Σίδηρος – Φερριτίνη – Τρανσφερρίνη (Σιδηροφυλλίνη) – TIBC, % Κορεσμός

Το πάνελ σιδήρου είναι ομάδα αιματολογικών εξετάσεων που μετρούν τον σίδηρο, τις αποθήκες του και την ικανότητα μεταφοράς του στο αίμα.
Είναι απαραίτητο για την διάγνωση και παρακολούθηση της αναιμίας, της έλλειψης ή υπερφόρτωσης σιδήρου, αλλά και νοσημάτων που επηρεάζουν τον μεταβολισμό του.

Ο σίδηρος είναι ιχνοστοιχείο κρίσιμο για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, της πρωτεΐνης που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς.
Παίζει επίσης ρόλο στη λειτουργία των μυών (μυοσφαιρίνη), στη σύνθεση DNA και στην άμυνα του οργανισμού.
Ο οργανισμός δεν μπορεί να αποβάλει εύκολα περίσσεια σιδήρου, γι’ αυτό απαιτείται ισορροπία μεταξύ πρόσληψης, αποθήκευσης και απώλειας.

Οι κύριες εξετάσεις είναι:

• Σίδηρος ορού: Μετρά τη συγκέντρωση σιδήρου που κυκλοφορεί στο αίμα δεσμευμένος από την τρανσφερρίνη.
• Φερριτίνη: Αντικατοπτρίζει τις αποθήκες σιδήρου του σώματος. Είναι ο πιο ευαίσθητος δείκτης έλλειψης σιδήρου.
• Τρανσφερρίνη (Σιδηροφυλλίνη): Πρωτεΐνη του πλάσματος που μεταφέρει σίδηρο από το έντερο, το ήπαρ και τον σπλήνα προς τα κύτταρα του μυελού των οστών.
• TIBC (Ολική ικανότητα δέσμευσης σιδήρου): Εκφράζει πόσο σίδηρο μπορεί θεωρητικά να δεσμεύσει η τρανσφερρίνη.
• % Κορεσμός Τρανσφερρίνης: Το ποσοστό των θέσεων της τρανσφερρίνης που είναι κατειλημμένες από σίδηρο.

Η Τρανσφερρίνη (ή Σιδηροφυλλίνη) είναι γλυκοπρωτεΐνη που παράγεται στο ήπαρ.
Κάθε μόριό της μπορεί να δεσμεύσει δύο ιόντα σιδήρου (Fe³⁺) και να τα μεταφέρει σε κύτταρα που διαθέτουν υποδοχείς τρανσφερρίνης, κυρίως στο μυελό των οστών.
Όταν τα επίπεδά της είναι αυξημένα, ο οργανισμός «ζητά» περισσότερο σίδηρο (όπως σε αναιμία από έλλειψη σιδήρου).
Όταν είναι μειωμένα, συχνά υπάρχει φλεγμονή ή ηπατική νόσος.

Η Φερριτίνη λειτουργεί ως αποθήκη σιδήρου στο ήπαρ, τον σπλήνα και τον μυελό των οστών.
Μειώνεται πρώιμα στην έλλειψη σιδήρου, πριν ακόμη εμφανιστεί αναιμία, και αυξάνεται σε φλεγμονή, λοίμωξη ή υπερφόρτωση σιδήρου.

Το πάνελ σιδήρου δίνει ολοκληρωμένη εικόνα του μεταβολισμού του σιδήρου και βοηθά τον ιατρό να ξεχωρίσει:

• Αναιμία από έλλειψη σιδήρου (χαμηλή φερριτίνη, χαμηλός σίδηρος, αυξημένη τρανσφερρίνη).
• Αναιμία χρονίας νόσου (φυσιολογική/υψηλή φερριτίνη, χαμηλός σίδηρος, χαμηλό TIBC).
• Υπερσιδήρωση ή αιμοχρωμάτωση (υψηλός σίδηρος και κορεσμός τρανσφερρίνης,

Ο έλεγχος του σιδήρου και των σχετικών δεικτών (Σίδηρος, Φερριτίνη, Τρανσφερρίνη / Σιδηροφυλλίνη, TIBC, % Κορεσμός)
είναι απαραίτητος σε κάθε περίπτωση όπου υπάρχει υποψία διαταραχής του μεταβολισμού του σιδήρου.
Οι εξετάσεις αυτές βοηθούν να εντοπιστεί αν υπάρχει έλλειψη, υπερφόρτωση ή πρόβλημα απορρόφησης σιδήρου.

