menu trigger  menu trigger
Τηλέφωνο2231066841 Emailmikrobiologiko@yahoo.grΩράριο ΛειτουργίαςΔευ. - Παρ.: 07:00 - 13:30 Σαβ. 08:00 - 11:00Αιμοληψίεςκατ' οίκον με ραντεβού
Ελλειψη-G6PD.jpg
Παντελής Αναγνωστόπουλος
08/Oct/2025
Εξετάσεις Αίματος

Έλλειψη G6PD (Αφυδρογονάση 6-Φωσφορικής Γλυκόζης) – Αίτια, Συμπτώματα, Εξετάσεις & Πρόληψη

Φιλικός Οδηγός για την Έλλειψη G6PD

1. Τι είναι η G6PD

Η G6PD (Αφυδρογονάση της 6-Φωσφορικής Γλυκόζης, Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase) είναι ένα ένζυμο που υπάρχει σε όλα τα κύτταρα του σώματος και συμμετέχει στη βασική διαδικασία παραγωγής ενέργειας μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η λειτουργία του είναι να προστατεύει τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες, δηλαδή από ουσίες που μπορούν να καταστρέψουν τα κυτταρικά τοιχώματα και να προκαλέσουν αιμόλυση.

Η έλλειψη G6PD είναι μια κληρονομική ενζυμοπάθεια που μεταβιβάζεται μέσω του φυλετικού χρωμοσώματος Χ, επομένως εμφανίζεται κυρίως σε άνδρες, ενώ οι γυναίκες είναι συνήθως φορείς.
Η κατάσταση είναι συχνή στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, με εκατομμύρια φορείς παγκοσμίως.

💡 Σύντομη Πληροφορία:
Η έλλειψη G6PD δεν προκαλεί πάντα συμπτώματα. Τα άτομα παραμένουν ασυμπτωματικά, εκτός εάν εκτεθούν σε οξειδωτικούς παράγοντες όπως ορισμένα φάρμακα, τροφές ή λοιμώξεις.

Το ένζυμο G6PD συμμετέχει στη λεγόμενη οδό των φωσφορικών πεντοζών, μέσω της οποίας παράγεται NADPH — μια ουσία που βοηθά στη διατήρηση της αντιοξειδωτικής άμυνας του κυττάρου.
Χωρίς επαρκή G6PD, τα ερυθρά αιμοσφαίρια γίνονται ευάλωτα και καταστρέφονται εύκολα, οδηγώντας σε αιμολυτική αναιμία.Έλλειψη G6PD μικροβιολογικό Λαμία

2. Ρόλος και λειτουργία της G6PD στο σώμα

Η G6PD είναι ένα ένζυμο-κλειδί για τη διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας και της αντιοξειδωτικής προστασίας των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια, σε αντίθεση με άλλα κύτταρα, δεν έχουν μιτοχόνδρια· επομένως, βασίζονται πλήρως στη δράση της G6PD για να προστατευθούν από οξειδωτικούς παράγοντες.

🔬 Κύρια λειτουργία:

Η G6PD συμμετέχει στον κύκλο των φωσφορικών πεντοζών (Pentose Phosphate Pathway), όπου μετατρέπει τη γλυκόζη-6-φωσφορική σε 6-φωσφογλυκονικό οξύ,
παράγοντας ταυτόχρονα NADPH.
Το NADPH είναι απαραίτητο για την αναγέννηση της ανηγμένης γλουταθειόνης (GSH), μιας από τις βασικές αντιοξειδωτικές ουσίες του οργανισμού.

💡 Γνωρίζατε ότι;
Η γλουταθειόνη εξουδετερώνει το υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2) και άλλες επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες που προκαλούν οξείδωση στα ερυθρά αιμοσφαίρια.

🧬 Τι συμβαίνει όταν λείπει η G6PD

Όταν υπάρχει έλλειψη του ενζύμου, το κύτταρο δεν μπορεί να παράγει αρκετό NADPH.
Αυτό σημαίνει ότι η γλουταθειόνη παραμένει σε οξειδωμένη μορφή και δεν μπορεί να εξουδετερώσει τις τοξικές ουσίες.
Ως αποτέλεσμα, τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταστρέφονται πρόωρα (αιμόλυση), προκαλώντας αναιμία, ίκτερο και κόπωση.

📊 Πόσο κοινή είναι η έλλειψη G6PD

Η συχνότητα ποικίλλει γεωγραφικά:

  • Περιοχές με υψηλή συχνότητα ελονοσίας (Αφρική, Μεσόγειος, Ασία) παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό φορέων.
  • Στην Ελλάδα, περίπου 2–5% των ανδρών φέρουν κάποια μορφή της ανεπάρκειας.
  • Η παρουσία του γονιδίου θεωρείται ότι προσφέρει μερική προστασία έναντι της ελονοσίας, εξηγώντας την εξάπλωσή του.
⚠️ Προσοχή:
Η έλλειψη G6PD δεν είναι ασθένεια από μόνη της, αλλά γενετική προδιάθεση.
Η αιμόλυση εμφανίζεται μόνο όταν ο οργανισμός εκτεθεί σε συγκεκριμένους οξειδωτικούς παράγοντες (π.χ. κουκιά, φάρμακα, λοιμώξεις).

 

3. Τι σημαίνει έλλειψη G6PD (μηχανισμός και τύποι)

Η έλλειψη G6PD είναι κληρονομική ενζυμοπάθεια (φυλοσύνδετη, χρωμόσωμα Χ) με μειωμένη δραστηριότητα του ενζύμου στα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η χαμηλή G6PD → μειωμένο NADPH → ανεπαρκής αναγέννηση ανηγμένης γλουταθειόνης (GSH) → αυξημένο οξειδωτικό στρες → αιμόλυση.

Κλινικός μηχανισμός με απλά λόγια:
Οξειδωτικοί παράγοντες (τροφή, φάρμακο, λοίμωξη) → οξείδωση Hb → σώματα Heinz → ευθραυστότητα μεμβράνης → ενδαγγειακή/σπληνική καταστροφή ερυθρών → αιμολυτική αναιμία, ίκτερος, σκούρα ούρα.

Γενετική βάση

  • Φυλοσύνδετη: οι άνδρες νοσούν συχνότερα. Οι γυναίκες μπορεί να είναι φορείς ή να εκδηλώνουν φαινότυπο λόγω λυονικοποίησης.
  • Μεταλλάξεις G6PD: ποικιλία παραλλαγών με διαφορετικό βαθμό ενζυμικής δραστηριότητας.

Ταξινόμηση βαρύτητας (WHO)

ΚλάσηΔραστηριότητα ενζύμουΚλινική εικόνα
IΠολύ χαμηλήΧρόνια αιμολυτική αναιμία ακόμη και χωρίς εκλυτικό αίτιο
II<10%Σοβαρές κρίσεις αιμόλυσης με εκλυτικούς παράγοντες
III10–60%Διαλείπουσα αιμόλυση σε στρες (συχνότερη κατηγορία)
IV~κανονικήΣυνήθως ασυμπτωματικοί
V>κανονικήΧωρίς κλινική σημασία

Τυπικά εκλυτικά αίτια

  • Λοιμώξεις: συχνότερο ερέθισμα αιμόλυσης.
  • Τροφές: κουκιά (βικά), ναφθαλίνη.
  • Φάρμακα: οξειδωτικά φάρμακα. Αναλυτική λίστα θα δοθεί στην ενότητα 5.
  • Άλλο: βαριοί μεταβολικοί στρεσογόνοι παράγοντες.
Κλινικό μοτίβο: Ασύμπτωμο σε ηρεμία. Αιμολυτική κρίση μετά από έκθεση σε εκλυτικό αίτιο.
Τα συμπτώματα ξεκινούν συνήθως 24–72 ώρες μετά την έκθεση και υποχωρούν σε λίγες ημέρες αν αφαιρεθεί το αίτιο.

Τι σημαίνει για τον ασθενή

  • Γνώση διάγνωσης και λίστα αποφυγής τροφών/φαρμάκων.
  • Έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων αιμόλυσης: ωχρότητα, ίκτερος, σκούρα ούρα, ταχυκαρδία, κόπωση.
  • Ενημέρωση ιατρού/φαρμακοποιού πριν από νέα αγωγή.

4. Συμπτώματα και κρίσεις αιμόλυσης

Τα περισσότερα άτομα με έλλειψη G6PD παραμένουν ασυμπτωματικά.
Η κλινική εικόνα εμφανίζεται όταν προκύψει αιμολυτική κρίση — καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων μετά από έκθεση σε εκλυτικό παράγοντα.

🩸 Οξεία αιμολυτική κρίση

Η οξεία αιμολυτική κρίση εμφανίζεται συνήθως 1–3 ημέρες μετά την έκθεση.
Η βαρύτητα εξαρτάται από το επίπεδο της G6PD και την ένταση του ερεθίσματος.

  • Αδυναμία, κόπωση – λόγω πτώσης της αιμοσφαιρίνης.
  • Ωχρότητα και ίκτερος – αυξημένη καταστροφή ερυθρών προκαλεί αύξηση χολερυθρίνης.
  • Σκούρα ούρα (σαν “κόκα-κόλα”) – αποβολή αιμοσφαιρίνης.
  • Ταχυκαρδία, δύσπνοια – προσπάθεια του οργανισμού να οξυγονώσει τους ιστούς.
  • Κοιλιακό άλγος ή οσφυαλγία – συνέπεια αιμόλυσης ή υπερφόρτωσης σπλήνα.
⚠️ Σημαντικό: Εάν παρατηρηθεί απότομη ωχρότητα, ίκτερος ή σκούρα ούρα, απαιτείται άμεση ιατρική εκτίμηση και αιματολογικός έλεγχος (Hb, Ht, δικτυοερυθροκύτταρα, χολερυθρίνη, LDH).

🧒 Νεογνική αιμολυτική ίκτερος

Τα νεογνά με έλλειψη G6PD μπορεί να παρουσιάσουν παρατεταμένο ίκτερο λίγες ημέρες μετά τη γέννηση, ακόμη και χωρίς έκθεση σε εκλυτικά αίτια.
Η κατάσταση απαιτεί στενή παρακολούθηση για αποφυγή πυρηνικού ικτέρου (σοβαρή εγκεφαλική επιπλοκή από υψηλή χολερυθρίνη).

📍 Κλινικό παράδειγμα:
Νεογνό 3 ημερών με ίκτερο και θετική δοκιμασία G6PD → φωτοθεραπεία και αποφυγή φαρμάκων που ενδέχεται να επιδεινώσουν την αιμόλυση.

🧬 Χρόνια αιμόλυση (σπάνια)

Σε σοβαρές μορφές (WHO Class I) παρατηρείται χρόνια μη σφαιροκυτταρική αιμολυτική αναιμία (chronic nonspherocytic hemolytic anemia).
Το άτομο μπορεί να εμφανίζει ήπια αναιμία, ίκτερο και αυξημένη χολερυθρίνη ακόμη και χωρίς εκλυτικά αίτια.

🧠 Πώς διαφέρει από άλλες αιμολυτικές αναιμίες

Η αιμόλυση στην G6PD είναι οξειδωτικού τύπου και παροδική, χωρίς αυτοαντισώματα.
Στην επίχρωση περιφερικού αίματος μπορεί να φανούν σώματα Heinz ή “δάκρυα” (bite cells), χαρακτηριστικά της οξειδωτικής αιμόλυσης.

5. Τροφές και φάρμακα που απαγορεύονται στην έλλειψη G6PD

Η αποφυγή των κατάλληλων ουσιών είναι το πιο σημαντικό μέτρο πρόληψης αιμολυτικών κρίσεων.
Οι ουσίες που προκαλούν οξειδωτικό στρες στα ερυθρά αιμοσφαίρια μπορούν να οδηγήσουν σε ταχεία αιμόλυση, ακόμη και σε άτομα με ήπια μορφή ανεπάρκειας.

🥗 Τροφές που πρέπει να αποφεύγονται

  • Κουκιά (φάβα, βικά) – περιέχουν τις ουσίες βικίνη και κοναβαλίνη που προκαλούν ισχυρό οξειδωτικό στρες. Ακόμη και η επαφή με γύρη ή ατμό κουκιών μπορεί να προκαλέσει κρίση σε ευαίσθητα άτομα.
  • Ναφθαλίνη (σκουληκοκτόνα για ρούχα) – προκαλεί βαριά αιμόλυση, ιδιαίτερα σε παιδιά.
  • Πολύ παλιά ή μπαγιάτικα τρόφιμα – μπορεί να περιέχουν οξειδωμένα λιπίδια.
  • Φύκια ή φυτικά συμπληρώματα αγνώστου περιεχομένου – ενδέχεται να περιέχουν οξειδωτικές ουσίες.
⚠️ Συμβουλή: Η κατανάλωση κουκιών είναι απολύτως αντενδεδειγμένη.
Ακόμα και μικρή ποσότητα μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αιμολυτική κρίση.

💊 Φάρμακα που πρέπει να αποφεύγονται

Η παρακάτω λίστα περιλαμβάνει κατηγορίες φαρμάκων που μπορεί να προκαλέσουν αιμόλυση σε άτομα με έλλειψη G6PD.
Η βαρύτητα διαφέρει ανάλογα με το είδος της μετάλλαξης και τη δόση.

ΚατηγορίαΕνδεικτικά φάρμακα
ΑντιμικροβιακάΚοτριμοξαζόλη, Νιτροφουραντοΐνη, Δαψόνη, Χλωραμφενικόλη, Σουλφαδιαζίνη
Αντιπυρετικά – ΑναλγητικάΑκετανιλίδες, Ασπιρίνη (σε μεγάλες δόσεις), Φαινακετίνη
ΑντιμαλαριακάΠριμακίνη, Ταφανοκίνη, Δαψόνη, Χλωροκίνη (σε ευαίσθητα άτομα)
Αντιπαρκινσονικά / ΑντικαταθλιπτικάΜεθυλενιομπλέ, Φαιναζοπυριδίνη
ΆλλαΝιτρογλυκερίνη, Ναφθαζολίνη, Βιταμίνη Κ συνθετική (μεναδιόνη)
📍 Συμβουλή για ασθενείς:
Πριν ξεκινήσετε οποιοδήποτε νέο φάρμακο ή συμπλήρωμα, ενημερώστε τον ιατρό ή φαρμακοποιό σας ότι έχετε έλλειψη G6PD.
Υπάρχουν ασφαλείς εναλλακτικές για τις περισσότερες θεραπείες.

🧴 Ουσίες της καθημερινότητας

  • Ναφθαλίνη (αντισκωριακά για ρούχα)
  • Μπλε του μεθυλενίου (σε απολυμαντικά ή φάρμακα)
  • Τονωτικά ποτά που περιέχουν κινίνη

🩺 Οδηγίες πρόληψης

  • Αποφύγετε κουκιά και φάρμακα χωρίς ιατρική σύσταση.
  • Αποφύγετε επαφή με ναφθαλίνη ή ατμούς κουκιών.
  • Να ενημερώνετε πάντα ιατρούς, οδοντιάτρους και φαρμακοποιούς για την κατάσταση.
  • Κρατήστε καρτέλα ή βραχιόλι ενημέρωσης (“G6PD Deficiency”).

Απαγορευμένα φάρμακα και τροφές στην έλλειψη G6PD

mikrobiologikolamia.gr

6. Διάγνωση και εργαστηριακός έλεγχος της G6PD

Η διάγνωση της έλλειψης G6PD βασίζεται σε εργαστηριακή μέτρηση της ενζυμικής δραστηριότητας στα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η εξέταση είναι απλή, γίνεται με μικρή ποσότητα αίματος και μπορεί να ανιχνεύσει τόσο την πλήρη όσο και τη μερική ανεπάρκεια.

🔬 Εργαστηριακές εξετάσεις

  • Ποσοτικός προσδιορισμός G6PD: μέτρηση ενζυμικής δραστηριότητας (IU/g Hb). Χαμηλές τιμές υποδεικνύουν ανεπάρκεια.
  • Ποιοτικές δοκιμασίες screening: χρωματομετρικές μέθοδοι (π.χ. Fluorescent spot test) για ταχεία ανίχνευση.
  • Μοριακός έλεγχος DNA: αναγνώριση ειδικών μεταλλάξεων (χρησιμοποιείται σε επιβεβαίωση ή οικογενειακό έλεγχο).
💡 Σημαντικό: Σε ενεργό αιμολυτική κρίση, τα αποτελέσματα μπορεί να εμφανίζονται ψευδώς φυσιολογικά,
γιατί τα νέα ερυθρά αιμοσφαίρια (δικτυοερυθροκύτταρα) έχουν υψηλότερη δραστηριότητα G6PD.
Η εξέταση πρέπει να επαναληφθεί 2–3 εβδομάδες μετά την κρίση.

🩺 Πότε συνιστάται ο έλεγχος

  • Νεογνά με παρατεταμένο ίκτερο ή ιστορικό αιμόλυσης στην οικογένεια.
  • Άνδρες από περιοχές με υψηλή συχνότητα (Μεσόγειος, Αφρική, Μέση Ανατολή).
  • Άτομα που πρόκειται να λάβουν φάρμακα υψηλού κινδύνου (π.χ. πριμακίνη, δαψόνη).
  • Ασθενείς με ανεξήγητη αιμόλυση μετά από φάρμακο ή τροφή.

🧾 Τυπικά ευρήματα αιμολυτικής κρίσης

ΠαράμετροςΕύρημα
Αιμοσφαιρίνη (Hb)Μειωμένη
ΔικτυοερυθροκύτταραΑυξημένα (αντιδραστική ερυθροποίηση)
Ολική και έμμεση χολερυθρίνηΑυξημένες
LDHΑυξημένη
Coombs testΑρνητικό (διαφοροδιάγνωση από αυτοάνοση αιμόλυση)
⚠️ Ερμηνεία: Η έλλειψη G6PD επιβεβαιώνεται μόνο με ειδική ενζυμική δοκιμασία.
Οι υπόλοιπες παράμετροι δείχνουν το αποτέλεσμα της αιμόλυσης, όχι την αιτία.

🧬 Νεογνικός έλεγχος (screening)

Σε πολλές χώρες, η εξέταση για G6PD περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα νεογνικού ελέγχου.
Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την αποφυγή επικίνδυνων ουσιών από τη γέννηση.

📍 Πού γίνεται η εξέταση

Η μέτρηση G6PD πραγματοποιείται σε μικροβιολογικά εργαστήρια με φλεβικό ή τριχοειδικό αίμα.
Στο αποτέλεσμα αναφέρεται η δραστηριότητα του ενζύμου σε IU/g Hb και η ταξινόμηση (φυσιολογική ή ελλιπής).

📞 Για να προγραμματίσετε την εξέταση G6PD ή να δείτε όλες τις διαθέσιμες εξετάσεις:

📍 Δευτέρα–Παρασκευή 07:00–13:30
📞 +30 22310 66841

7. Θεραπεία και πρόληψη

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία που να αυξάνει τη δραστηριότητα της G6PD.
Η διαχείριση της κατάστασης βασίζεται κυρίως στην πρόληψη των αιμολυτικών κρίσεων και στην υποστηρικτική αγωγή όταν αυτές συμβούν.

🩺 Αντιμετώπιση οξείας αιμολυτικής κρίσης

  • Άμεση διακοπή του εκλυτικού παράγοντα (φάρμακο, τροφή, ναφθαλίνη).
  • Ενυδάτωση και παρακολούθηση για αποφυγή νεφρικής βλάβης λόγω αιμοσφαιρινουρίας.
  • Αιματολογικός έλεγχος (Hb, Ht, χολερυθρίνη, LDH, δικτυοερυθροκύτταρα).
  • Μεταγγίσεις ερυθρών σε σοβαρή αιμόλυση ή σημαντική πτώση Hb.
  • Αντιμετώπιση υποκείμενης λοίμωξης, που είναι συχνό εκλυτικό αίτιο.
⚠️ Κρίσιμη σημείωση: Η χρήση οξειδωτικών φαρμάκων (π.χ. μεθυλενιομπλέ, σουλφοναμίδες) κατά τη διάρκεια αιμόλυσης είναι απολύτως αντενδεδειγμένη.

🧬 Μακροχρόνια διαχείριση

  • Ενημέρωση ασθενούς: γνώση της κατάστασης και των απαγορευμένων ουσιών.
  • Αποφυγή κουκιών, ναφθαλίνης και συγκεκριμένων φαρμάκων.
  • Καταγραφή της διάγνωσης στο ιατρικό αρχείο και ενημέρωση ιατρών/φαρμακοποιών.
  • Φορά βραχιόλι ή κάρτα G6PD deficiency για άμεση αναγνώριση σε περίπτωση ανάγκης.
  • Σωστή αντιμετώπιση λοιμώξεων (π.χ. έγκαιρη αντιβίωση όπου ενδείκνυται).

👶 Νεογνά και παιδιά

Σε νεογνά με έλλειψη G6PD, ο ίκτερος πρέπει να παρακολουθείται στενά.
Εάν η χολερυθρίνη αυξηθεί, μπορεί να χρειαστεί φωτοθεραπεία ή σπάνια ανταλλαγή αίματος.
Η πρόληψη επανεμφάνισης ίκτερου περιλαμβάνει αποφυγή οξειδωτικών φαρμάκων και σωστή ενημέρωση γονέων.

🧠 Πρόληψη επιπλοκών

  • Αποφύγετε φάρμακα και τροφές που προκαλούν αιμόλυση.
  • Ενημερώστε τους επαγγελματίες υγείας πριν από κάθε θεραπεία ή επέμβαση.
  • Αποφύγετε την υπερβολική χρήση παρακεταμόλης ή ασπιρίνης χωρίς ιατρική οδηγία.
  • Ελέγξτε το G6PD πριν από χορήγηση αντιμαλαριακών ή δαψόνης.

💬 Ζώντας με την έλλειψη G6PD

Η καθημερινή ζωή ενός ατόμου με G6PD είναι απολύτως φυσιολογική, εφόσον γνωρίζει τις απαγορεύσεις και τις τηρεί.
Η ενημέρωση, η πρόληψη και η σωστή συνεργασία με τον ιατρό είναι οι βασικοί πυλώνες ασφαλούς διαχείρισης.

💡 Θυμηθείτε:
Η έλλειψη G6PD δεν είναι ασθένεια, αλλά μια κληρονομική ευαισθησία.
Με σωστή πρόληψη, οι επιπλοκές μπορούν να αποφευχθούν πλήρως.

