβαίνουν κυρίως στην πρώτη ή δεύτερη έγχυση. Αντιμετωπίζονται άμεσα σε νοσοκομειακό περιβάλλον.
📋 Διαχείριση & παρακολούθηση
↔️ Σύρετε οριζόντια για να δείτε όλες τις στήλες του πίνακα σε κινητό.
| Κατηγορία παρενέργειας | Συχνότητα / Κίνδυνος | Διαχείριση |
|---|---|---|
| Τοπικές αντιδράσεις | 1:10 ασθενείς | Ψύξη, παρακεταμόλη, συνέχιση θεραπείας αν ήπια. |
| Ήπιες λοιμώξεις | Συχνές | Προσωρινή διακοπή μέχρι ίαση. Επανέναρξη μετά από ιατρική έγκριση. |
| Σοβαρές λοιμώξεις / TB / HBV | Σπάνιες (0.5–1%) | Διακοπή, κατάλληλη αντιμικροβιακή αγωγή, αναφορά στο ΚΕΕΛΠΝΟ. |
| Ηπατοτοξικότητα | Παροδική σε 2–3% | Παρακολούθηση AST/ALT. Διακοπή αν >3× ULN. |
| Απομυελινωτικά συμβάματα | Πολύ σπάνια (<0.1%) | Άμεση διακοπή. Νευρολογική εκτίμηση. |
| Αναφυλαξία / Υπερευαισθησία | Εξαιρετικά σπάνια | Επείγουσα αντιμετώπιση (αδρεναλίνη, κορτικοειδή, παρακολούθηση). |
💉 Εργαστηριακή παρακολούθηση
- Ανά 8–12 εβδομάδες: Γενική αίματος, AST/ALT, CRP, ΤΚΕ.
- Ετήσια επανεκτίμηση: Mantoux ή QuantiFERON σε υψηλού κινδύνου άτομα.
- HBV DNA / HCV RNA: κάθε 6 μήνες σε φορείς ή θετικούς δείκτες.
- Αντι-φαρμακευτικά αντισώματα: όπου διαθέσιμα (ιδίως σε anti-TNF) για αξιολόγηση ανοσογονικότητας.
✅ Συνοπτικά:
- Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες και αναστρέψιμες.
- Η έγκαιρη αναφορά συμπτωμάτων προλαμβάνει σοβαρές επιπλοκές.
- Ο συνδυασμός ιατρικής παρακολούθησης + εργαστηριακού ελέγχου εξασφαλίζει τη μέγιστη ασφάλεια.
Επικοινωνήστε άμεσα με τον θεράποντα ιατρό σας σε περίπτωση πυρετού, βήχα που επιμένει, απώλειας βάρους, ίκτερου ή νέου εξανθήματος.
8) Ειδικοί πληθυσμοί
- Κύηση/Γαλουχία: ορισμένοι παράγοντες μπορούν να συνεχιστούν μέχρι συγκεκριμένη εβδομάδα· εξατομίκευση με τον θεράποντα.
- Ηλικιωμένοι: μεγαλύτερος κίνδυνος λοιμώξεων· στενή επιτήρηση.
- Χρόνια HBV/HCV: έναρξη/αντιική προφύλαξη σύμφωνα με ηπατολογικές οδηγίες πριν την ανοσοκαταστολή.
9) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
1️⃣ Χρειάζονται πάντα εξετάσεις πριν την έναρξη;
Ναι. Ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει QuantiFERON ή Mantoux, HBV/HCV, HIV, γενική αίματος, ΤΚΕ, CRP, ηπατικά ένζυμα και εμβολιασμούς. Εξασφαλίζει την ασφάλεια της θεραπείας και την πρόληψη λανθανουσών λοιμώξεων.
2️⃣ Πώς γίνεται η χορήγηση των βιολογικών παραγόντων;
Ανάλογα με το φάρμακο, χορηγούνται ενδοφλεβίως (σε νοσηλευτικό χώρο) ή υποδορίως στο σπίτι μετά από εκπαίδευση. Τα διαστήματα κυμαίνονται από 1 έως 4 εβδομάδες.
3️⃣ Πόσο γρήγορα θα δω βελτίωση;
Η κλινική ανταπόκριση φαίνεται συνήθως μέσα στις 4–12 εβδομάδες. Σε ψωρίαση και ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορεί νωρίτερα, ενώ σε Crohn/ελκώδη κολίτιδα απαιτείται περισσότερος χρόνος.
