1) Τι είναι η Πρωτεΐνη C;
Η Πρωτεΐνη C είναι μια βιταμίνης Κ–εξαρτώμενη γλυκοπρωτεΐνη που παράγεται στο ήπαρ και κυκλοφορεί στο αίμα σε ανενεργή μορφή.
Ενεργοποιείται από το σύμπλεγμα θρομβίνης–θρομβομοντουλίνης και μετατρέπεται σε Ενεργοποιημένη Πρωτεΐνη C (APC),
η οποία αναστέλλει τους παράγοντες Vα και VIIIα της πήξης, προστατεύοντας έτσι τον οργανισμό από υπερβολικό σχηματισμό θρόμβων.
Αποτελεί βασικό «φυσικό αντιπηκτικό» μαζί με την Πρωτεΐνη S και την Αντιθρομβίνη ΙΙΙ.
Η εξέταση της Πρωτεΐνης C χρησιμοποιείται για τη διερεύνηση θρομβοφιλίας, ανεξήγητων θρομβώσεων
ή οικογενειακού ιστορικού σχετικών διαταραχών. Υπάρχουν δύο τύποι μέτρησης:
- Δραστικότητα (Functional Protein C): ελέγχει αν η Πρωτεΐνη C λειτουργεί σωστά.
- Συγκέντρωση (Antigenic Protein C): μετράει πόση Πρωτεΐνη C υπάρχει στο πλάσμα.
📊 Φυσιολογικές Τιμές Πρωτεΐνης C
| Ηλικία / Κατάσταση | Δραστικότητα (%) | Σχόλιο |
|---|---|---|
| Νεογνά | 20–50% | Φυσιολογικά χαμηλότερα επίπεδα |
| Παιδιά & Ενήλικες | 70–140% | Τυπικό εύρος αναφοράς |
| Εγκυμοσύνη | Συχνά λίγο χαμηλότερες τιμές | Αξιολόγηση με προσοχή από γιατρό |
ℹ️ Οι φυσιολογικές τιμές μπορεί να διαφέρουν ανά εργαστήριο. Συμβουλευθείτε τον γιατρό σας για ερμηνεία.
Η γνώση των επιπέδων της Πρωτεΐνης C είναι ιδιαίτερα σημαντική για προληπτικό έλεγχο,
ειδικά σε ασθενείς με ιστορικό θρομβώσεων, γυναίκες που πρόκειται να λάβουν ορμονικά αντισυλληπτικά,
αλλά και σε οικογένειες με κληρονομικές διαταραχές πήξης.
2) Ρόλος στον οργανισμό & σημασία
Η Πρωτεΐνη C αποτελεί κεντρικό φυσικό αντιπηκτικό του ανθρώπινου οργανισμού.
Ενεργοποιείται από το σύμπλεγμα θρομβίνης–θρομβομοντουλίνης και, μαζί με την Πρωτεΐνη S, αδρανοποιεί τους παράγοντες Vα και VIIIα,
περιορίζοντας έτσι την υπερβολική δημιουργία θρόμβων. Με τον τρόπο αυτόν διατηρείται η ισορροπία ανάμεσα στην πήξη και την αντιπήξη,
ώστε να σταματούν οι αιμορραγίες χωρίς να σχηματίζονται επικίνδυνοι θρόμβοι.
Ο ρόλος της είναι ζωτικός όχι μόνο για την αποφυγή εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης (DVT) και πνευμονικής εμβολής,
αλλά και για την πρόληψη μικροθρομβώσεων σε όργανα (νεφρά, εγκέφαλος, πλακούντας). Σε σοβαρή ανεπάρκεια, όπως στο νεογνικό
purpura fulminans, οι θρόμβοι εμφανίζονται εκτεταμένα αμέσως μετά τη γέννηση.
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι ανεπάρκειας Πρωτεΐνης C:
- Τύπος Ι (ποσοτική ανεπάρκεια): Χαμηλή συγκέντρωση και δραστικότητα της Πρωτεΐνης C.
- Τύπος ΙΙ (ποιοτική ανεπάρκεια): Φυσιολογική συγκέντρωση αλλά μειωμένη δραστικότητα λόγω δυσλειτουργικού μορίου.
Συχνότερες κληρονομικές μεταλλάξεις στο γονίδιο PROC ευθύνονται για οικογενειακές μορφές ανεπάρκειας Πρωτεΐνης C.
Ο έλεγχος συνιστάται όταν υπάρχει:
- Ιστορικό επαναλαμβανόμενων φλεβικών θρομβώσεων σε νεαρή ηλικία.