8. G6PD στην εγκυμοσύνη και στα παιδιά

🤰 G6PD στην εγκυμοσύνη

Η έλλειψη G6PD στην εγκυμοσύνη αφορά κυρίως γυναίκες-φορείς του γονιδίου, αφού το γονίδιο βρίσκεται στο χρωμόσωμα Χ.
Οι περισσότερες φορείς είναι ασυμπτωματικές, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να εκδηλώσουν αιμόλυση αν λάβουν οξειδωτικά φάρμακα ή εμφανίσουν λοίμωξη.

  • Απαγορεύονται φάρμακα όπως η πριμακίνη, δαψόνη, σουλφοναμίδες, και η ναφθαλίνη.
  • Προσοχή σε αντιβιοτικά και αναισθητικά. Πάντα ενημερώνετε τον ιατρό για τη φορεία G6PD.
  • Δεν υπάρχει κίνδυνος για την εγκυμοσύνη εφόσον αποφευχθούν οι εκλυτικοί παράγοντες.
⚠️ Σημείωση: Οι γυναίκες-φορείς μπορούν να μεταβιβάσουν το γονίδιο στα παιδιά τους.
Αγόρια που κληρονομούν το παθολογικό Χ εκδηλώνουν την ανεπάρκεια, ενώ κορίτσια μπορεί να είναι φορείς ή να έχουν ήπια μείωση ενζύμου.

👶 G6PD στα παιδιά

Η έλλειψη G6PD είναι συχνή αιτία νεογνικού ικτέρου.
Ο έλεγχος γίνεται συνήθως προληπτικά κατά τον νεογνικό μεταβολικό έλεγχο.
Τα παιδιά που διαγιγνώσκονται πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες οδηγίες αποφυγής με τους ενήλικες.

Νεογνικός ίκτερος λόγω G6PD:

  • Εμφανίζεται τις πρώτες 2–4 ημέρες ζωής.
  • Οφείλεται σε αυξημένη αιμόλυση λόγω ανεπάρκειας ενζύμου.
  • Απαιτεί τακτική παρακολούθηση επιπέδων χολερυθρίνης.
  • Η έγκαιρη φωτοθεραπεία προλαμβάνει νευροτοξικότητα (πυρηνικό ίκτερο).

🧬 Γενετικός έλεγχος και οικογένεια

Σε οικογένειες όπου υπάρχει ήδη περιστατικό G6PD, προτείνεται έλεγχος όλων των μελών (ιδίως αγοριών).
Ο έλεγχος βοηθά στην πρόληψη επιπλοκών και στην ασφαλή επιλογή φαρμάκων.

💡 Συμβουλή για γονείς:
Κρατήστε γραπτή λίστα απαγορευμένων φαρμάκων στο φαρμακείο του σπιτιού και ενημερώστε παιδίατρο και φαρμακοποιό.
Αποφύγετε προϊόντα με ναφθαλίνη ή έντονες χημικές οσμές στο περιβάλλον του παιδιού.

📈 Μακροπρόθεσμη πρόγνωση

Τα παιδιά με έλλειψη G6PD αναπτύσσονται φυσιολογικά, χωρίς επιπτώσεις στην υγεία ή τη διάρκεια ζωής,
αρκεί να γνωρίζουν και να αποφεύγουν τους παράγοντες που προκαλούν αιμόλυση.
Η έγκαιρη διάγνωση και ενημέρωση της οικογένειας εξασφαλίζει πλήρη προστασία.

9. Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για την Έλλειψη G6PD

❓ Τι είναι ακριβώς η έλλειψη G6PD;

Η έλλειψη G6PD είναι κληρονομική ενζυμοπάθεια που μειώνει την ικανότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων να αντέχουν στο οξειδωτικό στρες.
Αυτό σημαίνει ότι ο οργανισμός είναι πιο ευαίσθητος σε ορισμένα φάρμακα, τροφές (όπως τα κουκιά) και λοιμώξεις που μπορούν να προκαλέσουν αιμόλυση.

🧬 Κληρονομείται η έλλειψη G6PD;

Ναι. Το γονίδιο της G6PD βρίσκεται στο χρωμόσωμα Χ.
Άνδρες με ένα παθολογικό αντίγραφο έχουν ανεπάρκεια.
Γυναίκες μπορεί να είναι φορείς ή να εμφανίσουν ήπια ανεπάρκεια εάν και τα δύο Χ φέρουν μεταλλάξεις ή λόγω λυονικοποίησης.

🩸 Ποια είναι τα πρώτα σημάδια αιμολυτικής κρίσης;

  • Αιφνίδια ωχρότητα και κόπωση
  • Ίκτερος (κιτρίνισμα ματιών και δέρματος)
  • Σκούρα ούρα (σαν “κόκα-κόλα”)
  • Ταχυκαρδία, δύσπνοια
  • Πόνος στη μέση ή την κοιλιά
⚠️ Αν παρουσιαστούν αυτά τα συμπτώματα μετά από φάρμακο ή κουκιά, απαιτείται άμεση ιατρική εκτίμηση.

🍽️ Μπορώ να φάω κουκιά αν έχω έλλειψη G6PD;

Όχι. Τα κουκιά (φάβα, βικά) είναι απολύτως απαγορευμένα.
Περιέχουν βικίνη και κοναβαλίνη που προκαλούν μαζική αιμόλυση ακόμη και σε μικρή ποσότητα ή μέσω ατμών μαγειρέματος.

💊 Τι φάρμακα πρέπει να αποφεύγω;

Αντιβιοτικά τύπου σουλφοναμιδών, νιτροφουραντοΐνη, δαψόνη, πριμακίνη,
μεθυλενιομπλέ και φάρμακα που περιέχουν ναφθαλίνη ή κινίνη.
Πριν από κάθε αγωγή, ρωτήστε τον ιατρό ή φαρμακοποιό σας.

🧫 Πώς γίνεται η εξέταση G6PD;

Με αιμοληψία και μέτρηση της ενζυμικής δραστηριότητας G6PD στα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Το αποτέλεσμα εκφράζεται σε IU/g Hb και κατατάσσεται σε φυσιολογικό ή ελλιπές.
Η εξέταση μπορεί να γίνει σε κάθε μικροβιολογικό εργαστήριο.

👶 Πρέπει να εξετάζονται τα νεογνά;

Ναι, ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλή συχνότητα, όπως η Μεσόγειος.
Ο έγκαιρος έλεγχος προλαμβάνει επιπλοκές όπως πυρηνικό ίκτερο και βοηθά στην ενημέρωση των γονέων.

🏃 Μπορώ να αθλούμαι κανονικά;

Ναι. Η έλλειψη G6PD δεν επηρεάζει την αντοχή, τη φυσική κατάσταση ή τη μυϊκή λειτουργία.
Αποφύγετε μόνο την αφυδάτωση και τα φάρμακα που αντενδείκνυνται.

🧠 Μπορεί η έλλειψη G6PD να προκαλέσει αναιμία μακροχρόνια;

Όχι, εκτός αν υπάρχουν επαναλαμβανόμενες κρίσεις ή σπάνιες βαριές μεταλλάξεις (Class I).
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το αίμα επανέρχεται πλήρως μετά την κρίση.

💉 Πρέπει να κάνω κάτι πριν από χειρουργείο ή αναισθησία;

Ναι. Ενημερώστε τον αναισθησιολόγο και τον ιατρό σας ότι έχετε έλλειψη G6PD, ώστε να αποφύγουν οξειδωτικά φάρμακα όπως το μεθυλενιομπλέ ή ορισμένα αναισθητικά.

🧾 Υπάρχουν φάρμακα που είναι ασφαλή;

Ναι. Τα περισσότερα αντιβιοτικά (π.χ. αμοξυκιλλίνη, κεφαλοσπορίνες),
παρακεταμόλη σε συνήθεις δόσεις, και μη οξειδωτικά φάρμακα είναι ασφαλή.
Η τελική επιλογή πρέπει πάντα να γίνεται από τον ιατρό.

🧬 Υπάρχει θεραπεία που “θεραπεύει” την έλλειψη G6PD;

Όχι. Πρόκειται για γενετικό χαρακτηριστικό που παραμένει εφ’ όρου ζωής.
Η σωστή ενημέρωση και αποφυγή εκλυτικών παραγόντων είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης κρίσεων.

🏥 Πότε να πάω στο γιατρό;

  • Αν παρουσιάσετε σκούρα ούρα ή ίκτερο.
  • Αν νιώθετε ξαφνική αδυναμία ή δύσπνοια.
  • Αν έχετε λάβει κατά λάθος απαγορευμένο φάρμακο.
  • Αν το παιδί εμφανίζει επίμονο ίκτερο ή κόπωση μετά από λοίμωξη.
💬 Συμπέρασμα:
Η έλλειψη G6PD είναι μια ήπια, ελέγξιμη κατάσταση.
Με σωστή πρόληψη, αποφυγή επικίνδυνων ουσιών και περιοδικό έλεγχο, το άτομο μπορεί να ζήσει χωρίς περιορισμούς ή κινδύνους.

10. Βιβλιογραφία

  • World Health Organization. Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. WHO Working Group Report, Geneva, 2022. [Σύνδεσμος]
  • National Institutes of Health (NIH) – Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD). G6PD Deficiency. [Σύνδεσμος]
  • Beutler E. G6PD deficiency. Blood, 1994;84(11):3613–3636.
  • Cappellini MD, Fiorelli G. Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. Lancet. 2008;371(9606):64–74.
  • Medscape – G6PD Deficiency Overview. [Σύνδεσμος]
  • Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία. Οδηγίες για τη διάγνωση και διαχείριση αιμολυτικών αναιμιών. Αθήνα, 2021.
  • Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού – Εθνικό Πρόγραμμα Νεογνικού Ελέγχου για Έλλειψη G6PD. [Σύνδεσμος]
CONTINUE READING
Κολπική-μυκητίαση.jpg
Παντελής Αναγνωστόπουλος
27/Sep/2025
Οδηγοί Φαρμάκων

Κολπική Μυκητίαση (Candida spp): Συμπτώματα, Αίτια, Διάγνωση & Θεραπεία

Φιλικός Οδηγός για την Κολπική Μυκητίαση (Candida spp)

1) Τι είναι η Κολπική Μυκητίαση;

Η κολπική μυκητίαση ή κολπική καντιντίαση είναι μια συχνή λοίμωξη που προκαλείται κυρίως από τον μύκητα Candida albicans. Αν και μικρές ποσότητες Candida υπάρχουν φυσιολογικά στον κόλπο, σε ισορροπία με τα υπόλοιπα βακτήρια, όταν αυτή η ισορροπία διαταραχθεί, ο μύκητας πολλαπλασιάζεται και προκαλεί συμπτώματα.

Πρόκειται για ένα πολύ συχνό πρόβλημα υγείας στις γυναίκες, με στοιχεία που δείχνουν ότι περίπου το 75% των γυναικών θα παρουσιάσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο στη ζωή τους. Επίσης, το 5–8% θα εμφανίσουν υποτροπιάζουσα μορφή (≥4 επεισόδια ανά έτος).

Η κολπική μυκητίαση δεν θεωρείται σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ωστόσο η σεξουαλική επαφή μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή να συμβάλει στη μεταφορά του μύκητα από τον έναν σύντροφο στον άλλον.

📊 Τύποι

  • Απλή (οξεία) – μεμονωμένα επεισόδια, ήπια έως μέτρια συμπτώματα.
  • Υποτροπιάζουσα – ≥4 επεισόδια μέσα σε 12 μήνες.
  • Πολύπλοκη – πιο σοβαρά ή ανθεκτικά περιστατικά, συνήθως σε ανοσοκαταστολή, εγκυμοσύνη ή διαβήτη.

🔎 Σημαντικό: Η παρουσία Candida στον κόλπο δεν σημαίνει πάντα λοίμωξη. Μπορεί να υπάρχει αποικισμός χωρίς συμπτώματα. Η διάγνωση κολπικής μυκητίασης γίνεται μόνο όταν συνυπάρχουν συμπτώματα και εργαστηριακή επιβεβαίωση.

2) Συμπτώματα

Η κολπική μυκητίαση μπορεί να προκαλέσει ποικιλία συμπτωμάτων, που επηρεάζουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής της γυναίκας. Η ένταση και η διάρκεια τους εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της λοίμωξης και τυχόν υποτροπές.

🌸 Τα πιο συχνά συμπτώματα

  • Έντονος κνησμός και ερυθρότητα στην περιοχή του κόλπου και των χειλέων.
  • Λευκά, παχύρρευστα υγρά με υφή «τυριού» (χωρίς έντονη οσμή).
  • Αίσθηση καψίματος ή πόνου κατά την ούρηση.
  • Δυσφορία ή πόνος στη σεξουαλική επαφή (δυσπαρευνία).
  • Οίδημα ή πρήξιμο στα χείλη του αιδοίου.

⚠️ Πότε τα συμπτώματα είναι πιο έντονα

Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται πριν την περίοδο, σε περιόδους στρες, μετά από λήψη αντιβιοτικών ή σε εγκυμοσύνη λόγω ορμονικών αλλαγών.

🧩 Διαφορές από άλλες λοιμώξεις

  • Βακτηριακή κολπίτιδα: υγρά πιο γκριζωπά με έντονη οσμή «ψαριού».
  • Τριχομονάδες: αφρώδη, κιτρινοπράσινα υγρά με έντονο ερεθισμό.
  • Κολπική μυκητίαση: λευκά, άοσμα και παχύρρευστα υγρά.

ℹ️ Συμβουλή: Αν και τα συμπτώματα είναι χαρακτηριστικά, δεν αρκούν από μόνα τους για διάγνωση. Απαιτείται πάντα κλινική εξέταση και εργαστηριακός έλεγχος για να αποφευχθεί λανθασμένη θεραπεία.

3) Αίτια & Παράγοντες Κινδύνου

Η κολπική μυκητίαση εμφανίζεται όταν διαταράσσεται η ισορροπία της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας, με αποτέλεσμα την υπερανάπτυξη του μύκητα Candida spp. Η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου περιέχει κυρίως γαλακτοβάκιλλους που διατηρούν το pH όξινο (4–4,5) και προστατεύουν από λοιμώξεις. Όταν οι μηχανισμοί αυτοί διαταραχθούν, η Candida μπορεί να πολλαπλασιαστεί και να προκαλέσει συμπτώματα.

📌 Συνηθισμένα αίτια

  • 💊 Αντιβιοτικά – καταστρέφουν τους φυσιολογικούς γαλακτοβάκιλλους.
  • 🤰 Ορμονικές αλλαγές – εγκυμοσύνη, αντισυλληπτικά χάπια, εμμηνόπαυση.
  • 🍩 Διατροφή πλούσια σε ζάχαρη – αυξάνει τη διαθεσιμότητα θρεπτικών για τον μύκητα.
  • 🩺 Σακχαρώδης διαβήτης – ειδικά αν δεν είναι καλά ρυθμισμένος.
  • 👗 Στενά ή συνθετικά ρούχα – αυξάνουν την υγρασία και τη θερμότητα.
  • 🧴 Προϊόντα υγιεινής – π.χ. αρωματικά σαπούνια ή αποσμητικά που διαταράσσουν το pH.
  • 🩸 Ανοσοκαταστολή – HIV, λήψη κορτικοστεροειδών ή χημειοθεραπεία.

⚠️ Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο υποτροπών

  • Επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών.
  • Χρόνιες ασθένειες (διαβήτης, αυτοάνοσα).
  • Υψηλά επίπεδα στρες και ανεπαρκής ύπνος.
  • Χρόνια χρήση ορμονικών σκευασμάτων.

✅ Χρήσιμη Συμβουλή: Η καλή ρύθμιση του σακχάρου, η προσεκτική χρήση αντιβιοτικών και η επιλογή βαμβακερών ρούχων αποτελούν βασικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ή υποτροπής κολπικής μυκητίασης.

4) Διάγνωση

Η διάγνωση της κολπικής μυκητίασης δεν βασίζεται μόνο στα συμπτώματα, καθώς αυτά μπορεί να μοιάζουν με άλλες κολπικές λοιμώξεις (π.χ. βακτηριακή κολπίτιδα, τριχομονάδες). Απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος για επιβεβαίωση.

🔬 Μέθοδοι διάγνωσης

  • Κλινική εξέταση – ο γυναικολόγος εκτιμά τον ερεθισμό, το οίδημα και τα χαρακτηριστικά υγρά.
  • Μικροσκοπική εξέταση – σε δείγμα κολπικού υγρού με KOH (υδροξείδιο καλίου) φαίνονται τα χαρακτηριστικά υφάδια της Candida.
  • Καλλιέργεια κολπικού υγρού – ταυτοποιεί το είδος Candida και ελέγχει την ευαισθησία σε αντιμυκητιασικά.
  • Έλεγχος pH κόλπου – σε Candida συνήθως παραμένει φυσιολογικό (4–4,5), σε αντίθεση με βακτηριακή κολπίτιδα όπου ανεβαίνει.
  • Μοριακές μέθοδοι (PCR) – πιο γρήγορες και ακριβείς, χρήσιμες σε υποτροπές ή ανθεκτικά στελέχη.

🧪 Διαφορική διάγνωση

  • Βακτηριακή κολπίτιδα – γκριζωπά υγρά με οσμή «ψαριού».
  • Τριχομονάδες – κιτρινοπράσινα, αφρώδη υγρά με έντονο ερεθισμό.
  • Κολπική μυκητίαση – λευκά, παχύρρευστα, άοσμα υγρά.

🔎 Σημαντικό: Η επιβεβαίωση με καλλιέργεια είναι ιδιαίτερα σημαντική στις υποτροπές, γιατί διαφορετικά είδη Candida (π.χ. C. glabrata, C. krusei) έχουν διαφορετική αντοχή σε φάρμακα.

 

5) Θεραπεία

Η θεραπεία της κολπικής μυκητίασης εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, τη συχνότητα των επεισοδίων και την παρουσία υποκείμενων παραγόντων (π.χ. διαβήτης, εγκυμοσύνη, ανοσοκαταστολή). Στόχος είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων, η επαναφορά της κολπικής χλωρίδας και η πρόληψη υποτροπών.

💊 Τοπική θεραπεία

  • Κολπικά υπόθετα ή κρέμες με κλοτριμαζόλη, μικοναζόλη, εκοναζόλη.
  • Διάρκεια 3–7 ημέρες, ανάλογα με το σχήμα.
  • Κατάλληλη για εγκυμοσύνη (μόνο με οδηγία γυναικολόγου).

💊 Συστηματική θεραπεία

  • Φλουκοναζόλη 150 mg από το στόμα, εφάπαξ δόση (μόνο με ιατρική συνταγή).
  • Σε υποτροπιάζουσες λοιμώξεις: προληπτικό σχήμα (π.χ. 1 δόση/εβδομάδα για 6 μήνες).
  • Εναλλακτικά: ιτρακοναζόλη ή βοριχωναζόλη σε ανθεκτικά στελέχη.

🧘 Συμπληρωματικά μέτρα

  • Ρύθμιση σακχάρου σε γυναίκες με διαβήτη.
  • Περιορισμός ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφών.
  • Χρήση προβιοτικών για αποκατάσταση φυσιολογικής χλωρίδας.
  • Αποφυγή άσκοπων αντιβιοτικών.

🤰 Θεραπεία στην εγκυμοσύνη

Κατά την εγκυμοσύνη αποφεύγονται τα χάπια. Προτιμώνται τοπικά υπόθετα ή κρέμες με αντιμυκητιασικά, πάντα με οδηγία γυναικολόγου.

⚠️ Προσοχή: Η αυτοθεραπεία χωρίς διάγνωση μπορεί να είναι επικίνδυνη. Σε λάθος χρήση, η Candida αναπτύσσει αντοχή στα φάρμακα, γεγονός που κάνει την αντιμετώπιση πιο δύσκολη.

 

6) Πρόληψη

Η πρόληψη της κολπικής μυκητίασης στηρίζεται στην προστασία της φυσιολογικής κολπικής χλωρίδας και στη μείωση των παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξη της Candida spp. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και οι απλές καθημερινές συνήθειες μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις υποτροπές.

✅ Καθημερινές συνήθειες

  • Επιλογή βαμβακερών εσωρούχων και αποφυγή στενών, συνθετικών ρούχων.
  • Συχνή αλλαγή εσωρούχων, ιδιαίτερα μετά από άσκηση ή εφίδρωση.
  • Προσεκτικό στέγνωμα της περιοχής μετά το μπάνιο.
  • Αποφυγή αρωματικών σαπουνιών, κολπικών αποσμητικών ή douching (πλύσεις).

🥗 Διατροφή & τρόπος ζωής

  • Περιορισμός ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφών που τρέφουν τον μύκητα.
  • Κατανάλωση προβιοτικών (γιαούρτι με ζωντανές καλλιέργειες, κεφίρ, προβιοτικά σκευάσματα).
  • Διατήρηση υγιούς βάρους και τακτική άσκηση.
  • Επαρκής ύπνος και μείωση του στρες, που επηρεάζει την άμυνα του οργανισμού.

💊 Φαρμακευτική πρόληψη

Σε γυναίκες με υποτροπιάζουσα κολπική μυκητίαση (≥4 επεισόδια/έτος), ο γιατρός μπορεί να συστήσει προληπτική αγωγή με χαμηλές δόσεις αντιμυκητιασικών (π.χ. φλουκοναζόλη 1 φορά/εβδομάδα για 6 μήνες).

💡 Extra Tip: Ο τακτικός γυναικολογικός έλεγχος και η εξατομικευμένη πρόληψη (π.χ. έλεγχος σακχάρου, συμβουλές διατροφής) μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητες επανεμφάνισης της λοίμωξης.

 

7) Επιπλοκές & Υποτροπές

Στις περισσότερες γυναίκες, η κολπική μυκητίαση είναι μια ήπια λοίμωξη που αντιμετωπίζεται εύκολα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές ή συχνές υποτροπές που απαιτούν πιο εξειδικευμένη αντιμετώπιση.

⚠️ Επιπλοκές

  • Επίμονα ή σοβαρά συμπτώματα που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής.
  • Δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις λόγω ερεθισμού και ξυσίματος.
  • Αυξημένος κίνδυνος για ανθεκτικά στελέχη Candida σε αλόγιστη χρήση αντιμυκητιασικών.
  • Κατά την εγκυμοσύνη, μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος πρόωρου τοκετού ή επιπλοκών αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.

🔄 Υποτροπιάζουσα Κολπική Μυκητίαση

Ως υποτροπιάζουσα μορφή ορίζεται η εμφάνιση ≥4 επεισοδίων μέσα σε 12 μήνες. Συνήθως σχετίζεται με:

  • Ανεπαρκή ή λανθασμένη θεραπεία.
  • Υποκείμενες καταστάσεις όπως σακχαρώδης διαβήτης ή ανοσοκαταστολή.
  • Ορμονικές αλλαγές (π.χ. εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση, αντισυλληπτικά).
  • Επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών.