4️⃣ Τι πρέπει να προσέχω κατά τη διάρκεια της θεραπείας;
Αποφύγετε επαφή με άτομα με λοιμώξεις, ενημερώστε τον ιατρό σε πυρετό ή βήχα, και αποφύγετε ζώντα εμβόλια. Επαναλαμβάνεται εργαστηριακός έλεγχος ανά 8–12 εβδομάδες.
5️⃣ Μπορώ να συνεχίσω τα υπόλοιπα φάρμακά μου;
Ναι, υπό ιατρική καθοδήγηση. Συχνός συνδυασμός με μεθοτρεξάτη ή χαμηλές δόσεις κορτικοστεροειδών για μείωση ανοσογονικότητας.
6️⃣ Ποιες είναι οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες;
Ήπιες αντιδράσεις στο σημείο ένεσης, πονοκέφαλος, καταρροή. Σπάνια σοβαρές λοιμώξεις (φυματίωση, ηπατίτιδα Β). Κάθε επίμονο σύμπτωμα αναφέρεται άμεσα.
7️⃣ Μπορώ να κάνω εμβόλια ενώ λαμβάνω βιολογικό παράγοντα;
Τα αδρανοποιημένα (π.χ. γρίπης, πνευμονιόκοκκου, HBV, COVID-19) επιτρέπονται. Τα ζώντα εξασθενημένα (MMR, ανεμοβλογιά) μόνο πριν την έναρξη ή μετά τη διακοπή.
8️⃣ Επιτρέπεται η εγκυμοσύνη κατά τη θεραπεία;
Εξαρτάται από το φάρμακο. Certolizumab θεωρείται ασφαλέστερο στην κύηση. Απαιτείται προγραμματισμός με τον ιατρό.
9️⃣ Τι γίνεται αν κολλήσω λοίμωξη;
Η θεραπεία διακόπτεται προσωρινά έως την πλήρη ανάρρωση. Επανέναρξη μόνο μετά από ιατρική εκτίμηση. Σε σοβαρές λοιμώξεις ή σήψη, διακοπή οριστική.
🔟 Αν δεν ανταποκρίνομαι, τι επιλογές υπάρχουν;
Ο ιατρός μπορεί να μετρήσει επίπεδα φαρμάκου και αντισώματα. Αν υπάρχει αντοχή ή μη ανταπόκριση, εξετάζεται αλλαγή κατηγορίας ή προσθήκη άλλου DMARD.
10) Κλείσιμο ραντεβού για προληπτικό έλεγχο
Κλείστε εύκολα εξέταση σχετική με βιολογικούς παράγοντες ή δείτε τον πλήρη κατάλογο:
📞 +30-22310-66841 • Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30
11) Βιβλιογραφία & Πηγές
- 1. Singh JA, Saag KG, et al.
2021 American College of Rheumatology Guideline for the Treatment of Rheumatoid Arthritis.
Arthritis Care & Research 2021;73(7):924–939.
PubMed - 2. Galloway JB, et al.
Risk of infection with anti-TNF therapy in rheumatoid arthritis, psoriasis, and inflammatory bowel disease.
Rheumatology (Oxford). 2011;50(8):1460–1466.
PubMed - 3. Smolen JS, Landewé RBM, et al.
EULAR recommendations for the management of rheumatoid arthritis with synthetic and biological DMARDs: 2022 update.
Ann Rheum Dis 2023;82(1):48–64.
EULAR Official - 4. European Crohn’s and Colitis Organisation (ECCO).
ECCO Guidelines on Therapeutics in Crohn’s Disease and Ulcerative Colitis.
ECCO Official Site - 5. Gisondi P, Geat D, et al.
Biologic Therapies and the Risk of Infection in Psoriasis: A Systematic Review and Meta-analysis.
JAMA Dermatology 2023;159(2):196–210.
PubMed - 6. Furer V, Rondaan C, et al.
EULAR recommendations for vaccination in adult patients with autoimmune inflammatory rheumatic diseases.
Ann Rheum Dis 2020;79(1):39–52.
EULAR Vaccination Guidelines - 7. Winthrop KL, Mariette X.
Immunosuppression and infectious risk in the treatment of rheumatoid arthritis.
Best Pract Res Clin Rheumatol 2020;34(4):101500.
