🧬 Τι είναι ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ);

Ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ, αγγλικά: Systemic Lupus Erythematosus – SLE) είναι ένα χρόνιο, πολυσυστηματικό αυτοάνοσο νόσημα που χαρακτηρίζεται από απώλεια της ανοσολογικής ανοχής και παραγωγή αυτοαντισωμάτων που προσβάλλουν υγιείς ιστούς και όργανα.

Προσβάλλει κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, με αναλογία περίπου 9:1 έναντι των ανδρών. Η αιτιολογία του είναι πολυπαραγοντική και περιλαμβάνει γενετική προδιάθεση, ορμονικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

🔬 Παθοφυσιολογία:

• Παραγωγή αυτοαντισωμάτων (π.χ. ANA, anti-dsDNA, anti-Sm)
• Σχηματισμός ανοσοσυμπλεγμάτων ➜ εναπόθεση σε νεφρούς, αρθρώσεις, δέρμα
• Ενεργοποίηση του συμπληρώματος ➜ φλεγμονή & ιστική βλάβη

🧩 Κλινική Πολυμορφία:

Ο ΣΕΛ είναι γνωστός ως ο “μεγάλος μιμητής”, διότι μπορεί να προσβάλλει κάθε σύστημα του οργανισμού. Συμπτώματα ποικίλλουν από ήπια αρθραλγία μέχρι νεφρική ανεπάρκεια, νευρολογικές επιπλοκές ή αιματολογικές διαταραχές.

📊 Επιπολασμός & Δημογραφικά:

• Συχνότητα: 20–150 περιστατικά / 100.000 κατοίκους
• Ηλικία έναρξης: 15–45 έτη
• Εθνικότητα: Πιο συχνός σε αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής πληθυσμούς

📍 Βασικά Χαρακτηριστικά:

• 🦋 Ερυθηματώδες εξάνθημα «πεταλούδας» στο πρόσωπο
• 🩺 Αρθρίτιδα χωρίς διαβρώσεις
• 🧪 Πρωτεϊνουρία και λύκος νεφρίτιδα
• ⚡ Νευροψυχιατρικές εκδηλώσεις (ψύχωση, σπασμοί)
• 📉 Λευκοπενία, θρομβοπενία
• 🧬 Θετικά αντιπυρηνικά αντισώματα (ANA ≥ 1:80)

Ο ΣΕΛ εμφανίζει υφέσεις και εξάρσεις, με πορεία που ποικίλει από ασθενή σε ασθενή. Αποτελεί ένα από τα πιο μελετημένα αυτοάνοσα νοσήματα, με σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια σε θεραπευτικές επιλογές και επιβίωση.

🔍 Αιτιολογία & Παθογένεια

Η αιτιολογία του ΣΕΛ είναι πολυπαραγοντική, συνδυάζοντας γενετική προδιάθεση, περιβαλλοντικούς παράγοντες και ορμονικές επιρροές:

• 🧬 Γενετική: Γονίδια όπως τα HLA-DR2 και HLA-DR3 αυξάνουν τον κίνδυνο. Μεταλλάξεις σε γονίδια του συμπληρώματος (C1q, C2, C4) συνδέονται με βαρύτερη νόσο.
• 🌞 UV ακτινοβολία: Η έκθεση στον ήλιο επιδεινώνει τη νόσο μέσω ενεργοποίησης κυττάρων και παραγωγής αυτοαντισωμάτων.
• 🦠 Ιοί: Π.χ. EBV (ιός Epstein-Barr) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης ΣΕΛ.
• 💊 Φάρμακα: Ορισμένα (hydralazine, procainamide) προκαλούν φαρμακογενή λύκο.
• 👩 Ορμόνες: Τα οιστρογόνα έχουν ανοσοδιεγερτική δράση, γι’ αυτό ο ΣΕΛ είναι πιο συχνός σε γυναίκες.

Η παθογένεια βασίζεται σε:

• Απώλεια ανοσολογικής ανοχής ➡️ παραγωγή αυτοαντισωμάτων (κυρίως anti-dsDNA)
• Δημιουργία ανοσοσυμπλεγμάτων ➡️ εναπόθεση σε νεφρούς, αγγεία, δέρμα
• Χρόνια φλεγμονή ➡️ ιστική βλάβη

🩺 Κλινική Εικόνα του ΣΕΛ

Ο ΣΕΛ είναι νόσος με ποικιλία εκδηλώσεων. Κανένας ασθενής δεν έχει τα ίδια συμπτώματα με άλλον. Η νόσος εξελίσσεται με εξάρσεις και υφέσεις.