🩺 Αντιμετώπιση υποτροπών

  • Πλήρης καλλιέργεια κολπικού υγρού για ταυτοποίηση του είδους Candida.
  • Εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή (π.χ. φλουκοναζόλη συντήρησης).
  • Συμπληρωματικά μέτρα: προβιοτικά, διατροφή χαμηλή σε ζάχαρη, καλή υγιεινή.

❗ Σημαντικό: Αν τα συμπτώματα υποτροπιάζουν συχνά, είναι απαραίτητη η ιατρική εκτίμηση για αποκλεισμό άλλων αιτιών (π.χ. ΣΜΝ, βακτηριακή κολπίτιδα, δερματολογικά νοσήματα).

 

8) FAQ – Συχνές Ερωτήσεις

Είναι η κολπική μυκητίαση σεξουαλικά μεταδιδόμενη;

Όχι. Η κολπική μυκητίαση προκαλείται από την υπερανάπτυξη του μύκητα Candida που ζει φυσιολογικά στον κόλπο. Ωστόσο, η σεξουαλική επαφή μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή σπάνια να μεταφέρει τον μύκητα στον σύντροφο.

Πρέπει να θεραπεύεται και ο σύντροφος;

Συνήθως όχι, εκτός αν εμφανίζει συμπτώματα (ερυθρότητα, κνησμό, φλεγμονή στο πέος). Σε υποτροπιάζουσες λοιμώξεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει θεραπεία και στους δύο.

Τι γίνεται στην εγκυμοσύνη;

Η κολπική μυκητίαση είναι πολύ συχνή στην εγκυμοσύνη λόγω ορμονικών αλλαγών. Η θεραπεία βασίζεται σε τοπικά σκευάσματα (υπόθετα, κρέμες), ενώ τα χάπια αποφεύγονται. Πάντα με οδηγία γυναικολόγου.

Πώς μπορώ να προλάβω τις υποτροπές;

Με σωστή υγιεινή, χρήση βαμβακερών ρούχων, περιορισμό ζάχαρης στη διατροφή, προβιοτικά και αποφυγή άσκοπων αντιβιοτικών. Σε σοβαρές περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να δώσει αγωγή συντήρησης.

Είναι επικίνδυνη η κολπική μυκητίαση;

Στις περισσότερες γυναίκες είναι μια ήπια λοίμωξη. Ωστόσο, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, μπορεί να προκαλέσει υποτροπές ή δευτερογενείς λοιμώξεις. Σπάνια, σε ανοσοκαταστολή, μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρές καταστάσεις.

Μπορεί να εμφανιστεί χωρίς σεξουαλική επαφή;

Ναι. Οι περισσότερες λοιμώξεις οφείλονται σε υπερανάπτυξη του ίδιου μικροοργανισμού του κόλπου και όχι σε εξωτερική μετάδοση.

9) Βιβλιογραφία & Πηγές

 

🔬 Στο μικροβιολογικό μας εργαστήριο στη Λαμία πραγματοποιούμε αξιόπιστες εξετάσεις για Candida spp και λοιπές κολπικές λοιμώξεις


📅 Κλείστε Ραντεβού


📑 Δείτε τον Κατάλογο Εξετάσεων

☎ Τηλέφωνο: +30-22310-66841
🕒 Ωράριο: Δευτέρα–Παρασκευή, 07:00–13:30

 

CONTINUE READING
Candida-spp.jpg
Παντελής Αναγνωστόπουλος
27/Sep/2025
Μικροβιολογικές Εξετάσεις

Candida spp: Φιλικός Οδηγός για Συμπτώματα, Διάγνωση, Θεραπεία & Πρόληψη

Φιλικός Οδηγός για την Candida spp 🦠

1) Τι είναι η Candida spp;

Η Candida spp είναι μια ομάδα μυκήτων (ζυμομυκήτων) που ανήκουν στη φυσιολογική μικροχλωρίδα του ανθρώπινου σώματος. Ζουν κυρίως στο στόμα, στο γαστρεντερικό σωλήνα, στον κόλπο και στο δέρμα χωρίς να προκαλούν πρόβλημα, εκτός αν διαταραχθεί η ισορροπία με τα υπόλοιπα μικρόβια.

Ο πιο συχνός εκπρόσωπος είναι η Candida albicans, ωστόσο υπάρχουν και άλλα είδη (π.χ. Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida parapsilosis, Candida krusei) που μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη. Αυτές οι λοιμώξεις ονομάζονται καντιντιάσεις.

Η καντιντίαση μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες μορφές:

  • Επιφανειακή λοίμωξη – στο στόμα (στοματική μυκητίαση), στον κόλπο, στο δέρμα ή στα νύχια.
  • Βλεννογόνια λοίμωξη – π.χ. κολπική καντιντίαση με έντονο κνησμό και λευκά υγρά.
  • Συστηματική καντιντίαση – σπάνια αλλά σοβαρή, εμφανίζεται κυρίως σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

🔎 Σημαντικό: Δεν είναι κάθε ανίχνευση Candida σε καλλιέργεια παθολογική. Συχνά πρόκειται για απλό αποικισμό χωρίς κλινική σημασία. Η διάγνωση καντιντίασης βασίζεται πάντα σε συνδυασμό συμπτωμάτων + εργαστηριακών ευρημάτων.

2) Συμπτώματα & Εκδηλώσεις

Η λοίμωξη από Candida spp μπορεί να εμφανιστεί με ποικιλία συμπτωμάτων, ανάλογα με το σημείο του σώματος που προσβάλλεται. Τα πιο συχνά είναι:

🌸 Κολπική καντιντίαση

  • Έντονος κνησμός και ερυθρότητα στην περιοχή.
  • Λευκά, παχύρρευστα υγρά («τυροειδή»).
  • Πόνος ή κάψιμο κατά τη σεξουαλική επαφή ή την ούρηση.

👄 Στοματική καντιντίαση (oral thrush)

  • Λευκές πλάκες στη γλώσσα, τα ούλα ή τον ουρανίσκο.
  • Πόνος ή αίσθηση καψίματος στο στόμα.
  • Δυσκολία στην κατάποση.

🦶 Δερματικές λοιμώξεις

  • Ερυθρές, υγρές περιοχές με έντονο κνησμό.
  • Συχνά εμφανίζονται σε πτυχές δέρματος (βουβωνική χώρα, μασχάλες, κάτω από μαστούς).
  • Δευτερογενείς μολύνσεις αν δεν αντιμετωπιστούν.

💅 Ονυχομυκητίαση (Candida στα νύχια)

  • Πάχυνση και κιτρίνισμα νυχιών.
  • Εύθραυστα ή παραμορφωμένα νύχια.
  • Συχνότερη σε άτομα που εργάζονται σε υγρά περιβάλλοντα.

⚠️ Συστηματική καντιντίαση

Η πιο σοβαρή μορφή, που μπορεί να προσβάλλει αίμα, νεφρά, ήπαρ ή εγκέφαλο. Συμπτώματα:

  • Επίμονος πυρετός που δεν ανταποκρίνεται σε αντιβιοτικά.
  • Ρίγη, έντονη κακουχία.
  • Σημεία σήψης σε βαριές περιπτώσεις.

ℹ️ Συμβουλή: Τα συμπτώματα της Candida μπορεί να μιμούνται άλλες καταστάσεις (π.χ. βακτηριακή κολπίτιδα, στοματίτιδα). Γι’ αυτό η σωστή διάγνωση από γιατρό ή μικροβιολόγο είναι απαραίτητη πριν την έναρξη οποιασδήποτε θεραπείας.

 

3) Αίτια & Παράγοντες Κινδύνου

  • 💊 Αντιβιοτικά
  • 🍩 Υψηλή κατανάλωση ζάχαρης
  • 🤰 Ορμονικές αλλαγές
  • 🩺 Ανοσοκαταστολή
  • 🔥 Υγρασία & θερμότητα στο δέρμα

✅ Πρόληψη: Καλή υγιεινή, βαμβακερά ρούχα και σωστή διατροφή μειώνουν τον κίνδυνο.

4) Διάγνωση

Η διάγνωση της λοίμωξης από Candida spp απαιτεί συνδυασμό κλινικής εικόνας και εργαστηριακών εξετάσεων. Δεν αρκεί μόνο η παρουσία του μύκητα, καθώς πολλές φορές πρόκειται για φυσιολογικό αποικισμό χωρίς παθολογική σημασία.

🔬 Κύριες μέθοδοι διάγνωσης

  • Μικροσκοπική εξέταση – Γρήγορη εκτίμηση σε δείγμα εκκρίσεων (κολπικών, στοματοφαρυγγικών, δερματικών). Αναδεικνύει χαρακτηριστικά υφάδια και ψευδοϋφάδια της Candida.
  • Καλλιέργεια σε ειδικά θρεπτικά υλικά – Αποτελεί τον πιο αξιόπιστο τρόπο ταυτοποίησης του είδους Candida και καθορισμού της ευαισθησίας σε αντιμυκητιασικά.
  • Αιματολογικές εξετάσεις – Χρήσιμες σε σοβαρές λοιμώξεις. Η καλλιέργεια αίματος μπορεί να ανιχνεύσει συστηματική καντιντίαση.
  • Μοριακές τεχνικές (PCR) – Αυξάνουν την ταχύτητα και την ακρίβεια, ειδικά σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή.
  • Ορολογικές δοκιμές – Ανίχνευση αντιγόνων ή αντισωμάτων Candida σε περιπτώσεις επεμβατικής λοίμωξης.

🧪 Πότε χρειάζεται διάγνωση;

Η διάγνωση είναι απαραίτητη όταν τα συμπτώματα είναι έντονα, επαναλαμβανόμενα ή δεν υποχωρούν με απλή αγωγή. Επίσης, σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, HIV, καρκίνο ή σε εγκυμοσύνη η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη.

🔎 Σημαντικό: Η απλή παρουσία Candida σε μια καλλιέργεια δεν ισοδυναμεί με λοίμωξη. Μόνο όταν συνυπάρχουν κλινικά συμπτώματα και εργαστηριακή επιβεβαίωση μιλάμε για καντιντίαση που χρειάζεται θεραπεία.

 

5) Θεραπεία

Η θεραπευτική προσέγγιση της λοίμωξης από Candida spp εξαρτάται από το σημείο εντόπισης, τη βαρύτητα και τον αριθμό υποτροπών. Η αγωγή μπορεί να είναι τοπική ή συστηματική, πάντα με ιατρική καθοδήγηση.

🌸 Κολπική καντιντίαση

  • Τοπικές κολπικές κρέμες ή υπόθετα (κλοτριμαζόλη, μικοναζόλη).
  • Εφάπαξ δόση φλουκοναζόλης από το στόμα σε απλές περιπτώσεις.
  • Σε υποτροπιάζουσες λοιμώξεις: μακροχρόνια προληπτική θεραπεία.

👄 Στοματική μυκητίαση

  • Στοματικά διαλύματα με νυστατίνη ή μικοναζόλη (χρήση αρκετές φορές την ημέρα).
  • Φλουκοναζόλη ή ιτρακοναζόλη από το στόμα σε σοβαρές περιπτώσεις.

🦶 Δερματικές και ονυχαίες λοιμώξεις

  • Τοπικές αντιμυκητιασικές κρέμες (κλοτριμαζόλη, κετοκοναζόλη, τερβιναφίνη).
  • Καλή υγιεινή: διατήρηση ξηρού και καθαρού δέρματος.
  • Στις ονυχομυκητιάσεις συχνά απαιτείται μακροχρόνια θεραπεία από το στόμα (ιτρακοναζόλη, τερβιναφίνη).

💉 Συστηματική καντιντίαση

  • Ενδοφλέβια αντιμυκητιασικά: εχινοκανδίνες (καζποφουγκίνη, ανιδουλαφουγκίνη), φλουκοναζόλη, αμφοτερικίνη Β.
  • Η αγωγή γίνεται σε νοσοκομειακό περιβάλλον και συνοδεύεται από εντατική παρακολούθηση.

🧘 Συμπληρωματικά μέτρα

  • Διακοπή/προσαρμογή αντιβιοτικών όταν είναι δυνατόν.
  • Ρύθμιση σακχάρου σε ασθενείς με διαβήτη.
  • Διατροφή πλούσια σε προβιοτικά και περιορισμός ζάχαρης.

⚠️ Σημαντικό: Η χρήση αντιμυκητιασικών πρέπει να γίνεται πάντα με ιατρική καθοδήγηση. Η αλόγιστη λήψη μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτικά στελέχη Candida, τα οποία είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.

6) Απαραίτητες Εξετάσεις Αίματος

  • 🩸 Γενική Αίματος
  • 🧪 CRP & ΤΚΕ
  • 🧬 Καλλιέργεια αίματος
  • 💉 Έλεγχος ηπατικής & νεφρικής λειτουργίας
  • 🔬 Ανοσολογικές δοκιμές (π.χ. CD4)

🔎 Συμπέρασμα: Οι εξετάσεις αίματος αποκαλύπτουν την κατάσταση του οργανισμού και τις επιπλοκές της θεραπείας.

7) Πρόληψη

Η πρόληψη της λοίμωξης από Candida spp στηρίζεται κυρίως στην ενίσχυση της φυσικής άμυνας του οργανισμού και στη μείωση παραγόντων που ευνοούν την υπερανάπτυξη του μύκητα. Μερικά πρακτικά βήματα περιλαμβάνουν:

  • 🩺 Αποφυγή άσκοπης χρήσης αντιβιοτικών – τα αντιβιοτικά καταστρέφουν τη φυσιολογική χλωρίδα και αφήνουν χώρο στην Candida να αναπτυχθεί.
  • 🥗 Ισορροπημένη διατροφή – περιορισμός ζάχαρης, λευκών αλεύρων και επεξεργασμένων τροφών. Ενίσχυση με προβιοτικά και τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες.
  • 👗 Επιλογή σωστών ρούχων – προτιμήστε βαμβακερά εσώρουχα και αποφύγετε τα στενά, συνθετικά υφάσματα που προκαλούν εφίδρωση και υγρασία.
  • 💧 Καλή υγιεινή – προσεκτικό πλύσιμο και στέγνωμα σε περιοχές με υγρασία (βουβωνική χώρα, μασχάλες, δάχτυλα ποδιών).
  • 🤰 Ιδιαίτερη προσοχή στην εγκυμοσύνη – οι ορμονικές αλλαγές αυξάνουν την πιθανότητα κολπικής καντιντίασης. Ο τακτικός προγεννητικός έλεγχος βοηθά στην πρόληψη.
  • 🏃 Ενίσχυση ανοσοποιητικού – τακτική άσκηση, επαρκής ύπνος και μείωση στρες συμβάλλουν στην καλύτερη άμυνα.

💡 Extra Tip: Η τακτική κατανάλωση προβιοτικών (γιαούρτι με ζωντανές καλλιέργειες ή συμπληρώματα) μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ισορροπίας της μικροχλωρίδας και να μειώσει τις υποτροπές της καντιντίασης.

8) FAQ – Συχνές Ερωτήσεις

Είναι η Candida σεξουαλικά μεταδιδόμενη;

Η Candida δεν κατατάσσεται στα κλασικά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως τα χλαμύδια ή η γονόρροια. Ωστόσο, η σεξουαλική επαφή μπορεί να ευνοήσει τη μεταφορά του μύκητα από τον έναν σύντροφο στον άλλον, ειδικά αν υπάρχει ήδη λοίμωξη ή ερεθισμός. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξουν επεισόδια καντιντίασης μετά από σεξουαλική επαφή, αλλά ο κύριος μηχανισμός εμφάνισης είναι η υπερανάπτυξη του ίδιου μικροβίου που ήδη ζει φυσιολογικά στο σώμα μας. Η καλή υγιεινή και η χρήση προφυλακτικού μειώνουν τον κίνδυνο.

Πρέπει να θεραπεύεται και ο/η σύντροφος;

Η θεραπεία του συντρόφου δεν είναι πάντα απαραίτητη. Συνήθως, ο γιατρός συνιστά αγωγή μόνο εάν υπάρχουν συμπτώματα, όπως κνησμός, ερυθρότητα ή ερεθισμός στο πέος ή στον κόλπο. Αν ο/η σύντροφος δεν έχει ενοχλήσεις, τότε συχνά αρκεί η παρακολούθηση. Στις περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων στον ίδιο σύντροφο, μπορεί να δοθεί προληπτική θεραπεία ώστε να σπάσει ο κύκλος της λοίμωξης. Κάθε περίπτωση πρέπει να αξιολογείται εξατομικευμένα από τον θεράποντα ιατρό.

Τι μπορώ να κάνω για να προλάβω τις υποτροπές;

Οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις από Candida είναι αρκετά συχνές, ειδικά στις γυναίκες. Για να μειωθεί ο κίνδυνος, προτείνονται πρακτικά μέτρα: διατροφή χαμηλή σε ζάχαρη και επεξεργασμένα τρόφιμα, χρήση βαμβακερών εσωρούχων, αποφυγή στενών ρούχων, σωστή υγιεινή στην περιοχή των γεννητικών οργάνων και περιορισμός της άσκοπης λήψης αντιβιοτικών. Επίσης, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού με ύπνο, άσκηση και προβιοτικά συμπληρώματα μπορεί να βοηθήσει. Σε συχνές υποτροπές, ο γιατρός μπορεί να προτείνει μακροχρόνια αγωγή με αντιμυκητιασικά.

Πότε πρέπει να ανησυχήσω και να επισκεφθώ γιατρό;

Αν τα συμπτώματα είναι έντονα, παρατεταμένα ή επανεμφανίζονται συχνά (πάνω από 3–4 φορές τον χρόνο), χρειάζεται άμεση ιατρική αξιολόγηση. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, ανοσοκαταστολή ή σε εγκυμοσύνη, καθώς η λοίμωξη μπορεί να είναι πιο σοβαρή ή να χρειάζεται διαφορετική αγωγή. Επιπλέον, αν εμφανιστεί πυρετός, ρίγη ή γενικευμένη κακουχία, θα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα συστηματικής καντιντίασης, που αποτελεί επείγουσα κατάσταση.

Υπάρχουν φυσικές ή εναλλακτικές μέθοδοι αντιμετώπισης;

Ορισμένοι άνθρωποι δοκιμάζουν εναλλακτικές μεθόδους όπως προβιοτικά (π.χ. Lactobacillus), διατροφή με περιορισμό ζάχαρης, σκόρδο ή αιθέρια έλαια. Αν και κάποιες μελέτες δείχνουν μικρό όφελος, οι φυσικές μέθοδοι δεν πρέπει να αντικαθιστούν την ιατρική θεραπεία, ειδικά σε σοβαρές ή συχνές λοιμώξεις. Μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, σε συνεννόηση με τον γιατρό, στο πλαίσιο μιας πιο ολιστικής προσέγγισης που περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, σωστή υγιεινή και αλλαγές στον τρόπο ζωής.

8) Βιβλιογραφία & Πηγές

🔬 Στο μικροβιολογικό μας εργαστήριο στη Λαμία πραγματοποιούμε αξιόπιστες εξετάσεις για Candida spp και λοιπά παθογόνα


📅 Κλείστε Ραντεβού


📑 Δείτε τον Κατάλογο Εξετάσεων

☎ Τηλέφωνο: +30-22310-66841
🕒 Ωράριο: Δευτέρα–Παρασκευή, 07:00–13:30


 

CONTINUE READING
ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ-ΠΛΗΡΗΣ-ΟΔΗΓΟΣ.jpg
Παντελής Αναγνωστόπουλος
15/Sep/2025
Οδηγοί Ασθενών

Κοιλιοκάκη: Πλήρης Οδηγός Διάγνωσης, Δίαιτας & Παρακολούθησης

1) Εισαγωγή – Τι είναι η Κοιλιοκάκη;

Η κοιλιοκάκη (celiac disease) είναι ένα χρόνιο, ανοσομεσολαβούμενο νόσημα που
προκαλείται από την έκθεση στη γλουτένη — μία πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη
σίκαλη. Σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα (κυρίως φορείς HLA-DQ2 και/ή HLA-DQ8),
η γλουτένη πυροδοτεί παθολογική ανοσολογική απόκριση στο λεπτό έντερο, οδηγώντας σε φλεγμονή,
επιπέδωση των λαχνών (villus atrophy) και δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών.

Παρότι ιστορικά θεωρούνταν νόσημα της παιδικής ηλικίας με «κλασικά» γαστρεντερικά συμπτώματα (διάρροια, κοιλιακό άλγος,
φούσκωμα), σήμερα αναγνωρίζεται ως πολυδιάστατη κλινική οντότητα με ευρύ φάσμα εκδηλώσεων:
από σιωπηρή/ολιγοσυμπτωματική μορφή έως εξωεντερικές εκδηλώσεις (αναιμία, οστεοπενία/οστεοπόρωση, νευρολογικά,
δερματικά, γυναικολογικά/αναπαραγωγικά κ.ά.). Η διάγνωση στηρίζεται σε συνδυασμό ορολογικών δοκιμασιών
(π.χ. tTG-IgA, EMA) και, σε πολλές περιπτώσεις, επιβεβαίωσης με
ενδοσκοπική βιοψία. Η θεραπεία εκλογής είναι η διά βίου αυστηρή δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (GFD),
με τεκμηριωμένη κλινική και ιστολογική βελτίωση όταν τηρείται σωστά.

🔎 Γρήγορα Σημεία (Key Facts)

  • Ανοσολογικά μεσολαβούμενη εντεροπάθεια από γλουτένη σε φορείς HLA-DQ2/DQ8.
  • Εντερικές + εξωεντερικές εκδηλώσεις· πολλές περιπτώσεις διαφεύγουν λόγω μη κλασικής εικόνας.
  • Διάγνωση: ορολογία (tTG-IgA, EMA, ± DGP, ολική IgA) ± ενδοσκοπική βιοψία με Marsh ταξινόμηση.
  • Θεραπεία: διά βίου αυστηρή GFD· απαιτείται εκπαίδευση για επιμόλυνση & ανάγνωση ετικετών.
  • Παρακολούθηση: κλινική ανταπόκριση, ορολογικοί δείκτες, θρέψη/μικροθρεπτικά, οστική υγεία.

⚠️ Προσοχή πριν ξεκινήσεις δίαιτα χωρίς γλουτένη

Μην διακόψεις τη γλουτένη πριν ολοκληρωθεί ο εργαστηριακός/ενδοσκοπικός έλεγχος, διότι μπορεί να
προκύψουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα και να δυσκολέψει η διάγνωση. Συζήτησε πρώτα με τον ιατρό σου.

