🦠 Λιστέρια (Listeria monocytogenes) – Φιλικός Οδηγός Ασθενών

Η λιστέρια μπορεί να επιβιώσει και να πολλαπλασιαστεί σε ψυχρές θερμοκρασίες, γεγονός που την καθιστά ύπουλη, ειδικά σε τρόφιμα που διατηρούνται στο ψυγείο.

🦠 Μικροβιολογικά χαρακτηριστικά

🍽️ Πώς μεταδίδεται η Λιστέρια;

Η κύρια οδός μετάδοσης είναι η κατανάλωση τροφίμων μολυσμένων με Listeria monocytogenes. Η μετάδοση από άτομο σε άτομο είναι σπάνια, εκτός από την κάθετη μετάδοση από τη μητέρα στο έμβρυο.

Κύριες πηγές τροφικής μετάδοσης:

• Μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά (π.χ. μαλακά τυριά τύπου brie, camembert, φέτα)
• Καπνιστά ψάρια ψυγείου
• Αλλαντικά και έτοιμα προς κατανάλωση κρέατα
• Σαλάτες συσκευασμένες
• Ωμά λαχανικά (ιδίως μη σωστά πλυμένα)
• Πάστες κρέατος, ριγκατόνι, πατέ

🧊 Η Λιστέρια μπορεί να αναπτυχθεί σε τρόφιμα που αποθηκεύονται στο ψυγείο, κάτι που την καθιστά μοναδική σε σχέση με άλλους μικροοργανισμούς.

🤒 Συμπτώματα λιστερίωσης

Γενικός πληθυσμός (υγιή άτομα):

• Ήπια γαστρεντερικά συμπτώματα (διάρροια, ναυτία, πόνος)
• Πυρετός, μυαλγίες
• Συνήθως αυτοϊώμενη πορεία

Ομάδες υψηλού κινδύνου:

• Μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα
• Σήψη (σηψαιμία)
• Αποβολή ή ενδομήτριος θάνατος σε εγκύους
• Πρόωρος τοκετός ή νεογνική λοίμωξη

🧠 Η λιστερίωση κεντρικού νευρικού συστήματος εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένους.

🤰 Λιστέρια στην εγκυμοσύνη

Η λιστέρια είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τις εγκύους, καθώς μπορεί να διαπεράσει τον πλακούντα και να μολύνει το έμβρυο.

Επιπλοκές:

• Αποβολή (ιδίως στο 1ο τρίμηνο)
• Πρόωρος τοκετός
• Ενδομήτριος θάνατος
• Νεογνική σήψη ή μηνιγγίτιδα

Συμπτώματα στη μητέρα:

• Πυρετός
• Μυαλγίες, αρθραλγίες
• Γαστρεντερικές διαταραχές

🔬 Συχνά η λοίμωξη είναι ήπια ή ασυμπτωματική στη μητέρα, αλλά σοβαρή ή θανατηφόρα στο έμβρυο.

👶 Λιστερίωση στο νεογνό

Υπάρχουν δύο μορφές:

1. Πρώιμη νεογνική λιστερίωση:

• Εμφανίζεται < 7 ημερών
• Πνευμονία, σήψη, μηνιγγίτιδα
• Μεταδίδεται ενδομήτρια

2. Όψιμη νεογνική λιστερίωση:

• Εμφανίζεται 7–28 ημέρες μετά
• Μηνιγγίτιδα – υψηλή θνητότητα

🧪 Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται με:

• Καλλιέργεια αίματος ή εγκεφαλονωτιαίου υγρού
• Καλλιέργεια αμνιακού υγρού ή πλακούντα (σε εγκύους)
• PCR (σε εξειδικευμένα κέντρα)

💊 Θεραπεία

Η θεραπεία απαιτεί άμεση ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών:

• Αμπικιλλίνη (πρώτης γραμμής)
• Συχνά συνδυασμός με γενταμικίνη
• Εναλλακτικά: κοτριμοξαζόλη (σε αλλεργία)

📌 Η διάρκεια θεραπείας εξαρτάται από τη σοβαρότητα: συνήθως 2–3 εβδομάδες για σηψαιμία, 3+ εβδομάδες για μηνιγγίτιδα.