📋 Συχνές εκδηλώσεις κατά σύστημα:

• Δέρμα: Ερυθηματώδες εξάνθημα πεταλούδας στο πρόσωπο, φωτοευαισθησία, απολεπιστικές βλάβες.
• Αρθρώσεις: Αρθραλγίες, αρθρίτιδα (συνήθως μη διαβρωτική).
• Νεφροί: Λύκος νεφρίτιδα (πρωτεϊνουρία, αιματουρία, νεφρική ανεπάρκεια).
• Καρδιά: Περικαρδίτιδα, μυοκαρδίτιδα, Libman-Sacks ενδοκαρδίτιδα.
• Πνεύμονες: Πλευρίτιδα, πνευμονική υπέρταση.
• Αίμα: Αναιμία, λευκοπενία, θρομβοπενία (συνήθως από APLS).
• Νευρικό σύστημα: Ψύχωση, επιληπτικές κρίσεις, γνωσιακή δυσλειτουργία.

📌 Άλλα συμπτώματα:

• Κόπωση, πυρετός αγνώστου αιτιολογίας
• Αλωπεκία (τριχόπτωση)
• Φαινόμενο Raynaud

Η βαρύτητα της κλινικής εικόνας καθορίζει τη θεραπευτική στρατηγική και την πρόγνωση.

🧪 Διάγνωση του ΣΕΛ

Η διάγνωση του Συστηματικού Ερυθηματώδους Λύκου είναι πολυπαραγοντική και βασίζεται σε:

• Κλινική εικόνα
• Εργαστηριακά ευρήματα
• Ανίχνευση αυτοαντισωμάτων
• Εξαίρεση άλλων νοσημάτων (π.χ. λοιμώξεων, κακοηθειών)

Τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιούνται τα κριτήρια ταξινόμησης EULAR/ACR 2019 για μεγαλύτερη ακρίβεια.

📋 Προϋπόθεση:

ANA θετικό ≥1:80 με ιμφανοφθορισμό (IF) σε κύτταρα HEp-2

📊 Κριτήρια EULAR/ACR 2019

🩸 Σύνδρομο Αντιφωσφολιπιδίων (APS)

Το Σύνδρομο Αντιφωσφολιπιδίων (Antiphospholipid Syndrome – APS ή APLS) είναι ένα αυτοάνοσο θρομβοφιλικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από την παρουσία αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων και την εμφάνιση:

• Αρτηριακών ή φλεβικών θρομβώσεων
• Επαναλαμβανόμενων αποβολών ή ενδομήτριων θανάτων

Μπορεί να εμφανιστεί μόνο του (πρωτοπαθές APS) ή δευτεροπαθώς στο πλαίσιο ΣΕΛ (~40% των ασθενών με ΣΕΛ έχουν APL αντισώματα).

🧬 Παθογένεια:

Τα αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα (aPL) στοχεύουν φωσφολιποπρωτεΐνες όπως η β2-GPI (β2-γλυκοπρωτεΐνη Ι) και η προθρομβίνη, προκαλώντας δυσλειτουργία του ενδοθηλίου, ενεργοποίηση αιμοπεταλίων και προθρομβωτική κατάσταση.

🧪 Αντισώματα που ανιχνεύονται:

• 🧪 Αντικαρδιολιπινικά (aCL) IgG/IgM
• 🧪 Αντι-β2-GPI IgG/IgM
• 🧪 Αντιπηκτικό λύκου (Lupus anticoagulant – LA)

Απαιτείται θετικότητα σε δύο εξετάσεις με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 12 εβδομάδων για να θεωρηθεί σταθερή η παρουσία των αντισωμάτων.

📋 Κλινικά χαρακτηριστικά:

• Εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση (DVT)
• Εγκεφαλικά επεισόδια σε νέους χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου
• Αποβολές 1ου ή 2ου τριμήνου, προεκλαμψία, ενδομήτριος θάνατος
• Θρομβώσεις πλακούντα, ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης (IUGR)
• Αιματολογικές διαταραχές: θρομβοπενία

📊 Κριτήρια Ταξινόμησης Sydney 2006

➡️ Για διάγνωση APS: ≥1 κλινικό και ≥1 εργαστηριακό κριτήριο, με τις εργαστηριακές τιμές να επιμένουν σε επανάληψη μετά από ≥12 εβδομάδες.

