Στατίνες ..

1. Εισαγωγή
2. Τι είναι οι στατίνες;
3. Πώς λειτουργούν οι στατίνες;
4. Ποιες είναι οι ενδείξεις για χρήση;
5. Κατηγορίες και τύποι στατινών
6. Δοσολογίες και φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά
7. Αποτελεσματικότητα στη μείωση της LDL και πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων
8. Παρενέργειες και ανεπιθύμητες ενέργειες
9. Αντιμετώπιση των παρενεργειών
10. Στατίνες και διατροφή – Συνεργιστικές δράσεις
11. Στατίνες και σωματική άσκηση
12. Στατίνες και άλλες φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις
13. Νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις (Inclisiran, Bempedoic acid, Obicetrapib, AZD0780)
14. Στατίνες και ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (παιδιά, ηλικιωμένοι, διαβητικοί)
15. Εναλλακτικές για όσους δεν αντέχουν στατίνες
16. Μύθοι και αλήθειες για τις στατίνες
17. Κατευθυντήριες οδηγίες (ESC, AHA, ACC)
18. Κλινικές μελέτες και στατιστικά δεδομένα
19. Η σημασία της συμμόρφωσης στη θεραπεία
20. Κατευθυτηρίες οδηγίες για της στατίνες
21. Συμπεράσματα και μελλοντικές εξελίξεις
22. Συχνές Ερωτήσεις

Ιστορική αναδρομή

Η ιστορία των στατινών ξεκινά τη δεκαετία του 1970, όταν ο Ιάπωνας επιστήμονας Akira Endo απομόνωσε την πρώτη φυσική ένωση με ανασταλτική δράση στην HMG-CoA αναγωγάση από τον μύκητα Penicillium citrinum. Η ουσία ονομάστηκε μεβαστατίνη (mevastatin), και αποτέλεσε την πρώτη ένδειξη ότι μπορεί να υπάρξει φαρμακολογική προσέγγιση για τη μείωση της χοληστερόλης.

Λίγο αργότερα, η εταιρεία Merck ανέπτυξε τη λοβαστατίνη (lovastatin), που έλαβε έγκριση από τον FDA το 1987 και έγινε το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο φάρμακο της κατηγορίας. Η επιτυχία της λοβαστατίνης οδήγησε στην ανάπτυξη νεότερων και ισχυρότερων μορφών: σιμβαστατίνη, πραβαστατίνη, φλουβαστατίνη, και αργότερα η ατορβαστατίνη (Lipitor), που κατέληξε να γίνει το φάρμακο με τις υψηλότερες πωλήσεις παγκοσμίως.

Η σταδιακή αποδοχή τους ενισχύθηκε από μεγάλες κλινικές μελέτες στη δεκαετία του 1990 και 2000, που κατέδειξαν μείωση της θνησιμότητας και των καρδιαγγειακών συμβάντων. Η HPS, 4S, LIPID και άλλες μελέτες επιβεβαίωσαν ότι η μείωση της LDL συνδέεται με άμεση μείωση του κινδύνου, ανεξαρτήτως αρχικών επιπέδων.

Σήμερα, οι στατίνες είναι από τα πιο συνταγογραφούμενα φάρμακα στον κόσμο. Από ένα απλό μόριο μυκητιακής προέλευσης, εξελίχθηκαν σε ακρογωνιαίο λίθο της προληπτικής και θεραπευτικής καρδιολογίας.

1. Εισαγωγή

Η καρδιαγγειακή νόσος αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, και η δυσλιπιδαιμία συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου. Η ανακάλυψη των στατινών τη δεκαετία του 1970 και η ευρεία χρήση τους από τη δεκαετία του 1990 σηματοδότησαν επανάσταση στην πρόληψη και θεραπεία της αθηροσκλήρωσης. Παρότι πλέον χρησιμοποιούνται ευρέως, παραμένουν παρεξηγημένες από πολλούς ασθενείς, λόγω ανησυχιών για τις παρενέργειες ή παραπληροφόρησης.

Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε εκτενώς τη φύση, τη δράση, τις ενδείξεις, τις παρενέργειες και τις εναλλακτικές των στατινών. Αναλύουμε τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις, κλινικές μελέτες και κατευθυντήριες οδηγίες, ώστε να παρέχουμε μία τεκμηριωμένη και πλήρη εικόνα για αυτό το φαρμακολογικό εργαλείο.