- Οικογενειακό ιστορικό ανεπάρκειας Πρωτεΐνης C ή Πρωτεΐνης S.
- Υποτροπιάζουσες αποβολές στην κύηση ή επιπλοκές όπως προεκλαμψία/ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης.
- Προγραμματισμένη λήψη ορμονικής αντισύλληψης ή θεραπείας υποκατάστασης.
Επιπλέον, η Πρωτεΐνη C έχει αντιφλεγμονώδεις και κυτταροπροστατευτικές ιδιότητες,
οι οποίες διερευνώνται σε καταστάσεις όπως η σήψη και το σύνδρομο πολυοργανικής ανεπάρκειας.
Η σωστή αξιολόγηση της Πρωτεΐνης C μαζί με άλλους δείκτες πήξης επιτρέπει εξατομικευμένη πρόληψη και θεραπεία,
μειώνοντας τον κίνδυνο θρομβωτικών επεισοδίων και βελτιώνοντας την υγεία του ασθενούς.
3) Γιατί ζητείται η εξέταση Πρωτεΐνης C;
Η μέτρηση της Πρωτεΐνης C είναι βασικό εργαλείο στη διερεύνηση θρομβοφιλίας και άλλων
διαταραχών πήξης. Δεν πρόκειται για τεστ ρουτίνας, αλλά γίνεται στοχευμένα όταν υπάρχει κλινική υποψία ή ιδιαίτερος κίνδυνος.
Σύμφωνα με διεθνείς και ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες, ο έλεγχος Πρωτεΐνης C συνιστάται στις εξής περιπτώσεις:
- Ανεξήγητη ή πρώιμη φλεβική θρόμβωση (π.χ. εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση – DVT, πνευμονική εμβολή) σε άτομα κάτω των 50 ετών.
- Επαναλαμβανόμενα επεισόδια θρόμβωσης σε οποιαδήποτε ηλικία.
- Οικογενειακό ιστορικό ανεπάρκειας Πρωτεΐνης C, Πρωτεΐνης S ή Αντιθρομβίνης ΙΙΙ.
- Υποτροπιάζουσες αποβολές ή επιπλοκές κύησης (π.χ. προεκλαμψία, ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης) που συνδέονται με θρομβοφιλία.
- Προγραμματισμένη ορμονική αντισύλληψη ή θεραπεία υποκατάστασης ορμονών, ειδικά σε γυναίκες με ιστορικό θρόμβωσης.
- Παρακολούθηση ηπατικής λειτουργίας σε χρόνιες ηπατοπάθειες, καθώς το ήπαρ παράγει την Πρωτεΐνη C.
- Σήψη ή σοβαρές λοιμώξεις, όπου η κατανάλωση Πρωτεΐνης C μπορεί να οδηγήσει σε συνδυασμένη πήξη–αιμορραγία.
Η εξέταση συνήθως γίνεται με αιμοληψία από φλέβα. Η μέτρηση μπορεί να είναι ποσοτική (δραστικότητα/συγκέντρωση)
ή να συνδυάζεται με άλλους δείκτες όπως Πρωτεΐνη S, Αντιθρομβίνη ΙΙΙ και D-Dimers για πλήρη εκτίμηση του κινδύνου.
Ο σωστός χρόνος δειγματοληψίας είναι σημαντικός: οι τιμές αλλοιώνονται κατά την οξεία φάση θρόμβωσης ή υπό αγωγή με
αντιπηκτικά. Γι’ αυτό ο γιατρός συχνά προγραμματίζει το τεστ με συγκεκριμένα κριτήρια, π.χ. 2–3 εβδομάδες
μετά το τέλος της θεραπείας ή όταν ο ασθενής είναι κλινικά σταθερός.
4) Προετοιμασία πριν την εξέταση
Η εξέταση Πρωτεΐνης C είναι απλή αιμοληψία, αλλά η σωστή προετοιμασία αυξάνει την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.
Δεν απαιτείται πάντα νηστεία, όμως υπάρχουν συγκεκριμένες συστάσεις που καλό είναι να ακολουθήσετε.
- Φάρμακα: Ενημερώστε τον μικροβιολόγο για όλα τα φάρμακα που παίρνετε. Αντιπηκτικά όπως βαρφαρίνη/κουμαρινικά,
ορμονικά αντισυλληπτικά, κορτικοστεροειδή και αντιβιοτικά μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα. Συχνά η εξέταση προγραμματίζεται
μετά τη διακοπή ή αλλαγή της αγωγής κατόπιν ιατρικής οδηγίας. - Χρονισμός: Αποφύγετε να κάνετε το τεστ σε οξεία φάση θρόμβωσης, σήψης ή άμεσα μετά από χειρουργείο.