Η κοιλιοκάκη διαφέρει από την ευαισθησία στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη και την αλλεργία στο σιτάρι,
οι οποίες έχουν διαφορετικούς μηχανισμούς, κριτήρια διάγνωσης και αντιμετώπιση. Στις επόμενες ενότητες θα
παρουσιαστεί, με πρακτικό και φιλικό τρόπο, ό,τι χρειάζεται να γνωρίζει ένας ασθενής αλλά και
ο επαγγελματίας υγείας: από τα συμπτώματα και τον έλεγχο μέχρι τις λεπτομέρειες της GFD, την
αποφυγή επιμόλυνσης και το εξατομικευμένο follow-up.

✅ Τι κερδίζεις από αυτόν τον οδηγό

  • Καθαρά βήματα για διάγνωση & παρακολούθηση.
  • Checklist για δίαιτα χωρίς γλουτένη και αποφυγή επιμόλυνσης.
  • Συμβουλές για παιδιά, εγκυμοσύνη και συχνές συννοσηρότητες.


2) Επιδημιολογία & Βάρος Νόσου

Η κοιλιοκάκη αποτελεί ένα από τα πιο συχνά αυτοάνοσα νοσήματα παγκοσμίως. Ο επιπολασμός εκτιμάται
περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού, με γεωγραφικές διακυμάνσεις (Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Μέση Ανατολή)
και αυξητική τάση αναγνώρισης λόγω ευρύτερου ελέγχου και καλύτερης ευαισθητοποίησης. Παρά τη σχετικά υψηλή συχνότητα,
ένα σημαντικό ποσοστό παραμένει αδιάγνωστο λόγω μη κλασικής συμπτωματολογίας ή σιωπηρής νόσου.

Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, από τη νηπιακή έως την τρίτη ηλικία. Υπάρχει ήπια
υπεροχή στις γυναίκες, ενώ οικογενειακές μελέτες δείχνουν αυξημένο κίνδυνο σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
Συχνά ανιχνεύεται μέσω στοχευμένου ελέγχου σε ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. ΣΔ τύπου 1, αυτοάνοσα θυρεοειδικά,
Δερματίτιδα Ερπετοειδής, Σύνδρομο Down, Turner, Williams).

📌 Ποιοι πρέπει να ελέγχονται προληπτικά;

  • Συγγενείς 1ου βαθμού ασθενών με κοιλιοκάκη.
  • Ασθενείς με ΣΔ τύπου 1, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, αυτοάνοση ηπατίτιδα.
  • Δερματίτιδα ερπετοειδής, αναιμία σιδηροπενική ανεξήγητη, ανεξήγητη οστεοπενία/οστεοπόρωση.
  • Σύνδρομα Down, Turner, Williams.
  • Χρόνια διάρροια/φούσκωμα, απώλεια βάρους, υπογονιμότητα/υποτροπιάζουσες αποβολές.

Το κλινικό βάρος της κοιλιοκάκης υπερβαίνει τα γαστρεντερικά συμπτώματα: επηρεάζει την ποιότητα ζωής,
σχετίζεται με ελλείψεις μικροθρεπτικών (σίδηρος, φυλλικό, Β12, D, ασβέστιο), χαμηλή οστική πυκνότητα, αιματολογικές
διαταραχές και αυξημένο κίνδυνο ορισμένων επιπλοκών όταν η νόσος παραμένει αδιάγνωστη ή μη ελεγχόμενη.

⚠️ Υπενθύμιση για επιδημιολογία

Ο πραγματικός επιπολασμός υποεκτιμάται: πολλοί ασθενείς εμφανίζουν μη κλασικά ή
εξωεντερικά συμπτώματα. Η υψηλή υποψία και ο σωστός προσυμπτωματικός έλεγχος σε ομάδες κινδύνου
αυξάνει την έγκαιρη διάγνωση.

3) Παθογένεια: Γλουτένη, HLA-DQ2/DQ8 & Ανοσία

Η κοιλιοκάκη αναπτύσσεται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα, σχεδόν πάντα φορείς των HLA-DQ2
και/ή HLA-DQ8. Η γλουτένη (πρωτεΐνη του σίτου, κριθαριού, σίκαλης) περιέχει
πλούσια σε προλίνη και γλουταμίνη πεπτίδια (π.χ. γλιαδίνη) που ανθεκτικοποιούν την
πέψη στο γαστρεντερικό και διευκολύνουν την παραμονή ανοσοδιεγερτικών τμημάτων στον εντερικό αυλό.

Κεντρικό ρόλο παίζει η ιστική τρανσγλουταμινάση (tTG), η οποία αποαμιδώνει πεπτίδια γλιαδίνης,
αυξάνοντας τη συγγένειά τους για τις HLA-DQ2/DQ8 υποδοχικές αυλακώσεις στα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα.
Έτσι, ενεργοποιούνται T-λεμφοκύτταρα CD4+ στον εντερικό βλεννογόνο, που εκκρίνουν κυτταροκίνες και
προάγουν φλεγμονή, ενώ παράλληλα διεγείρονται Β-κύτταρα με παραγωγή αντι-tTG και αντι-ενδομυϊκών
αντισωμάτων (EMA).

🧬 Σχηματική ακολουθία παθογένειας (βήμα-βήμα)

  1. Λήψη γλουτένης → ανθεκτικά πεπτίδια γλιαδίνης παραμένουν στον εντερικό αυλό.
  2. Διέλευση πεπτιδίων στο χόριο και αποαμίδωση από tTG → υψηλότερη ανοσογονικότητα.
  3. Παρουσίαση σε HLA-DQ2/DQ8 → ενεργοποίηση CD4+ Τ-κυττάρων.
  4. Φλεγμονώδης απάντηση, αύξηση ενδοεπιθηλιακών λεμφοκυττάρων, επιπέδωση λαχνών.
  5. Παραγωγή αυτοαντισωμάτων (anti-tTG, EMA) από Β-κύτταρα.
  6. Κλινική εικόνα: δυσαπορρόφηση, εντερικά & εξωεντερικά συμπτώματα.

Πέρα από το HLA, μη-HLA γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την
εκδήλωση: μικροβίωμα, λοιμώξεις, ποσότητα/χρονισμός εισαγωγής γλουτένης, θηλασμός, και συνολικά «εντερική διαπερατότητα».
Η αλληλεπίδραση αυτών των παραμέτρων καθορίζει ποια προδιατεθειμένα άτομα θα αναπτύξουν κλινική νόσο.

✅ Τι σημαίνει πρακτικά για τη διάγνωση;

  • Η παρουσία HLA-DQ2/DQ8 είναι απαραίτητη αλλά όχι επαρκής για νόσηση.
  • Η αρνητικότητα για DQ2/DQ8 καθιστά τη διάγνωση κοιλιοκάκης εξαιρετικά απίθανη.
  • Τα αντι-tTG IgA και EMA αντανακλούν την ανοσολογική διαδικασία και
    χρησιμοποιούνται για έλεγχο/παρακολούθηση.

⚠️ Μην συγχέεις οντότητες

Η ευαισθησία στη γλουτένη χωρίς κοιλιοκάκη και η αλλεργία στο σιτάρι έχουν διαφορετικούς
μηχανισμούς (μη αυτοάνοσοι και IgE-μεσολαβούμενοι αντίστοιχα) και διαφορετικά κριτήρια διάγνωσης/αντιμετώπισης.

4) Κλινική Εικόνα (Παιδιά & Ενήλικες)

Η κλινική εικόνα της κοιλιοκάκης παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια. Διακρίνουμε την
κλασική μορφή με εμφανή γαστρεντερικά συμπτώματα, αλλά και τη μη κλασική/σιωπηρή μορφή
όπου κυριαρχούν εξωεντερικά ή ήπια συμπτώματα. Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι για χρόνια.

📊 Κλασική vs Μη Κλασική Κοιλιοκάκη

Κλασική μορφήΜη κλασική μορφή
Χρόνια διάρροιαΑναιμία σιδηροπενική
Φούσκωμα, κοιλιακό άλγοςΧαμηλή οστική πυκνότητα / οστεοπόρωση
Απώλεια βάρους / καθυστέρηση ανάπτυξηςΥπογονιμότητα, υποτροπιάζουσες αποβολές
ΣτεατόρροιαΝευρολογικά: περιφερική νευροπάθεια, αταξία

Στα παιδιά, η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με καχεξία, καθυστέρηση ανάπτυξης, ανορεξία,
ευερεθιστότητα και χαρακτηριστική διάρροια. Στους ενήλικες, τα συμπτώματα είναι συχνά
μη ειδικά (κόπωση, αναιμία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, αίσθημα πληρότητας).

⚠️ Συμβουλή για ασθενείς

Μην αγνοείς χρόνια γαστρεντερικά ενοχλήματα ή ανεξήγητες ελλείψεις βιταμινών/σιδήρου.
Μπορεί να κρύβεται κοιλιοκάκη πίσω από αυτά.

5) Εξωεντερικές Εκδηλώσεις

Η κοιλιοκάκη δεν περιορίζεται μόνο στο έντερο. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν εξωεντερικές εκδηλώσεις,
που μπορεί να είναι το πρώτο ή και το μοναδικό σύμπτωμα. Η αναγνώρισή τους είναι κρίσιμη για έγκαιρη διάγνωση.

🩺 Συχνές εξωεντερικές εκδηλώσεις

  • Αιματολογικές: Αναιμία σιδηροπενική, μακροκυττάρωση (έλλειψη Β12/φυλλικού).
  • Οστικές: Οστεοπενία, οστεοπόρωση, αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων.
  • Νευρολογικές: Περιφερική νευροπάθεια, αταξία, κατάθλιψη, ημικρανίες.
  • Δερματικές: Δερματίτιδα ερπετοειδής (παθογνωμονική εκδήλωση).
  • Γυναικολογικές: Υπογονιμότητα, υποτροπιάζουσες αποβολές, καθυστερημένη εμμηναρχή.
  • Ηπατικές: Ήπια αύξηση τρανσαμινασών, αυτοάνοση ηπατίτιδα.
  • Οδοντικές: Υποπλασία αδαμαντίνης, συχνές τερηδόνες.

Οι εκδηλώσεις αυτές συχνά οδηγούν τον ασθενή σε άλλες ιατρικές ειδικότητες (αιματολόγο, ενδοκρινολόγο, γυναικολόγο),
καθυστερώντας τη διάγνωση. Η σύνδεση με κοιλιοκάκη πρέπει να διερευνάται ειδικά όταν συνυπάρχουν
παθολογικές ορολογικές δοκιμασίες.

✅ Κλινικό «Red Flag»

Η ανεύρεση ανεξήγητης αναιμίας σιδηροπενικής σε ενήλικα, ιδιαίτερα γυναίκα,
αποτελεί ένδειξη ελέγχου για κοιλιοκάκη.

6) Διαφορική Διάγνωση

Η κοιλιοκάκη μπορεί να μιμηθεί ή να συγχέεται με πολλές άλλες παθήσεις του
γαστρεντερικού και όχι μόνο. Η σωστή διαφορική διάγνωση είναι κρίσιμη ώστε να
αποφευχθεί λανθασμένη ή καθυστερημένη θεραπεία.

ΝόσημαΚλινικά / Εργαστηριακά ΧαρακτηριστικάΔιαφοροδιάγνωση από Κοιλιοκάκη
Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS)Διάρροια, κοιλιακό άλγος, φούσκωμα, χωρίς οργανική βλάβη.Απουσία ορολογικών/ιστολογικών δεικτών· φυσιολογική βιοψία.
Δυσαπορρόφηση λακτόζηςΔιάρροια & φούσκωμα μετά από γαλακτοκομικά.Δοκιμασία αναπνοής υδρογόνου· απουσία αντισωμάτων κοιλιοκάκης.
Νόσος CrohnΦλεγμονή σε όλο το πεπτικό· κοιλιακό άλγος, αιματηρές κενώσεις.Κολονοσκόπηση/βιοψία με κοκκιώματα· CRP↑.
Αλλεργία στο Σιτάρι (IgE-μεσολαβούμενη)Οξεία συμπτώματα (εξάνθημα, βρογχόσπασμος) μετά κατανάλωση σιταριού.Θετικά RAST/skin prick tests· άμεση αντίδραση.
Ευαισθησία στη Γλουτένη χωρίς ΚοιλιοκάκηΓαστρεντερικά & νευρολογικά συμπτώματα, βελτίωση με GFD.Αρνητικά αντισώματα, φυσιολογική βιοψία.
Τροπική ΣπρουΔυσαπορρόφηση σε τροπικές χώρες.Ιστορικό διαμονής σε ενδημική περιοχή, απάντηση σε αντιβιοτικά.
Υποτροπιάζουσες Γαστρεντερίτιδες / ΠαράσιταΔιάρροια, απώλεια βάρους.Ανίχνευση παρασίτων στα κόπρανα.

✅ Πρακτικό Tip

Εάν η βιοψία είναι φυσιολογική αλλά η ορολογία θετική, επανεξέτασε την πιθανότητα
άλλων αιτίων ή κάνε επανάληψη της εξέτασης με τον ασθενή σε δίαιτα με γλουτένη.

⚠️ Προσοχή

Η πρώιμη έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν ολοκληρωθεί η διερεύνηση μπορεί να
«σβήσει» τα ιστολογικά ευρήματα και να δυσχεράνει τη διαφορική διάγνωση.

7) Εργαστηριακός Έλεγχος

Ο εργαστηριακός έλεγχος είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη διάγνωση και παρακολούθηση
της κοιλιοκάκης. Οι ορολογικές εξετάσεις κατευθύνουν τον κλινικό ιατρό και συνδυάζονται με
ενδοσκόπηση/βιοψία για επιβεβαίωση. Ο έλεγχος περιλαμβάνει κυρίως αντισώματα που στρέφονται κατά της
ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTG), της ενδομυΐας (EMA), και των
πεπτιδίων αποαμιδωμένης γλιαδίνης (DGP), καθώς και την ολική IgA.

🧪 Κύριες Εργαστηριακές Εξετάσεις στην Κοιλιοκάκη

ΔοκιμασίαΣτόχος/ΑντίσωμαΕυαισθησίαΕιδικότηταΣχόλιο
tTG-IgAΙστική τρανσγλουταμινάση~95%~95%Πρώτη επιλογή· αυξάνεται με ενεργό νόσο, μειώνεται με GFD.
EMA-IgAΕνδομυϊκά αντιγόνα90–95%>98%Πολύ ειδική· απαιτεί ανοσοφθορισμό· χρήσιμη επιβεβαίωση.
DGP (IgG/IgA)Αποαμιδωμένα πεπτίδια γλιαδίνης80–90%85–95%Χρήσιμα σε παιδιά <5 ετών· λιγότερο αξιόπιστα σε ενήλικες.
Ολική IgAΣυνολικά επίπεδα IgA––Απαραίτητο για έλεγχο ανεπάρκειας IgA (3–7% των ασθενών).
HLA-DQ2/DQ8Γενετική προδιάθεση>95% (αρνητικό = σχεδόν αποκλείει)ΧαμηλήΔεν επιβεβαιώνει· μόνο αποκλείει αν είναι αρνητικό.

Οι tTG-IgA αποτελούν την εξέταση πρώτης γραμμής σε ενήλικες και παιδιά >2 ετών.
Η EMA-IgA χρησιμοποιείται ως επιβεβαιωτική, ειδικά σε οριακά αποτελέσματα. Οι
DGP-IgG είναι ιδιαίτερα χρήσιμες σε παιδιά <5 ετών ή σε ασθενείς με ανεπάρκεια IgA.

⚠️ Προαναλυτικοί Παράγοντες

  • Ο ασθενής πρέπει να καταναλώνει γλουτένη πριν τον έλεγχο (διαφορετικά → ψευδώς αρνητικά).
  • Συνοδές λοιμώξεις ή αυτοάνοσα μπορεί να δώσουν παροδικά θετικά αποτελέσματα.
  • Η ανεπάρκεια IgA οδηγεί σε ψευδώς αρνητικά σε tTG-IgA/EMA· τότε χρειάζονται IgG δοκιμασίες.

✅ Πρακτικές Συστάσεις

  • Ξεκινάμε πάντα με tTG-IgA + ολική IgA.
  • Αν ολική IgA χαμηλή → προσθήκη DGP-IgG ή tTG-IgG.
  • Σε παιδιά, τα πολύ υψηλά tTG-IgA (>10× ULN) + EMA (+) μπορεί να επιτρέψουν διάγνωση χωρίς βιοψία (σύμφωνα με ESPGHAN).
  • Η παρακολούθηση μετά την GFD γίνεται με πτωτική τάση των αντισωμάτων.

Η ολοκληρωμένη στρατηγική ορολογικού ελέγχου πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία, το ανοσολογικό
προφίλ του ασθενούς και την κλινική υποψία. Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα πρέπει να ερμηνεύονται
σε συνδυασμό με την ενδοσκόπηση και τη βιοψία.

8) Ενδοσκόπηση, Βιοψία & Ταξινόμηση Marsh

Η ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού με βιοψία δωδεκαδακτύλου αποτελεί
τη χρυσή μέθοδο για την επιβεβαίωση της διάγνωσης κοιλιοκάκης. Συνιστάται η λήψη
≥4 δειγμάτων από το κατιόν τμήμα και ≥1 από το βολβό δωδεκαδακτύλου,
διότι οι βλάβες μπορεί να είναι άνισα κατανεμημένες.

Τα ιστολογικά ευρήματα αξιολογούνται με βάση την ταξινόμηση Marsh, η οποία περιγράφει
τον βαθμό φλεγμονής και ατροφίας των λαχνών.

Στάδιο MarshΙστολογικά ΕυρήματαΣχόλιο
Marsh 0Φυσιολογικός βλεννογόνοςΑποκλείει ενεργό κοιλιοκάκη· μπορεί να υπάρχει λανθάνουσα μορφή.
Marsh 1Αυξημένα ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα (IELs >30/100 επιθηλιακά)Μη ειδικό εύρημα· απαιτείται κλινικο-ορολογική συσχέτιση.
Marsh 2IELs + Υπερπλασία κρυπτώνΣπανιότερο· ενδιάμεσο στάδιο πριν την ατροφία λαχνών.
Marsh 3 (a–c)IELs + Υπερπλασία κρυπτών + Ατροφία λαχνών (μερική, υποσύνολη ή ολική)Παθογνωμονικό για κοιλιοκάκη σε συνδυασμό με θετική ορολογία.

🔬 Σημαντικά για τη βιοψία

  • Ο ασθενής πρέπει να καταναλώνει γλουτένη πριν την εξέταση (τουλάχιστον 6 εβδομάδες).
  • Λήψη δειγμάτων από πολλαπλές θέσεις (βολβό + κατιόν τμήμα).
  • Η αξιολόγηση γίνεται από έμπειρο παθολογοανατόμο.

✅ Πρακτική Χρήση της Marsh

Η ταξινόμηση Marsh επιτρέπει τη βαθμολόγηση της βαρύτητας της βλάβης και τη σύγκριση
σε επαναληπτικές βιοψίες. Συμβάλλει στον αποκλεισμό άλλων αιτίων εντερικής ατροφίας.

⚠️ Πιθανές Παγίδες

  • Marsh 1–2 δεν είναι ειδικά για κοιλιοκάκη· παρατηρούνται και σε λοιμώξεις, φλεγμονώδεις νόσους.
  • Η λήψη λίγων ή μη αντιπροσωπευτικών δειγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα.
  • Η βελτίωση με GFD δεν αποκλείει άλλες παθολογίες· χρειάζεται συνολική εκτίμηση.

9) Κριτήρια Διάγνωσης (Ενήλικες & Παιδιά)

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης βασίζεται σε συνδυασμό κλινικής εικόνας, ορολογικών δεικτών,
ενδοσκοπικών/ιστολογικών ευρημάτων και, όπου χρειάζεται, γενετικών δοκιμασιών.
Τα κριτήρια διαφοροποιούνται ελαφρώς μεταξύ ενηλίκων και παιδιών.

📋 Κριτήρια για Ενήλικες (π.χ. ACG, BSG)

  • Συμβατή κλινική εικόνα (εντερική ή/και εξωεντερική).
  • Θετική ορολογία: tTG-IgA ± EMA, ± DGP (ανάλογα με το προφίλ IgA).
  • Ενδοσκοπική βιοψία με Marsh 2–3 αλλοιώσεις.
  • Κλινική και ορολογική βελτίωση σε GFD.
  • Γενετικός έλεγχος HLA-DQ2/DQ8 προαιρετικός (χρήσιμος για αποκλεισμό).

Σημείωση: Στους ενήλικες, η διάγνωση χωρίς βιοψία γενικά δεν συνιστάται.

👶 Κριτήρια για Παιδιά (ESPGHAN 2020)

  • Συμβατή κλινική εικόνα ή και τυχαίος έλεγχος ομάδων κινδύνου.
  • tTG-IgA >10× ULN (άνω φυσιολογικού ορίου) σε δείγμα αναφοράς.
  • Επιβεβαίωση με EMA-IgA (+) σε δεύτερο δείγμα.
  • Συμφωνία γονιδιακού προφίλ (HLA-DQ2/DQ8).
  • Κλινική και ορολογική βελτίωση μετά την GFD.

Εάν πληρούνται όλα τα παραπάνω, η διάγνωση μπορεί να τεθεί χωρίς βιοψία.

Σε παιδιά με οριακά αυξημένα αντισώματα ή αμφιλεγόμενα αποτελέσματα, η
βιοψία παραμένει απαραίτητη. Στους ενήλικες, η βιοψία θεωρείται το «gold standard».

⚠️ Προσοχή

  • Η έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν την ολοκλήρωση των εξετάσεων μπορεί να «ακυρώσει» τη διάγνωση.
  • Θετικά αντισώματα με Marsh 0–1 απαιτούν στενή παρακολούθηση και επανέλεγχο.
  • Ψευδώς θετικά/αρνητικά μπορεί να συμβούν σε λοιμώξεις, αυτοάνοσα, ανεπάρκεια IgA.

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης πρέπει να γίνεται από γαστρεντερολόγο με εμπειρία,
ώστε να διασφαλιστεί η ορθή ερμηνεία και να αποφευχθεί υπερδιάγνωση ή άσκοπη δίαιτα.

10) Κύηση & Γονιμότητα

Η κοιλιοκάκη μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη γυναικεία γονιμότητα και την
έκβαση της κύησης. Σε γυναίκες με αδιάγνωστη ή μη ελεγχόμενη κοιλιοκάκη
παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά υπογονιμότητας, καθυστερημένης εμμηναρχής, πρώιμης εμμηνόπαυσης,
αποβολών, πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης. Η έναρξη δίαιτας ελεύθερης γλουτένης (GFD)
βελτιώνει τις περισσότερες από αυτές τις επιπλοκές.