PubMed - 8. Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία & Επαγγελματική Ένωση Ρευματολόγων Ελλάδος (ΕΡΕ-ΕΠΕΡΕ).
Οδηγίες για τη χρήση βιολογικών παραγόντων στα ρευματικά νοσήματα.
ere.gr - 9. Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία.
Συστάσεις για χρήση βιολογικών παραγόντων σε Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους Εντέρου.
hsg.gr - 10. Ελληνική Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία (ΕΔΑΕ).
Θεραπευτικές οδηγίες για τη μέτρια-σοβαρή ψωρίαση με βιολογικούς παράγοντες.
edae.gr - 11. Williams Textbook of Endocrinology, 15th Edition.
Elsevier; 2024. Κεφάλαιο: «Cytokines and Biological Therapies in Autoimmune Disorders». - 12. National Institute for Health and Care Excellence (NICE).
Biologic therapies for rheumatoid arthritis, psoriasis and inflammatory bowel disease.
NICE Guidelines - 13. ClinicalKey – Biologic DMARDs Monographs (Infliximab, Adalimumab, Tocilizumab, Ustekinumab).
ClinicalKey
Οι ανωτέρω πηγές συνδυάζουν διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες (EULAR, ECCO, ACR, NICE) και ελληνικές ιατρικές εταιρείες (ΕΡΕ, ΕΔΑΕ, ΕΓΕ), παρέχοντας τεκμηριωμένες πληροφορίες για τη σωστή, ασφαλή και εξατομικευμένη χρήση των βιολογικών παραγόντων.
🧠 Επιστημονική Σημείωση (σύνοψη πρόσφατων δεδομένων)
- Λοιμώξεις: Οι βιολογικοί αυξάνουν κυρίως τον κίνδυνο κοινών λοιμώξεων· ο σχετικός κίνδυνος σοβαρών λοιμώξεων είναι μέτριος και εξαρτάται από ηλικία, συννοσηρότητες, κορτικοειδή και τύπο παράγοντα. Anti-TNF συνδέονται περισσότερο με TB/HBV επανενεργοποίηση· απαιτείται συστηματικός προέλεγχος και, όπου δει, προφύλαξη [1–2,7].
- IBD/Ψωρίαση: Anti-IL-12/23 και καθαροί anti-IL-23 δείχνουν υψηλά ποσοστά ύφεσης με ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας· anti-IL-17 αποτελεσματικοί σε ψωρίαση και σπονδυλαρθρίτιδες [4–5].
- RA στρατηγικές: Οι ενημερωμένες EULAR/ACR συστήνουν «treat-to-target» με χρήση βιολογικών ή στοχευμένων συνθετικών DMARDs όταν αποτυγχάνει η μεθοτρεξάτη· συνδυασμός με MTX μειώνει ανοσογονικότητα σε anti-TNF [1,3].
- Εμβολιασμοί: Αδρανοποιημένα εμβόλια συνιστώνται κανονικά· ζώντα εξασθενημένα μόνο πριν την ανοσοκαταστολή. Προτεραιότητα σε γρίπη, πνευμονιόκοκκο, HBV, COVID-19, έρπητα ζωστήρα (ανασυνδυασμένο) [6].
- Κύηση/Γαλουχία: Δεδομένα υποδεικνύουν καλύτερο προφίλ για certolizumab λόγω ελάχιστης διαπλακουντιακής μεταφοράς· απαιτείται εξατομίκευση χρονοδιαγράμματος διακοπής/συνέχισης ανά παράγοντα [1,3,12].
- Therapeutic Drug Monitoring (TDM): Μέτρηση επιπέδων και αντισωμάτων έναντι φαρμάκου βοηθά στη διάκριση φαρμακοκινητικής/φαρμακοδυναμικής αστοχίας και στην έγκαιρη αλλαγή κατηγορίας [4,7].
- Μακροχρόνια ασφάλεια: Η συνολική θνητότητα δεν αυξάνει· κίνδυνος κακοηθειών γενικά ουδέτερος, με προσοχή σε ειδικούς πληθυσμούς και ιστορικό νεοπλασίας [1–3,7].
Ενδεικτικές πηγές αντιστοίχισης: [1] ACR 2021, [2] Galloway 2011, [3] EULAR 2022, [4] ECCO, [5] JAMA Derm 2023, [6] EULAR Vaccination 2020, [7] Winthrop & Mariette 2020, [12] NICE.
mikrobiologikolamia.gr