2. 🧬 Τι είναι οι στατίνες;

Οι στατίνες (ή αναστολείς της HMG-CoA αναγωγάσης) είναι φάρμακα που αναστέλλουν ένα ένζυμο στο ήπαρ που είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση της χοληστερόλης. Με αυτόν τον τρόπο:

• ⬇️ Μειώνουν τη συνολική και την LDL (“κακή”) χοληστερόλη

• ⬆️ Αυξάνουν ελαφρώς την HDL (“καλή”) χοληστερόλη

• ⬇️ Μειώνουν τα τριγλυκερίδια

• ⚖️ Έχουν και αντιφλεγμονώδη δράση στα αγγεία

3.🧠 Πώς δρουν οι στατίνες;

Οι στατίνες εμποδίζουν τη δράση του ενζύμου HMG-CoA αναγωγάση, το οποίο είναι απαραίτητο για τη σύνθεση χοληστερόλης στο ήπαρ. Αυτό οδηγεί σε:

• 🔄 Αύξηση των υποδοχέων LDL στο ήπαρ

• 💉 Μεγαλύτερη απομάκρυνση της LDL χοληστερόλης από το αίμα

• 🧘‍♂️ Μείωση της φλεγμονής των αγγείων

Οι στατίνες αναστέλλουν το ένζυμο HMG-CoA reductase, το οποίο μετατρέπει το HMG-CoA σε μεβαλονικό οξύ, ένα βασικό πρόδρομο της χοληστερόλης. Αυτή η αναστολή οδηγεί σε:

• Μείωση της ενδογενούς παραγωγής χοληστερόλης στο ήπαρ.
• Αυξημένη σύνθεση υποδοχέων LDL στην επιφάνεια των ηπατοκυττάρων.
• Αυξημένη απορρόφηση LDL από το πλάσμα.

4. Ποιες είναι οι ενδείξεις για χρήση;

✅ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΣΤΑΤΙΝΩΝ

🔹 1. Πρωτογενής πρόληψη καρδιαγγειακής νόσου

Χορηγούνται σε άτομα χωρίς γνωστή καρδιοπάθεια, αλλά με παράγοντες κινδύνου:

• LDL χοληστερόλη > 190 mg/dL

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ιδίως >40 ετών)

• Υπέρταση

• Κάπνισμα

• Παχυσαρκία (BMI >30)

• Οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου

• Χαμηλή HDL (<40 mg/dL)

• Υπολογισμένος καρδιαγγειακός κίνδυνος ≥7.5% (π.χ. με SCORE2 ή ASCVD calculator)

🔹 2. Δευτερογενής πρόληψη

Χορηγούνται σε άτομα με ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, όπως:

• Έμφραγμα του μυοκαρδίου (STEMI, NSTEMI)

• Στεφανιαία νόσος (CAD)

• Αγγειακή εγκεφαλική νόσος (ισχαιμικό εγκεφαλικό, TIA)

• Περιφερική αρτηριοπάθεια

• Αγγειοπλαστική ή bypass

➡️ Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι στατίνες είναι απαραίτητες ανεξαρτήτως τιμών LDL, συχνά σε υψηλές δόσεις.

🔹 3. Οικογενής υπερχοληστερολαιμία

Κληρονομική διαταραχή που προκαλεί εξαιρετικά υψηλή LDL από την παιδική ηλικία.

• Σε ετερόζυγες μορφές: στατίνες από εφηβεία

• Σε ομόζυγες μορφές: στατίνες και άλλα φάρμακα (π.χ. PCSK9 αναστολείς)

🔹 4. Μικτή δυσλιπιδαιμία

Σε άτομα με:

• Υψηλή LDL

• Υψηλά τριγλυκερίδια

• Χαμηλή HDL

➡️ Οι στατίνες μειώνουν αποτελεσματικά LDL και τριγλυκερίδια.

🔹 5. Διαβήτης τύπου 2 (και τύπου 1 με μακροχρόνια νόσο)

• Όλοι οι διαβητικοί >40 ετών με ≥1 επιπλέον παράγοντα κινδύνου θα πρέπει να λαμβάνουν στατίνη.

• Στόχος: LDL <70 mg/dL ή μείωση ≥50%.

🔹 6. Χρόνια νεφρική νόσος

• Σε προχωρημένα στάδια (σταδίου 3 και άνω)

• Όχι απαραίτητα σε ασθενείς με νεφρική νόσο τελικού σταδίου υπό αιμοκάθαρση

🛑 Πότε δεν ενδείκνυνται;

• Κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό (αντενδείκνυνται)

• Σε ήπαρ με ενεργή νόσο ή ηπατική ανεπάρκεια

• Αν δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις για καρδιαγγειακό κίνδυνο (σε πολύ χαμηλού κινδύνου ασθενείς)

5. Κατηγορίες και τύποι στατινών

6. Δοσολογίες και φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά

• τον καρδιαγγειακό κίνδυνο του ασθενούς (χαμηλός, μέτριος, υψηλός)

• τα επίπεδα LDL χοληστερόλης

• την ηλικία, τα συνοδά νοσήματα, τις αντοχές και τις παρενέργειες

• και φυσικά το συγκεκριμένο φάρμακο (κάθε στατίνη έχει διαφορετική ισχύ)

• Στατίνη	Χαμηλή δόση	Μέτρια δόση	Υψηλή δόση

  Ατορβαστατίνη (Lipitor)

  10 mg

  20–40 mg

  80 mg

  Ροσουβαστατίνη (Crestor)

  5 mg

  10–20 mg

  40 mg

  Σιμβαστατίνη (Zocor)

  10 mg

  20–40 mg

  ✖ (όχι άνω των 40 mg λόγω μυοπάθειας)

  Πραβαστατίνη (Pravachol)

  10–20 mg

  40–80 mg

  ✖

  Λοβαστατίνη (Mevacor)

  10–20 mg

  40 mg

  ✖

  Φλουβαστατίνη (Lescol)

  20–40 mg

  80 mg

  ✖

📌 Οι υψηλές δόσεις χορηγούνται συνήθως σε άτομα με ιστορικό καρδιοπάθειας ή πολύ υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο.