📊 Κοιλιοκάκη στην κύηση: βασικά σημεία

  • Συχνότερες υποτροπιάζουσες αποβολές σε αδιάγνωστες γυναίκες.
  • Αυξημένος κίνδυνος ενδομήτριας καθυστέρησης ανάπτυξης (IUGR) και πρόωρου τοκετού.
  • Συσχετίζεται με σιδηροπενική αναιμία και έλλειψη φυλλικού/Β12 κατά την κύηση.
  • Η GFD μειώνει σημαντικά τους κινδύνους.
ΚατάστασηΧαρακτηριστικά στην κύησηΣτρατηγική Αντιμετώπισης
ΚοιλιοκάκηΥπογονιμότητα, υποτροπιάζουσες αποβολές, IUGR, πρόωρος τοκετός, σιδηροπενική αναιμία.Αυστηρή GFD, παρακολούθηση μικροθρεπτικών (σίδηρος, φολικό, Β12, D, Ca),
στενή συνεργασία γυναικολόγου & γαστρεντερολόγου.
Παροδικά aPL (αντιφωσφολιπιδικά) στην κύησηΜπορεί να εμφανιστούν μετά από λοιμώξεις· συνήθως δεν οδηγούν σε κλινικό APS,
αλλά προκαλούν σύγχυση στη διαφορική διάγνωση.		Επανέλεγχος σε 12 εβδομάδες· κλινική παρακολούθηση· διάκριση από APS.

✅ Πρακτικές Συμβουλές για Γυναίκες με Κοιλιοκάκη

  • Ξεκίνα GFD πριν από τη σύλληψη για να μειώσεις τον κίνδυνο επιπλοκών.
  • Κάνε έλεγχο για σίδηρο, φολικό, Β12, βιταμίνη D & ασβέστιο πριν και κατά τη διάρκεια της κύησης.
  • Συνεργασία με διαιτολόγο για ισορροπημένη δίαιτα χωρίς γλουτένη.
  • Συζήτησε με τον γυναικολόγο σου την ανάγκη στενότερης παρακολούθησης (υπερηχογραφήματα, Doppler).

⚠️ Σημαντική υπενθύμιση

Οι γυναίκες με ανεξήγητη υπογονιμότητα ή υποτροπιάζουσες αποβολές πρέπει να ελέγχονται
για κοιλιοκάκη με ορολογικές εξετάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία με GFD συχνά αποκαθιστά
τη γονιμότητα και βελτιώνει την έκβαση της κύησης.

11) Παιδιατρικοί Ασθενείς: Ιδιαιτερότητες

Η κοιλιοκάκη στα παιδιά συχνά εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τους
ενήλικες. Η έγκαιρη αναγνώριση είναι κρίσιμη, καθώς η παρατεταμένη δυσαπορρόφηση μπορεί να οδηγήσει σε
καθυστερημένη ανάπτυξη, αναιμία και οστικές διαταραχές.

Τυπική Παιδική ΚοιλιοκάκηΆτυπη / Σιωπηρή Παιδική Κοιλιοκάκη
Χρόνια διάρροιαΑναιμία σιδηροπενική
Διάταση κοιλιάς / φούσκωμαΧαμηλό ύψος / καθυστέρηση ανάπτυξης
Απώλεια βάρουςΟδοντικές ανωμαλίες (υποπλασία αδαμαντίνης)
Καχεξία, κακή όρεξηΣυμπεριφορικά: ευερεθιστότητα, κόπωση

👶 Συμπτώματα που πρέπει να κινητοποιήσουν γονείς & παιδιάτρους

  • Επίμονη διάρροια ή χρόνια δυσκοιλιότητα.
  • Καθυστερημένη ανάπτυξη σε σχέση με τα αναμενόμενα πρότυπα.
  • Αναιμία που δεν ανταποκρίνεται σε σίδηρο.
  • Ανορεξία, ευερεθιστότητα, κόπωση.
  • Οδοντικά προβλήματα ή καθυστέρηση οδοντοφυΐας.

✅ Οδηγίες για Γονείς

  • Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κοιλιοκάκης, ο παιδίατρος πρέπει να προτείνει έλεγχο.
  • Μην αφαιρείτε τη γλουτένη από τη διατροφή του παιδιού χωρίς ιατρική καθοδήγηση.
  • Εκπαιδευτείτε στο διάβασμα ετικετών και την αποφυγή επιμόλυνσης.
  • Συνεργαστείτε με παιδογαστρεντερολόγο & διαιτολόγο για εξατομικευμένη προσέγγιση.

⚠️ Σημαντικές ιδιαιτερότητες

  • Σε παιδιά <2 ετών, οι κλασικοί δείκτες (tTG-IgA) μπορεί να είναι λιγότερο αξιόπιστοι· χρειάζονται DGP-IgG.
  • Η διάγνωση χωρίς βιοψία (ESPGHAN) μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες περιπτώσεις με πολύ υψηλά αντισώματα.
  • Η δίαιτα GFD, όταν ξεκινήσει νωρίς, οδηγεί σε πλήρη ανάκαμψη ανάπτυξης στα περισσότερα παιδιά.

12) Συχνές Συννοσηρότητες & Συνδέσεις

Η κοιλιοκάκη σπάνια εμφανίζεται απομονωμένα. Συχνά συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα,
μεταβολικές ή ενδοκρινικές διαταραχές, καθώς και καταστάσεις που σχετίζονται με
δυσαπορρόφηση. Η αναγνώρισή τους βοηθά στη συνολική φροντίδα του ασθενούς.

Σύστημα / ΝόσημαΣχέση με ΚοιλιοκάκηΚλινική Σημασία
Θυρεοειδής (Hashimoto, Graves)Αυξημένη συχνότητα αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας.Απαιτείται έλεγχος TSH, αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1Κοινό HLA υπόβαθρο· 3–8% των ΣΔ1 έχουν κοιλιοκάκη.Ετήσιος έλεγχος με tTG-IgA συνιστάται.
ΉπαρΉπια αύξηση τρανσαμινασών· σχετίζεται με αυτοάνοση ηπατίτιδα.Η GFD συχνά ομαλοποιεί τα ηπατικά ένζυμα.
ΟστάΟστεοπενία, οστεοπόρωση λόγω δυσαπορρόφησης Ca/Vit D.Μέτρηση BMD (DEXA), συμπλήρωμα Ca/Vit D.
ΔέρμαΔερματίτιδα ερπετοειδής (παθογνωμονική).Ανταποκρίνεται σε GFD· Dapsone βοηθά σε οξείες φάσεις.
ΝευρολογικόΑταξία, περιφερική νευροπάθεια, επιληπτικές κρίσεις.Μπορεί να βελτιωθούν με GFD, όχι πάντα πλήρως.

🔗 Αυτοάνοσες συνδέσεις

Η κοιλιοκάκη μοιράζεται γενετικό υπόβαθρο (HLA-DQ2/DQ8) με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα·
έτσι, η παρουσία ενός αυξάνει την πιθανότητα του άλλου. Ο έλεγχος πρέπει να είναι αμφίδρομος
(π.χ. έλεγχος κοιλιοκάκης σε ασθενείς με ΣΔ1 ή Hashimoto και αντίστροφα).

✅ Πρακτικές Συστάσεις για Κλινικούς

  • Σε κάθε ασθενή με ΣΔ τύπου 1, Hashimoto ή αυτοάνοση ηπατίτιδα → έλεγχος tTG-IgA.
  • Αναιμία σιδηροπενική που δεν εξηγείται αλλιώς → πάντα έλεγχος για κοιλιοκάκη.
  • Σε διάγνωση κοιλιοκάκης → baseline DEXA για εκτίμηση οστικής πυκνότητας.

⚠️ Κλινικό Pitfall

Η αύξηση τρανσαμινασών σε παιδί ή ενήλικα χωρίς εμφανή αιτία δεν είναι πάντα «λιπώδες ήπαρ».
Μπορεί να είναι κοιλιοκάκη και να ομαλοποιηθεί μόνο με GFD.

13) Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένης (GFD): Πρακτικός Οδηγός

Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (Gluten-Free Diet – GFD) είναι η μοναδική
θεραπεία για την κοιλιοκάκη. Όταν εφαρμόζεται σωστά, οδηγεί σε υποχώρηση των
συμπτωμάτων, ορολογική ύφεση και αποκατάσταση του εντερικού
βλεννογόνου. Απαιτεί όμως δια βίου αυστηρή τήρηση, με προσοχή στην
αποφυγή επιμόλυνσης.

🛒 Επιτρέπεται vs Απαγορεύεται

ΕπιτρέπεταιΑπαγορεύεται
Ρύζι, καλαμπόκι, πατάταΣιτάρι (όλα τα είδη)
Κινόα, αμάρανθος, φαγόπυροΚριθάρι
Φρούτα, λαχανικά, όσπριαΣίκαλη
Κρέας, ψάρι, αυγά (φυσική μορφή)Όλα τα προϊόντα με σιμιγδάλι
Γαλακτοκομικά (χωρίς πρόσθετα γλουτένης)Μπύρα, μαλτοποτά
Προϊόντα με ειδική σήμανση “gluten-free”Σάλτσες, σούπες, αλλαντικά χωρίς ένδειξη

Κρίσιμο είναι να κατανοήσει ο ασθενής ότι η γλουτένη μπορεί να «κρύβεται» σε βιομηχανικά
προϊόντα όπως σάλτσες, σούπες σε σκόνη, καραμέλες, ακόμη και σε φάρμακα ή συμπληρώματα.

✅ Checklist για καθημερινότητα χωρίς γλουτένη

  • Διάβαζε πάντα τις ετικέτες τροφίμων.
  • Επέλεγε προϊόντα με επίσημη ένδειξη χωρίς γλουτένη.
  • Χρησιμοποίησε ξεχωριστές επιφάνειες κοπής & μαχαιροπίρουνα στο σπίτι.
  • Πρόσεχε τα καρυκεύματα και τα μπαχαρικά (πιθανή επιμόλυνση).
  • Ρώτα σε εστιατόρια για σταυρομόλυνση (τηγανιέρα, φούρνος).
  • Έλεγξε και μη διατροφικά προϊόντα (καλλυντικά, φάρμακα).

⚠️ Συχνά Λάθη

  • Κατανάλωση προϊόντων «χωρίς σιτάρι» αλλά με κριθάρι ή σίκαλη.
  • Χρήση κοινής τοστιέρας ή κατσαρόλας με προϊόντα που περιέχουν γλουτένη.
  • Απουσία διαιτολογικής καθοδήγησης → κίνδυνος ελλείψεων (σίδηρος, φολικό, Β12, Ca, D).

Η επιτυχής GFD απαιτεί εκπαίδευση, υποστήριξη από διαιτολόγο και
συστηματική παρακολούθηση θρεπτικής κατάστασης. Στα παιδιά, η συμμόρφωση είναι ακόμη
πιο κρίσιμη για τη φυσιολογική ανάπτυξη.

14) Επιμόλυνση & Διαχείριση Καθημερινότητας

Ακόμη και μικρές ποσότητες γλουτένης (<20 mg/ημέρα) μπορεί να προκαλέσουν εντερική βλάβη
σε ασθενείς με κοιλιοκάκη. Γι’ αυτό, η αποφυγή επιμόλυνσης αποτελεί κεντρικό στοιχείο
της καθημερινής διαχείρισης.

🍳 Στην κουζίνα του σπιτιού

  • Διατήρησε ξεχωριστές επιφάνειες κοπής, τοστιέρες, κατσαρόλες.
  • Αγόρασε ξεχωριστή φρυγανιέρα για ψωμί χωρίς γλουτένη.
  • Χρησιμοποίησε διαφορετικά μαχαίρια & κουτάλια για προϊόντα GF.
  • Φύλαξε τρόφιμα χωρίς γλουτένη σε καθαρά, κλειστά δοχεία.
  • Πρόσεχε τις κοινές σάλτσες/μπουκάλια (π.χ. βούτυρο, μαρμελάδα) για ψίχουλα.

🍽️ Σε εστιατόρια & κοινωνικές εκδηλώσεις

  • Ρώτα αν υπάρχει ξεχωριστή κουζίνα ή τηγανιέρα για GF γεύματα.
  • Απέφυγε φαγητά σε τηγανιέρα με κοινό λάδι (τηγανητές πατάτες με πανέ).
  • Ζήτησε καθαρά σκεύη και αλλαγή γαντιών.
  • Προτίμησε πιάτα που είναι φυσικά χωρίς γλουτένη (π.χ. ψητά κρέατα με λαχανικά).
  • Έχε πάντα μαζί σου σνακ χωρίς γλουτένη σε εκδρομές/ταξίδια.

⚠️ Συνηθισμένες Πηγές Επιμόλυνσης

  • Κοινές φρυγανιέρες ή κατσαρόλες.
  • Μαχαιροπίρουνα ή επιφάνειες με ψίχουλα σιταριού.
  • Κοινά λάδια τηγανίσματος.
  • Προϊόντα όπως σάλτσες, μπαχαρικά, αλλαντικά χωρίς έλεγχο ετικέτας.

Η εκπαίδευση ασθενούς & οικογένειας είναι καθοριστική. Με σωστές πρακτικές,
η GFD μπορεί να είναι ασφαλής, πλήρης και γευστική, χωρίς φόβο επιμόλυνσης.

15) Παρακολούθηση, Δείκτες Απόκρισης & Follow-up

Η παρακολούθηση στοχεύει στην κλινική ύφεση, στη μείωση των αντισωμάτων,
στη διόρθωση ελλείψεων και στην πρόληψη επιπλοκών. Απαιτείται
συνεργασία γαστρεντερολόγου–διαιτολόγου–παθολόγου και ενεργός συμμετοχή του ασθενούς.

ΧρονισμόςΤι ελέγχουμεΣχόλια/Στόχοι
Baseline (διάγνωση)Συμπτώματα, ΣΒ/ΔΜΣ, tTG-IgA ± EMA, ολική IgA, DGP-IgG (αν IgA↓),
Γεν. αίματος, φερριτίνη/σίδηρος, φυλλικό/Β12, 25-OH-Vit D, Ca, P, PTH,
τρανσαμινάσες, TSH, ζάχαρο/λιπίδια, DEXA (ενδείξεις).		Χαρτογράφηση ελλείψεων & συννοσηροτήτων· εκπαίδευση για GFD & επιμόλυνση.
3–6 μήνεςΚλινική ανταπόκριση, tTG-IgA, Γεν. αίματος, φερριτίνη/σίδηρος, 25-OH-Vit D, τρανσαμινάσες.Αναμένουμε πτώση τίτλων αντισωμάτων· διόρθωση συμπτωμάτων/βιοχημικών.
12 μήνεςΌπως 3–6 μήνες· επανεκτίμηση ελλείψεων (Β12/φυλλικό/Ca/D), TSH, ηπατικά ένζυμα.tTG-IgA συνήθως κοντά στο φυσιολογικό· αξιολόγηση συμμόρφωσης GFD.
ΕτησίωςΚλινική κατάσταση, tTG-IgA, CBC, φερριτίνη/σίδηρος, 25-OH-Vit D, Ca, PTH, ηπατικά, TSH.Διατήρηση ύφεσης, πρόληψη ελλείψεων· DEXA ανά 2–3 έτη αν είχε οστική απώλεια.
Όποτε υπάρχει υποτροπή/ύποπτα συμπτώματαtTG-IgA, έλεγχος επιμόλυνσης/δίαιτας, λοιμώξεις, SIBO· κατά περίπτωση κοπρανολογικός έλεγχος, ενδοσκόπηση.Αποκλεισμός μη ανταποκρινόμενης ή ανθεκτικής κοιλιοκάκης.

🎯 Στόχοι Παρακολούθησης

  • Κλινική ύφεση ΓΕΣ & εξωεντερικών συμπτωμάτων.
  • Πτωτική/φυσιολογικοποίηση tTG-IgA (ή DGP-IgG αν IgA ανεπάρκεια).
  • Διόρθωση ελλείψεων (Fe, φολικό, Β12, D, Ca) & βελτίωση οστικής υγείας.
  • Ενίσχυση συμμόρφωσης στη GFD & αποφυγή επιμόλυνσης.

🧭 Ρόλος Διαιτολόγου

Εκπαίδευση για ανάγνωση ετικετών, κατάρτιση ισορροπημένων μενού, ανίχνευση
κρυφών πηγών γλουτένης & προσαρμογές σε σχολείο/εργασία/ταξίδια.

⚠️ Μη Ανταποκρινόμενη & Ανθεκτική Κοιλιοκάκη

  • Μη ανταποκρινόμενη: εμμένουσες εκδηλώσεις ≥6–12 μήνες παρά GFD → συχνότερη αιτία η ακούσια γλουτένη.
  • Ανθεκτική (τύπου I/II): επίμονη εντεροπάθεια παρά τεκμηριωμένη GFD → απαιτείται εξειδικευμένος έλεγχος (ενδοσκόπηση, ανοσοφαινότυπος IELs).
  • Red flags: ανεξήγητη απώλεια βάρους, σοβαρή δυσαπορρόφηση, νέα αναιμία, έντονος κοιλιακός πόνος → άμεση εκτίμηση.

Η επανάληψη βιοψίας δεν είναι πάντα απαραίτητη· εξετάζεται σε επιμονή συμπτωμάτων/δεικτών,
σε υποψία επιπλοκών ή πριν χαρακτηριστεί νόσος ως «ανθεκτική».

16) Επιπλοκές (Μη Ανταποκρινόμενη/Ανθεκτική Κοιλιοκάκη, ΕΑTL)

Αν και οι περισσότεροι ασθενείς ανταποκρίνονται στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης (GFD), ένα ποσοστό
παρουσιάζει επίμονα συμπτώματα ή ιστολογική βλάβη. Η έγκαιρη αναγνώριση σοβαρών επιπλοκών είναι κρίσιμη.

🔍 Ορισμοί

  • NRCD (Non-Responsive Celiac Disease): Επιμονή συμπτωμάτων/ορολογίας παρά ≥6–12 μήνες GFD.
  • RCD (Refractory Celiac Disease): Επίμονη ατροφία λαχνών & συμπτώματα μετά ≥12 μήνες αυστηρής GFD,
    αφού αποκλειστεί έκθεση σε γλουτένη και άλλες αιτίες. Υποτύποι:

    • RCD I: Φαινότυπος Τ-κυττάρων φυσιολογικός· καλύτερη πρόγνωση.
    • RCD II: Ανεπάρκεια/κλωνικότητα ενδοεπιθηλιακών Τ-κυττάρων (Aberrant IELs)· υψηλός κίνδυνος ΕΑTL.
  • ΕΑTL (Enteropathy-Associated T-cell Lymphoma): Σπάνιο αλλά σοβαρό λέμφωμα που σχετίζεται με RCD II.
ΚατηγορίαΤυπικά ΕυρήματαΒήματα ΔιερεύνησηςΘεραπευτική Προσέγγιση
NRCDΕπίμονα συμπτώματα, tTG παραμένει(;) θετικό, πιθανή επιμόλυνση.Αναλυτικό dietary recall, αξιολόγηση διαιτολόγου, έλεγχος για SIBO, IBS, δυσανεξίες
(λακτόζη/φρουκτόζη), παγκρεατική ανεπάρκεια, μικροσκοπική κολίτιδα.		Διόρθωση λαθών GFD, στοχευμένη θεραπεία συνοδών αιτίων.
RCD IΕπίμονη ατροφία λαχνών, φυσιολογικός φαινότυπος IELs.Επαναληπτική ενδοσκόπηση/βιοψίες, ανοσοφαινότυπος IELs, HLA.Δίαιτα αυστηρή, βουδεσονίδη ή πρεδνιζολόνη κατά περίπτωση, στενή παρακολούθηση.
RCD IIAberrant/κλωνικοί IELs, υψηλός κίνδυνος ΕΑTL.Εξειδικευμένος ανοσοφαινότυπος/ΤCR κλωνικότητα, CT/MR enterography, PET-CT.Παραπομπή σε εξειδικευμένο κέντρο· ανοσοτροποποιητικά/χημειοθεραπεία κατά πρωτόκολλα.
ΕΑTLΠυρετός, απώλεια βάρους, κοιλιακό άλγος, διάτρηση/αιμορραγία, μάζες εντέρου.Απεικόνιση (CT/MR, PET-CT), ιστολογική επιβεβαίωση.Ογκολογική διαχείριση· πρόγνωση επιφυλακτική.

🚩 Red Flags — Πότε ανησυχούμε;

  • Ανεξήγητη απώλεια βάρους, επίμονος πυρετός, νυχτερινοί ιδρώτες.
  • Επίμονος πόνος κοιλίας, αιμορραγία, ειλεός/διάτρηση.
  • Επίμονη ατροφία λαχνών >12–24 μήνες παρά αυστηρή GFD.
  • Ενδείξεις κλωνικότητας T-κυττάρων σε βιοψίες.

✅ Πρακτική Προσέγγιση

  1. Επιβεβαίωση διάγνωσης & αποκλεισμός πρόσληψης γλουτένης με λεπτομερές διαιτολογικό.
  2. Επαναληπτική ενδοσκόπηση/βιοψίες όταν τα συμπτώματα/δείκτες επιμένουν.
  3. Imaging (CT/MR enterography, PET-CT) σε υποψία RCD II/ΕΑTL.
  4. Παραπομπή σε εξειδικευμένο κέντρο για RCD II ή πιθανό ΕΑTL.

📎 Άλλες επιπλοκές

  • Υποσπληνισμός (λειτουργικός) — εμβολιασμοί κατά πνευμονιοκόκκου/μηνιγγιτιδόκοκκου κατά κρίση.
  • Υποσιτισμός/ελλείψεις μικροθρεπτικών — απαιτείται συμπλήρωση & παρακολούθηση.
  • Οστεοπόρωση/κατάγματα — DEXA & πρόληψη όπως στο Section 15.

Η πλειονότητα των επιπλοκών προλαμβάνεται με αυστηρή GFD, δομημένο follow-up και έγκαιρη διερεύνηση των
red flags. Η συνεργασία με κέντρο αναφοράς είναι ζωτικής σημασίας σε RCD II/ύποπτο ΕΑTL.

17) Εξετάσεις που πραγματοποιούνται στο μικροβιολογικό

Στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο πραγματοποιούνται οι βασικές και πιο αξιόπιστες
εξετάσεις για τη διάγνωση και παρακολούθηση της κοιλιοκάκης. Οι εξετάσεις αυτές
καθοδηγούν τον ιατρό στη διαγνωστική πορεία και στη μακροχρόνια διαχείριση.