Οι τιμές μπορεί να είναι ψευδώς χαμηλές. Ιδανικά γίνεται 2–3 εβδομάδες μετά την αποδρομή του συμβάματος ή την διακοπή αντιπηκτικών. - Διατροφή: Δεν απαιτείται αυστηρή νηστεία, αλλά είναι καλό να αποφύγετε βαριά γεύματα, αλκοόλ και υπερβολική βιταμίνη Κ
την προηγούμενη μέρα για σταθερότερες τιμές. - Άσκηση & στρες: Μην κάνετε έντονη γυμναστική και προσπαθήστε να είστε ήρεμοι πριν την αιμοληψία,
καθώς το έντονο στρες μπορεί να επηρεάσει δείκτες πήξης. - Ειδικές καταστάσεις: Ενημερώστε το εργαστήριο εάν είστε έγκυος, σε λοχεία ή έχετε χρόνια ηπατική νόσο,
ώστε να γίνει σωστή εκτίμηση και αν χρειαστεί αναβολή ή ειδική μέτρηση.
Η τήρηση αυτών των οδηγιών βοηθά στη μείωση ψευδώς παθολογικών αποτελεσμάτων και διευκολύνει την
σωστή ερμηνεία από τον γιατρό σας.
5) Ερμηνεία αποτελεσμάτων
Η ερμηνεία της εξέτασης Πρωτεΐνης C γίνεται πάντα από γιατρό, σε συνδυασμό με το ιστορικό σας,
τα φάρμακα που λαμβάνετε και άλλες εξετάσεις πήξης (π.χ. Πρωτεΐνη S, Αντιθρομβίνη ΙΙΙ, D-Dimers).
Τα αποτελέσματα δίνονται συνήθως σε % δραστικότητας ή μονάδες/ml, ανάλογα με τη μέθοδο του εργαστηρίου.
Τα φυσιολογικά επίπεδα στους ενήλικες κυμαίνονται συνήθως από 70–140% δραστικότητας.
| Εύρημα | Πιθανή Ερμηνεία | Παραδείγματα/Σχόλια |
|---|---|---|
| Φυσιολογικά επίπεδα | Κανονική αντιπηκτική λειτουργία | Δεν υπάρχει ένδειξη για συγγενή ή επίκτητη ανεπάρκεια |
| Χαμηλά επίπεδα | Ανεπάρκεια Πρωτεΐνης C (κληρονομική ή επίκτητη) | – Κληρονομικές μεταλλάξεις (PROC gene) – Ηπατική νόσος, σήψη, κατανάλωση κατά DIC – Λήψη κουμαρινικών αντιπηκτικών – Νεογνικό purpura fulminans (σε σοβαρή ανεπάρκεια) |
| Υψηλά επίπεδα | Σπάνιο εύρημα – συνήθως δεν έχει κλινική σημασία | – Οξεία φάση ή εργαστηριακές διακυμάνσεις – Αυξημένη λήψη βιταμίνης Κ – Σε ορισμένες φλεγμονώδεις καταστάσεις |
Αν βρεθεί ανεπάρκεια Πρωτεΐνης C, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει επιβεβαιωτική μέτρηση σε σταθερή κατάσταση,
γενετικό έλεγχο (PROC gene) ή συνδυασμό με άλλες εξετάσεις θρομβοφιλίας. Η διάγνωση είναι σημαντική για την επιλογή
της κατάλληλης προληπτικής ή θεραπευτικής αγωγής.
6) Παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα
Τα επίπεδα της Πρωτεΐνης C μπορούν να μεταβληθούν από διάφορους παράγοντες υγείας,
φάρμακα και φυσιολογικές καταστάσεις. Η γνώση αυτών των παραγόντων είναι απαραίτητη για την ορθή ερμηνεία του αποτελέσματος.
- Φαρμακευτική αγωγή: Αντιπηκτικά κουμαρινικού τύπου (βαρφαρίνη), ορμονικά αντισυλληπτικά,
κορτικοστεροειδή και ορισμένα αντιβιοτικά μειώνουν τη δραστικότητα της Πρωτεΐνης C. - Ηπατική νόσος: Το ήπαρ παράγει την Πρωτεΐνη C. Σε κίρρωση, ηπατίτιδα ή άλλη ηπατική ανεπάρκεια τα επίπεδα πέφτουν.
- Οξεία φάση/Σήψη: Σε σοβαρές λοιμώξεις ή σηπτικό σοκ η Πρωτεΐνη C καταναλώνεται, οδηγώντας σε χαμηλές τιμές (π.χ. DIC).