7.📉 Πόσο αποτελεσματικές είναι οι στατίνες;

🔹 1. Μείωση LDL χοληστερόλης

Οι στατίνες είναι οι ισχυρότεροι παράγοντες μείωσης της LDL. Η μείωση εξαρτάται από το σκεύασμα και τη δόση:

💡 Γενικά, κάθε διπλασιασμός της δόσης οδηγεί σε επιπλέον 6% μείωση της LDL.

8⚠️ Πιθανές παρενέργειες

Οι περισσότερες είναι ήπιες, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν:

• 🦵 Μυαλγίες (πόνοι στους μύες)

• 🔬 Αυξημένες τρανσαμινάσες

• 📉 Μυοπάθεια / ραβδομυόλυση (σπάνιο)

• 🧠 Ήπιες διαταραχές μνήμης (σε κάποιες περιπτώσεις)

💡 Συχνά, μείωση της δόσης ή αλλαγή σκευάσματος μπορεί να λύσει προβλήματα ανοχής.

9. Αντιμετώπιση των παρενεργειών

Διαλείπουσα χορήγηση, αλλαγή δόσης, συνδυασμός με ezetimibe ή bempedoic acid.

10. 🧠 Γιατί έχει σημασία η διατροφή όταν παίρνεις στατίνη;

Η διατροφή:

• 📉 Συμπληρώνει τη δράση της στατίνης στη μείωση LDL

• ❤️ Βελτιώνει την ενδοθηλιακή λειτουργία και μειώνει φλεγμονές

• 🛡️ Συμβάλλει στην πρόληψη άλλων παραγόντων κινδύνου (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης)

• ⚠️ Προλαμβάνει ενδεχόμενες παρενέργειες (όπως μυαλγίες ή ηπατική δυσλειτουργία

• ✅ ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΤΙΜΑΣ (ευεργετικές τροφές)

  Τροφή	Οφέλη
  🫒 Ελαιόλαδο	Μονοακόρεστα λιπαρά – μειώνουν LDL
  🥑 Αβοκάντο	Καλή πηγή καλών λιπών
  🐟 Λιπαρά ψάρια (σολομός, σκουμπρί)	Ω3 λιπαρά – αντιφλεγμονώδη
  🥦 Λαχανικά & φρούτα	Πλούσια σε φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά
  🥜 Ξηροί καρποί	Βελτιώνουν λιπιδαιμικό προφίλ
  🫘 Όσπρια	Φυτικές ίνες – βοηθούν στην απορρόφηση LDL
  🌾 Βρώμη	Περιέχει β-γλυκάνη – απορροφά χοληστερίνη
  💧 Νερό	Ενυδάτωση, βοήθεια στη λειτουργία μυών και ήπατος

❌ ΤΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙΣ (επικίνδυνες τροφές)

🥗 Ιδανικό μοντέλο διατροφής με στατίνες:

✅ Μεσογειακή διατροφή:

• 🫒 Ελαιόλαδο ως βασικό λίπος

• 🥬 Πολλά λαχανικά και όσπρια

• 🐟 Ψάρια 2–3 φορές/εβδομάδα

• 🍇 Φρούτα καθημερινά

• 🍞 Δημητριακά ολικής

• 🧂 Περιορισμός αλατιού, ζάχαρης και κόκκινου κρέατος

11. Στατίνες και σωματική άσκηση

Οι στατίνες και η σωματική άσκηση είναι δύο ισχυρά “όπλα” για την πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων. Αν και οι στατίνες χρησιμοποιούνται για τη μείωση της LDL χοληστερίνης, η άσκηση προσφέρει πολλαπλά οφέλη όπως βελτίωση της HDL, μείωση φλεγμονής, βελτίωση σακχάρου και ενίσχυση της καρδιοαναπνευστικής ικανότητας.

📌 Όμως, πολλοί αναρωτιούνται:
👉 «Μπορώ να γυμνάζομαι ενώ παίρνω στατίνη;»
👉 «Υπάρχει κίνδυνος για τους μύες;»
Η απάντηση είναι ΝΑΙ, μπορείς – αλλά με μέτρο και προσοχή.

ΟΦΕΛΗ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΣΤΑΤΙΝΗ

Η τακτική άσκηση σε συνδυασμό με στατίνη προσφέρει:

⚠️ ΣΧΕΣΗ ΣΤΑΤΙΝΩΝ & ΜΥΪΚΩΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ

Ένα από τα πιο συχνά ζητήματα είναι οι μυαλγίες (μυϊκοί πόνοι) που αναφέρουν κάποιοι ασθενείς, ειδικά όταν ξεκινούν στατίνη και αυξάνουν παράλληλα την ένταση της άσκησης.