ΕξέτασηΤι ανιχνεύειΚλινική Χρήση
tTG-IgAΑντισώματα έναντι ιστικής τρανσγλουταμινάσηςΕξέταση πρώτης γραμμής για διάγνωση & follow-up.
EMA-IgAΑντισώματα έναντι ενδομυϊκών ινώνΠολύ ειδική· χρήσιμη για επιβεβαίωση διάγνωσης.
DGP-IgG/IgAΑντισώματα σε αποαμιδωμένα πεπτίδια γλιαδίνηςΙδιαίτερα χρήσιμα σε μικρά παιδιά <5 ετών ή σε ανεπάρκεια IgA.
Ολική IgAΣυνολικά επίπεδα IgAΑπαραίτητη για ερμηνεία των IgA-based tests.
HLA-DQ2/DQ8Γενετική προδιάθεσηΑποκλείει τη διάγνωση όταν είναι αρνητικό.

🧾 Οδηγίες Προετοιμασίας για τον Ασθενή

  • Η λήψη γλουτένης πρέπει να συνεχίζεται κανονικά πριν από τον έλεγχο.
  • Αποφυγή αυθαίρετης δίαιτας χωρίς γλουτένη πριν ολοκληρωθεί η διαγνωστική διερεύνηση.
  • Δεν απαιτείται νηστεία· απλή αιμοληψία αρκεί για τις ορολογικές εξετάσεις.

✅ Εξετάσεις για Παρακολούθηση (Follow-up)

  • tTG-IgA κάθε 6–12 μήνες μέχρι να αρνητικοποιηθούν.
  • Γενική αίματος, φερριτίνη, σιδηροδεσμευτική ικανότητα.
  • Φυλλικό οξύ, Β12, 25-OH D, Ca, PTH.
  • Ηπατικά ένζυμα (συχνά ομαλοποιούνται με GFD).
  • DEXA scan σε ενήλικες με οστική απώλεια ή παράγοντες κινδύνου.

⚠️ Συχνά Λάθη στον Εργαστηριακό Έλεγχο

  • Έναρξη GFD πριν την αιμοληψία → πιθανότητα ψευδώς αρνητικών.
  • Μη έλεγχος ολικής IgA → παραβλέπεται ανεπάρκεια IgA και χάνονται διαγνώσεις.
  • Παράλειψη επαναληπτικού ελέγχου → δεν τεκμηριώνεται η ανταπόκριση στη θεραπεία.

Οι εξετάσεις αυτές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της διάγνωσης, παρακολούθησης και πρόληψης επιπλοκών.
Για ραντεβού αιμοληψίας στο εργαστήριό μας μπορείς να κλείσεις online εύκολα και γρήγορα.

18) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Παρακάτω συγκεντρώνουμε απαντήσεις σε συχνά ερωτήματα που θέτουν οι ασθενείς με
κοιλιοκάκη. Το περιεχόμενο είναι ενημερωτικό και δεν αντικαθιστά την ιατρική συμβουλή.

❓ Τι είναι η κοιλιοκάκη με απλά λόγια;
Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση πάθηση όπου το σώμα αντιδρά στη γλουτένη
προκαλώντας βλάβη στο λεπτό έντερο. Η μόνη θεραπεία είναι η
διά βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη.
❓ Μπορώ να έχω κοιλιοκάκη χωρίς συμπτώματα;
Ναι. Πολλοί ασθενείς έχουν σιωπηρή κοιλιοκάκη με ελάχιστα ή καθόλου
συμπτώματα. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος και βιοψία. Ακόμη κι αν δεν υπάρχουν
έντονα συμπτώματα, η εντερική βλάβη υπάρχει και η δίαιτα είναι απαραίτητη.
❓ Μπορώ να ξεκινήσω δίαιτα χωρίς γλουτένη πριν κάνω εξετάσεις;
Όχι. Εάν αφαιρέσεις τη γλουτένη πριν τον έλεγχο, οι εξετάσεις μπορεί να βγουν
ψευδώς αρνητικές. Πρέπει πρώτα να γίνει ο σωστός έλεγχος και μετά να ξεκινήσει η δίαιτα.
❓ Θα χρειαστεί να κάνω βιοψία;
Στους ενήλικες, συνήθως απαιτείται ενδοσκοπική βιοψία για επιβεβαίωση.
Στα παιδιά, εάν τα αντισώματα είναι πολύ υψηλά (>10× ULN) και υπάρχει EMA (+),
μπορεί η διάγνωση να γίνει χωρίς βιοψία (σύμφωνα με ESPGHAN).
❓ Πότε θα νιώσω καλύτερα αφού ξεκινήσω GFD;
Οι περισσότεροι ασθενείς νιώθουν βελτίωση μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η πλήρης
αποκατάσταση των λαχνών μπορεί να χρειαστεί μήνες έως χρόνια. Η κόπωση και
η αναιμία βελτιώνονται σταδιακά με GFD και συμπλήρωση μικροθρεπτικών.
❓ Υπάρχει θεραπεία εκτός από τη δίαιτα;
Σήμερα, η μόνη τεκμηριωμένη θεραπεία είναι η αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη.
Φάρμακα και εμβόλια βρίσκονται σε φάση κλινικών μελετών, αλλά δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
❓ Μπορώ να πίνω μπύρα χωρίς γλουτένη;
Ναι, αρκεί να έχει επίσημη σήμανση “gluten-free”. Η κλασική μπύρα (από κριθάρι)
απαγορεύεται. Εναλλακτικά υπάρχουν μπύρες από σίκαλη/σιτάρι που ΔΕΝ είναι ασφαλείς.
❓ Πρέπει να ελέγξω τα παιδιά μου αν έχω κοιλιοκάκη;
Ναι. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν αυξημένο κίνδυνο. Ο παιδίατρος μπορεί
να προτείνει έλεγχο με ορολογικές εξετάσεις (tTG-IgA, DGP-IgG) ανάλογα με την ηλικία.
❓ Η κοιλιοκάκη σχετίζεται με καρκίνο;
Η αδιάγνωστη ή ανεπαρκώς ελεγχόμενη κοιλιοκάκη αυξάνει τον κίνδυνο για
λεμφώματα τύπου ΕΑTL και άλλες επιπλοκές. Η αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη
μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο.

19) Βιβλιογραφία & Πηγές

Παρακάτω παρατίθενται αξιόπιστες διεθνείς και ελληνικές πηγές για την κοιλιοκάκη.
Οι αναφορές αυτές βασίζονται σε κατευθυντήριες οδηγίες και επιστημονικές μελέτες.

  • Husby S, Koletzko S, Korponay-Szabó IR, et al.
    “European Society Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition guidelines for diagnosing coeliac disease 2020.”
    J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2020;70(1):141–156.
    Δες στο PubMed
  • Rubio-Tapia A, Hill ID, Kelly CP, Calderwood AH, Murray JA.
    “ACG clinical guidelines: diagnosis and management of celiac disease.”
    Am J Gastroenterol. 2013;108(5):656–676.
    Δες στο PubMed
  • Ludvigsson JF, Bai JC, Biagi F, et al.
    “Diagnosis and management of adult coeliac disease: guidelines from the British Society of Gastroenterology.”
    Gut. 2014;63(8):1210–1228.
    Δες στο PubMed
  • National Institute for Health and Care Excellence (NICE).
    “Coeliac disease: recognition, assessment and management” (NG20, 2015).
    Δες στο NICE
  • ΕΟΔΥ – Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας: Πληροφορίες για την κοιλιοκάκη.
    eody.gov.gr
  • Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών (ΙΣΑ): Εκπαιδευτικό υλικό για κοιλιοκάκη.
    isathens.gr
  • Celiac Disease Foundation: Πρακτικός οδηγός για ασθενείς, διατροφή & νέες θεραπείες.
    celiac.org

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να δεις τον
Κατάλογο Εξετάσεων
ή να καλέσεις στο 22310 66841.

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να συμβουλευτείς τον
Κατάλογο Εξετάσεων
του μικροβιολογικού μας εργαστηρίου ή να επικοινωνήσεις με τον θεράποντα ιατρό σου.

📞 Κλείσε Ραντεβού για Εξετάσεις Κοιλιοκάκης

Στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο Λαμίας – Παντελής Αναγνωστόπουλος
πραγματοποιούμε όλες τις απαραίτητες αιματολογικές και ανοσολογικές εξετάσεις
για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της κοιλιοκάκης, με αξιοπιστία και ταχύτητα.

📍 Έσλιν 19, Λαμία

📞 Τηλέφωνο: 22310 66841

🕒 Ωράριο: Δευτέρα – Παρασκευή 07:00 – 13:30

CONTINUE READING
Κοιλιοκάκη-1200x800.jpg
Παντελής Αναγνωστόπουλος
16/Aug/2025
Οδηγοί Ασθενών

Κοιλιοκάκη – Πλήρης Ιατρικός Οδηγός (Διάγνωση, Συμπτώματα, Διατροφή)





1) Τι είναι η Κοιλιοκάκη;

Η Κοιλιοκάκη (Celiac disease, CeD) είναι μία χρόνια, αυτοάνοση συστηματική νόσος
που προκαλείται από την κατανάλωση γλουτένης (πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη)
σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα.
Χαρακτηρίζεται από ανοσολογική αντίδραση στο λεπτό έντερο, που οδηγεί σε φλεγμονή και
ατροφία των εντερικών λαχνών με αποτέλεσμα δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών.

Ανήκει στην κατηγορία των αυτοάνοσων εντεροπαθειών και κωδικοποιείται με το ICD-10: K90.0.

Ιστορικό

Η πρώτη περιγραφή της κοιλιοκάκης έγινε από τον Aretaeus τον Καππαδόκη τον 1ο αιώνα μ.Χ.,
ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο “koiliakos” για ασθενείς με χρόνια διάρροια και κακή θρέψη.
Τον 20ό αιώνα, μελέτες απέδειξαν ότι η γλουτένη είναι το υπεύθυνο αντιγόνο.

Κύρια χαρακτηριστικά

  • Εμφανίζεται σε κάθε ηλικία (από βρέφη έως ενήλικες & ηλικιωμένους).
  • Μπορεί να είναι συμπτωματική, σιωπηρή, ή δυνητική.
  • Απαιτεί δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη για ύφεση και πρόληψη επιπλοκών.
  • Δεν είναι τροφική αλλεργία αλλά αυτοάνοση διαταραχή.

Επιδημιολογία

Ο επιπολασμός της κοιλιοκάκης είναι περίπου 1% στον γενικό πληθυσμό διεθνώς.
Ωστόσο, υπολογίζεται ότι 6–7 στους 10 ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι.
Συχνότερη στις γυναίκες (αναλογία ~2:1).





✔️ Infobox: Τι ΕΙΝΑΙ η Κοιλιοκάκη

  • ✅ Αυτοάνοση πάθηση: Ανοσολογική αντίδραση έναντι γλουτένης.
  • ✅ Συστηματική νόσος: Μπορεί να επηρεάσει έντερο, οστά, δέρμα, ήπαρ, ΝΣ.
  • ✅ Γενετική προδιάθεση: Συσχέτιση με HLA-DQ2/DQ8.
  • ✅ Χρόνια κατάσταση: Απαιτεί δια βίου παρακολούθηση.
  • ✅ Θεραπεία: Αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη (GFD).
Συμπέρασμα: Σοβαρή αλλά ελέγξιμη με σωστή διάγνωση & GFD.

⚠️ Infobox: Τι ΔΕΝ είναι η Κοιλιοκάκη

  • ❌ Όχι τροφική αλλεργία: Δεν μεσολαβεί IgE.
  • ❌ Όχι “μόδα” διατροφής: Η GFD είναι θεραπεία, όχι trend.
  • ❌ Όχι NCGS: Στην NCGS απουσιάζουν τυπικά ορολογικά/ιστολογικά ευρήματα.
  • ❌ Όχι IBS: Στην IBS δεν υπάρχουν αντισώματα ή ατροφία λαχνών.
Συμπέρασμα: Απαιτείται ιατρική διάγνωση και αυστηρή GFD.



2) Επιδημιολογία & Γενετική (HLA-DQ2/DQ8)

Επιπολασμός ~1% στον γενικό πληθυσμό, με υποδιάγνωση. Η συντριπτική πλειονότητα
των ασθενών φέρει HLA-DQ2.5 (DQA1*05/DQB1*02) ή HLA-DQ8 (DQA1*03/DQB1*0302).
Η απουσία και των δύο έχει πολύ υψηλή αρνητική προγνωστική αξία (πρακτικά αποκλείει τη νόσο,
εξαιρέσεις σπάνιες).

Κλινικό tip: Χρήσιμο HLA όταν δεν μπορεί να γίνει αξιόπιστη ορολογία/βιοψία
(π.χ. ήδη σε GFD) ή όταν το διαγνωστικό παζλ είναι αντιφατικό.

 

3) Παθογένεια & Ανοσολογία

Η κοιλιοκάκη είναι μοναδικό μοντέλο περιβαλλοντικής αυτοανοσίας,
καθώς απαιτεί την παρουσία:

  • Γενετικής προδιάθεσης (HLA-DQ2/DQ8)
  • Περιβαλλοντικού παράγοντα (γλουτένη σιταριού/κριθαριού/σίκαλης)
  • Διαταραγμένου ανοσολογικού ελέγχου

Βασικός μηχανισμός

  1. Η γλουτένη περιέχει προλαμίνες (π.χ. γλιαδίνη) με
    ανθεκτικά πεπτίδια (33-mer).
  2. Η ιστική τρανσγλουταμινάση (TG2) αποαμιδώνει αυτά τα πεπτίδια,
    αυξάνοντας τη συγγένεια για HLA-DQ2/DQ8.
  3. Παρουσίαση αντιγόνου από APCs → ενεργοποίηση CD4+ Τ-κυττάρων →
    παραγωγή INF-γ, IL-21 → φλεγμονή.
  4. B-κύτταρα διεγείρονται → παραγωγή αντι-tTG, EMA, DGP.
  5. Ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα (IELs) ενεργοποιούνται → κυτταροτοξικότητα →
    καταστροφή εντερικών λαχνών.

Ρόλος Zonulin & διαπερατότητας

Η γλουτένη διεγείρει την απελευθέρωση zonulin,
που ρυθμίζει τις “tight junctions” → αυξημένη εντερική διαπερατότητα
(“leaky gut”) → είσοδος ανοσογονικών πεπτιδίων → φλεγμονή.

Αντισώματα

  • Anti-tTG (IgA): κλασικό διαγνωστικό.
  • EMA (IgA): εξαιρετικά ειδικό.
  • DGP (IgG/IgA): χρήσιμο σε μικρά παιδιά & IgA(-).
Tip: Η παρουσία anti-tTG σχετίζεται με ενεργή νόσο·
μειώνεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη, άρα λειτουργεί και ως δείκτης συμμόρφωσης.

Ερευνητικές προσεγγίσεις

  • Larazotide acetate: ρυθμιστής zonulin → μειώνει εντερική διαπερατότητα (σε δοκιμές).
  • Εμβολιασμοί: πειραματικά πεπτιδικά εμβόλια για ανοσοανεκτικότητα.
  • Ενζυμικές θεραπείες: πρωτεάσες που διασπούν τα γλουτενοπεπτίδια πριν φτάσουν στο έντερο.
  • Μηχανισμοί τροποποίησης HLA-παρουσίασης: υπό μελέτη.
Συμπέρασμα: Η κοιλιοκάκη είναι αποτέλεσμα
σύνθετης αλληλεπίδρασης γονιδίων, γλουτένης και ανοσολογικής απάντησης.
Αν και η δίαιτα παραμένει η μόνη θεραπεία, νέες στοχευμένες παρεμβάσεις διερευνώνται.

Κοιλιοκάκη-μηχανισμός



4) Κλινική Εικόνα: Γαστρεντερικά & Εξωεντερικά Συμπτώματα

Η κλινική εικόνα της κοιλιοκάκης είναι πολυδιάστατη και μπορεί να
περιλαμβάνει τόσο τυπικά γαστρεντερικά όσο και εξωεντερικά
συμπτώματα. Σε αρκετούς ασθενείς, τα εξωεντερικά ευρήματα είναι τα πρώτα που
οδηγούν στη διάγνωση.

Α. Γαστρεντερικά Συμπτώματα

  • Διάρροια χρόνια, συχνά λιπαρή (στεατόρροια).
  • Φούσκωμα, μετεωρισμός και αίσθημα δυσφορίας.
  • Κοιλιακό άλγος και κράμπες.
  • Απώλεια βάρους ή αδυναμία πρόσληψης βάρους σε παιδιά.
  • Δυσκοιλιότητα (λιγότερο συχνή αλλά υπαρκτή μορφή).
  • Ναυτία/έμετοι σε οξέα επεισόδια.
⚠️ Σημαντικό: Τα παιδιά μπορεί να εμφανίζουν “κλασική” εικόνα με διάρροιες,
καχεξία και καθυστέρηση ανάπτυξης, ενώ οι ενήλικες συχνά έχουν άτυπα ή ήπια συμπτώματα.

Β. Εξωεντερικές Εκδηλώσεις

  • Αναιμία σιδηροπενική ανθεκτική σε θεραπεία με σίδηρο.
  • Οστεοπενία / Οστεοπόρωση λόγω δυσαπορρόφησης Ca & βιταμίνης D.
  • Δερματίτιδα herpetiformis — χαρακτηριστικό εξάνθημα με κνησμό.
  • Αρθραλγίες & μυαλγίες.
  • Ανεξήγητη κόπωση & χρόνια αδυναμία.
  • Ηπατική συμμετοχή: ήπια αύξηση τρανσαμινασών.
  • Νευρολογικά: περιφερική νευροπάθεια, αταξία, κατάθλιψη,
    γνωστικά προβλήματα.
  • Στοματικά: άφθες, γλωσσίτιδα, καθυστερημένη οδοντοφυΐα.
  • Γυναικολογικά/Μαιευτικά: υπογονιμότητα, αποβολές,
    καθυστερημένη εμμηναρχή.
⚠️ Red flags: Αναιμία, οστεοπόρωση, ηπατικά ένζυμα, νευρολογικά
συμπτώματα ή υπογονιμότητα πρέπει να εγείρουν υποψία κοιλιοκάκης ακόμα και χωρίς
γαστρεντερικά συμπτώματα.

Γ. Ασυμπτωματική / Σιωπηρή μορφή

Ένα ποσοστό ασθενών είναι ασυμπτωματικοί αλλά παρουσιάζουν
θετικά αντισώματα ή/και βλάβη λαχνών στη βιοψία.
Συνήθως ανιχνεύονται μέσω ελέγχου συγγενών ή σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

Δ. Άτυπες μορφές

Μπορεί να εκδηλωθούν με μεμονωμένα σημεία όπως μόνο
σιδηροπενία ή μόνο νευροπάθεια, καθιστώντας τη διάγνωση
πιο δύσκολη.

💡 Tip: Σε κάθε ανεξήγητη χρόνια αναιμία, οστεοπόρωση ή
δερματίτιδα herpetiformis πρέπει να αποκλείεται κοιλιοκάκη.


5) Ποιον Ελέγχουμε; Ομάδες Υψηλού Κινδύνου

Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, όμως υπάρχουν
συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού που διατρέχουν σαφώς
υψηλότερο κίνδυνο. Ο έλεγχος (screening) με ορολογικές εξετάσεις
αντισωμάτων συνιστάται ιδιαίτερα στις παρακάτω περιπτώσεις:

Α. Συγγενείς Α’ βαθμού

  • Γονείς, αδέλφια ή παιδιά ατόμων με κοιλιοκάκη.
  • Ο κίνδυνος εμφάνισης αγγίζει το 10–15%.
  • Ακόμη κι αν είναι ασυμπτωματικοί, ο προληπτικός έλεγχος είναι απαραίτητος.

Β. Άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα

  • Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 (αυξημένη συχνότητα).
  • Θυρεοειδίτιδα Hashimoto ή άλλες αυτοάνοσες θυρεοειδοπάθειες.
  • Αυτοάνοση ηπατίτιδα, πρωτοπαθής χολική χολαγγειίτιδα.
  • Νόσος Addison.
  • Ρευματοειδής αρθρίτιδα, σύνδρομο Sjögren.

Γ. Άτομα με χαρακτηριστικά ευρήματα

  • Αναιμία σιδηροπενική χωρίς προφανή αιτία.
  • Οστεοπενία / οστεοπόρωση σε νεαρή ηλικία.
  • Χρόνια διάρροια ή δυσαπορρόφηση.
  • Ανεξήγητη απώλεια βάρους.
  • Καθυστέρηση ανάπτυξης σε παιδιά.

Δ. Άτομα με δερματικά / νευρολογικά συμπτώματα

  • Δερματίτιδα herpetiformis (παθογνωμονική).
  • Περιφερική νευροπάθεια, αταξία.
  • Ανεξήγητη χρόνια κόπωση, καταθλιπτική διάθεση.

Ε. Ειδικές ομάδες

  • Γυναίκες με υπογονιμότητα ή καθ’ έξιν αποβολές.
  • Άτομα με σύνδρομο Down, σύνδρομο Turner,
    σύνδρομο Williams.
  • Ασθενείς με ανεξήγητη αύξηση τρανσαμινασών.
⚠️ Red Flag: Ασυμπτωματικά άτομα σε υψηλού κινδύνου ομάδες
(π.χ. συγγενείς, άτομα με διαβήτη τύπου 1) πρέπει να ελέγχονται,
γιατί η σιωπηρή κοιλιοκάκη μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές.

Συχνότητα επανελέγχου

Σε αρνητικό αρχικό έλεγχο, αλλά υψηλή κλινική υποψία ή θετικό οικογενειακό ιστορικό,
συνιστάται επανέλεγχος κάθε 2–3 χρόνια ή νωρίτερα εάν εμφανιστούν
συμπτώματα.

💡 Tip: Ο έλεγχος πρέπει πάντα να γίνεται
ενώ ο ασθενής καταναλώνει γλουτένη, διαφορετικά τα αντισώματα μπορεί να είναι ψευδώς αρνητικά.

6) Εργαστηριακή Διάγνωση: Ορολογικές Εξετάσεις

Έλεγχος πρώτης γραμμής: tTG-IgA + ολικό IgA ενώ ο ασθενής καταναλώνει γλουτένη.

🧭 Decision Flow (ενήλικες)
  1. Παρήγγειλε tTG-IgA + ολικό IgA.
  2. Αν ολικό IgA χαμηλό → κάνε tTG-IgG ή DGP-IgG.
  3. Αν tTG-IgA (+) → ενδοσκόπηση με βιοψίες (≥4–6, βολβός & 2ο τμήμα).
  4. Σε παιδιά: αν tTG-IgA ≥10× ULN + EMA(+) σε 2ο δείγμα → μπορείς «no-biopsy» (ESPGHAN).