⚖️ ΣΕΛ vs Σύνδρομο Αντιφωσφολιπιδίων – Συγκριτικός Πίνακας

Ο ΣΕΛ και το APS μπορούν να συνυπάρχουν αλλά έχουν διαφορετικά παθογενετικά μονοπάτια και θεραπευτική προσέγγιση. Παρακάτω παρουσιάζεται η σύγκριση:

Η διάκριση είναι απαραίτητη για τη στοχευμένη θεραπεία. Σε αρκετούς ασθενείς τα δύο νοσήματα συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν παθολογικά.

💊 Θεραπεία & Φαρμακευτική Αντιμετώπιση

Η θεραπευτική προσέγγιση διαφέρει σημαντικά μεταξύ ΣΕΛ και APS, με κοινό στόχο τη μείωση της φλεγμονής, την πρόληψη θρομβώσεων και τη διατήρηση της λειτουργίας των οργάνων.

🧴 Θεραπεία Συστηματικού Ερυθηματώδους Λύκου

• Κορτικοστεροειδή: Πρεδνιζολόνη – κύριο φάρμακο για την αντιμετώπιση εξάρσεων. Χορηγείται με σταδιακή μείωση.
• Ανθελονοσιακά: Υδροξυχλωροκίνη – χορηγείται μακροχρόνια για σταθεροποίηση της νόσου και πρόληψη εξάρσεων.
• DMARDs: Μεθοτρεξάτη, αζαθειοπρίνη, μυκοφαινολάτη – ανοσοκατασταλτικά που χρησιμοποιούνται σε μέτριες/σοβαρές μορφές.
• Βιολογικοί παράγοντες: Belimumab (αντί-BLyS), rituximab – σε ανθεκτική νόσο ή νευρολογικές/νεφρικές προσβολές.
• Συμπληρωματική αγωγή: Αντιπηκτικά/αντιαιμοπεταλιακά αν συνυπάρχει APLS, προστασία οστικής πυκνότητας.

📊 Πίνακας Φαρμάκων ΣΕΛ

🩸 Θεραπεία Συνδρόμου Αντιφωσφολιπιδίων

Η θεραπεία βασίζεται στην αντιπηκτική αγωγή, τόσο για πρόληψη όσο και για αντιμετώπιση θρομβώσεων.

• Κουμαρινικά (Warfarin): με στόχο INR 2–3 (ή 3–4 σε υποτροπές)
• Ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους (LMWH): σε κύηση ή σε περιπτώσεις δυσανεξίας
• Ασπιρίνη: σε ασθενείς με aPL θετικότητα αλλά χωρίς θρόμβωση (προφυλακτικά)
• DOACs (νέα αντιπηκτικά): δεν προτιμώνται λόγω χαμηλής αποτελεσματικότητας σε APS υψηλού κινδύνου

📊 Πίνακας Αντιπηκτικής Αγωγής στο APS

Σημαντικό: Η λήψη υδροξυχλωροκίνης θεωρείται προστατευτική και σε ασθενείς με APL αντισώματα, ακόμα χωρίς διαγνωσμένο ΣΕΛ.

🤰 ΣΕΛ & Εγκυμοσύνη

Η εγκυμοσύνη σε γυναίκες με Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο και/ή Σύνδρομο Αντιφωσφολιπιδίων απαιτεί στενή παρακολούθηση και σωστό σχεδιασμό. Αν και υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι, η πλειοψηφία των εγκύων με καλά ελεγχόμενο ΣΕΛ μπορεί να έχει φυσιολογική εγκυμοσύνη.

⚠️ Κίνδυνοι κατά την εγκυμοσύνη:

• Υποτροπή/έξαρση του ΣΕΛ (ειδικά 1ο και 3ο τρίμηνο)
• Αποβολές (ιδίως στο APS)
• Προεκλαμψία / Υπέρταση κύησης
• Ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης (IUGR)
• Ενδομήτριος θάνατος / Πρόωρος τοκετός
• Νεογνικός λύκος (εξαιρετικά σπάνιος – σχετίζεται με anti-Ro/SSA αντισώματα)

🧴 Επιτρεπόμενα Φάρμακα στην Κύηση:

• Υδροξυχλωροκίνη: ασφαλής και συστήνεται να συνεχίζεται
• Πρεδνιζολόνη: ασφαλής (με προσοχή στις δόσεις)
• Αζαθειοπρίνη: μπορεί να χρησιμοποιηθεί εφόσον είναι απαραίτητη
• LMWH (π.χ. enoxaparin): αντιπηκτική προστασία σε γυναίκες με APS
• Ασπιρίνη χαμηλής δόσης: προλαμβάνει προεκλαμψία και θρομβώσεις

🚫 Αντενδείκνυνται στην κύηση:

• Μεθοτρεξάτη (ισχυρά τερατογόνος)
• Μυκοφαινολάτη (MMF)
• Κυκλοφωσφαμίδη
• Βιολογικοί παράγοντες (εκτός εξαιρέσεων)
• Κουμαρινικά (αντικαθίστανται με LMWH)

📊 Πίνακας Παρακολούθησης Κύησης με ΣΕΛ/APS

📝 Πρακτικές Συμβουλές:

• Η σύλληψη πρέπει να προγραμματίζεται σε φάση ύφεσης του ΣΕΛ για ≥6 μήνες.
• Απαιτείται παρακολούθηση από ρευματολόγο & μαιευτήρα υψηλού κινδύνου.
• Η λήψη υδροξυχλωροκίνης συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης.
• Η LMWH + ασπιρίνη βελτιώνει την έκβαση σε γυναίκες με APL αντισώματα.
• Ο τοκετός συνήθως γίνεται κοντά στην 37η εβδομάδα, με εξατομικευμένη προσέγγιση.

Με σωστή προσέγγιση, η εγκυμοσύνη μπορεί να εξελιχθεί χωρίς σοβαρές επιπλοκές. Η πρόληψη είναι το κλειδί.

🥗 Διατροφή & Υποστηρικτικά Μέτρα

Η διατροφή δεν υποκαθιστά τη φαρμακευτική αγωγή, ωστόσο μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διαχείριση της φλεγμονής και στη γενική υγεία ασθενών με ΣΕΛ ή APS. Η σωστή επιλογή τροφών ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνει τον κίνδυνο θρομβώσεων.

🍽️ Αρχές Αντιφλεγμονώδους Διατροφής:

• Περιορισμός κορεσμένων λιπαρών & trans λιπαρών
• Αύξηση σε ω-3 λιπαρά (λιπαρά ψάρια, λιναρόσπορος)
• Κατανάλωση φρούτων & λαχανικών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά
• Μείωση επεξεργασμένων υδατανθράκων & ζάχαρης
• Αύξηση φυτικών ινών – συμβάλουν στην απορρόφηση φλεγμονωδών μεσολαβητών

📊 Πίνακας: Τροφές που Υποστηρίζουν ή Επιβαρύνουν σε ΣΕΛ/APS

💊 Συμπληρώματα που Εξετάζονται σε ΣΕΛ/APS:

• Βιταμίνη D: Χαμηλά επίπεδα σχετίζονται με αυξημένη δραστηριότητα του ΣΕΛ. Συνιστάται έλεγχος και ενίσχυση.
• Ω-3 λιπαρά οξέα: Μειώνουν φλεγμονώδεις κυτοκίνες (IL-6, TNF-α). Αντιθρομβωτική δράση.
• Σελήνιο: Ισχυρό αντιοξειδωτικό. Έχει μελετηθεί για ανοσορρυθμιστική δράση.
• Κουρκουμίνη (Turmeric): Φυσική αντιφλεγμονώδης ουσία, με δράση σε NF-κB.
• Προβιοτικά: Υποστήριξη εντερικού μικροβιώματος που επηρεάζει το ανοσοποιητικό.

⚠️ ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα συμπληρώματα δεν αντικαθιστούν την φαρμακευτική αγωγή και πρέπει να λαμβάνονται μόνο κατόπιν ιατρικής καθοδήγησης.

📌 Επιπλέον Υποστηρικτικά Μέτρα:

• 🌞 Αποφυγή έκθεσης σε ήλιο (χρήση αντηλιακού SPF ≥50, καπέλο)
• 😴 Καλή ποιότητα ύπνου – βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού
• 🚶‍♀️ Ήπια άσκηση – βοηθά στην αντιμετώπιση της κόπωσης
• 🧘‍♂️ Διαχείριση στρες – yoga, mindfulness, αναπνοές
• 🩺 Τακτική παρακολούθηση με εξετάσεις (ANA, anti-dsDNA, συμπλήρωμα κ.λπ.)

Η ολοκληρωμένη προσέγγιση στην καθημερινότητα ενός ασθενή με ΣΕΛ ή APS περιλαμβάνει όχι μόνο τα φάρμακα αλλά και την ευρύτερη υποστήριξη της φυσικής και ψυχικής υγείας.

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

📌 Σημείωση: Το άρθρο βασίζεται στις πιο πρόσφατες οδηγίες από διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς (EULAR, ACR, ΕΡΕ) και επικαιροποιείται ετησίως.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΤΕ ΜΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ !!

https://mikrobiologikolamia.gr/katalogos-eksetaseon/