❓ Τι συμβαίνει;

• Οι στατίνες μπορεί να επηρεάσουν τη μυϊκή μιτοχονδριακή λειτουργία, κάνοντας τον μυ πιο ευάλωτο σε τραυματισμό

• Η έντονη άσκηση, ειδικά όταν δεν είναι σταδιακή, προκαλεί καταπόνηση

• Ο συνδυασμός μπορεί να οδηγήσει σε πιο έντονες μυαλγίες ή μυοπάθεια

🧪 Αν υπάρχει πόνος στους μυς, γίνεται έλεγχος CK (κρεατινική κινάση). Αν είναι >10x, χρειάζεται αλλαγή φαρμάκου ή διακοπή.

✅ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΑΝ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΣΤΑΤΙΝΗ ΚΑΙ ΓΥΜΝΑΖΕΣΑΙ

1️⃣ Ξεκίνα ήπια και προοδευτικά

• 🚶‍♂️ Περπάτημα, χαλαρό ποδήλατο, κολύμπι

• 🕒 30–40 λεπτά, 3–5 φορές την εβδομάδα

2️⃣ Απόφυγε υπερβολική άσκηση στην αρχή της θεραπείας

3️⃣ Προτίμησε στατίνες με λιγότερα μυϊκά προβλήματα:

• Π.χ. πραβαστατίνη ή ροσουβαστατίνη σε χαμηλή δόση

4️⃣ Μην παίρνεις το φάρμακο πριν από έντονη άσκηση (αν το αισθάνεσαι)

5️⃣ Αν έχεις συνεχή μυϊκό πόνο, μίλησε στον γιατρό σου:

• Εξετάζεται αλλαγή στατίνης ή μείωση δόσης

🥗 ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ + ΣΤΑΤΙΝΕΣ

12. 🤝 Αλληλεπιδράσεις

Προσοχή σε:

• 💊 Αντιβιοτικά (μακρολίδες)

• 🍊 Γκρέιπφρουτ (αναστέλλει το CYP3A4)

• 💊 Φάρμακα για HIV, ηπατίτιδα C

• 💊 Αμιωδαρόνη, βεραπαμίλη

🧪 Έλεγχοι κατά τη θεραπεία

• ✅ Λιπιδαιμικό προφίλ (πριν και ανά 4-12 εβδομάδες)

• ✅ Τρανσαμινάσες (AST, ALT)

• ✅ CK (κρεατινική κινάση) αν υπάρχουν μυαλγίες

• ✅ Παρακολούθηση σακχάρου

13. Νεότερες Θεραπευτικές προσεγγίσεις (2023–2025)

Inclisiran – Bempedoic Acid – Obicetrapib – AZD0780

✅ 1. Inclisiran (Leqvio®)

➤ siRNA – Αναστολέας σύνθεσης της PCSK9

Μηχανισμός δράσης:
Είναι ένα σιωπητικό RNA (siRNA) που αναστέλλει τη σύνθεση της PCSK9 στο ήπαρ, οδηγώντας σε αυξημένους υποδοχείς LDL → δραστική μείωση LDL.

Δοσολογία:
🔹 Υποδόρια ένεση κάθε 6 μήνες!
(Μετά από αρχική δόση και επανάληψη στους 3 μήνες)

Αποτελεσματικότητα:

• ↓ LDL κατά ~50%

• ↓ Lp(a) και συνολικός καρδιαγγειακός κίνδυνος

• Μελέτες: ORION-9, ORION-10, ORION-11

Πλεονεκτήματα:

• Εξαιρετική συμμόρφωση λόγω 2 δόσεων/έτος

• Ελάχιστες παρενέργειες (ήπιες αντιδράσεις στο σημείο ένεσης)

Ενδείξεις:

• Οικογενής υπερχοληστερολαιμία

• Πολύ υψηλού κινδύνου ασθενείς

• Ανθεκτικότητα ή δυσανεξία στις στατίνες

✅ 2. Bempedoic acid (Nexletol®)

➤ Αναστολέας ACL – προ της HMG-CoA αναγωγάσης

Μηχανισμός δράσης:
Αναστέλλει το ένζυμο ACL (ATP citrate lyase), το οποίο είναι ένα βήμα πριν από τη HMG-CoA αναγωγάση (όπου δρουν οι στατίνες) → Μειώνει τη σύνθεση χοληστερόλης στο ήπαρ.

Ειδικό χαρακτηριστικό:
🔹 Ενεργοποιείται μόνο στο ήπαρ, όχι στους μυς → δεν προκαλεί μυαλγίες
→ Ιδανικό σε ασθενείς με δυσανεξία στις στατίνες

Αποτελεσματικότητα:

• ↓ LDL κατά ~18–25%

• Συνδυαστικά με εζετιμίμπη: ↓ έως 38%

• ↓ hs-CRP (αντιφλεγμονώδης δράση)

Μελέτες: CLEAR Harmony, CLEAR Wisdom, CLEAR Outcomes (2023)

Παρενέργειες:
Ήπιες: αυξήσεις ουρικού οξέος, πιθανότητα ουρικής αρθρίτιδας

✅ 3. Obicetrapib

➤ Αναστολέας CETP (cholesteryl ester transfer protein)

Μηχανισμός δράσης:
Αναστέλλει τη μεταφορά εστέρων χοληστερόλης από την HDL στην LDL →
📈 Αύξηση HDL
📉 Μείωση LDL, ApoB, Lp(a)

Αποτελεσματικότητα:

• ↓ LDL κατά ~45–50% (σε συνδυασμό με στατίνη)

• ↑ HDL κατά >100% (!)