ΤεστΣτόχοςΕυαισθ.Ειδικ.ΠότεΣχόλια
tTG-IgAΑντισώματα κατά TG293–98%95–99%1η γραμμή (≥2 ετών)Ερμηνεία σε σχέση με ULN του κιτ
EMA-IgAΑντι-ενδομυϊκά85–95%~99%ΕπιβεβαιωτικόIFA — εξαρτάται από εμπειρία
DGP-IgGΑποαμιδ. πεπτιδογλιαδίνες80–90%90–95%<2 ετών / IgA(-)Συμπληρωματικό
tTG-IgGTG2 (IgG)↓ από IgA↓Μόνο σε IgA(-)Εναλλακτικό του DGP-IgG
Ολικό IgAΈλεγχος IgA ανεπάρκειας––Σε όλουςΚαθορίζει επιλογή ισότυπου

Ερμηνεία τίτλων σε σχέση με το ULN

ΚατηγορίαtTG-IgAΚίνηση
Οριακό/χαμηλό (+)1–3× ULNΕπανάληψη, EMA, βιοψία κατά κρίση (συμπτώματα/κίνδυνος)
Μέτριο (+)3–10× ULNEMA, ενδοσκόπηση με βιοψίες
Υψηλό (+)≥10× ULNΠαιδιά: no-biopsy pathway με EMA(+) σε 2ο δείγμα. Ενήλικες: βιοψία.

ℹ️  Τι σημαίνει ULN;

Το ULN (Upper Limit of Normal) σημαίνει
Άνω Όριο Φυσιολογικού για μια εργαστηριακή εξέταση.
Είναι η μέγιστη τιμή του «φυσιολογικού» εύρους που ορίζει
το διαγνωστικό kit.

📌 Παράδειγμα (tTG-IgA)

  • Φυσιολογικό: 0–10 U/mL → ULN = 10.
  • Αποτέλεσμα ασθενούς: 50 U/mL.
  • Υπολογισμός: 50 ÷ 10 = 5 → 5× ULN.

🧪 Ερμηνεία (σύμφωνα με ESPGHAN/Guidelines)

  • 1–3× ULN → χαμηλή πιθανότητα, χρειάζεται επιβεβαίωση.
  • 3–10× ULN → μέτρια πιθανότητα, συστήνεται και δεύτερο τεστ/βιοψία.
  • ≥10× ULN → πολύ υψηλή πιθανότητα, ειδικά στα παιδιά μπορεί να
    τεθεί διάγνωση χωρίς βιοψία (no-biopsy pathway).
Tip: Το ULN μπορεί να διαφέρει μεταξύ εργαστηρίων
(ανάλογα με το kit). Για σωστή ερμηνεία, πάντα συμβουλευόμαστε
το αναφερόμενο «cut-off» του συγκεκριμένου εργαστηρίου.

Ειδικά σενάρια

  • IgA ανεπάρκεια: tTG-IgG ή DGP-IgG. Μην ερμηνεύεις tTG-IgA.
  • Παιδιά <2 ετών: πρόσθεσε DGP-IgG (μαζί με tTG-IgA).
  • Ήδη σε GFD: ορολογία μπορεί να είναι ψευδώς αρνητική· σκέψου HLA-DQ2/DQ8 ή ελεγχόμενη γλουτένη-πρόκληση υπό ιατρική επίβλεψη.
  • Discordant ευρήματα: θετική ορολογία/αρνητική ιστολογία → επαναξιολόγηση (patchy βλάβες, επανάληψη βιοψιών, συμμόρφωση, άλλα αίτια).

Προ-αναλυτικά: Μην ξεκινάς δίαιτα χωρίς γλουτένη πριν από τις εξετάσεις. Κατέγραψε φάρμακα/συνοδά (ηπατοπάθειες, αυτοάνοσα) που επηρεάζουν την ειδικότητα.
Pitfalls: Ερμηνεία χωρίς αναφορά στο ULN του κιτ, εξαγωγή συμπερασμάτων μόνο από έναν δείκτη, παράβλεψη IgA ανεπάρκειας, μη επαρκείς βιοψίες.

🧪 Template «Αποτελέσματος Εργαστηρίου» (για report)

tTG-IgA: __ U/mL (ULN: __ U/mL) → __× ULN
EMA-IgA (IFA): Θετικό / Αρνητικό (τίτλος: __)
DGP-IgG: __ U/mL (ULN: __ U/mL)
Ολικό IgA: __ mg/dL (ΦΤ: __–__ mg/dL)

Σχόλιο: Τα αποτελέσματα πρέπει να συνεκτιμηθούν με την κλινική εικόνα. Αν tTG-IgA ≥10× ULN → δείτε οδηγίες για EMA & ενδοσκόπηση/no-biopsy (παιδιά).

Quick recap: 1) tTG-IgA + ολικό IgA → 2) IgA(-): DGP-IgG/tTG-IgG → 3) Επιβεβαίωση με EMA → 4) Βιοψία (ενήλικες) / No-biopsy (παιδιά με ≥10× ULN + EMA+).




ΚατηγορίαΤίτλος έναντι ULNΚλινική πιθανότητα CeDΕπόμενα βήματα (ενήλικες)Επόμενα βήματα (παιδιά)
Αρνητικό<1× ULNΧαμηλή (εξαίρεση: IgA ανεπάρκεια, ήδη σε GFD)Εξέταση ολικού IgA. Αν IgA(-) → DGP-IgG/tTG-IgG. Επανέλεγχος αν υψηλή κλινική υποψία.Όπως στους ενήλικες. Επανεκτίμηση με DGP-IgG ειδικά <2 ετών.
Οριακό/Χαμηλό (+)1–3× ULNΧαμηλο-μέτριαΕπανάληψη σε 2–3 μήνες ή άμεσα EMA-IgA. Βιοψία κατά κλινική κρίση (συμπτώματα/κίνδυνος).EMA-IgA και/ή DGP-IgG. Βιοψία αν συμπτωματικό παιδί ή υψηλή υποψία.
Μέτριο (+)3–10× ULNΜέτρια-υψηλήEMA-IgA επιβεβαίωση + ενδοσκόπηση με ≥4–6 βιοψίες (βολβός & 2ο τμήμα).EMA-IgA. Συνήθως προχωράμε σε βιοψία (εκτός αν ακολουθείται πιστά no-biopsy pathway, που απαιτεί ≥10× ULN).
Υψηλό (+)≥10× ULNΠολύ υψηλήΕνδοσκόπηση με βιοψίες (στους ενήλικες συνιστάται επιβεβαίωση με ιστολογία).ESPGHAN no-biopsy: tTG-IgA ≥10× ULN και EMA(+) σε 2ο δείγμα → μπορεί να τεθεί διάγνωση χωρίς βιοψία.

  • ULN = Άνω Όριο Φυσιολογικού του συγκεκριμένου kit. Πάντα ερμηνεύουμε ως πολλαπλάσιο (π.χ. αποτέλεσμα/ULN).
  • Έλεγξε ολικό IgA σε όλους. Σε IgA ανεπάρκεια, χρησιμοποίησε DGP-IgG ή tTG-IgG.
  • Σε παιδιά <2 ετών, πρόσθεσε DGP-IgG στη βασική διερεύνηση.
  • Μην ξεκινάς GFD πριν ολοκληρωθεί η διάγνωση — κινδυνεύεις με ψευδώς αρνητικά.

7) Ενδοσκόπηση & Βιοψία Δωδεκαδακτύλου (Marsh)

Η διάγνωση στους ενήλικες συνήθως επιβεβαιώνεται με πολλαπλές βιοψίες
βολβού/2ου μέρους δωδεκαδακτύλου (≥4–6 δείγματα). Η ιστολογία αναφέρεται με Marsh/Oberhuber.

ΣτάδιοΠεριγραφήΣημασία
Marsh 0Φυσιολογικός βλεννογόνοςΔεν αποκλείει CeD (π.χ. διαλείπουσα ή σε GFD)
Marsh 1↑ IELs (>25/100 κυττ.)Μη ειδικό — συνεκτίμηση με ορολογία
Marsh 2↑ IELs + υπερπλασία κρυπτώνΥποστηρικτικό CeD
Marsh 3a–cΜερική → ολική ατροφία λαχνώνΣυμβατή/τυπική CeD
Πρακτικά: Ζήτησε λήψη από βολβό και 2ο/3ο τμήμα (patchy βλάβες).
Κατάγραψε τη δίαιτα (με/χωρίς γλουτένη) την περίοδο πριν τη βιοψία.



8) Διάγνωση χωρίς Βιοψία: Πότε επιτρέπεται

Στα παιδιά, με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες ESPGHAN (2020), μπορεί να τεθεί
διάγνωση κοιλιοκάκης χωρίς βιοψία αν πληρούνται όλα τα εξής:

  • tTG-IgA ≥10 × ULN (άνω όριο φυσιολογικού)
  • Επιβεβαίωση με EMA-IgA σε δεύτερο δείγμα
  • Συμβατά συμπτώματα
  • Παρουσία HLA-DQ2 ή DQ8

Στους ενήλικες δεν συνιστάται η διάγνωση χωρίς βιοψία, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

9) Ο Ρόλος του HLA-DQ2/DQ8 στην Πράξη

HLA-DQ2-DQ8

Η γενετική προδιάθεση είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την ανάπτυξη κοιλιοκάκης.
Περίπου 95% των ασθενών φέρουν το HLA-DQ2 (κυρίως DQ2.5) και το υπόλοιπο 5% το HLA-DQ8.

🔹 Τι σημαίνει αυτό κλινικά;

  • Απαραίτητη αλλά όχι επαρκής προϋπόθεση:
    Το να φέρει κανείς το HLA-DQ2 ή DQ8 δεν σημαίνει ότι θα αναπτύξει κοιλιοκάκη.
    Περίπου το 30-40% του γενικού πληθυσμού έχει αυτά τα γονίδια, αλλά μόνο 2–3% τελικά νοσεί.

  • Αρνητικός προγνωστικός δείκτης:
    Αν δεν υπάρχει HLA-DQ2 ή DQ8, τότε η πιθανότητα κοιλιοκάκης είναι εξαιρετικά χαμηλή (<1%).
    👉 Αυτό καθιστά τον γενετικό έλεγχο ιδανικό εργαλείο για τον αποκλεισμό της νόσου.

🔹 Πρακτικές Ενδείξεις Χρήσης HLA Testing

  1. Αμφίβολες περιπτώσεις:

    • Ορολογία οριακή ή ασαφής

    • Ιστολογικά ευρήματα μη-ειδικά (Marsh 1 ή 2 χωρίς ξεκάθαρη ατροφία λαχνών)

  2. Πριν την εισαγωγή σε δίαιτα ελεύθερη γλουτένης:

    • Όταν ο ασθενής έχει ξεκινήσει μόνος του GF diet και οι ορολογικοί δείκτες έχουν ήδη αρνητικοποιηθεί

    • Το HLA παραμένει αναλλοίωτο → βοηθά να ξέρουμε αν υπάρχει προδιάθεση

  3. Στην παιδιατρική διάγνωση (ESPGHAN guidelines):

    • Αν τίτλοι tTG-IgA ≥10× ULN, EMA θετικά και HLA-DQ2/DQ8 θετικά → μπορεί να γίνει διάγνωση χωρίς βιοψία

  4. Σε συγγενείς 1ου βαθμού:

    • Η παρουσία HLA-DQ2/DQ8 βοηθά στην εκτίμηση του κινδύνου

    • Οι θετικοί συγγενείς παρακολουθούνται πιο στενά

🔹 Κλινική Ερμηνεία Αποτελεσμάτων HLA

  • HLA-DQ2/DQ8 (+) → Δεν επιβεβαιώνει νόσο, αλλά διατηρεί το ενδεχόμενο.

  • HLA-DQ2/DQ8 (–) → Η κοιλιοκάκη ουσιαστικά αποκλείεται.

📌 Συμπέρασμα:
Το HLA-DQ2/DQ8 δεν είναι διαγνωστικό τεστ αλλά “τεστ αποκλεισμού”.
Χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με ορολογικές εξετάσεις και βιοψία, διευκολύνοντας την κλινική απόφαση, ιδιαίτερα σε αμφίβολες περιπτώσεις ή σε παιδιά.

🧬 HLA-DQ2/DQ8 στην Πράξη

  • ✅ Πότε το ζητάμε:
    • Αμφίβολα ή οριακά ορολογικά/ιστολογικά αποτελέσματα
    • Ασθενής σε δίαιτα χωρίς γλουτένη πριν την πλήρη διάγνωση
    • Συγγενείς 1ου βαθμού ασθενών με κοιλιοκάκη
    • Παιδιά (ESPGHAN no-biopsy criteria)
  • ❌ Πότε ΔΕΝ επαρκεί μόνο του:
    • Δεν επιβεβαιώνει από μόνο του τη διάγνωση
    • Δεν δείχνει ενεργό νόσο
    • Υπάρχει και σε υγιείς (30–40% του πληθυσμού)
  • ⚠️ Τι προσφέρει:
    • Υψηλή αρνητική προγνωστική αξία — αν λείπει, αποκλείεται η νόσος
    • Συμπληρωματική πληροφορία στις οριακές περιπτώσεις


10) Ειδικές Καταστάσεις & «Δύσκολες» Διαγνώσεις

  • Σιωπηρή κοιλιοκάκη: θετική ορολογία & βιοψία, χωρίς συμπτώματα.
  • Δυνητική κοιλιοκάκη: θετικά αντισώματα, φυσιολογική βιοψία → παρακολούθηση.
  • Σερoαρνητική κοιλιοκάκη: αρνητική ορολογία αλλά τυπική ιστολογία + HLA(+).
  • Ορολογική ασυμφωνία: θετικά αντισώματα, αμφίβολη ιστολογία → χρειάζεται επανεκτίμηση/επαναβιοψία.

 

11) Διαφορική Διάγνωση (IBS, IBD, SIBO, φάρμακα κ.ά.)

Η κοιλιοκάκη (CeD) μιμείται ή συνυπάρχει με πολλές παθήσεις που προκαλούν χρόνια διάρροια,
κοιλιακό άλγος, μετεωρισμό ή/και δυσαπορρόφηση. Παρακάτω συνοψίζονται οι συχνότερες
εναλλακτικές διαγνώσεις και τα κρίσιμα ευρήματα που τις ξεχωρίζουν.

⚠️ Red flags (υπέρ οργανικής νόσου, όχι “λειτουργικής”):
αιματοχεσία/μέλαινα, νυχτερινή διάρροια, πυρετός, ανεξήγητη απώλεια βάρους,
αναιμία, αυξημένη CRP/ΤΚΕ, υψηλή κοπρανώδης καλπροτεκτίνη, οικογενειακό ιστορικό IBD/CRC,
έναρξη >50 ετών, επίμονα συμπτώματα παρά τροποποιήσεις.

Α. Συχνές διαγνώσεις που μιμούνται/συνοδεύουν την Κοιλιοκάκη

ΚατάστασηΚύρια χαρακτηριστικάΤι τη ξεχωρίζει από CeDΚύριες εξετάσειςΘεραπευτική προσέγγιση
IBS (Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου)Κοιλιακό άλγος + διαταραχή κενώσεων, υποτροπιάζον, χωρίς οργανικά ευρήματαΑπουσία ατροφίας λαχνών/θετικών αντισωμάτων, φυσιολογική καλπροτεκτίνηΒασικός έλεγχος, καλπροτεκτίνη, κατά περίπτωση κολονοσκόπησηΔιατροφή (π.χ. low-FODMAP), συμπτωματική αγωγή
IBD (Crohn / Ελκώδης)Αιματοχεσία, απώλεια βάρους, πυρετός, ↑ CRP/καλπροτεκτίνηΕνδοσκοπικές βλάβες παχέος/λεπτού, ιστολογική φλεγμονήΚολονοσκόπηση (+/− ειλεοσκόπηση), MRE/CTE, καψούλα λεπτούΑμινοσαλικυλικά/στεροειδή/βιολογικοί παράγοντες κ.ά.
SIBO (υπερανάπτυξη βακτηρίων λεπτού)Φούσκωμα, μετεωρισμός, διάρροια/δυσκοιλιότητα, επιδείνωση μετά υδατάνθρακεςΣυχνά μετά από χειρουργεία/στενώσεις/PPIs· βελτίωση με αντιβίωσηΔοκιμή αναπνοής (γλυκόζη/λακτουλόζη), καλλιέργεια υγρού νηστίδας*Rifaximin ή άλλα αντιβιοτικά, διόρθωση υποκείμενου αιτίου
Μικροσκοπική κολίτιδα (κολλαγονώδης/λεμφοκυτταρική)Υδαρής διάρροια, συχνά σε γυναίκες μέσης/ηλικιωμένες, συσχέτιση με φάρμακαΚολονοσκόπηση μακροσκοπικά φυσιολογική — διάγνωση μόνο με βιοψίεςΤυφλές βιοψίες παχέος εντέρουΒουδεσονίδη, διακοπή υπαιτίων φαρμάκων
Δυσανεξία λακτόζης/φρουκτόζηςΦούσκωμα, διάρροια μετά γαλακτοκομικά/φρούτα/συγκεκριμένα FODMAPsΣχετίζεται χρονικά με τρόφιμα, βελτίωση με αποφυγήΔοκιμές αναπνοής υδρογόνου, διαιτητικές δοκιμέςΔίαιτα αποκλεισμού/επαναεισαγωγής, ένζυμα λακτάσης
ΠΑ εξωκρινής παγκρεατική ανεπάρκειαΣτεατόρροια, απώλεια βάρους, λιποδιαλυτές βιταμίνες ↓Δεν υπάρχουν αντισώματα CeD· ιστορικό παγκρεατίτιδας/ΧΑΠΚοπρανώδης ελαστάση, απεικόνιση παγκρέατοςΥποκατάσταση παγκρεατικών ενζύμων, δίαιτα
Βλεννογόνος-τοξικά/φαρμακευτικά αίτιαΔιάρροια, απώλεια βάρους, μερικές φορές ατροφία λαχνώνΣυσχέτιση με έναρξη φαρμάκου· ορολογία CeD αρνητικήΛεπτομερές ιστορικό φαρμάκωνΔιακοπή υπαιτίου: ολμεσαρτάνη (sprue-like), μυκοφαινολάτη, Mtx, NSAIDs, ±PPIs (μέσω SIBO)
Χολική διάρροια (bile acid malabsorption)Υδαρής διάρροια, μετά χολοκυστεκτομή ή ιδιοπαθήςΒελτίωση με ρητίνες δέσμευσης χολικώνSeHCAT όπου διαθέσιμο, ορ. C4/FGF19, θεραπευτική δοκιμήΧολεστυραμίνη/κολεσεβελάμη
Λοίμωξη από GiardiaΔιάρροια, μετεωρισμός, δυσαπορρόφηση, ταξίδι/νερόNAAT/αντιγόνο κοπράνων θετικό, ανταπόκριση σε μετρονιδαζόλη/τινιδαζόληΚοπρανώδης έλεγχος αντιγόνου/NAAT, μικροσκόπησηΜετρονιδαζόλη/τινιδαζόλη
NCGS (μη-κοιλιοκακική ευαισθησία στη γλουτένη)Συμπτώματα μετά γλουτένη, χωρίς αντισώματα/ατροφία λαχνώνΔιάγνωση αποκλεισμού· πιθανός ρόλος FODMAPsΑρνητική ορολογία/βιοψία, διαιτητική δοκιμήΣτοχευμένη δίαιτα, όχι απαραίτητα αυστηρή GFD

* Η καλλιέργεια υγρού νηστίδας είναι η «gold standard» αλλά σπάνια εφαρμόζεται.

Β. Ατροφία λαχνών χωρίς Κοιλιοκάκη — τι άλλο σκέφτομαι;

ΟντότηταClues/ευρήματαΚλειδί διάγνωσης
CVID (κοινοποιημένη ποικίλη ανοσοανεπάρκεια)Υπογαμμασφαιριναιμία, συχνές λοιμώξεις, απουσία πλασματοκυττάρων στη βιοψίαΟλικά IgG/IgA/IgM ↓, ανοσολογικός έλεγχος
Αυτοάνοση εντεροπάθειαΔύσκολη διάρροια, αυτοαντισώματα έναντι εντερικού επιθηλίουΙστολογία + αυτοαντισώματα, συχνά σε παιδιά/νεαρούς
Tropical sprueΙστορικό παραμονής σε τροπικές περιοχέςΑποκλεισμός λοιμώξεων, ανταπόκριση σε τετρακυκλίνη/φυλλικό
Whipple (T. whipplei)Απώλεια βάρους, αρθραλγίες, νευρο/καρδιακάPAS-θετικά μακροφάγα, PCR
Νόσος Crohn λεπτούΕλκώσεις/στενώσεις, κοκκιώματαMRE/καψούλα, ιστολογία
Φάρμακα (βλ. παραπάνω)Συσχέτιση με λήψη, βελτίωση μετά διακοπήΔοκιμή διακοπής, επαναβιοψία εφόσον χρειάζεται
GVHD / ακτινοβολία / χημειοθεραπείαΜεταμόσχευση, ογκολογικό ιστορικόΚλινικό πλαίσιο + ιστολογία

🧭 Γ. Mini-αλγόριθμος: Χρόνια διάρροια/μετεωρισμός — πότε ΔΕΝ είναι CeD;
  1. Βασικός έλεγχος: CBC, σίδηρος/φερριτίνη, B12/φυλλικό, TSH, CRP, καλλιέργεια κοπράνων/παθογόνα, καλπροτεκτίνη.
  2. CeD ορολογία: tTG-IgA + ολικό IgA (± EMA). Αν IgA(-) → DGP-IgG/tTG-IgG.
  3. Ορολογία (-) αλλά υποψία υψηλή: ενδοσκόπηση με βιοψίες ή HLA-DQ2/DQ8 για αποκλεισμό.
  4. Καλπροτεκτίνη ↑ ή αίμα στα κόπρανα: κολονοσκόπηση (± ειλεοσκόπηση) για IBD/μικροσκοπική κολίτιδα.
  5. Μετεωρισμός/αέρια μετά υδατάνθρακες: SIBO (δοκιμή αναπνοής) & δυσανεξίες (λακτόζη/φρουκτόζη).
  6. Στεατόρροια/λιποδιαλυτές ↓: κοπρανώδης ελαστάση (ΠΑ ανεπάρκεια).
  7. Μετά χολοκυστεκτομή: σκέψου χολική διάρροια → δοκιμή με χολεστυραμίνη.
  8. Ταξίδι/νερό/κατασκηνώσεις: έλεγχος για Giardia (αντιγόνο/NAAT).
  9. Ιστορικό φαρμάκων: αναζήτησε ολμεσαρτάνη, μυκοφαινολάτη, μεθοτρεξάτη, NSAIDs, χρόνια PPIs κ.ά.