Συχνές περιπτώσεις όπου ζητείται ο έλεγχος:

• Συμπτώματα αναιμίας: Επίμονη κόπωση, ωχρότητα, πονοκέφαλος, αδυναμία συγκέντρωσης, ταχυπαλμία ή δύσπνοια στην άσκηση.
• Απώλεια αίματος: Βαριές εμμηνορρυσίες, αιμορραγία από το γαστρεντερικό (έλκος, αιμορροΐδες, πολύποδες, καρκίνος).
• Κακή διατροφή: Χορτοφαγία ή δίαιτα χαμηλή σε σίδηρο και ζωικές πρωτεΐνες.
• Εγκυμοσύνη και θηλασμός: Αυξημένες ανάγκες σιδήρου για τη μητέρα και το έμβρυο. Ο έλεγχος συνιστάται σε κάθε τρίμηνο κύησης.
• Παιδιά και έφηβοι: Αυξημένες ανάγκες λόγω ταχείας ανάπτυξης ή ανεπαρκούς πρόσληψης τροφής πλούσιας σε σίδηρο.
• Χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, χρόνια νεφρική νόσος, φλεγμονώδεις νόσοι εντέρου, όπου συχνά εμφανίζεται “αναιμία χρονίας νόσου”.
• Ηπατικά νοσήματα ή αιμοχρωμάτωση: Ο έλεγχος βοηθά στην εκτίμηση της αποθήκευσης σιδήρου στους ιστούς.
• Παρακολούθηση θεραπείας: Για έλεγχο ανταπόκρισης σε αγωγή με δισκία ή ενέσιμο σίδηρο, ή μετά από μετάγγιση αίματος.
• Αξιολόγηση ανεξήγητων εργαστηριακών ευρημάτων: Χαμηλή αιμοσφαιρίνη, MCV, MCH ή αυξημένη φερριτίνη χωρίς εμφανή λόγο.

Ο συνδυασμός των εξετάσεων παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για την αιτία της αναιμίας:

• Αν πρόκειται για έλλειψη σιδήρου (χαμηλή φερριτίνη, αυξημένη τρανσφερρίνη).
• Αν υπάρχει αναιμία χρονίας φλεγμονής (υψηλή φερριτίνη, χαμηλός σίδηρος και χαμηλό TIBC).
• Αν υπάρχει υπερφόρτωση σιδήρου (υψηλός σίδηρος, αυξημένος κορεσμός τρανσφερρίνης).

Ο γιατρός μπορεί επίσης να ζητήσει τις εξετάσεις για προληπτικό έλεγχο, ιδίως σε ομάδες υψηλού κινδύνου:

• Γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία.
• Άτομα με ιστορικό αναιμίας ή χρόνιας απώλειας αίματος.
• Αθλητές υψηλών επιδόσεων (λόγω αυξημένης κατανάλωσης σιδήρου).
• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό αιμοχρωμάτωσης ή πολυμεταγγίσεων.

Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων πρέπει να γίνεται πάντα σε συνδυασμό με τη γενική αίματος και την κλινική εικόνα του ασθενούς.
Η ερμηνεία από ειδικό ιατρό εξασφαλίζει τη σωστή διάγνωση και την επιλογή κατάλληλης θεραπείας.

Η σωστή προετοιμασία πριν την αιμοληψία είναι σημαντική ώστε τα αποτελέσματα του σιδήρου, της φερριτίνης και της τρανσφερρίνης (σιδηροφυλλίνης)
να είναι αξιόπιστα και συγκρίσιμα. Οι τιμές του σιδήρου μεταβάλλονται μέσα στην ημέρα και επηρεάζονται από τροφή, φάρμακα ή συμπληρώματα.