Μελέτες: BROADWAY, BROOKLYN, και η καρδιαγγειακή μελέτη PREVAIL (σε εξέλιξη 2024–2025)

Ιδιαίτερο:
Πρώτος CETP αναστολέας που δείχνει υποσχόμενα αποτελέσματα μετά τις αποτυχίες των anacetrapib, torcetrapib

Δοσολογία: Από του στόματος, 1 φορά την ημέρα

Πλεονεκτήματα:

• Πολυδιάστατη επίδραση στα λιπίδια

• Ιδιαίτερα χρήσιμο σε ασθενείς με χαμηλή HDL και υψηλή Lp(a)

✅ 4. AZD0780 (AstraZeneca)

➤ Νέος από του στόματος αναστολέας PCSK9 (πρώτης γενιάς)

Μηχανισμός δράσης:
Μικρό μοριακό βάρος μόριο που αναστέλλει απευθείας την PCSK9 — από του στόματος!
Προκαλεί παρόμοια δράση με τους μονοκλωνικούς αντι-PCSK9 (alirocumab, evolocumab), χωρίς ένεση.

Στάδιο ανάπτυξης:
🧪 Κλινική Φάση 1 και 2 (2024–2025)
Αναμένονται αποτελέσματα από τη μελέτη MAPLE και CEDAR (phase 2 trials)

Στόχος:

• Εβδομαδιαία δόση – απλό σχήμα

• ↓ LDL ≥50%

• Μείωση καρδιαγγειακών συμβαμάτων

Αν επιτύχει:
📌 Πιθανός game-changer: πρώτη αποτελεσματική στοματική PCSK9 αναστολή

📌 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

14.👩‍⚕️ Στατίνες και ειδικές καταστάσεις

❌ ΤΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙΣ (επικίνδυνες τροφές)

15.🌿 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ

Χωρίς στατίνες – Με φυσικά και φαρμακολογικά υποκατάστατα

✅ 1. Διατροφική θεραπεία (Medical Nutrition Therapy)

Η διατροφή αποτελεί τον βασικό πυλώνα της αντιμετώπισης ήπιας έως μέτριας υπερχοληστερολαιμίας.

🔹 Τι να περιλαμβάνει:

• ✅ Βρώμη (β-γλυκάνες) → ↓ LDL έως 5–10%

• ✅ Φυτικές ίνες (λαχανικά, όσπρια)

• ✅ Καρποί (καρύδια, αμύγδαλα)

• ✅ Φυτικές στανόλες/στερόλες (φυτικά γάλατα, εμπλουτισμένα προϊόντα)

• ✅ Λιπαρά ψάρια (Ω-3 λιπαρά)

• ❌ Όχι τρανς λιπαρά – περιορισμός κορεσμένων λιπών

🔬 Αποτέλεσμα:

Συνδυαστικά, μπορεί να επιτευχθεί μείωση LDL έως 15–20%.

✅ 2. Άσκηση & τρόπος ζωής

• 🚶‍♂️ 150–300 λεπτά/εβδομάδα αερόβια άσκηση

• ⚖️ Μείωση σωματικού βάρους (κάθε -5% → -8% LDL)

• 🧘‍♀️ Διαχείριση στρες – μείωση φλεγμονής

• 🚭 Διακοπή καπνίσματος → αύξηση HDL

✅ 3. Φυτικά συμπληρώματα & φυσικές ουσίες

16. 🧠 Στατίνες: Μύθοι και Αλήθειες

🔬 Ξεκαθαρίζοντας την αλήθεια για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα φάρμακα

❌ Μύθος 1: Οι στατίνες προκαλούν σοβαρές μυϊκές βλάβες σε όλους

✅ Αλήθεια:

Η μυαλγία (πόνος στους μύες) είναι συχνή παρενέργεια (~5-10% των ασθενών), αλλά σοβαρές μυοπάθειες ή ραβδομυόλυση είναι εξαιρετικά σπάνιες (λιγότερο από 0.1%).
🔎 Συνήθως υποχωρούν με μείωση δόσης, αλλαγή σκευάσματος ή διακοπή. Υπάρχουν στατίνες με λιγότερες μυϊκές επιπλοκές (π.χ. πραβαστατίνη, ροσουβαστατίνη).