🛡️ Πρόληψη

Η πρόληψη εστιάζει στη διατροφική ασφάλεια, ιδίως για εγκύους και ευπαθείς ομάδες:

✅ Αποφύγετε:

• Μαλακά τυριά από μη παστεριωμένο γάλα
• Ωμά ή καπνιστά ψάρια ψυγείου
• Αλλαντικά (εκτός αν ζεσταθούν >74°C)
• Έτοιμες σαλάτες από ψυγεία

✅ Τηρείτε:

• Ορθή θερμοκρασία ψυγείου (≤4°C)
• Πλύσιμο χεριών & επιφανειών
• Καλή μαγειρική επεξεργασία τροφίμων
• Κατανάλωση συσκευασμένων τροφίμων εντός ημερομηνίας

❓ Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

Είναι ασφαλές να τρώω φέτα στην εγκυμοσύνη;

Μόνο αν η φέτα είναι παστεριωμένη. Η παραδοσιακή φέτα από ωμό γάλα ενδέχεται να περιέχει Λιστέρια.

Πόσο σοβαρή είναι η λιστερίωση;

Σε υγιή άτομα ήπια. Σε εγκύους ή ανοσοκατεσταλμένους μπορεί να είναι θανατηφόρα.

Πόσο γρήγορα εμφανίζονται τα συμπτώματα;

Συνήθως 1 έως 4 εβδομάδες μετά την έκθεση. Μερικές φορές έως και 70 ημέρες.

Πώς γίνεται η διάγνωση στην εγκυμοσύνη;

Με καλλιέργεια αίματος ή πλακούντα, σε περίπτωση πυρετού ή αποβολής.

Μπορεί να προληφθεί;

Ναι, με προσεκτική επιλογή και χειρισμό τροφίμων.

Ποια τρόφιμα πρέπει να αποφεύγουν οι έγκυες;

• Μαλακά τυριά χωρίς παστερίωση (brie, camembert, φέτα παραδοσιακή)
• Καπνιστά ψάρια ψυγείου (σολομός, ρέγγα)
• Αλλαντικά που δεν έχουν ξαναζεσταθεί
• Έτοιμες σαλάτες ή συσκευασμένα τρόφιμα που έχουν ξεπεράσει την ημερομηνία

Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο;

Όχι. Η μόνη επιβεβαιωμένη ανθρώπινη μετάδοση είναι κάθετη (από μητέρα σε έμβρυο).

Πόσο συχνή είναι η λιστερίωση στην εγκυμοσύνη;

Είναι σπάνια, αλλά ο κίνδυνος επιπλοκών είναι μεγάλος. Για αυτό συνιστάται προγεννητικός έλεγχος διατροφικής συμπεριφοράς.

Μπορεί η Λιστέρια να προκαλέσει μηνιγγίτιδα;

Ναι, ιδιαίτερα σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα και σε νεογνά. Η μηνιγγίτιδα από λιστέρια έχει υψηλή θνησιμότητα αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα.

Υπάρχει εμβόλιο για τη λιστερίωση;

Όχι, δεν υπάρχει εμβόλιο. Η πρόληψη βασίζεται αποκλειστικά στην υγιεινή και τη σωστή συντήρηση/κατανάλωση τροφίμων.

Ποια είναι η θεραπεία;

Η κύρια θεραπεία είναι η αμπικιλλίνη ενδοφλέβια, συνήθως σε συνδυασμό με γενταμικίνη. Η διάρκεια εξαρτάται από τη βαρύτητα.

📚 Βιβλιογραφία

1. CDC – Listeria (https://www.cdc.gov/listeria)
2. ECDC – Listeriosis Surveillance Report (https://www.ecdc.europa.eu)
3. ΕΟΔΥ – Λιστερίωση (https://eody.gov.gr)
4. Swaminathan B. et al., Clin Microbiol Rev. 2007
5. Lorber B., N Engl J Med. 1997
6. Temple ME et al. Pharmacotherapy. 2000
7. WHO – Listeriosis Fact Sheet