- Εγκυμοσύνη: Φυσιολογικά παρατηρούνται ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα. Απαιτείται προσεκτική εκτίμηση από γιατρό.
- Ηλικία: Στα νεογνά οι τιμές είναι φυσιολογικά χαμηλότερες (20–50%) και αυξάνονται προοδευτικά ως την ενήλικη ζωή.
- Μεγάλη απώλεια αίματος ή χειρουργείο: Μπορεί να μειώσει προσωρινά τα επίπεδα λόγω κατανάλωσης και αραίωσης.
- Αυξημένη ή μειωμένη πρόσληψη βιταμίνης Κ: Η Πρωτεΐνη C είναι βιταμίνης Κ–εξαρτώμενη.
Πολύ πλούσιες ή πολύ φτωχές δίαιτες σε βιταμίνη Κ μπορούν να μεταβάλουν τις τιμές. - Φλεγμονώδεις καταστάσεις / ορμονικές θεραπείες: Μπορεί να προκαλέσουν εργαστηριακές διακυμάνσεις.
Ενημερώνετε πάντα τον μικροβιολόγο για την κατάστασή σας και τα φάρμακα που λαμβάνετε, ώστε να προγραμματίζεται η εξέταση
σε κατάλληλη χρονική στιγμή και να αποφεύγονται ψευδώς παθολογικές τιμές.
7) Σχέση με άλλες εξετάσεις (π.χ. Πρωτεΐνη S, D-Dimers)
Η Πρωτεΐνη C δεν αξιολογείται μεμονωμένα. Ο συνδυασμένος έλεγχος με Πρωτεΐνη S,
Αντιθρομβίνη ΙΙΙ, D-Dimers και έλεγχο για παράγοντα V Leiden ή
μετάλλαξη προθρομβίνης G20210A δίνει ολοκληρωμένη εικόνα της θρομβοφιλίας.
Ειδικά σε ασθενείς με ιστορικό θρόμβωσης ή οικογενειακή προδιάθεση, ο έλεγχος πρέπει να είναι πλήρης ώστε να καθοδηγεί την πρόληψη.
Πρωτεΐνη S: Συν-παράγοντας της Πρωτεΐνης C. Η έλλειψή της επιδεινώνει τον κίνδυνο θρόμβωσης.
Αντιθρομβίνη ΙΙΙ: Αναστέλλει τη θρομβίνη και άλλους παράγοντες πήξης. Η έλλειψη αυξάνει τον κίνδυνο DVT/PE.
D-Dimers: Προϊόν αποδόμησης ινώδους. Αύξηση σημαίνει ενεργή ινωδόλυση/θρόμβωση.
Γενετικός έλεγχος: Παράγοντας V Leiden, μετάλλαξη προθρομβίνης, MTHFR κ.ά. για πλήρη χαρτογράφηση θρομβοφιλίας.
| Εξέταση | Ρόλος | Παθολογικά Ευρήματα – Τι δείχνουν | Πότε ζητείται μαζί με Πρωτεΐνη C |
|---|---|---|---|
| Πρωτεΐνη C | Αδρανοποίηση παραγόντων Vα και VIIIα – φυσικό αντιπηκτικό | Χαμηλή → αυξημένος κίνδυνος φλεβικής θρόμβωσης | Πρώιμη ή ανεξήγητη θρόμβωση, οικογενειακό ιστορικό |
| Πρωτεΐνη S | Συν-παράγοντας Πρωτεΐνης C | Έλλειψη → επιτείνει τον κίνδυνο θρόμβωσης | Ταυτόχρονη διερεύνηση κληρονομικής θρομβοφιλίας |
| Αντιθρομβίνη ΙΙΙ | Αναστέλλει τη θρομβίνη & παράγοντες IXa, Xa | Έλλειψη → υψηλός κίνδυνος DVT/PE | Σοβαρή ή επαναλαμβανόμενη θρόμβωση σε νεαρή ηλικία |
| D-Dimers | Δείκτης ενεργής ινωδόλυσης | Αύξηση → ενεργός/πρόσφατη θρόμβωση ή DIC | Υποψία οξείας θρόμβωσης, παρακολούθηση θεραπείας |
| Γενετικός έλεγχος (Factor V Leiden, Prothrombin G20210A) | Εντοπισμός κληρονομικών μεταλλάξεων που αυξάνουν τον κίνδυνο πήξης | Φορέας → αυξημένος κίνδυνος φλεβικής θρόμβωσης | Συνολικός έλεγχος θρομβοφιλίας, ειδικά πριν από εγκυμοσύνη ή αντισύλληψη |
Ο συνδυασμός αυτών των εξετάσεων επιτρέπει στον γιατρό να διακρίνει αν πρόκειται για κληρονομική ή επίκτητη θρομβοφιλία,
να καθορίσει την ανάγκη για προφυλακτική αγωγή και να σχεδιάσει εξατομικευμένη παρακολούθηση, ειδικά σε ευπαθείς ομάδες όπως
έγκυες γυναίκες ή ασθενείς με χρόνιες νόσους.
8) FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
Χρειάζεται νηστεία για την εξέταση Πρωτεΐνης C;
Όχι απαραίτητα. Η Πρωτεΐνη C δεν απαιτεί αυστηρή νηστεία. Ωστόσο, καλό είναι να έχετε αποφύγει βαριά γεύματα και αλκοόλ
τις προηγούμενες ώρες, ώστε να εξασφαλιστεί σταθερή κατάσταση του οργανισμού.
Μπορεί η εγκυμοσύνη να επηρεάσει τα επίπεδα;
Ναι. Στην εγκυμοσύνη παρατηρούνται φυσιολογικά χαμηλότερα επίπεδα Πρωτεΐνης C. Η εκτίμηση γίνεται με προσοχή
και συχνά συνδυάζεται με άλλες εξετάσεις θρομβοφιλίας για προληπτικούς λόγους.
Ποιες καταστάσεις μπορούν να μειώσουν την Πρωτεΐνη C;
Ηπατική ανεπάρκεια, οξεία σήψη, χρήση κουμαρινικών αντιπηκτικών, συγγενής ανεπάρκεια, μεγάλα χειρουργεία ή απώλεια αίματος
μπορούν να προκαλέσουν χαμηλές τιμές.
Τι σημαίνει αν έχω χαμηλή Πρωτεΐνη C;
Αυξημένος κίνδυνος για θρομβώσεις. Ο γιατρός θα εκτιμήσει αν πρόκειται για συγγενή ή επίκτητη ανεπάρκεια και
πιθανόν να ζητήσει πρόσθετες εξετάσεις ή προληπτική αγωγή.
Επηρεάζουν τα φάρμακα τα αποτελέσματα;
Ναι. Αντιπηκτικά (π.χ. βαρφαρίνη), κορτικοστεροειδή, ορμονικά αντισυλληπτικά και ορισμένα αντιβιοτικά
μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα. Ενημερώστε πάντα τον μικροβιολόγο σας.
Πόσο διαρκεί η εξέταση και πότε παίρνω αποτελέσματα;
Η αιμοληψία διαρκεί λίγα λεπτά. Τα αποτελέσματα είναι συνήθως διαθέσιμα την ίδια ή την επόμενη εργάσιμη ημέρα,
ανάλογα με το εργαστήριο.
Χρειάζεται να επαναλάβω την εξέταση;
Συχνά ναι. Ειδικά αν η αρχική μέτρηση έγινε σε οξεία νόσο, εγκυμοσύνη ή υπό αγωγή με αντιπηκτικά,
συνιστάται επανάληψη σε σταθερότερη κατάσταση για ακριβέστερη εκτίμηση.
Μπορεί η διατροφή να επηρεάσει τα επίπεδα Πρωτεΐνης C;
Έμμεσα, ναι. Η Πρωτεΐνη C είναι βιταμινο-Κ εξαρτώμενη. Δίαιτες πολύ φτωχές ή πολύ πλούσιες σε βιταμίνη Κ
μπορεί να επηρεάσουν ελαφρά τα επίπεδα. Συζητήστε το με τον γιατρό σας πριν κάνετε μεγάλες αλλαγές.
9) Βιβλιογραφία / Πηγές
- ✅Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) – Κατευθυντήριες οδηγίες για αντιπηκτικά & εξετάσεις πήξης
- ✅ΕΟΔΥ – Πληροφορίες για θρομβώσεις και προληπτικό έλεγχο
- ✅American Society of Hematology – Guidelines on Thrombophilia Testing
- ✅NCBI – Protein C Deficiency (StatPearls)
- ✅UpToDate – Protein C deficiency and thrombosis
- ✅Thrombosis UK – Patient information on inherited thrombophilia
Οι παραπάνω πηγές επιλέχθηκαν ώστε να παρέχουν έγκυρη και ενημερωμένη πληροφόρηση τόσο για επαγγελματίες υγείας όσο και για ασθενείς.
🧪 Στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο Λαμίας πραγματοποιούμε αξιόπιστα την εξέταση Πρωτεΐνης C
και όλες τις σχετικές εξετάσεις πήξης ✔️
☎️ Τηλέφωνο: +30 22310 66841
🕒 Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή 07:00–13:30