❌ Μύθος 2: Οι στατίνες καταστρέφουν το ήπαρ

✅ Αλήθεια:

Οι στατίνες σπάνια προκαλούν ηπατική βλάβη.
📊 Αύξηση των τρανσαμινασών παρατηρείται στο 1-3% των ασθενών, αλλά σοβαρή ηπατοτοξικότητα είναι σπανιότατη.
➡️ Οι γιατροί παρακολουθούν τα ηπατικά ένζυμα, σε περίπτωση αύξησης διακόπτεται η χορήγηση της.

❌ Μύθος 3: Αν οι τιμές χοληστερίνης είναι καλές, δεν χρειάζομαι στατίνη

✅ Αλήθεια:

Οι στατίνες δεν δίνονται μόνο για να μειώνουν τη χοληστερίνη, αλλά και για:

Προ

• να σταθεροποιούν τις αθηρωματικές πλάκες

• να προλαμβάνουν εμφράγματα

• να μειώνουν τη φλεγμονή των αγγείων
  ➡️ Γι’ αυτό, ακόμα και φυσιολογική LDL δεν αποκλείει τη χρήση στατίνης, ειδικά σε καρδιοπαθείς ή διαβητικούς.

❌ Μύθος 4: Οι στατίνες προκαλούν άνοια ή απώλεια μνήμης

✅ Αλήθεια:

Μερικοί ασθενείς ανέφεραν παροδικά προβλήματα μνήμης, χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση σοβαρής νευρολογικής βλάβης.
🧠 Αντίθετα, μελέτες δείχνουν ότι οι στατίνες μπορεί να προστατεύουν από αγγειακή άνοια, λόγω μείωσης εγκεφαλικών και φλεγμονής.

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ : ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΡΚΕΤΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ   !!!!!!

❌ Μύθος 5: Οι στατίνες προκαλούν καρκίνο

✅ Αλήθεια:

Οι μεγάλες μελέτες και μετα-αναλύσεις δεν δείχνουν καμία αύξηση καρκίνου με τη χρήση στατινών.
🔬 Μάλιστα, εξετάζεται πιθανή αντικαρκινική δράση σε ορισμένα είδη όγκων, λόγω της αντιφλεγμονώδους και αντιπολλαπλασιαστικής δράσης τους.

❌ Μύθος 6: Αν ξεκινήσεις στατίνη, πρέπει να την παίρνεις για πάντα

✅ Αλήθεια:

Η διάρκεια θεραπείας εξαρτάται από το λόγο χορήγησης:

• Σε πρωτογενή πρόληψη μπορεί να διακοπεί αν μειωθεί ο κίνδυνος.

• Σε δευτερογενή πρόληψη (π.χ. έμφραγμα), ναι, συχνά είναι εφ’ όρου ζωής.

❌ Μύθος 7: Μπορείς να ρίξεις τη χοληστερίνη μόνο με διατροφή

✅ Αλήθεια:

Η υγιεινή διατροφή είναι πολύ σημαντική, αλλά δεν αρκεί πάντα.
➡️ Αν η LDL είναι >190 mg/dL ή υπάρχει ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, οι στατίνες είναι απαραίτητες, πέρα από δίαιτα και άσκηση.

❌ Μύθος 8: Οι στατίνες είναι παγίδα των φαρμακευτικών εταιρειών

✅ Αλήθεια:

Οι στατίνες έχουν μελετηθεί σε εκατομμύρια ασθενείς για δεκαετίες, με ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση.
📈 Είναι από τα λίγα φάρμακα που μειώνουν αποδεδειγμένα τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα.

❌ Μύθος 9: Το γκρέιπφρουτ απαγορεύεται με όλες τις στατίνες

✅ Αλήθεια:

Το γκρέιπφρουτ αναστέλλει το ένζυμο CYP3A4, επηρεάζοντας ορισμένες στατίνες (σιμβαστατίνη, λοβαστατίνη, ατορβαστατίνη).
➡️ Δεν επηρεάζει ροσουβαστατίνη και πραβαστατίνη, οπότε μπορούν να λαμβάνονται χωρίς περιορισμούς.

✅ Συμπέρασμα:

Οι στατίνες είναι από τα πιο καλά μελετημένα και αποτελεσματικά φάρμακα για την πρόληψη εμφραγμάτων και εγκεφαλικών. Οι παρενέργειες είναι σχετικά σπάνιες και συνήθως διαχειρίσιμες. Η λανθασμένη πληροφόρηση μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή απαραίτητης θεραπείας.

17. 📘 Κατευθυντήριες οδηγίες

🔍 Τελευταίες οδηγίες ESC 2019 και ACC/AHA 2018 (με ενημερώσεις 2022)

📌 Πολύ υψηλού κινδύνου = έμφραγμα, εγκεφαλικό, ΣΔ με όργανα-στόχους, χρόνια νεφρική νόσος σταδίου ≥3.