Βασικές οδηγίες πριν την εξέταση:

• Νηστεία 8–12 ωρών: Ο σίδηρος ορού εμφανίζει ημερήσιες διακυμάνσεις· η αιμοληψία πρέπει να γίνεται πρωινές ώρες (08:00–10:00) μετά από νήστευση.
• Αποφύγετε συμπληρώματα σιδήρου: Μην πάρετε δισκία ή σιρόπια σιδήρου για τουλάχιστον 24 ώρες πριν την αιμοληψία, εκτός αν σας το έχει επιβάλει ο θεράπων ιατρός.
• Περιορίστε καφεΐνη και κάπνισμα: Μπορούν να επηρεάσουν προσωρινά τις τιμές του σιδήρου.
• Ενημερώστε το εργαστήριο: Αναφέρετε εάν παίρνετε φάρμακα όπως αντισυλληπτικά, αντιβιοτικά, ή συμπληρώματα πολυβιταμινών.
• Αποφύγετε έντονη άσκηση: Την προηγούμενη ημέρα αποφύγετε βαριά σωματική δραστηριότητα, καθώς αυξάνει παροδικά τον σίδηρο ορού.

Ειδικές περιπτώσεις:

• Εγκυμοσύνη: Οι τιμές φερριτίνης μειώνονται φυσιολογικά στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο. Ο γιατρός θα ερμηνεύσει τα αποτελέσματα ανάλογα με το στάδιο κύησης.
• Παιδιά: Συνήθως δεν απαιτείται αυστηρή νηστεία, αλλά είναι προτιμότερο να γίνεται το πρωί.
• Ασθενείς με χρόνια φλεγμονή ή λοίμωξη: Η φερριτίνη μπορεί να εμφανίζεται ψευδώς αυξημένη λόγω της φλεγμονής. Συνιστάται ο έλεγχος σε σταθερή κατάσταση υγείας.
• Αιμοληψία μετά από μετάγγιση: Πρέπει να απέχει τουλάχιστον 48–72 ώρες για να αποφευχθεί παραπλανητική αύξηση του σιδήρου ορού.

Η αιμοληψία πραγματοποιείται από φλέβα του χεριού και διαρκεί λίγα λεπτά. Δεν απαιτείται καμία αναισθησία ή ιδιαίτερη προετοιμασία πέρα από τις παραπάνω οδηγίες.

Εάν πρόκειται να ελέγξετε και άλλους δείκτες (π.χ. Β12, φυλλικό οξύ, αιμοσφαιρίνη, CRP),
ενημερώστε τον μικροβιολόγο ώστε να γίνει συνδυασμένος προγραμματισμός αιμοληψίας.

Το πάνελ σιδήρου περιλαμβάνει τέσσερις βασικές εξετάσεις που αξιολογούν τη διαθεσιμότητα, τις αποθήκες και τη μεταφορά του σιδήρου στον οργανισμό.
Κάθε δείκτης ερμηνεύεται πάντα σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους.

*Τα όρια είναι ενδεικτικά και διαφέρουν ανάλογα με το εργαστήριο, τη μέθοδο, το φύλο και την ηλικία.
Η ερμηνεία πρέπει να γίνεται πάντα από ιατρό σε συνδυασμό με τη γενική αίματος και τα κλινικά δεδομένα.

Σημαντικό: Μία φυσιολογική φερριτίνη δεν αποκλείει πάντα την έλλειψη σιδήρου,
ειδικά σε φλεγμονώδεις καταστάσεις όπου αυξάνεται ψευδώς.

Συμβουλή: Σε κάθε κατάσταση όπου υπάρχει χρόνια φλεγμονή ή ηπατική δυσλειτουργία,
η φερριτίνη δεν είναι αξιόπιστος δείκτης αποθηκών σιδήρου.
Ο μικροβιολόγος ή ο θεράπων ιατρός μπορεί να ζητήσει τον υπολογισμό TSAT ή σιδήρου ορού σε δεύτερο χρόνο.

💡 Συμβουλή: Αν λαμβάνετε συμπληρώματα σιδήρου ή βιταμίνες,
ενημερώστε τον μικροβιολόγο πριν από την αιμοληψία.
Έτσι διασφαλίζεται ότι οι μετρήσεις αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια τα αποθέματα του οργανισμού σας.