💡 Coexistence & Pitfalls:

  • Η CeD μπορεί να συνυπάρχει με IBS· μετά την ύφεση, παραμένουσα δυσφορία μπορεί να οφείλεται σε SIBO ή FODMAPs.
  • “Αρνητική” ορολογία σε ήδη GFD → μη διαγνωστική. Υπενθύμισε ότι οι εξετάσεις γίνονται σε κατανάλωση γλουτένης.
  • Η διάγνωση NCGS είναι διάγνωση αποκλεισμού αφού πρώτα αποκλειστεί CeD/IBD/μικροσκοπική κολίτιδα.
  • Patchy βλάβες: φρόντισε για 4–6 βιοψίες από βολβό & 2ο τμήμα δωδεκαδακτύλου.

✅ Quick checklist (ΠΦΥ): καλλιέργειες/παθογόνα, καλπροτεκτίνη, tTG-IgA+IgA, δοκιμές αναπνοής (λακτόζη/φρουκτόζη ± SIBO), κοπρανώδης ελαστάση, φάρμακα, ± HLA.

Περιεχόμενο ενημερωτικό — δεν αντικαθιστά ιατρική συμβουλή. Η επιβεβαίωση διάγνωσης γίνεται
από ειδικό, με συνδυασμό κλινικής εικόνας, εργαστηρίων και ενδοσκόπησης/ιστολογίας.

Διαφορική διάγνωση χρόνιας διάρροιας με εστίαση στην κοιλιοκάκη



12) Δερματίτιδα Ερπετοειδής (Δερματική Κοιλιοκάκη)

Η δερματίτιδα ερπετοειδής είναι το δερματικό ισοδύναμο της κοιλιοκάκης.

  • Συμμετρικό, έντονα κνησμώδες εξάνθημα σε αγκώνες, γόνατα, γλουτούς, τριχωτό κεφαλής.
  • Διάγνωση με άμεσο ανοσοφθορισμό (κοκκιώδη IgA στις θηλές δέρματος).
  • Θεραπεία: Δίαιτα χωρίς γλουτένη + δαψόνη για έλεγχο συμπτωμάτων.
Fun fact: Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με δερματίτιδα ερπετοειδή έχουν κοιλιοκάκη,
ακόμη κι αν είναι ασυμπτωματική από το έντερο.



13) Θεραπεία: Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένη (GFD)

Η μοναδική αποτελεσματική θεραπεία είναι η δια βίου αυστηρή αποφυγή γλουτένης.

Τι σημαίνει δίαιτα χωρίς γλουτένη;

  • Αποφυγή σιταριού, κριθαριού, σίκαλης.
  • Βρώμη: επιτρέπεται μόνο πιστοποιημένη «gluten-free» (<20 ppm).
  • Ασφαλή δημητριακά: ρύζι, καλαμπόκι, κεχρί, φαγόπυρο, κινόα, αμάρανθος.

Όρια ppm:

ΚατηγορίαΌριο Γλουτένης
Gluten-free<20 ppm
Very low gluten<100 ppm

Συμβουλές:

  • Προσοχή στη διασταυρούμενη επιμόλυνση (κουζίνες, τοστιέρες, μαχαιροπίρουνα).
  • Έλεγχος ετικετών τροφίμων (παράγωγα σιταριού κρυμμένα σε σάλτσες, αλλαντικά, καρυκεύματα).
  • Συχνή συνεργασία με διαιτολόγο εξειδικευμένο στην κοιλιοκάκη.
Σημαντικό: Η τήρηση GFD οδηγεί σε ύφεση συμπτωμάτων και ιστολογικής βλάβης σε 6–24 μήνες.



🥗 Δίαιτα Χωρίς Γλουτένη (GFD)

Κάνε (Do)Μην κάνεις (Don’t)
Διάβαζε πάντα ετικέτες· αναζήτησε ένδειξη “gluten-free <20 ppm”.Μην ξεκινάς GFD πριν ολοκληρωθεί η διάγνωση — αλλοιώνει την ορολογία/βιοψία.
Χρησιμοποίησε ξεχωριστά σκεύη/τοστιέρα/τάβλα κοπής για GF.Μην καταναλώνεις χύμα προϊόντα χωρίς σαφή σήμανση (κίνδυνος επιμόλυνσης).
Προτίμησε φρέσκα τρόφιμα: κρέας/ψάρι/αυγά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά, ρύζι/κινόα.Μην θεωρείς “χωρίς σιτάρι” = χωρίς γλουτένη· έλεγξε για κριθάρι/σίκαλη/βύνη.
Κράτα λίστα ασφαλών brands & ενημέρωνε την τακτικά.Μην εμπιστεύεσαι μόνο “ίχνη γλουτένης” ως ασφαλή — αξιολόγησε τον κίνδυνο.
Όρια γλουτένης (ppm): Gluten-free <20 ppm · Very low gluten <100 ppm.
Η πιστοποιημένη βρώμη επιτρέπεται σε πολλούς ασθενείς, με ιατρική παρακολούθηση.

Επιτρέπονται

  • Δημητριακά/άλευρα: ρύζι, καλαμπόκι, κεχρί, κινόα, φαγόπυρο, αμάρανθος, σόργο, πατάτα.
  • Πρωτεΐνες: φρέσκο κρέας/ψάρι/πουλερικά, αυγά, όσπρια, φυσικοί ξηροί καρποί.
  • Γαλακτοκομικά: γάλα/γιαούρτι/τυριά (χωρίς πρόσθετα με γλουτένη).
  • Λάδια, βότανα/μπαχαρικά σκέτα (όχι μείγματα με “βύνη”, “σιμιγδάλι”, “πανάρισμα”).

Αποφεύγουμε

  • Σιτάρι (όλες οι μορφές: ντούρουμ, σιμιγδάλι, σπέλτα, καμούτ), κριθάρι, σίκαλη.
  • Βύνη/εκχυλίσματα βύνης, σάλτσες/ντρέσινγκ με αλεύρι, έτοιμες σούπες/μίγματα, πανάρισμα.
  • Αλλαντικά/μπάρες/σοκολάτες/καρυκεύματα χωρίς σήμανση GF.
  • Μπύρα κριθαριού (εκτός αν αναγράφεται “gluten-free”).

Λεξιλόγιο ετικετών που θέλει προσοχή

«άμυλο τροποποιημένο», «πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης», «εκχύλισμα βύνης», «σιμιγδάλι», «ζυμαρικά» — έλεγξε προέλευση/σήμανση GF.

Επιμόλυνση (cross-contamination): Διαχωρισμένα ράφια, ξεχωριστές τοστιέρες/σχάρες/τηγάνια,
καθαρές επιφάνειες, διαφορετικές σπάτουλες/κουτάλες, αποθήκευση GF σε κλειστά δοχεία.
Σε αρτοποιεία/μπουφέδες: προτίμησε συσκευασμένα GF.

Έξοδος / Παραγγελία εκτός σπιτιού

  • Ρώτησε για ξεχωριστό τηγάνι/λάδι και καθαρό πλάνο παρασκευής.
  • Απλά πιάτα: ψητό κρέας/ψάρι/σαλάτα/ρύζι χωρίς σάλτσες με αλεύρι.
  • Απόφυγε τηγανητά που μοιράζονται φριτέζα με αλευρωμένα προϊόντα.
5-βήματα εκκίνησης GFD:
1) Άδειασμα/ταξινόμηση ντουλαπιών → 2) Λίστα ασφαλών τροφών/brands →
3) Ρύθμιση κουζίνας για αποφυγή επιμόλυνσης → 4) Εβδομαδιαίο μενού →
5) Follow-up με διαιτολόγο/ορολογία σε 6–12 μήνες.


14) Παρακολούθηση & Συμμόρφωση

Η συμμόρφωση στη δίαιτα χωρίς γλουτένη πρέπει να ελέγχεται συστηματικά:

  • Ορολογία (tTG-IgA ± EMA): κάθε 6–12 μήνες έως ύφεση· μετά ετησίως.
  • Κλινική αξιολόγηση: συμπτώματα, βάρος, ανάπτυξη σε παιδιά.
  • Εργαστηριακοί δείκτες: σίδηρος, φερριτίνη, φολικό, Β12, Ca, βιταμίνη D.
  • Νέες μέθοδοι: έλεγχος GIP (γλουτενοπεπτίδια) σε ούρα/κόπρανα για ανίχνευση “κρυφής” έκθεσης.
Κλινικό tip: Οι ορολογικοί δείκτες μπορεί να αργήσουν να αρνητικοποιηθούν
(έως 2 χρόνια). Μη βασίζεσαι μόνο σε αυτούς.

15) Διατροφικές Ελλείψεις & Συμπληρώματα

Κοιλιοκάκη-Συμπληρώματα

Η κοιλιοκάκη συχνά οδηγεί σε μικροθρεπτικές και μακροθρεπτικές ελλείψεις λόγω της κακής απορρόφησης στο λεπτό έντερο.
Η αξιολόγηση και η συμπλήρωση είναι κρίσιμη για την πρόληψη επιπλοκών, ακόμη και μετά την έναρξη της δίαιτας ελεύθερης γλουτένης (GFD).

Συχνότερες Διατροφικές Ελλείψεις

  • Σίδηρος: Χρόνια σιδηροπενική αναιμία λόγω δυσαπορρόφησης στο δωδεκαδάκτυλο.
  • Φυλλικό οξύ: Δυσαπορρόφηση στο εγγύς λεπτό έντερο, σχετίζεται με μεγαλοβλαστική αναιμία.
  • Βιταμίνη Β12: Παρότι απορροφάται στον ειλεό, μπορεί να υπάρχει ανεπάρκεια λόγω εκτεταμένης εντεροπάθειας ή βακτηριακής υπερανάπτυξης (SIBO).
  • Ασβέστιο & Βιταμίνη D: Συχνή οστεοπενία/οστεοπόρωση, αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων.
  • Ψευδάργυρος: Μπορεί να συμβάλλει σε διάρροια, καθυστέρηση ανάπτυξης, ανοσοκαταστολή.
  • Μαγνήσιο: Μυϊκές κράμπες, νευρολογικά συμπτώματα.
  • Βιταμίνες λιποδιαλυτές (A, E, K): Σπανιότερες, κυρίως σε σοβαρή εντεροπάθεια ή παρατεταμένη διάρροια.

Συμπτώματα που σχετίζονται με ελλείψεις

  • Χρόνια κόπωση, αδυναμία, ωχρότητα (αναιμία σιδηροπενική/μεγαλοβλαστική).
  • Μυϊκοί πόνοι, σπασμοί (υπασβεστιαιμία, υπομαγνησιαιμία).
  • Καθυστέρηση ανάπτυξης ή εφηβείας σε παιδιά.
  • Δερματικές αλλοιώσεις (στοματίτιδα, γωνιακή χειλίτιδα, δερματίτιδα).
  • Οστεοπενία / οστεοπόρωση, κατάγματα χαμηλής βίας.

Στρατηγικές Συμπλήρωσης

ΈλλειψηΣυμπλήρωμαΣχόλια
ΣίδηροςFeSO₄ 100–200 mg/ημ. από το στόμα ή IV σκευάσματαΠροτιμάται IV σε σοβαρή εντεροπάθεια ή δυσανεξία.
Φυλλικό οξύ1–5 mg/ημ.Αποκαθιστά μεγαλοβλαστική αναιμία.
Βιταμίνη Β12Ενέσιμη υδροξυκοβαλαμίνη 1000 μg/μήνα ή από του στόματος υψηλές δόσειςΑνάλογα με επίπεδα και κλινική εικόνα.
Βιταμίνη D800–2000 IU/ημ. (ή περισσότερο αν έλλειψη)Συνδυασμός με ασβέστιο για οστική υγεία.
Ασβέστιο500–1000 mg/ημ.Καλύτερη απορρόφηση σε διαιρεμένες δόσεις.
Ψευδάργυρος25–50 mg/ημ.Βραχυχρόνια συμπλήρωση μέχρι αποκατάστασης.

Διατροφικές Παρεμβάσεις

  • Ενίσχυση διατροφής με τροφές πλούσιες σε σίδηρο (κόκκινο κρέας, όσπρια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά).
  • Καθημερινή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυλλικό οξύ (φακές, σπανάκι, εμπλουτισμένα δημητριακά χωρίς γλουτένη).
  • Έκθεση στον ήλιο και τροφές με βιταμίνη D (λιπαρά ψάρια, αυγά).
  • Προτίμηση σε γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς λακτόζη με ασβέστιο ή εμπλουτισμένα φυτικά ροφήματα.
  • Έλεγχος και εξατομίκευση από διαιτολόγο με εμπειρία στην κοιλιοκάκη.
Tip: Οι ελλείψεις συχνά βελτιώνονται μετά από 6–12 μήνες αυστηρής δίαιτας ελεύθερης γλουτένης.
Παρ’ όλα αυτά, απαιτείται τακτικός αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος.



16) Υγεία Οστών (DXA, βιταμίνη D, ασβέστιο)

Η κοιλιοκάκη δεν επηρεάζει μόνο το έντερο, αλλά έχει σημαντικές συνέπειες και στα οστά, λόγω δυσαπορρόφησης ασβεστίου και βιταμίνης D. Αυτό οδηγεί σε οστεοπενία και οστεοπόρωση, ακόμα και σε νεαρά άτομα.

🔹 Μηχανισμοί που οδηγούν σε χαμηλή οστική πυκνότητα

  1. Δυσαπορρόφηση:

    • Ελαττωμένη απορρόφηση ασβεστίου και βιταμίνης D στο λεπτό έντερο.

    • Υποασβεστιαιμία → αυξημένη PTH (δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός).

  2. Χρόνια φλεγμονή:

    • Οι προφλεγμονώδεις κυτταροκίνες (IL-6, TNF-α) προάγουν την οστεοκλαστική δραστηριότητα.

  3. Υποθρεψία / απώλεια βάρους:

    • Επιδεινώνει τη σκελετική υγεία, ειδικά σε παιδιά και εφήβους.

🔹 DXA Σάρωση (Dual-energy X-ray Absorptiometry)

  • Εξέταση εκλογής για την αξιολόγηση οστικής πυκνότητας.

  • Ενδείξεις:

    • Ενήλικες με πρόσφατη διάγνωση κοιλιοκάκης.

    • Παιδιά/έφηβοι με σοβαρή δυσαπορρόφηση.

    • Άτομα με κατάγματα χαμηλής βίας.

  • Αξιολόγηση: T-score (ενήλικες) / Z-score (παιδιά).

🔹 Βιταμίνη D 🌞

  • Συχνά χαμηλή σε κοιλιοκάκη (έως και 60–70% των ασθενών).

  • Απαιτείται μέτρηση 25(OH)D στον ορό.

  • Στόχος: ≥30 ng/mL.

  • Συμπλήρωμα: 1000–2000 IU/ημέρα, ανάλογα με τα επίπεδα και την έκθεση στον ήλιο.

🔹 Ασβέστιο 🥛

  • Ενδεικτική πρόσληψη: 1000–1200 mg/ημέρα (δίαιτα + συμπληρώματα).

  • Αν υπάρχει δυσανοχή στη λακτόζη → χρήση χωρίς λακτόζη ή φυτικά εμπλουτισμένα προϊόντα (π.χ. αμυγδαλόγαλα με Ca).

🔹 Στρατηγικές Βελτίωσης Οστικής Υγείας

  • Αυστηρή δίαιτα ελεύθερη γλουτένης → οδηγεί σε βελτίωση οστικής πυκνότητας σε 1–2 χρόνια.

  • Συμπληρώματα βιταμίνης D και ασβεστίου όπου χρειάζεται.

  • Άσκηση με αντιστάσεις & βάρος σώματος → διεγείρει την οστική αναδόμηση.

  • Παρακολούθηση με DXA κάθε 2–3 χρόνια.

📌 Κλινικό σημείο:
Σε ασθενείς με κοιλιοκάκη, ειδικά με καθυστερημένη διάγνωση, πρέπει να γίνεται συστηματικός έλεγχος οστικής υγείας. Η DXA και η διόρθωση των ελλείψεων είναι κρίσιμα για την πρόληψη οστεοπόρωσης.

🦴 Υγεία Οστών & Κοιλιοκάκη

  • 🔍 Τι ελέγχουμε:
    • DXA (οστική πυκνότητα)
    • 25(OH)D – επίπεδα βιταμίνης D
    • Ασβέστιο ορού
  • 🦴 Τι διορθώνουμε:
    • Δυσαπορρόφηση ασβεστίου & βιταμίνης D
    • Δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό
    • Διατροφικές ελλείψεις
  • 💊 Τι συμπληρώνουμε:
    • Βιταμίνη D (1000–2000 IU/ημέρα)
    • Ασβέστιο (1000–1200 mg/ημέρα)
    • Τροφές εμπλουτισμένες σε Ca & D
  • 🏋️‍♀️ Τρόπος ζωής: Άσκηση με αντιστάσεις, ήλιος με μέτρο, αποφυγή καπνίσματος & υπερβολικού αλκοόλ.

Κοιλιοκάκη - Οστά

17) Εγκυμοσύνη, Γονιμότητα & Παιδιατρικά Θέματα

Η αδιάγνωστη κοιλιοκάκη μπορεί να σχετίζεται με:

  • Υπογονιμότητα (γυναίκες & άνδρες).
  • Αυξημένο κίνδυνο αποβολών, καθυστέρηση ενδομήτριας ανάπτυξης.
  • Ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών → επιπλοκές κύησης.
Πρακτικά: Η τήρηση δίαιτας χωρίς γλουτένη βελτιώνει τη γονιμότητα και
μειώνει τους κινδύνους στην κύηση.

Στα παιδιά: η έγκαιρη διάγνωση & θεραπεία οδηγεί σε φυσιολογική ανάπτυξη και ύψος ενηλίκου.



18) Μη Ανταποκρινόμενη & Ανθεκτική Κοιλιοκάκη

Μη ανταποκρινόμενη κοιλιοκάκη: εμμονή συμπτωμάτων/ατροφίας μετά ≥12 μήνες αυστηρής GFD.

  • Συχνότερη αιτία: λανθασμένη δίαιτα (ακούσια γλουτένη).
  • Άλλες αιτίες: SIBO, IBS, IBD, παγκρεατική ανεπάρκεια, λακτόζη/φρουκτόζη.

Ανθεκτική κοιλιοκάκη (RCD): σπάνια, επίμονη βλάβη παρά την αυστηρή GFD·
υπάρχει κίνδυνος Εντεροπάθειας-Σχετιζόμενου Τ-λεμφώματος (EATL).

Alert: Οι ασθενείς με RCD χρειάζονται παραπομπή σε εξειδικευμένα κέντρα και
συχνά ανοσοκατασταλτική θεραπεία.



19) Συνοσηρότητες, Εμβολιασμοί & Πρόληψη Επιπλοκών

Η κοιλιοκάκη συχνά συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα:

  • Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
  • Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (Hashimoto, Graves)
  • Αυτοάνοση ηπατίτιδα, πρωτοπαθής χολική χολαγγειίτιδα
  • Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Sjögren

Εμβολιασμοί:

Συνιστάται έλεγχος αντι-HBs και εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β
(μειωμένη ανταπόκριση σε CeD). Επίσης: εμβόλια πνευμονιόκοκκου & γρίπης σε ευπαθείς.

Μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι:

  • Αυξημένος κίνδυνος λεμφώματος (EATL) σε μη συμμορφούμενους.
  • Καρκίνος λεπτού εντέρου (σπάνιο).
  • Συνεπής GFD μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο.

20) Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Τι είναι η κοιλιοκάκη;

Είναι αυτοάνοση εντεροπάθεια που προκαλείται από τη γλουτένη σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα.

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα;

Διάρροια, μετεωρισμός, σιδηροπενία, κόπωση, απώλεια βάρους, οστεοπόρωση, δερματίτιδα ερπετοειδής.

Πρέπει να ξεκινήσω δίαιτα χωρίς γλουτένη πριν κάνω εξετάσεις;

Όχι. Η διακοπή γλουτένης μπορεί να αλλοιώσει τα αποτελέσματα. Πρώτα γίνεται διάγνωση, μετά δίαιτα.

Μπορεί να θεραπευτεί η κοιλιοκάκη;

Δεν υπάρχει φάρμακο. Η μόνη θεραπεία είναι η αυστηρή, δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη.

Η βρώμη επιτρέπεται;

Μόνο η πιστοποιημένη «gluten-free» βρώμη (<20 ppm) και υπό ιατρική παρακολούθηση.

Τι πρέπει να κάνουν οι συγγενείς;

Οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν αυξημένο κίνδυνο και συνιστάται έλεγχος με ορολογία (tTG-IgA + IgA).

Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρκίνου;

Ναι, κυρίως λεμφώματος (EATL) σε μη συμμορφούμενους. Η αυστηρή δίαιτα μειώνει τον κίνδυνο.

21) Βιβλιογραφία

  • Husby S, et al. European Society Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) guidelines on coeliac disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2020.
  • Rubio-Tapia A, et al. ACG Clinical Guidelines: Diagnosis and Management of Celiac Disease. Am J Gastroenterol. 2023.
  • Ludvigsson JF, et al. Diagnosis and management of adult coeliac disease: guidelines from the British Society of Gastroenterology. Gut. 2014.
  • Lebwohl B, et al. Celiac disease and non-celiac gluten sensitivity. BMJ. 2015.
  • Catassi C, et al. The global village of celiac disease. World J Gastroenterol. 2014.
  • Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία (ΕΓΕ) – Οδηγίες για την κοιλιοκάκη. hsg.gr
  • ΕΟΔΥ – Κοιλιοκάκη: πληροφόρηση για επαγγελματίες υγείας. eody.gov.gr
  • Murray JA, et al. The widening spectrum of celiac disease. Am J Clin Nutr. 2017.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!

https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/

CONTINUE READING

Older Posts

Το ιατρείο μας από το 2004 παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διαθέτοντας άρτιο και σύγχρονο εξοπλισμό καθώς επίσης έμπειρο,υπεύθυνο και ανθρώπινο προσωπικό.Προτεραιότητα μας ο ΑΣΘΕΝΗΣ…

Social networks



ΧΡΗΣΙΜΑ !

ΚΛΕΙΣΤΕ ΡΑΝΤΕΒΟΥ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΘΗΣΕΩΝ

Τηλέφωνο

2231066841

6972860905

©2023 Παντελής Αναγνωστόπουλος. All rights reserved.

Μικροβιολογικό Εργαστήριο Λαμία
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy Overview

This website uses cookies so that we can provide you with the best user experience possible. Cookie information is stored in your browser and performs functions such as recognising you when you return to our website and helping our team to understand which sections of the website you find most interesting and useful.