✅ 2. ACC/AHA 2018 – Αμερικανικές οδηγίες

Συνιστούν χορήγηση στατίνης σε:

• LDL ≥190 mg/dL → Υψηλής έντασης στατίνη

• ΣΔ τύπου 2 + ηλικία 40–75 ετών → Μέτρια/υψηλή ένταση

• Αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο (ASCVD) → Υψηλής έντασης

• 10ετής καρδιαγγειακός κίνδυνος ≥7.5% → Μέτρια έως υψηλή ένταση

• Κίνδυνος 5–7.5% → Ατομική απόφαση βάσει παραγόντων📊 Τύποι έντασης θεραπείας:

✅ Σύνοψη

📍 Ειδικές Ομάδες – Οδηγίες

📍 Ειδικές Ομάδες – Οδηγίες

📌 Παράδειγμα εφαρμογής:

🔹 Ασθενής 58 ετών, διαβητικός, LDL = 142 mg/dL
➡️ Μέτρια ή υψηλής έντασης στατίνη, στόχος LDL <70 ή μείωση ≥50%

🔹 Ασθενής 66 ετών με προηγούμενο έμφραγμα, LDL = 105 mg/dL
➡️ Υψηλής έντασης στατίνη και προσθήκη εζετιμίμπης αν δεν πέσει κάτω από 55 mg/dL

18. 📚 Κλινικές μελέτες και στατιστικά δεδομένα

🧪 Τι έδειξαν οι μεγάλες επιστημονικές δοκιμές

🔬 1. 4S Study (Scandinavian Simvastatin Survival Study)

• 📍 Δημοσίευση: 1994

• 🧪 Φάρμακο: Σιμβαστατίνη

• 👥 Πληθυσμός: 4.444 άτομα με στεφανιαία νόσο

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Μείωση 30% της θνησιμότητας

  • Μείωση 42% των θανατηφόρων εμφραγμάτων

  • Μείωση 37% της ανάγκης για επεμβάσεις

• ✅ Σημασία: Πρώτη μελέτη που απέδειξε ότι οι στατίνες σώζουν ζωές

🔬 2. WOSCOPS (West of Scotland Coronary Prevention Study)

• 📍 Δημοσίευση: 1995

• 🧪 Φάρμακο: Πραβαστατίνη

• 👥 Πληθυσμός: 6.595 άνδρες χωρίς ιστορικό εμφράγματος

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Μείωση 31% στα μη θανατηφόρα εμφράγματα

  • Μείωση 22% της στεφανιαίας θνησιμότητας

• ✅ Σημασία: Έδειξε ότι οι στατίνες είναι αποτελεσματικές και σε πρωτογενή πρόληψη

🔬 3. HPS (Heart Protection Study)

• 📍 Δημοσίευση: 2002

• 🧪 Φάρμακο: Σιμβαστατίνη

• 👥 Πληθυσμός: >20.000 άτομα υψηλού κινδύνου (διαβήτης, ιστορικό εγκεφαλικού κ.λπ.)

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Μείωση 24% του κινδύνου καρδιαγγειακών συμβαμάτων

  • Οφέλη ακόμα και σε ασθενείς με φυσιολογικά επίπεδα LDL

• ✅ Σημασία: Εδραίωσε τις στατίνες σε πολυπαραγοντικό κίνδυνο

🔬 4. JUPITER Study

• 📍 Δημοσίευση: 2008

• 🧪 Φάρμακο: Ροσουβαστατίνη

• 👥 Πληθυσμός: 17.802 άτομα με CRP >2 mg/L αλλά φυσιολογική LDL

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Μείωση 44% εμφραγμάτων

  • Μείωση 48% εγκεφαλικών

  • Μείωση 20% της ολικής θνησιμότητας

• ✅ Σημασία: Δείχνει την αξία των στατινών ακόμα και σε “φαινομενικά υγιή” άτομα με φλεγμονή

🔬 5. TNT (Treating to New Targets)

• 📍 Δημοσίευση: 2005

• 🧪 Φάρμακο: Ατορβαστατίνη

• 👥 Πληθυσμός: 10.001 ασθενείς με στεφανιαία νόσο

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Συγκρίθηκαν 10 mg vs 80 mg ατορβαστατίνης

  • Η υψηλή δόση μείωσε τα επεισόδια κατά 22% επιπλέον

• ✅ Σημασία: Επιβεβαίωσε ότι “όσο χαμηλότερη LDL, τόσο καλύτερα”

🔬 6. PROVE-IT TIMI 22

• 📍 Δημοσίευση: 2004

• 🧪 Φάρμακα: Ατορβαστατίνη 80 mg vs Πραβαστατίνη 40 mg

• 👥 Πληθυσμός: Ασθενείς μετά από οξύ στεφανιαίο σύνδρομο

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Η ατορβαστατίνη μείωσε τα καρδιαγγειακά συμβάματα κατά 16% περισσότερο

• ✅ Σημασία: Επιβεβαιώνει την ανωτερότητα της εντατικής λιπιδικής θεραπείας

🔬 7. IMPROVE-IT

• 📍 Δημοσίευση: 2015

• 🧪 Φάρμακα: Σιμβαστατίνη + Εζετιμίμπη vs Σιμβαστατίνη μόνη

• 👥 Πληθυσμός: >18.000 ασθενείς μετά από οξύ στεφανιαίο σύνδρομο

• 📉 Αποτελέσματα:

  • Επιπλέον μείωση 6.4% στα καρδιαγγειακά επεισόδια

• ✅ Σημασία: Επιβεβαίωσε ότι η συνδυαστική θεραπεία έχει πλεονέκτημα όταν η LDL στόχος δεν επιτυγχάνεται

📌 Συμπέρασμα από τις μελέτες

✅ 2. ACC/AHA 2018 – Αμερικανικές οδηγίες

Συνιστούν χορήγηση στατίνης σε:

• LDL ≥190 mg/dL → Υψηλής έντασης στατίνη

• ΣΔ τύπου 2 + ηλικία 40–75 ετών → Μέτρια/υψηλή ένταση

• Αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο (ASCVD) → Υψηλής έντασης

• 10ετής καρδιαγγειακός κίνδυνος ≥7.5% → Μέτρια έως υψηλή ένταση

• Κίνδυνος 5–7.5% → Ατομική απόφαση βάσει παραγόντων

📊 Τύποι έντασης θεραπείας:

19. Συμμόρφωση

Διακοπή αυξάνει κίνδυνο θανάτου κατά 20–30%. mHealth εργαλεία.

20. 🧾 Συμπεράσματα: Στατίνες & Νεότερες Θεραπευτικές Εξελίξεις στη Δυσλιπιδαιμία

Οι στατίνες αποτελούν τη βάση της θεραπείας για τη μείωση της LDL-χοληστερόλης και την πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων, τόσο στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή πρόληψη. Με βάση πολυάριθμες μεγάλες μελέτες, έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη θνησιμότητα, τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά.

Παρά την τεράστια αποτελεσματικότητα των στατινών, νεότερα φάρμακα και εναλλακτικές επιλογές έρχονται να καλύψουν τα κενά σε:

• ασθενείς με δυσανεξία

• ανεπαρκή ανταπόκριση

• πολύ υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο που απαιτεί έντονη μείωση LDL

🔹 Τι μάθαμε:

✅ Οι στατίνες μειώνουν την LDL έως και 60% και παραμένουν θεμέλιο της λιπιδικής θεραπείας
✅ Η σωστή διατροφή και η άσκηση ενισχύουν τα αποτελέσματα και προσφέρουν επιπλέον οφέλη
✅ Νεότερες θεραπείες όπως Inclisiran, Bempedoic acid, Obicetrapib, και AZD0780 επεκτείνουν τις δυνατότητες αγωγής
✅ Οι εναλλακτικές ή φυτοθεραπευτικές παρεμβάσεις έχουν θέση σε ειδικές περιπτώσεις, αλλά δεν αντικαθιστούν την τεκμηριωμένη φαρμακευτική αγωγή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου
✅ Οι σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες (ESC, ACC/AHA) εστιάζουν όχι μόνο σε αριθμούς LDL αλλά και σε συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο

🧭 Τι προτείνεται στην πράξη:

🔹 Ασθενείς με πολύ υψηλό κίνδυνο:
➡️ Στατίνη + ± εζετιμίμπη + ± Inclisiran ή PCSK9i
🔹 Ασθενείς με δυσανεξία στις στατίνες:
➡️ Bempedoic acid, red yeast rice, lifestyle
🔹 Πρωτογενής πρόληψη σε ήπιο κίνδυνο:
➡️ Μεσογειακή διατροφή, βρώμη, άσκηση
🔹 Πολυπαραγοντική προσέγγιση:
➡️ Αντιμετώπιση σακχάρου, πίεσης, βάρους & λιπιδίων μαζί

🧠 Τελική σκέψη:

Η μάχη ενάντια στην αθηροσκλήρωση δεν κερδίζεται με ένα φάρμακο αλλά με συστηματική προσέγγιση, εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας και υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής.

21. Συχνές Ερωτήσεις

1. Πόσο γρήγορα δρουν;
➡️ Αποτελέσματα σε 2-4 εβδομάδες.

2. Θα τις παίρνω για πάντα;
➡️ Συνήθως ναι, εφόσον υπάρχει λόγος.

3. Τι γίνεται αν ξεχάσω μια δόση;
➡️ Πάρτε την όταν το θυμηθείτε. Αν είναι πολύ αργά, παραλείψτε την.

4. Μπορώ να παίρνω φυτικά σκευάσματα;
➡️ Πάντα σε συνεννόηση με γιατρό, μπορεί να αλληλεπιδρούν.

Βιβλιογραφία

1. Grundy SM, et al. Circulation. 2019;139(25):e1082–e1143.
2. Mach F, et al. Eur Heart J. 2020;41(1):111–188.
3. Sever PS, et al. Lancet. 2003;361:2005–16.
4. Ridker PM, et al. NEJM. 2008;359(21):2195–207.
5. CTT Collaboration. Lancet. 2010;376(9753):1670–81.
6. Ray KK, et al. Cardiol Clin. 2022;40(1):93–102.
7. Ballantyne CM, et al. NEJM. 2020;382:1507–19.
8. Nissen SE, et al. JAMA Cardiol. 2023.
9. AstraZeneca. AZD0780 press release. 2025.
10. WHO. Global NCD report. 2022.